ZMIANY KURSU WALUTOWEGO I DYNAMIKA CEN W KRAJACH O RÓŻNYM POZIOMIE ROZWOJU GOSPODARCZEGO

W literaturze przedmiotu występuje wiele różnych definicji przenoszenia zmian kursowych na ceny. Z jednej strony stosuje się definicję przenoszenia zmian kursowych na ceny, traktującą to zjawisko w wąskim znaczeniu (sensu stricto). W tym przypadku przenoszenie zmian kursowych na ceny określa, w jaki sposób zmiany kursów walutowych są przenoszone na ceny towarów importowanych. Z drugiej strony zjawisko przenoszenia zmian kursowych na ceny definiuje się w szerszym znaczeniu (sensu largo). W tym przypadku przenoszenie zmian kursowych na ceny określa, w jaki sposób zmiany kursów walutowych są przenoszone na poziom wszystkich cen, zarówno na poziom cen producenta (PPI - Producer Price Index), jak i konsumenta (CPI - Consumer Price Index). Znajomość stopnia przenoszenia zmian kursowych na ceny w handlu zagranicznym, ceny produkcyjne i w efekcie na ceny konsumpcyjne pozwala na ocenę wpływu zmian kursowych na inflację i w rezultacie na politykę monetarną banku centralnego w danym kraju.

Zjawisko przenoszenia zmian kursowych na ceny krajowe i zagraniczne stało się jednym z kluczowych obszarów badawczych w ramach tzw. nowej makroekonomii gospodarki otwartej (New Open Economy Macroeconomics). Tematykę tę szeroko analizuje się głównie w literaturze obcojęzycznej i doczekała się ona wielu analiz zarówno na poziomie makroekonomicznym, jak i na poziomie mikroekonomicznym.

Interdyscyplinarność tej problematyki sprawia, że jest ona omawiana w poszczególnych pracach najczęściej w sposób cząstkowy. Ponadto tematyka ta nie jest do tej pory przedmiotem analiz książkowych, a jedynie licznych artykułów, traktujących ten temat w kategoriach doświadczeń wybranych krajów. Dlatego w literaturze ekonomicznej w zasadzie brak jest prac badawczych, w których omawia się problematykę przenoszenia zmian kursowych na ceny w sposób kompleksowy i w których łączy się treści teoretyczne z analizą empiryczną.

Podstawowym celem przygotowanej pracy jest analiza wpływu zmian kursu walutowego na dynamikę krajowych cen towarów w handlu zagranicznym oraz cen produkcyjnych i konsumpcyjnych w wybranych krajach rozwiniętych gospodarczo i rozwijających się, ze szczególnym uwzględnieniem Polski w tym zakresie, jako jednego z krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Analiza obejmuje zatem wysoko rozwinięte gospodarczo kraje zaliczane do tzw. Triady, czyli strefę euro, Japonię i USA, wybrane gospodarki rozwijające się, tzn. Hongkong, Kolumbię i Pakistan, a także polską gospodarkę. W przypadku Polski badania rozszerzono o analizę zjawiska przenoszenia zmian kursowych na ceny importowe i eksportowe z uwzględnieniem struktury towarowej handlu zagranicznego według dwucyfrowej klasyfikacji SITC oraz według chłonności nakładów czynników produkcji. Należy przy tym zaznaczyć, że wyboru analizowanych krajów dokonano pod kątem dostępności niezbędnych danych statystycznych, umożliwiających kompleksową analizę zjawiska przenoszenia zmian kursowych na ceny.

W niniejszej pracy analizuje się problematykę przenoszenia zmian kursowych na ceny towarów z makroekonomicznego punktu widzenia. W celu kompleksowej analizy kwestii przenoszenia zmian kursowych na ceny uwzględnia się również w teoretycznej części pracy aspekty mikroekonomiczne badanego zjawiska, w szczególności w odniesieniu do przyczyn i skutków zjawiska niepełnego przenoszenia zmian kursowych na ceny. Przedstawienie zarówno makro-, jak i mikroekonomicznego podejścia do analizy problematyki przenoszenia zmian kursowych na ceny jest podyktowane tym, że zjawisko to w dużym stopniu można wyjaśniać czynnikami o charakterze makro- i mikroekonomicznym. Co więcej, skutki przenoszenia (zarówno pełnego, jak i niepełnego) zmian kursowych na ceny mają niezwykle istotne znaczenie zarówno z punktu widzenia całej gospodarki, jak i pojedynczych przedsiębiorstw.

