Ulubione
  1. Strona główna
  2. ZATORY PŁATNICZE W GOSPODARCE

ZATORY PŁATNICZE W GOSPODARCE

55,00 zł
49,50 zł
/ szt.
Oszczędzasz 10 % ( 5,50 zł).
Najniższa cena produktu z 30 dni przed obniżką: 49,50 zł
Autor: Piotr Masiukiewicz
Kod produktu: 978-83-8030-262-4
Cena regularna:
55,00 zł
49,50 zł
/ szt.
Oszczędzasz 10 % ( 5,50 zł).
Najniższa cena produktu z 30 dni przed obniżką: 49,50 zł
Dodaj do ulubionych
Łatwy zwrot towaru w ciągu 14 dni od zakupu bez podania przyczyny
ZATORY PŁATNICZE W GOSPODARCE
ZATORY PŁATNICZE W GOSPODARCE
[[[separator]]]

 

Wstęp

Nieprawidłowe funkcjonowanie systemu płatności w gospodarce jest przyczyną wielu problemów przedsiębiorstw. Dotyczy to szczególnie sektora MSP, wielkie firmy mają bowiem pod tym względem większą siłę przetargową na rynku. W niektórych okresach zatory płatnicze wykazywały tendencję do wzrostu w tempie geometrycznym i nieraz były powodem bankructw przedsiębiorstw. Spowolnienie gospodarcze ostatniej dekady, spadek zamówień i nierzetelność kontrahentów oraz niska moralność płatnicza to czynniki warunkujące występowanie i wzrost zatorów płatniczych w Europie. Ich negatywny wpływ na funkcjonowanie wielu firm, zarówno tych z sektora małych i średnich przedsiębiorstw, jak i niektórych dużych spółek akcyjnych, miał ważkie konsekwencje dla całej gospodarki, stąd kwestia ta wymagała zastosowania odpowiednich uregulowań prawnych oraz ekonomicznych instrumentów wsparcia dla firm.

Niedotrzymywanie terminów w ramach transakcji handlowych stanowi negatywny element współczesnej gry rynkowej, której zasady dyktują zwykle jej silniejsi uczestnicy, a zatory płatnicze stanowią poważną barierę dla funkcjonowania przedsiębiorstw.

Problem zatorów dotyczy nie tylko Polski - występuje on w wielu krajach Unii Europejskiej. Wprowadzono zatem nowe regulacje w tym obszarze, z których najważniejsze to:

-  dyrektywa nr 2011/7/EU w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych,

-  polska ustawa z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.

W 2014 roku A. Tajni, komisarz UE ds. przemysłu i przedsiębiorczości, oświadczył, że co roku tysiące małych i średnich firm ogłasza upadłość z powodu oczekiwania na zapłatę wystawionych faktur. Zobowiązaliśmy się do zakończenia szkodliwej praktyki opóźniania płatności w Europie. Państwa członkowskie powinny jak najszybciej dokonać transpozycji dyrektywy w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach do swojego prawa krajowego" .

W badaniu zjawisk gospodarczych, takich jak zatory płatnicze, można stosować podejście wąsko utylitarne lub holistyczne - to drugie wykorzystano w niniejszej monografii.

Publikacja jest rezultatem projektu badawczego Zatory płatnicze a ochrona praw wierzycieli, zrealizowanego w ramach grantu NCN pt. Ocena poziomu rzeczywistej ochrony praw wierzycieli w Polsce w latach 2004-2012 - koszty transakcyjne dochodzenia praw z umów pod kierunkiem prof. zw. dr hab. Elżbiety Mączyńskiej . Koordynatorem zespołu badawczego ds. zatorów płatniczych był prof. ndzw. dr hab. Piotr Masiukiewicz (SGH).

Ogólnym celem badania była analiza i ocena teoretycznych oraz praktycznych problemów związanych z występowaniem zatorów płatniczych w gospodarce polskiej na tle rynków Unii Europejskiej.

