W ostatnich latach zachowania przedsiębiorstw w znaczący sposób są determinowane przez skutki ogólnoświatowego kryzysu finansowo-gospodarczego z 2008 roku. Wywołał on m.in. spadek tempa wzrostu PKB w poszczególnych państwach, wzrost poziomu bezrobocia, silne turbulencje indeksów na światowych giełdach, zmiany popytu, zmiany wartości międzynarodowej wymiany handlowej, obniżenie tempa procesów inwestycyjnych realizowanych przez przedsiębiorstwa, zmiany konfiguracji pozycji gospodarczej poszczególnych państw. W Polsce symptomy kryzysu czy spowolnienia gospodarczego były również odczuwalne, miały wielowymiarowy charakter. Przejawem spowolnienia gospodarczego w Polsce była słabnąca sytuacja ekonomiczno-finansowa podmiotów gospodarczych, obniżenie poziomu nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach, znaczne wahania w osiąganych wynikach finansowych przedsiębiorstw, spadek poziomu koniunktury, wzrost poziomu deficytu budżetowego, odczuwalna przez przedsiębiorców niestabilność warunków funkcjonowania.
Wraz ze zmianą sytuacji gospodarczej w Polsce przeobrażeniom uległy uwarunkowania funkcjonowania przedsiębiorstw, w tym również małych i średnich. Spowolnienie gospodarcze wymusza bowiem tworzenie i korzystanie z nowych rozwiązań i metod działania w praktyce funkcjonowania przedsiębiorstw. Ciągła zmienność warunków funkcjonowania wywołuje konieczność wprowadzania nowych pomysłów, postaw, modeli biznesowych. Okres kryzysu to dla przedsiębiorstw trudności w funkcjonowaniu, ale z drugiej strony to czas, który mobilizuje. Słabsza koniunktura zmusza do zmiany celów, zmian w strategii, w strukturze organizacyjnej, w sposobie zarządzania przedsiębiorstwami, czyli wywołuje szeroko rozumiane zmiany w zachowaniach podmiotów gospodarczych. Zmiany te pozwalają przetrwać, ale mogą też decydować o długookresowym rozwoju przedsiębiorstwa.
Problematyka niniejszej monografii jest związana z funkcjonowaniem małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, wybranymi zmianami ich zachowań, a także związków z konkurencyjnością. Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) stanowią ponad 99% podmiotów gospodarczych aktywnie funkcjonujących w polskiej gospodarce. Pracujący w tym sektorze to około 70% ogółu pracujących Polaków. Z tego chociażby względu sytuacja małych i średnich przedsiębiorstw w sposób decydujący wpływa zarówno na tempo rozwoju całej gospodarki, jak i poszczególnych regionów.
Punktem wyjścia podjętych rozważań w monografii było przyjęcie założenia tym, iż spowolnienie gospodarcze w Polsce obserwowane w latach 2009-2013 wywołało konieczność wprowadzania w małych i średnich przedsiębiorstwach określonych zmian ich zachowań. Zmiany te wpływały na ich rozwój i uzyskiwanie przewagi konkurencyjnej. Zmiany te skutkowały także podejmowaniem określonych działań dostosowawczych w wybranych obszarach funkcjonowania MSP. Przyjęcie powyższych założeń wymagało postawienia wielu pytań badawczych i udzielenia na nie odpowiedzi, czego efektem jest określona struktura niniejszego opracowania. Podstawowe pytania sformułowano w następujący sposób:
- jakie są zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania zmian zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w warunkach spowolnienia gospodarczego?
- które z tych uwarunkowań stanowią czynniki pozytywnie, a które negatywnie wpływające na funkcjonowanie małych i średnich podmiotów gospodarczych?
- jakie są programy, narzędzia polityki wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w warunkach spowolnienia gospodarczego?
- jakie instrumenty bezpośredniego i pośredniego wsparcia mogą być wykorzystywane przez małe i średnie podmioty gospodarcze?
- jakie działania dostosowawcze są podejmowane przez małe i średnie przedsiębiorstwa w obszarze zachowań organizacyjnych?
- jakie rezultaty w obszarze innowacyjności i konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw wywołują zmiany ich zachowań?
- czy i jak technologie informacyjno-komunikacyjne wpływają na zmiany zachowań małych i średnich przedsiębiorstw?
- jakie strategie są możliwe do zastosowania przez małe i średnie przedsiębiorstwa w warunkach spowolnienia gospodarczego?
- jakie zmiany nastąpiły w stosowanych strategiach dywersyfikacji i internacjonalizacji małych i średnich przedsiębiorstw pod wpływem kryzysu?
- czy okres spowolnienia gospodarczego w gospodarce może być szansą dla intensyfikacji procesów współpracy małych i średnich przedsiębiorstw?
- jakie mechanizmy mogą stymulować powstawanie nowych powiązań przedsiębiorstw opartych na kooperacji?
Rozważania zawarte w niniejszej monografii stanowią próbę odpowiedzi na postawione pytania. Stanowią podstawę wnioskowania o zmianach zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w wybranych obszarach ich funkcjonowania. Istotne znaczenie przypisano w tym zakresie zmianom w zarządzaniu zasobami ludzkimi, zarządzaniu zasobami informacyjno-komunikacyjnymi, zmianom w realizowanych strategiach rozwoju i modelach współpracy przedsiębiorstw. I tym zagadnieniom poświęcono rozważania w kolejnych sześciu rozdziałach.