Jednocześnie należy zaznaczyć, że w prezentowanej pracy nie analizuje się problematyki przenoszenia zmian kursowych na ceny wymienianych usług, ze względu na specyficzny charakter usług (brak jednolitej ceny usług) i w ślad za tym brak odpowiedniej bazy statystycznej, niezbędnej do analizy tego zjawiska. Ponadto w pracy świadomie pomija się kwestię strategii cenowych korporacji transnarodowych, które, stosując tzw. ceny transferowe w obrocie międzyfilialnym, uwzględniają - oprócz zmian kursowych - również wiele innych czynników, jak np. względy podatkowe, istniejące bariery w handlu zagranicznym. Brak odpowiedniej bazy statycznej, dotyczącej cen transferowych, sprawia poważne trudności, jeśli chodzi o możliwość ewentualnej weryfikacji empirycznej stawianych hipotez teoretycznych. Jednakże w celu kompleksowego ujęcia problematyki przenoszenia zmian kursowych na ceny kwestię dostosowań cen transferowych poruszono w aneksie, znajdującym się w końcowej części pracy.

Wstęp

Rozdział 1. Przyczyny i skutki zmian kursów walutowych w teorii ekonomii

1.1. Podstawowe przyczyny zmian kursu walutowego w świetle teorii

1.1.1. Teoria parytetu siły nabywczej

1.1.2. Pokryty i niepokryty parytet stóp procentowych

1.1.3. Efekt Fishera

1.1.4. Teoria oczekiwań (hipoteza neutralności)

1.1.5. Model Mundella-Fleminga

1.1.6. Efekt Balassy-Samuelsona

1.1.7. Teoria elastycznościowa

1.1.8. Teoria bilansu płatniczego

1.1.9. Teorie zasobowe

1.1.10. Teorie monetarne

1.1.11. Teoria portfolio

1.2. Makroekonomiczne skutki zmian kursów walutowych w świetle teorii

1.2.1. Wpływ zmian kursowych na bilans handlowy

1.2.2. Wpływ zmian kursów walutowych na inflację

1.2.3. Wpływ zmian kursowych na koniunkturę gospodarczą

Rozdział 2. Teoretyczne aspekty zjawiska niepełnego przenoszenia zmian kursowych na ceny

2.1. Istota zjawiska niepełnego przenoszenia zmian kursowych na ceny

2.2. Modele teoretyczne zjawiska niepełnego przenoszenia zmian kursowych na ceny

2.3. Ustalanie cen pod rynek jako przejaw niepełnego przenoszenia zmian kursowych na ceny

2.3.1. Istota i przyczyny ustalania cen pod rynek

2.3.2. Modele teoretyczne ustalania cen pod rynek

2.4. Przyczyny niepełnego przenoszenia zmian kursowych na ceny

2.5. Makroekonomiczne skutki niepełnego przenoszenia zmian kursowych na ceny

2.5.1. Wpływ zjawiska niepełnego przenoszenia zmian kursowych na ceny na bilans handlowy

2.5.2. Wpływ niepełnego przenoszenia zmian kursowych na ceny na inflację i politykę monetarną banku centralnego

2.5.3. Wpływ niepełnego przenoszenia zmian kursowych na ceny na konsumpcję i produkcję

2.6. Mikroekonomiczne skutki niepełnego przenoszenia zmian kursowych na ceny

2.7. Strategie cenowe w handlu zagranicznym a przenoszenie zmian kursowych na ceny

2.7.1. Strategia ustalania cen w walucie lokalnej

2.7.2. Strategia ustalania cen w walucie producenta

2.7.3. Optymalna strategia ustalania cen w handlu zagranicznym

2.8. Asymetryczne przenoszenie zmian kursowych na ceny

Rozdział 3. Zmiany kursu walutowego a dynamika cen w wybranych krajach rozwiniętych gospodarczo

3.1. Przenoszenie zmian kursowych na ceny w krajach rozwiniętych gospodarczo w świetle wyników wybranych analiz empirycznych

3.2. Zmiany kursu walutowego a dynamika cen w strefie euro

3.2.1. Przenoszenie zmian kursowych na ceny importowe w strefie euro

3.2.2. Przenoszenie zmian kursowych na ceny eksportowe w strefie euro

3.3. Zmiany kursu walutowego a dynamika cen w Japonii

3.3.1. Przenoszenie zmian kursowych na ceny importowe w Japonii

3.3.2. Przenoszenie zmian kursowych na ceny eksportowe w Japonii

3.4. Zmiany kursu walutowego a dynamika cen w USA

3.4.1. Przenoszenie zmian kursowych na ceny importowe w USA

3.4.2. Przenoszenie zmian kursowych na ceny eksportowe w USA

3.5. Podsumowanie wyników analizy empirycznej

Rozdział 4. Zmiany kursu walutowego a dynamika cen w wybranych krajach rozwijających się