Autor postawił następującą tezę: problem zatorów płatniczych występuje w wielu krajach Europy i wymaga stałego monitoringu oraz skutecznej i szybkiej dezaktywacji. Zatory w skali gospodarki, ze względu na ich źródła i skalę oddziaływania, wymagają w wielu przypadkach interwencji ze strony państwa.

W toku rozważań przedstawionych w monografii zostały sformułowane następujące pytania badawcze:

1)  Jakie są podstawowe czynniki warunkujące powstawanie zatorów płatniczych w Polsce i Unii Europejskiej, jakie trendy charakteryzują poziom zatorów?

2)  Jakie zagrożenia dla gospodarki rodzą zatory płatnicze?

3)  Czy istnieje monitoring zatorów płatniczych w skali mikro i makro, w tym system wczesnego ostrzegania przedsiębiorców przed ryzykiem niewypłacalności?

4)  Czy przedsiębiorcy wykorzystują w praktyce gospodarczej różne formy zabezpieczenia wierzytelności?

5)  Jak przedsiębiorcy zarządzają wierzytelnościami?

6)  Jakie są ekonomiczne instrumenty dezaktywacji zatorów płatniczych w Polsce i jaka jest ich skuteczność?

7)  Czy banki i fundusze wspierają restrukturyzację zadłużonych przedsiębiorstw?

8)  Jakie są bariery prawnoekonomiczne w przypadku dezaktywacji zatorów płatniczych?

9)  Jaki jest poziom moralności spłacania długów?

Wymienione pytania były podstawą do opracowania i konsultacji projektów ankiet badawczych dla przedsiębiorstw, studentów oraz ekspertów biorących udział w badaniu Delphi.

***

W pierwszym rozdziale monografii przedstawione zostały teoretyczne problemy związane z występowaniem zatorów płatniczych, pojęcia i definicje, a także społecznoekonomiczne skutki tego zjawiska. Omówiono również podstawowe regulacje prawne obowiązujące w UE i w Polsce oraz funkcjonowanie europejskiej sieci wsparcia dla przedsiębiorców.

Rozdział drugi prezentuje zarys analizy czynnikowej zatorów płatniczych w ujęciu endogenicznym i egzogenicznym.

Analiza podstawowych instrumentów dezaktywacji zatorów została przedstawiona w rozdziale trzecim. Klasyfikacji wybranych narzędzi dokonano na podstawie kryterium dysponenta, tj. przedsiębiorstw, banków i administracji rządowej. Z perspektywy ochrony praw wierzycieli szczególne znaczenie mają nowe regulacje omówione w tym rozdziale. Zaprezentowano tu również szczegółową analizę luki finansowania MŚP i wynikające stąd konsekwencje dla zatorów płatniczych.

Kolejny, czwarty rozdział prezentuje analizę statystyczną zatorów płatniczych w Unii Europejskiej oraz w Polsce, w tym z uwzględnieniem międzynarodowych indeksów płatniczych oraz badań innych autorów. W trzeciej części tego rozdziału przedstawiono wyniki badania ankietowego przeprowadzonego na próbie 609 mikra, małych i średnich przedsiębiorstw, zrealizowanego przez CBM Indicator (na zlecenie KNoP SGH) w 2015 roku pod kierunkiem autora. Omówiono także wyniki badania metodą Delphi weryfikujące niektóre istotne opinie wyrażone w badaniu przedsiębiorstw z 2016 roku. To ostatnie badanie przeprowadzono wśród wybitnych przedstawicieli środowiska naukowego (ekonomistów) i praktyków gospodarczych.