W rozdziale pierwszym dokonano charakterystyki uwarunkowań rozwoju, funkcjonowania i zmian zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w warunkach spowolnienia gospodarczego. Kontekst uwarunkowań zmian zachowań pozwala odpowiedzieć na pytania dotyczące potwierdzania się prawidłowości rozwojowych małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, a także wskazania, co z listy owych uwarunkowań powinno być włączone do struktury przemian w zarządzaniu małymi i średnimi przedsiębiorstwami. Priorytetowe znaczenie przypisano zewnętrznym uwarunkowaniom zmian zachowań przedsiębiorstw. Działalność MSP wskazuje, iż uwarunkowania wewnętrzne są dla tych podmiotów specyficzne, typowe dla ich istoty, od lat nie ulegają istotnym zmianom, wiążą się z ich immanentnymi cechami. Dlatego też to zmiany uwarunkowań zewnętrznych silniej determinują zachowania tej grupy przedsiębiorstw, wywołują potrzebę ciągłego doskonalenia ich działalności i konieczność dopasowywania się do tych uwarunkowań.
Celem drugiego rozdziału jest zaprezentowanie narzędzi i instrumentów wsparcia działalności małych i średnich przedsiębiorstw, które mają swoje źródła w szeroko rozumianym otoczeniu instytucjonalnym. Jest ono kreowane poprzez politykę gospodarczą, a w szczególności przez ten jej obszar, który przyczynia się nie tylko do poprawy dostępu do kapitału dla przedsiębiorstw, lecz także zwiększenia poziomu innowacyjności podmiotów gospodarczych, regionów i całych gospodarek. Fundusze strukturalne są tą częścią polityki gospodarczej, która dopiero od kilku lat jest dostępna dla małych i średnich przedsiębiorstw funkcjonujących na obszarze Polski. Dostępność środków pochodzących z funduszy strukturalnych pozwoliła z jednej strony w pewnym stopniu sfinansować zmiany w zachowaniach MSP, z drugiej zaś stworzyć swoisty system amortyzujący skutki spowolnienia gospodarczego.
Przedmiotem rozważań w trzecim rozdziale jest problematyka działań dostosowawczych i ich rezultaty w obszarze zachowań organizacyjnych przedsiębiorstw oraz kierunki zmian w tym zakresie pod wpływem spowolnienia gospodarczego. Przyjęto, iż działania dostosowawcze w obszarze zachowań organizacyjnych powinny skupiać się na kształtowaniu kultury organizacyjnej i na doborze stylu zarządzania. Rezultaty działań dostosowawczych w obszarze zachowań organizacyjnych dotyczą zaangażowania i efektywności pracowników. Szczególnego znaczenia nabiera tu innowacyjność i konkurencyjność przedsiębiorstw jako istotny rezultat zachowań organizacyjnych. Zmiany w obszarze zachowań organizacyjnych powinny zatem sprzyjać zaangażowaniu pracowników i ich kreatywności.
W kolejnym, czwartym rozdziale skoncentrowano uwagę na zmianach zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w zakresie wykorzystania nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych. Postępujący rozwój i upowszechnienie nowych technologii informacyjnych spowodowały zmiany we wszystkich sferach prowadzenia działalności gospodarczej. Współczesne przedsiębiorstwa, chcąc nadążyć za rozwijającą się w dużym tempie technologią teleinformatyczną, są zmuszone do inwestowania "w internet", wprowadzania systemów informatycznych właściwie w każdym obszarze funkcjonowania przedsiębiorstwa. Tym sposobem mogą doskonalić procesy biznesowe, poprawiać efektywność wykorzystania różnorodnych zasobów i wzmacniać poziom swojej konkurencyjności.
Rozważania zawarte w piątym rozdziale niniejszego opracowania zostały poświęcone problematyce zmian zachodzących w zarządzaniu strategicznym, w małych i średnich przedsiębiorstwach. Zmiany te wywołane spowolnieniem gospodarczym przyczyniają się do wzrostu znaczenia takich działań strategicznych, które nie umniejszą w znacznym stopniu zasobów strategicznych przedsiębiorstwa czy nie zrujnują jego pozycji na rynku. Będzie to zatem koncentracja na obniżaniu kosztów, ale nie poprzez znaczną utratę jakości, również na podejmowaniu selektywnych inwestycji, obniżających koszty dla użytkowników, w nowe produkty czy nowe technologie obniżające koszty. Często zmiany zachowań w obszarze zarządzania strategicznego będą także wpływały na przesunięcia terminów realizacji celów na bardziej odległy okres, a nie na ich zaniechanie.