4.1. Przenoszenie zmian kursowych na ceny w krajach rozwijających się w świetle wyników wybranych analiz empirycznych

4.2. Zmiany kursu walutowego a dynamika cen w Hongkongu

4.2.1. Przenoszenie zmian kursowych na ceny importowe w Hongkongu

4.2.2. Przenoszenie zmian kursowych na ceny eksportowe w Hongkongu

4.3. Zmiany kursu walutowego a dynamika cen w Kolumbii

4.3.1. Przenoszenie zmian kursowych na ceny importowe w Kolumbii

4.3.2. Przenoszenie zmian kursowych na ceny eksportowe w Kolumbii

4.4. Zmiany kursu walutowego a dynamika cen w Pakistanie

4.4.1. Przenoszenie zmian kursowych na ceny importowe w Pakistanie

4.4.2. Przenoszenie zmian kursowych na ceny eksportowe w Pakistanie

4.5. Podsumowanie wyników przeprowadzonej analizy empirycznej

Rozdział 5. Zmiany kursu walutowego a dynamika cen w Polsce

5.1. Przenoszenie zmian kursowych na ceny importowe w Polsce

5.2. Przenoszenie zmian kursowych na ceny eksportowe w Polsce

5.3. Przenoszenie zmian kursowych na ceny w polskim handlu zagranicznym według dwucyfrowej klasyfikacji SITC

5.3.1. Przenoszenie zmian kursowych na ceny towarów importowanych

5.3.2. Przenoszenie zmian kursowych na ceny towarów eksportowanych

5.4. Przenoszenie zmian kursowych na ceny w polskim handlu zagranicznym według chłonności nakładów czynników produkcji

5.4.1. Przenoszenie zmian kursowych na ceny towarów importowanych według chłonności nakładów czynników produkcji

5.4.2. Przenoszenie zmian kursowych na ceny towarów eksportowanych według chłonności nakładów czynników produkcji

5.5. Wpływ zmian kursu walutowego na rozmiary i dynamikę handlu zagranicznego Polski

5.6. Podsumowanie wyników przeprowadzonej analizy empirycznej

Rozdział 6. Determinanty skali przenoszenia zmian kursowych na ceny i ich znaczenie w wybranych krajach rozwiniętych gospodarczo i rozwijających się

6.1. Główne determinanty stopnia przenoszenia zmian kursowych na ceny

6.1.1. Rozmiary gospodarki

6.1.2. Udział importera i eksportera w rynku

6.1.3. Stopień otwarcia gospodarki

6.1.4. Zmienność i trwałość zmian kursu walutowego

6.1.5. Strategia cenowa w handlu zagranicznym

6.1.6. Poziom inflacji w kraju

6.1.7. Stopień substytucyjności wymienianych towarów

6.1.8. Intensywność handlu wewnątrzgałęziowego

6.1.9. Struktura wydatków konsumpcyjnych w kraju

6.2. Znaczenie poszczególnych czynników determinujących zakres przenoszenia zmian kursowych na ceny

6.2.1. Znaczenie czynników determinujących zakres przenoszenia zmian kursowych na ceny importowe

6.2.2. Znaczenie czynników determinujących zakres przenoszenia zmian kursowych na ceny produkcyjne

6.2.3. Znaczenie czynników determinujących zakres przenoszenia zmian kursowych na ceny konsumpcyjne

6.2.4. Znaczenie czynników determinujących zakres przenoszenia zmian kursowych na ceny eksportowe

6.3. Ogólna ocena wyników analizy empirycznej

Zakończenie

Aneks 1

Aneks 2

Załączniki

Załącznik 1. Wyniki oszacowania modelu cen importowych w strefie euro

Załącznik 2. Wyniki oszacowania modelu cen eksportowych w strefie euro

Załącznik 3. Wyniki oszacowania modelu cen importowych w Japonii

Załącznik 4. Wyniki oszacowania modelu cen eksportowych w Japonii

Załącznik 5. Wyniki oszacowania modelu cen importowych w USA

Załącznik 6. Wyniki oszacowania modelu cen eksportowych w USA

Załącznik 7. Wyniki oszacowania modelu cen importowych w Hongkongu

Załącznik 8. Wyniki oszacowania modelu cen eksportowych w Hongkongu

Załącznik 9. Wyniki oszacowania modelu cen importowych w Kolumbii

Załącznik 10. Wyniki oszacowania modelu cen eksportowych w Kolumbii

Załącznik 11. Wyniki oszacowania modelu cen importowych w Pakistanie

Załącznik 12. Wyniki oszacowania modelu cen eksportowych w Pakistanie

Załącznik 13. Wyniki oszacowania modelu cen importowych w Polsce

Załącznik 14. Wyniki oszacowania modelu cen eksportowych w Polsce

Załącznik 15. Podział towarów wymienianych w skali międzynarodowej według chłonności czynników wytwórczych

Załącznik 16. Wyniki oszacowania modelu bilansu handlowego w Polsce

Słownik wybranych pojęć

Bibliografia