Piąty rozdział monografii został poświęcony etyce zobowiązań. Powszechne jest przekonanie, że przedsiębiorcy powinni kierować się wartościami moralnymi oraz praworządnością. Obecnie wiele firm opracowuje kodeksy etyczne, które wyznaczają normy postępowania danej organizacji; dużo badań i publikacji poświęcono społecznej odpowiedzialności biznesu. Niestety wielu przedsiębiorców zapomina lub nie jest w stanie wywiązać się z podstawowej zasady prowadzenia etycznego biznesu, która polega na regulowaniu poszczególnych zobowiązań w terminie. Moralność płatnicza jest swego rodzaju wypadkową skutecznego prawa, kultury zarządzania, a także doświadczeń historycznych (takich jak np. tradycja związana z unikaniem płacenia podatków w socjalizmie). Etyczna strona spłacania długów w polskich przedsiębiorstwach staje się palącym problemem, dlatego też podjęto analizę tej problematyki. Prezentowane opinie zweryfikowano na podstawie badania sondażowego przeprowadzonego wśród studentów finansów i zarządzania na temat postaw wobec spłacania zobowiązań.

W rozdziale szóstym przedstawiono prognozy oraz rekomendacje dla regulatorów i przedsiębiorstw z zakresu omawianej problematyki.

***

Metody zastosowane w niniejszej pracy obejmują: analizę literatury, analizę statystyczną, analizę komparatywną, desk research, studia przypadków, badania ankietowe prowadzone w przedsiębiorstwach, badania ankietowe sondażowe oraz badania eksperckie z wykorzystaniem metody delfickiej. Zakres czasowy analiz obejmuje lata 2009-2016, choć w niektórych przypadkach wykorzystano dłuższe szeregi czasowe. Na potrzeby pracy zostały opracowane trzy ankiety skierowane do: 609 wybranych MŚP funkcjonujących w Polsce, 236 studentów oraz 63 ekspertów uczestniczących w badaniu.

Autor dziękuje przedstawicielom przedsiębiorstw, ekspertom oraz studentom za udział w badaniach. Szczególne podziękowania należą się kierownikowi grantu badawczego NCN prof. zw. dr hab. Elżbiecie Mączyńskiej, prezesowi PTE, za wiele cennych uwag, a także doktorantom KNoP SGH - Przemysławowi Bondarowskiemu i Mateuszowi Nowakowi - za udział w pracach badawczych oraz pomoc przy opracowywaniu raportów. Podziękowania za konsultacje dotyczące ankiet badawczych oraz specjalistycznych fragmentów tekstu kieruję do prof. ndzw. dr hab. Sylwii Morawskiej z Katedry Prawa Administracyjnego i Finansowego Przedsiębiorstw SGH, dra Ryszarda Banajskiego, byłego prezesa Towarzystwa Naukowego Prakseologii, dra Pawła Deca z Zakładu Bankructw SGH oraz dra Grzegorza Sobieckiego z Instytutu Finansów SGH.

[[[separator]]]

 

Spis treści

Wstęp

Rozdział 1. Teoretyczne aspekty zatorów płatniczych. Zarys problematyki

1.1. Płynność a zatory płatnicze w ujęciu teoretycznym

1.2. Zatory płatnicze jako czynnik kryzysu przedsiębiorstwa

1.3. Społeczno-ekonomiczne konsekwencje zatorów płatniczych

1.4. Skutki zatorów płatniczych w przedsiębiorstwach UE

 

Rozdział 2. Czynniki kreacji zatorów płatniczych

2.1. Klasyfikacje czynników wywołujących zatory płatnicze

2.2. Bezpośrednie przyczyny zatorów płatniczych

2.3. Płynność a dostęp do finansowania

2.4. Niedostateczny poziom wiedzy w przedsiębiorstwach

2.5. Luki w zakresie regulacji oraz ich wadliwe stosowanie

2.6. Analiza luki finansowania MŚP

2.6.1. Teoretyczne aspekty i modele analizy luki

2.6.2. Wyniki szacowania luki finansowej w przypadku Polski

2.7. Dysfunkcje w zakresie zarządzania wierzytelnościami

 