[[[separator]]]Wstęp
Anna Skowronek-Mielczarek
Rozdział I. Uwarunkowania zmian zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w okresie spowolnienia gospodarczego
Wprowadzenie
1.1. Zewnętrzne uwarunkowania funkcjonowania i zmian zachowań małych i średnich przedsiębiorstw - szanse i możliwości
1.2. Zewnętrzne uwarunkowania zmian zachowań małych i średnich przedsiębiorstw - bariery i zagrożenia
1.3. Wewnętrzne uwarunkowania funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw w okresie spowolnienia gospodarczego
Podsumowanie
Bibliografia
Rafał Kasprzak
Rozdział II. Fundusze strukturalne a zmiany zachowań małych i średnich przedsiębiorstw
Wprowadzenie
2.1. Polityka wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w ramach realizacji programów europejskich
2.2. Wsparcie bezpośrednie skierowane do małych i średnich przedsiębiorstw
2.3. Wsparcie pośrednie skierowane do instytucji otoczenia biznesu
2.4. Zapotrzebowanie na fundusze unijne i ich wykorzystanie w małych i średnich przedsiębiorstwach
Podsumowanie
Bibliografia
Barbara Bojewska
Rozdział III. Działania i rezultaty dostosowawcze małych i średnich przedsiębiorstw w obszarze zachowań organizacyjnych
Wprowadzenie
3.1. Działania dostosowawcze małych i średnich przedsiębiorstw w obszarze zachowań organizacyjnych
3.2. Rezultaty działań dostosowawczych małych i średnich przedsiębiorstw w obszarze zachowań organizacyjnych
3.3. Innowacyjność i konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw jako istotny rezultat zachowań organizacyjnych
3.4. Zmiany w obszarze zachowań organizacyjnych
Podsumowanie
Bibliografia
Celina Sołek-Borowska
Rozdział IV. Wykorzystanie nowych technologii przez małe i średnie przedsiębiorstwa w okresie spowolnienia gospodarczego
Wprowadzenie
4.1. Zmiany technologiczne i ich wpływ na działalność małych i średnich przedsiębiorstw
4.2. Obszary wykorzystania sieci Internet w małych i średnich przedsiębiorstwach
4.3. Wirtualizacja działalności małych i średnich przedsiębiorstw
4.4. Rola mediów społecznościowych a zmiany zachowań małych i średnich przedsiębiorstw
4.5. Bezpieczeństwo i zagrożenia wynikające z obecności w internecie dla małych i średnich przedsiębiorstw
4.6. Nowe technologie a pracownicy wiedzy w przedsiębiorstwach
Podsumowanie
Bibliografia
Mirosław Jarosiński
Rozdział V. Zmiany zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w obszarze zarządzania strategicznego
Wprowadzenie
5.1. Zarządzanie strategiczne w małych i średnich przedsiębiorstwach
5.2. Strategie przedsiębiorstw w czasie kryzysu
5.3. Przegląd badań dotyczących zmian w zakresie zarządzania strategicznego w polskich małych i średnich przedsiębiorstwach w okresie spowolnienia gospodarczego
Podsumowanie
Bibliografia
Marta Ziółkowska
Rozdział VI. Modele współpracy małych i średnich przedsiębiorstw jako przejaw zmian ich zachowań w okresie spowolnienia gospodarczego
Wprowadzenie
6.1. Modele współpracy małych i średnich przedsiębiorstw - istota pojęcia
6.2. Uwarunkowania podejmowania współpracy przez małe i średnie przedsiębiorstwa
6.3. Formy i rodzaje współpracy małych i średnich przedsiębiorstw
6.4. Wybrane modele współpracy małych i średnich przedsiębiorstw
6.5. Analiza poziomu współpracy przedsiębiorstw w Polsce - ujęcie międzynarodowe
Podsumowanie
Bibliografia
Spis rysunków
Spis schematów
Spis tabel
Opis
Wstęp
W ostatnich latach zachowania przedsiębiorstw w znaczący sposób są determinowane przez skutki ogólnoświatowego kryzysu finansowo-gospodarczego z 2008 roku. Wywołał on m.in. spadek tempa wzrostu PKB w poszczególnych państwach, wzrost poziomu bezrobocia, silne turbulencje indeksów na światowych giełdach, zmiany popytu, zmiany wartości międzynarodowej wymiany handlowej, obniżenie tempa procesów inwestycyjnych realizowanych przez przedsiębiorstwa, zmiany konfiguracji pozycji gospodarczej poszczególnych państw. W Polsce symptomy kryzysu czy spowolnienia gospodarczego były również odczuwalne, miały wielowymiarowy charakter. Przejawem spowolnienia gospodarczego w Polsce była słabnąca sytuacja ekonomiczno-finansowa podmiotów gospodarczych, obniżenie poziomu nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach, znaczne wahania w osiąganych wynikach finansowych przedsiębiorstw, spadek poziomu koniunktury, wzrost poziomu deficytu budżetowego, odczuwalna przez przedsiębiorców niestabilność warunków funkcjonowania.
Wraz ze zmianą sytuacji gospodarczej w Polsce przeobrażeniom uległy uwarunkowania funkcjonowania przedsiębiorstw, w tym również małych i średnich. Spowolnienie gospodarcze wymusza bowiem tworzenie i korzystanie z nowych rozwiązań i metod działania w praktyce funkcjonowania przedsiębiorstw. Ciągła zmienność warunków funkcjonowania wywołuje konieczność wprowadzania nowych pomysłów, postaw, modeli biznesowych. Okres kryzysu to dla przedsiębiorstw trudności w funkcjonowaniu, ale z drugiej strony to czas, który mobilizuje. Słabsza koniunktura zmusza do zmiany celów, zmian w strategii, w strukturze organizacyjnej, w sposobie zarządzania przedsiębiorstwami, czyli wywołuje szeroko rozumiane zmiany w zachowaniach podmiotów gospodarczych. Zmiany te pozwalają przetrwać, ale mogą też decydować o długookresowym rozwoju przedsiębiorstwa.
Problematyka niniejszej monografii jest związana z funkcjonowaniem małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, wybranymi zmianami ich zachowań, a także związków z konkurencyjnością. Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) stanowią ponad 99% podmiotów gospodarczych aktywnie funkcjonujących w polskiej gospodarce. Pracujący w tym sektorze to około 70% ogółu pracujących Polaków. Z tego chociażby względu sytuacja małych i średnich przedsiębiorstw w sposób decydujący wpływa zarówno na tempo rozwoju całej gospodarki, jak i poszczególnych regionów.
Punktem wyjścia podjętych rozważań w monografii było przyjęcie założenia tym, iż spowolnienie gospodarcze w Polsce obserwowane w latach 2009-2013 wywołało konieczność wprowadzania w małych i średnich przedsiębiorstwach określonych zmian ich zachowań. Zmiany te wpływały na ich rozwój i uzyskiwanie przewagi konkurencyjnej. Zmiany te skutkowały także podejmowaniem określonych działań dostosowawczych w wybranych obszarach funkcjonowania MSP. Przyjęcie powyższych założeń wymagało postawienia wielu pytań badawczych i udzielenia na nie odpowiedzi, czego efektem jest określona struktura niniejszego opracowania. Podstawowe pytania sformułowano w następujący sposób:
- jakie są zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania zmian zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w warunkach spowolnienia gospodarczego?
- które z tych uwarunkowań stanowią czynniki pozytywnie, a które negatywnie wpływające na funkcjonowanie małych i średnich podmiotów gospodarczych?
- jakie są programy, narzędzia polityki wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w warunkach spowolnienia gospodarczego?
- jakie instrumenty bezpośredniego i pośredniego wsparcia mogą być wykorzystywane przez małe i średnie podmioty gospodarcze?
- jakie działania dostosowawcze są podejmowane przez małe i średnie przedsiębiorstwa w obszarze zachowań organizacyjnych?
- jakie rezultaty w obszarze innowacyjności i konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw wywołują zmiany ich zachowań?
- czy i jak technologie informacyjno-komunikacyjne wpływają na zmiany zachowań małych i średnich przedsiębiorstw?
- jakie strategie są możliwe do zastosowania przez małe i średnie przedsiębiorstwa w warunkach spowolnienia gospodarczego?
- jakie zmiany nastąpiły w stosowanych strategiach dywersyfikacji i internacjonalizacji małych i średnich przedsiębiorstw pod wpływem kryzysu?
- czy okres spowolnienia gospodarczego w gospodarce może być szansą dla intensyfikacji procesów współpracy małych i średnich przedsiębiorstw?
- jakie mechanizmy mogą stymulować powstawanie nowych powiązań przedsiębiorstw opartych na kooperacji?
Rozważania zawarte w niniejszej monografii stanowią próbę odpowiedzi na postawione pytania. Stanowią podstawę wnioskowania o zmianach zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w wybranych obszarach ich funkcjonowania. Istotne znaczenie przypisano w tym zakresie zmianom w zarządzaniu zasobami ludzkimi, zarządzaniu zasobami informacyjno-komunikacyjnymi, zmianom w realizowanych strategiach rozwoju i modelach współpracy przedsiębiorstw. I tym zagadnieniom poświęcono rozważania w kolejnych sześciu rozdziałach.
W rozdziale pierwszym dokonano charakterystyki uwarunkowań rozwoju, funkcjonowania i zmian zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w warunkach spowolnienia gospodarczego. Kontekst uwarunkowań zmian zachowań pozwala odpowiedzieć na pytania dotyczące potwierdzania się prawidłowości rozwojowych małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, a także wskazania, co z listy owych uwarunkowań powinno być włączone do struktury przemian w zarządzaniu małymi i średnimi przedsiębiorstwami. Priorytetowe znaczenie przypisano zewnętrznym uwarunkowaniom zmian zachowań przedsiębiorstw. Działalność MSP wskazuje, iż uwarunkowania wewnętrzne są dla tych podmiotów specyficzne, typowe dla ich istoty, od lat nie ulegają istotnym zmianom, wiążą się z ich immanentnymi cechami. Dlatego też to zmiany uwarunkowań zewnętrznych silniej determinują zachowania tej grupy przedsiębiorstw, wywołują potrzebę ciągłego doskonalenia ich działalności i konieczność dopasowywania się do tych uwarunkowań.