Rozdział 3. Instrumenty dezaktywacji zatorów płatniczych

3.1. Instrumenty przedsiębiorstw

3.1.1. Monitoring zatorów

3.1.2. Badanie wiarygodności klientów a zabezpieczenie długu

3.1.2.1. Obszary i metody badania wiarygodności kontrahenta

3.1.2.2. Korzystanie z informacji gospodarczej przez przedsiębiorstwa

w świetle przeprowadzonych badań

3.1.3. Saldo wyprzedzające - metoda poprawy zarządzania płynnością

finansową

3.1.4. Kredyty płynnościowe z gwarancją skarbu państwa

3.1.5. Gwarancje kredytowe

3.1.6. Ubezpieczenie należności

3.1.7. Faktoring i handel wierzytelnościami przeterminowanymi

3.1.8. Leasing zwrotny

3.1.9. Pożyczki udziałowców i właścicieli

3.1.10. Samodzielna restrukturyzacja zadłużenia

3.1.10.1. Restrukturyzacja własnego zadłużenia

(w tym sekurytyzacja wekslowa)

3.1.10.2. Własna windykacja

3.1.11. Bitcoin jako instrument dezaktywacji zatorów płatniczych

3.1.12. Pożyczki płynnościowe w szarej strefie

3.1.13. Arbitraż oraz europejski tytuł egzekucyjny

3.1.13.1. Alternatywne metody rozstrzygania sporów gospodarczych

3.1.13.2. Europejski tytuł egzekucyjny

3.2. Instrumenty restrukturyzacyjne banków

3.2.1. Oczekiwania przedsiębiorców

3.2.2. Rola i funkcje restrukturyzacyjne banków

3.3. Działania państwa w zakresie usprawniania procesów restrukturyzacyjnych

3.3.1. Dyrektywa UE w sprawie drugiej szansy i restrukturyzacji

3.3.2. Nowe regulacje procesu restrukturyzacji naprawczej

3.3.3. Regulacje terminów płatności

3.3.4. Regulacja dotycząca spłaty niektórych należności przez państwo

3.3.5. Mechanizm pomocy dla MŚP w kryzysie

3.3.6. Pomoc ZUS w restrukturyzacji

 

Rozdział 4. Skala zatorów płatniczych w Polsce i Unii Europejskiej

4.1. Metody pomiaru zatorów

4.2. Zatory płatnicze w Unii Europejskiej

4.2.1. Zatory płatnicze w świetle badań międzynarodowych

4.2.2. Indeksy zatorów płatniczych w Europie

4.3. Zatory płatnicze w Polsce

4.3.1. Stan zatorów - przegląd badań

4.3.2. Indeksy zatorów płatniczych

4.3.3. Zatory płatnicze w ujęciu branżowym

4.3.4. Zaległości podatkowe

4.3.5. Przewidywane trendy

4.4. Zatory płatnicze w świetle badania przedsiębiorstw

4.4.1. Badania ankietowe w przekroju rozmiarów przedsiębiorstwa

4.4.1.1. Uwagi metodologiczne

4.4.1.2. Struktura przeterminowanych należności i zobowiązań

4.4.1.3. Struktura terminowa płatności i przyczyny opóźnień

4.4.1.4. Instrumenty odzyskiwania wierzytelności

4.4.2. Potrzeby zmian regulacji i instrumentów dezaktywacji zatorów

w świetle badania Delphi

4.4.2.1. Metoda badawcza

4.4.2.2. Zatory płatnicze w świetle opinii eksperckich

4.4.3. Analiza komparatywna badania przedsiębiorstw i badania ekspertów

 

Rozdział 5. Etyka spłacania zobowiązań

5.1. Teoretyczne aspekty moralności płatniczej

5.2. Etyka zobowiązań a odpowiedzialność menedżerów

5.3. Uwarunkowania kulturowe poziomu moralności płatniczej

5.4. Metody badania poziomu moralności płatniczej

5.5. Wskaźniki moralności płatniczej w Polsce

5.6. Postawy wobec spłacania długów w świetle badań

 