Celem drugiego rozdziału jest zaprezentowanie narzędzi i instrumentów wsparcia działalności małych i średnich przedsiębiorstw, które mają swoje źródła w szeroko rozumianym otoczeniu instytucjonalnym. Jest ono kreowane poprzez politykę gospodarczą, a w szczególności przez ten jej obszar, który przyczynia się nie tylko do poprawy dostępu do kapitału dla przedsiębiorstw, lecz także zwiększenia poziomu innowacyjności podmiotów gospodarczych, regionów i całych gospodarek. Fundusze strukturalne są tą częścią polityki gospodarczej, która dopiero od kilku lat jest dostępna dla małych i średnich przedsiębiorstw funkcjonujących na obszarze Polski. Dostępność środków pochodzących z funduszy strukturalnych pozwoliła z jednej strony w pewnym stopniu sfinansować zmiany w zachowaniach MSP, z drugiej zaś stworzyć swoisty system amortyzujący skutki spowolnienia gospodarczego.
Przedmiotem rozważań w trzecim rozdziale jest problematyka działań dostosowawczych i ich rezultaty w obszarze zachowań organizacyjnych przedsiębiorstw oraz kierunki zmian w tym zakresie pod wpływem spowolnienia gospodarczego. Przyjęto, iż działania dostosowawcze w obszarze zachowań organizacyjnych powinny skupiać się na kształtowaniu kultury organizacyjnej i na doborze stylu zarządzania. Rezultaty działań dostosowawczych w obszarze zachowań organizacyjnych dotyczą zaangażowania i efektywności pracowników. Szczególnego znaczenia nabiera tu innowacyjność i konkurencyjność przedsiębiorstw jako istotny rezultat zachowań organizacyjnych. Zmiany w obszarze zachowań organizacyjnych powinny zatem sprzyjać zaangażowaniu pracowników i ich kreatywności.
W kolejnym, czwartym rozdziale skoncentrowano uwagę na zmianach zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w zakresie wykorzystania nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych. Postępujący rozwój i upowszechnienie nowych technologii informacyjnych spowodowały zmiany we wszystkich sferach prowadzenia działalności gospodarczej. Współczesne przedsiębiorstwa, chcąc nadążyć za rozwijającą się w dużym tempie technologią teleinformatyczną, są zmuszone do inwestowania "w internet", wprowadzania systemów informatycznych właściwie w każdym obszarze funkcjonowania przedsiębiorstwa. Tym sposobem mogą doskonalić procesy biznesowe, poprawiać efektywność wykorzystania różnorodnych zasobów i wzmacniać poziom swojej konkurencyjności.
Rozważania zawarte w piątym rozdziale niniejszego opracowania zostały poświęcone problematyce zmian zachodzących w zarządzaniu strategicznym, w małych i średnich przedsiębiorstwach. Zmiany te wywołane spowolnieniem gospodarczym przyczyniają się do wzrostu znaczenia takich działań strategicznych, które nie umniejszą w znacznym stopniu zasobów strategicznych przedsiębiorstwa czy nie zrujnują jego pozycji na rynku. Będzie to zatem koncentracja na obniżaniu kosztów, ale nie poprzez znaczną utratę jakości, również na podejmowaniu selektywnych inwestycji, obniżających koszty dla użytkowników, w nowe produkty czy nowe technologie obniżające koszty. Często zmiany zachowań w obszarze zarządzania strategicznego będą także wpływały na przesunięcia terminów realizacji celów na bardziej odległy okres, a nie na ich zaniechanie.
Spis treści
Wstęp
Anna Skowronek-Mielczarek
Rozdział I. Uwarunkowania zmian zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w okresie spowolnienia gospodarczego
Wprowadzenie
1.1. Zewnętrzne uwarunkowania funkcjonowania i zmian zachowań małych i średnich przedsiębiorstw - szanse i możliwości
1.2. Zewnętrzne uwarunkowania zmian zachowań małych i średnich przedsiębiorstw - bariery i zagrożenia
1.3. Wewnętrzne uwarunkowania funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw w okresie spowolnienia gospodarczego
Podsumowanie
Bibliografia
Rafał Kasprzak
Rozdział II. Fundusze strukturalne a zmiany zachowań małych i średnich przedsiębiorstw
Wprowadzenie
2.1. Polityka wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w ramach realizacji programów europejskich
2.2. Wsparcie bezpośrednie skierowane do małych i średnich przedsiębiorstw
2.3. Wsparcie pośrednie skierowane do instytucji otoczenia biznesu
2.4. Zapotrzebowanie na fundusze unijne i ich wykorzystanie w małych i średnich przedsiębiorstwach
Podsumowanie
Bibliografia
Barbara Bojewska
Rozdział III. Działania i rezultaty dostosowawcze małych i średnich przedsiębiorstw w obszarze zachowań organizacyjnych
Wprowadzenie
3.1. Działania dostosowawcze małych i średnich przedsiębiorstw w obszarze zachowań organizacyjnych
3.2. Rezultaty działań dostosowawczych małych i średnich przedsiębiorstw w obszarze zachowań organizacyjnych
3.3. Innowacyjność i konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw jako istotny rezultat zachowań organizacyjnych
3.4. Zmiany w obszarze zachowań organizacyjnych
Podsumowanie
Bibliografia
Celina Sołek-Borowska
Rozdział IV. Wykorzystanie nowych technologii przez małe i średnie przedsiębiorstwa w okresie spowolnienia gospodarczego
Wprowadzenie
4.1. Zmiany technologiczne i ich wpływ na działalność małych i średnich przedsiębiorstw
4.2. Obszary wykorzystania sieci Internet w małych i średnich przedsiębiorstwach
4.3. Wirtualizacja działalności małych i średnich przedsiębiorstw
4.4. Rola mediów społecznościowych a zmiany zachowań małych i średnich przedsiębiorstw
4.5. Bezpieczeństwo i zagrożenia wynikające z obecności w internecie dla małych i średnich przedsiębiorstw
4.6. Nowe technologie a pracownicy wiedzy w przedsiębiorstwach
Podsumowanie
Bibliografia
Mirosław Jarosiński
Rozdział V. Zmiany zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w obszarze zarządzania strategicznego
Wprowadzenie
5.1. Zarządzanie strategiczne w małych i średnich przedsiębiorstwach
5.2. Strategie przedsiębiorstw w czasie kryzysu
5.3. Przegląd badań dotyczących zmian w zakresie zarządzania strategicznego w polskich małych i średnich przedsiębiorstwach w okresie spowolnienia gospodarczego
Podsumowanie
Bibliografia
Marta Ziółkowska
Rozdział VI. Modele współpracy małych i średnich przedsiębiorstw jako przejaw zmian ich zachowań w okresie spowolnienia gospodarczego
Wprowadzenie
6.1. Modele współpracy małych i średnich przedsiębiorstw - istota pojęcia
6.2. Uwarunkowania podejmowania współpracy przez małe i średnie przedsiębiorstwa
6.3. Formy i rodzaje współpracy małych i średnich przedsiębiorstw
6.4. Wybrane modele współpracy małych i średnich przedsiębiorstw
6.5. Analiza poziomu współpracy przedsiębiorstw w Polsce - ujęcie międzynarodowe
Podsumowanie
Bibliografia
Spis rysunków
Spis schematów
Spis tabel
Opinie
W ostatnich latach zachowania przedsiębiorstw w znaczący sposób są determinowane przez skutki ogólnoświatowego kryzysu finansowo-gospodarczego z 2008 roku. Wywołał on m.in. spadek tempa wzrostu PKB w poszczególnych państwach, wzrost poziomu bezrobocia, silne turbulencje indeksów na światowych giełdach, zmiany popytu, zmiany wartości międzynarodowej wymiany handlowej, obniżenie tempa procesów inwestycyjnych realizowanych przez przedsiębiorstwa, zmiany konfiguracji pozycji gospodarczej poszczególnych państw. W Polsce symptomy kryzysu czy spowolnienia gospodarczego były również odczuwalne, miały wielowymiarowy charakter. Przejawem spowolnienia gospodarczego w Polsce była słabnąca sytuacja ekonomiczno-finansowa podmiotów gospodarczych, obniżenie poziomu nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach, znaczne wahania w osiąganych wynikach finansowych przedsiębiorstw, spadek poziomu koniunktury, wzrost poziomu deficytu budżetowego, odczuwalna przez przedsiębiorców niestabilność warunków funkcjonowania.
Wraz ze zmianą sytuacji gospodarczej w Polsce przeobrażeniom uległy uwarunkowania funkcjonowania przedsiębiorstw, w tym również małych i średnich. Spowolnienie gospodarcze wymusza bowiem tworzenie i korzystanie z nowych rozwiązań i metod działania w praktyce funkcjonowania przedsiębiorstw. Ciągła zmienność warunków funkcjonowania wywołuje konieczność wprowadzania nowych pomysłów, postaw, modeli biznesowych. Okres kryzysu to dla przedsiębiorstw trudności w funkcjonowaniu, ale z drugiej strony to czas, który mobilizuje. Słabsza koniunktura zmusza do zmiany celów, zmian w strategii, w strukturze organizacyjnej, w sposobie zarządzania przedsiębiorstwami, czyli wywołuje szeroko rozumiane zmiany w zachowaniach podmiotów gospodarczych. Zmiany te pozwalają przetrwać, ale mogą też decydować o długookresowym rozwoju przedsiębiorstwa.
Problematyka niniejszej monografii jest związana z funkcjonowaniem małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, wybranymi zmianami ich zachowań, a także związków z konkurencyjnością. Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) stanowią ponad 99% podmiotów gospodarczych aktywnie funkcjonujących w polskiej gospodarce. Pracujący w tym sektorze to około 70% ogółu pracujących Polaków. Z tego chociażby względu sytuacja małych i średnich przedsiębiorstw w sposób decydujący wpływa zarówno na tempo rozwoju całej gospodarki, jak i poszczególnych regionów.
Punktem wyjścia podjętych rozważań w monografii było przyjęcie założenia tym, iż spowolnienie gospodarcze w Polsce obserwowane w latach 2009-2013 wywołało konieczność wprowadzania w małych i średnich przedsiębiorstwach określonych zmian ich zachowań. Zmiany te wpływały na ich rozwój i uzyskiwanie przewagi konkurencyjnej. Zmiany te skutkowały także podejmowaniem określonych działań dostosowawczych w wybranych obszarach funkcjonowania MSP. Przyjęcie powyższych założeń wymagało postawienia wielu pytań badawczych i udzielenia na nie odpowiedzi, czego efektem jest określona struktura niniejszego opracowania. Podstawowe pytania sformułowano w następujący sposób:
- jakie są zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania zmian zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w warunkach spowolnienia gospodarczego?
- które z tych uwarunkowań stanowią czynniki pozytywnie, a które negatywnie wpływające na funkcjonowanie małych i średnich podmiotów gospodarczych?
- jakie są programy, narzędzia polityki wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w warunkach spowolnienia gospodarczego?
- jakie instrumenty bezpośredniego i pośredniego wsparcia mogą być wykorzystywane przez małe i średnie podmioty gospodarcze?
- jakie działania dostosowawcze są podejmowane przez małe i średnie przedsiębiorstwa w obszarze zachowań organizacyjnych?
- jakie rezultaty w obszarze innowacyjności i konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw wywołują zmiany ich zachowań?
- czy i jak technologie informacyjno-komunikacyjne wpływają na zmiany zachowań małych i średnich przedsiębiorstw?
- jakie strategie są możliwe do zastosowania przez małe i średnie przedsiębiorstwa w warunkach spowolnienia gospodarczego?
- jakie zmiany nastąpiły w stosowanych strategiach dywersyfikacji i internacjonalizacji małych i średnich przedsiębiorstw pod wpływem kryzysu?
- czy okres spowolnienia gospodarczego w gospodarce może być szansą dla intensyfikacji procesów współpracy małych i średnich przedsiębiorstw?
- jakie mechanizmy mogą stymulować powstawanie nowych powiązań przedsiębiorstw opartych na kooperacji?
Rozważania zawarte w niniejszej monografii stanowią próbę odpowiedzi na postawione pytania. Stanowią podstawę wnioskowania o zmianach zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w wybranych obszarach ich funkcjonowania. Istotne znaczenie przypisano w tym zakresie zmianom w zarządzaniu zasobami ludzkimi, zarządzaniu zasobami informacyjno-komunikacyjnymi, zmianom w realizowanych strategiach rozwoju i modelach współpracy przedsiębiorstw. I tym zagadnieniom poświęcono rozważania w kolejnych sześciu rozdziałach.
W rozdziale pierwszym dokonano charakterystyki uwarunkowań rozwoju, funkcjonowania i zmian zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w warunkach spowolnienia gospodarczego. Kontekst uwarunkowań zmian zachowań pozwala odpowiedzieć na pytania dotyczące potwierdzania się prawidłowości rozwojowych małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, a także wskazania, co z listy owych uwarunkowań powinno być włączone do struktury przemian w zarządzaniu małymi i średnimi przedsiębiorstwami. Priorytetowe znaczenie przypisano zewnętrznym uwarunkowaniom zmian zachowań przedsiębiorstw. Działalność MSP wskazuje, iż uwarunkowania wewnętrzne są dla tych podmiotów specyficzne, typowe dla ich istoty, od lat nie ulegają istotnym zmianom, wiążą się z ich immanentnymi cechami. Dlatego też to zmiany uwarunkowań zewnętrznych silniej determinują zachowania tej grupy przedsiębiorstw, wywołują potrzebę ciągłego doskonalenia ich działalności i konieczność dopasowywania się do tych uwarunkowań.
Celem drugiego rozdziału jest zaprezentowanie narzędzi i instrumentów wsparcia działalności małych i średnich przedsiębiorstw, które mają swoje źródła w szeroko rozumianym otoczeniu instytucjonalnym. Jest ono kreowane poprzez politykę gospodarczą, a w szczególności przez ten jej obszar, który przyczynia się nie tylko do poprawy dostępu do kapitału dla przedsiębiorstw, lecz także zwiększenia poziomu innowacyjności podmiotów gospodarczych, regionów i całych gospodarek. Fundusze strukturalne są tą częścią polityki gospodarczej, która dopiero od kilku lat jest dostępna dla małych i średnich przedsiębiorstw funkcjonujących na obszarze Polski. Dostępność środków pochodzących z funduszy strukturalnych pozwoliła z jednej strony w pewnym stopniu sfinansować zmiany w zachowaniach MSP, z drugiej zaś stworzyć swoisty system amortyzujący skutki spowolnienia gospodarczego.
Przedmiotem rozważań w trzecim rozdziale jest problematyka działań dostosowawczych i ich rezultaty w obszarze zachowań organizacyjnych przedsiębiorstw oraz kierunki zmian w tym zakresie pod wpływem spowolnienia gospodarczego. Przyjęto, iż działania dostosowawcze w obszarze zachowań organizacyjnych powinny skupiać się na kształtowaniu kultury organizacyjnej i na doborze stylu zarządzania. Rezultaty działań dostosowawczych w obszarze zachowań organizacyjnych dotyczą zaangażowania i efektywności pracowników. Szczególnego znaczenia nabiera tu innowacyjność i konkurencyjność przedsiębiorstw jako istotny rezultat zachowań organizacyjnych. Zmiany w obszarze zachowań organizacyjnych powinny zatem sprzyjać zaangażowaniu pracowników i ich kreatywności.
W kolejnym, czwartym rozdziale skoncentrowano uwagę na zmianach zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w zakresie wykorzystania nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych. Postępujący rozwój i upowszechnienie nowych technologii informacyjnych spowodowały zmiany we wszystkich sferach prowadzenia działalności gospodarczej. Współczesne przedsiębiorstwa, chcąc nadążyć za rozwijającą się w dużym tempie technologią teleinformatyczną, są zmuszone do inwestowania "w internet", wprowadzania systemów informatycznych właściwie w każdym obszarze funkcjonowania przedsiębiorstwa. Tym sposobem mogą doskonalić procesy biznesowe, poprawiać efektywność wykorzystania różnorodnych zasobów i wzmacniać poziom swojej konkurencyjności.
Rozważania zawarte w piątym rozdziale niniejszego opracowania zostały poświęcone problematyce zmian zachodzących w zarządzaniu strategicznym, w małych i średnich przedsiębiorstwach. Zmiany te wywołane spowolnieniem gospodarczym przyczyniają się do wzrostu znaczenia takich działań strategicznych, które nie umniejszą w znacznym stopniu zasobów strategicznych przedsiębiorstwa czy nie zrujnują jego pozycji na rynku. Będzie to zatem koncentracja na obniżaniu kosztów, ale nie poprzez znaczną utratę jakości, również na podejmowaniu selektywnych inwestycji, obniżających koszty dla użytkowników, w nowe produkty czy nowe technologie obniżające koszty. Często zmiany zachowań w obszarze zarządzania strategicznego będą także wpływały na przesunięcia terminów realizacji celów na bardziej odległy okres, a nie na ich zaniechanie.
Wstęp
Anna Skowronek-Mielczarek
Rozdział I. Uwarunkowania zmian zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w okresie spowolnienia gospodarczego
Wprowadzenie
1.1. Zewnętrzne uwarunkowania funkcjonowania i zmian zachowań małych i średnich przedsiębiorstw - szanse i możliwości
1.2. Zewnętrzne uwarunkowania zmian zachowań małych i średnich przedsiębiorstw - bariery i zagrożenia
1.3. Wewnętrzne uwarunkowania funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw w okresie spowolnienia gospodarczego
Podsumowanie
Bibliografia
Rafał Kasprzak
Rozdział II. Fundusze strukturalne a zmiany zachowań małych i średnich przedsiębiorstw
Wprowadzenie
2.1. Polityka wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w ramach realizacji programów europejskich
2.2. Wsparcie bezpośrednie skierowane do małych i średnich przedsiębiorstw
2.3. Wsparcie pośrednie skierowane do instytucji otoczenia biznesu
2.4. Zapotrzebowanie na fundusze unijne i ich wykorzystanie w małych i średnich przedsiębiorstwach
Podsumowanie
Bibliografia
Barbara Bojewska
Rozdział III. Działania i rezultaty dostosowawcze małych i średnich przedsiębiorstw w obszarze zachowań organizacyjnych
Wprowadzenie
3.1. Działania dostosowawcze małych i średnich przedsiębiorstw w obszarze zachowań organizacyjnych
3.2. Rezultaty działań dostosowawczych małych i średnich przedsiębiorstw w obszarze zachowań organizacyjnych
3.3. Innowacyjność i konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw jako istotny rezultat zachowań organizacyjnych
3.4. Zmiany w obszarze zachowań organizacyjnych
Podsumowanie
Bibliografia
Celina Sołek-Borowska
Rozdział IV. Wykorzystanie nowych technologii przez małe i średnie przedsiębiorstwa w okresie spowolnienia gospodarczego
Wprowadzenie
4.1. Zmiany technologiczne i ich wpływ na działalność małych i średnich przedsiębiorstw
4.2. Obszary wykorzystania sieci Internet w małych i średnich przedsiębiorstwach
4.3. Wirtualizacja działalności małych i średnich przedsiębiorstw
4.4. Rola mediów społecznościowych a zmiany zachowań małych i średnich przedsiębiorstw
4.5. Bezpieczeństwo i zagrożenia wynikające z obecności w internecie dla małych i średnich przedsiębiorstw
4.6. Nowe technologie a pracownicy wiedzy w przedsiębiorstwach
Podsumowanie
Bibliografia
Mirosław Jarosiński
Rozdział V. Zmiany zachowań małych i średnich przedsiębiorstw w obszarze zarządzania strategicznego
Wprowadzenie
5.1. Zarządzanie strategiczne w małych i średnich przedsiębiorstwach
5.2. Strategie przedsiębiorstw w czasie kryzysu
5.3. Przegląd badań dotyczących zmian w zakresie zarządzania strategicznego w polskich małych i średnich przedsiębiorstwach w okresie spowolnienia gospodarczego
Podsumowanie
Bibliografia
Marta Ziółkowska
Rozdział VI. Modele współpracy małych i średnich przedsiębiorstw jako przejaw zmian ich zachowań w okresie spowolnienia gospodarczego
Wprowadzenie
6.1. Modele współpracy małych i średnich przedsiębiorstw - istota pojęcia
6.2. Uwarunkowania podejmowania współpracy przez małe i średnie przedsiębiorstwa
6.3. Formy i rodzaje współpracy małych i średnich przedsiębiorstw
6.4. Wybrane modele współpracy małych i średnich przedsiębiorstw
6.5. Analiza poziomu współpracy przedsiębiorstw w Polsce - ujęcie międzynarodowe
Podsumowanie
Bibliografia
Spis rysunków
Spis schematów
Spis tabel