Rozdział 6. Kierunki zmian regulacji oraz strategii przedsiębiorstw

6.1. Luki systemu wsparcia restrukturyzacyjnego

6.2. Zmiany regulacji w Polsce

6.3. Rekomendacje dla przedsiębiorstw

6.4. Koncepcja utworzenia funduszu złych długów

6.5. Kierunki badań

Zakończenie

Summary

Bibliografia

Spis rysunków

Spis tabel

Spis wykresów

Opis

Wydanie: I
Rok wydania: 2018
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza
Oprawa: twarda
Format: B5
Liczba stron: 236

Wstęp

 

Wstęp

Nieprawidłowe funkcjonowanie systemu płatności w gospodarce jest przyczyną wielu problemów przedsiębiorstw. Dotyczy to szczególnie sektora MSP, wielkie firmy mają bowiem pod tym względem większą siłę przetargową na rynku. W niektórych okresach zatory płatnicze wykazywały tendencję do wzrostu w tempie geometrycznym i nieraz były powodem bankructw przedsiębiorstw. Spowolnienie gospodarcze ostatniej dekady, spadek zamówień i nierzetelność kontrahentów oraz niska moralność płatnicza to czynniki warunkujące występowanie i wzrost zatorów płatniczych w Europie. Ich negatywny wpływ na funkcjonowanie wielu firm, zarówno tych z sektora małych i średnich przedsiębiorstw, jak i niektórych dużych spółek akcyjnych, miał ważkie konsekwencje dla całej gospodarki, stąd kwestia ta wymagała zastosowania odpowiednich uregulowań prawnych oraz ekonomicznych instrumentów wsparcia dla firm.

Niedotrzymywanie terminów w ramach transakcji handlowych stanowi negatywny element współczesnej gry rynkowej, której zasady dyktują zwykle jej silniejsi uczestnicy, a zatory płatnicze stanowią poważną barierę dla funkcjonowania przedsiębiorstw.

Problem zatorów dotyczy nie tylko Polski - występuje on w wielu krajach Unii Europejskiej. Wprowadzono zatem nowe regulacje w tym obszarze, z których najważniejsze to:

-  dyrektywa nr 2011/7/EU w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych,

-  polska ustawa z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.

W 2014 roku A. Tajni, komisarz UE ds. przemysłu i przedsiębiorczości, oświadczył, że co roku tysiące małych i średnich firm ogłasza upadłość z powodu oczekiwania na zapłatę wystawionych faktur. Zobowiązaliśmy się do zakończenia szkodliwej praktyki opóźniania płatności w Europie. Państwa członkowskie powinny jak najszybciej dokonać transpozycji dyrektywy w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach do swojego prawa krajowego" .

W badaniu zjawisk gospodarczych, takich jak zatory płatnicze, można stosować podejście wąsko utylitarne lub holistyczne - to drugie wykorzystano w niniejszej monografii.

Publikacja jest rezultatem projektu badawczego Zatory płatnicze a ochrona praw wierzycieli, zrealizowanego w ramach grantu NCN pt. Ocena poziomu rzeczywistej ochrony praw wierzycieli w Polsce w latach 2004-2012 - koszty transakcyjne dochodzenia praw z umów pod kierunkiem prof. zw. dr hab. Elżbiety Mączyńskiej . Koordynatorem zespołu badawczego ds. zatorów płatniczych był prof. ndzw. dr hab. Piotr Masiukiewicz (SGH).

Ogólnym celem badania była analiza i ocena teoretycznych oraz praktycznych problemów związanych z występowaniem zatorów płatniczych w gospodarce polskiej na tle rynków Unii Europejskiej.

Autor postawił następującą tezę: problem zatorów płatniczych występuje w wielu krajach Europy i wymaga stałego monitoringu oraz skutecznej i szybkiej dezaktywacji. Zatory w skali gospodarki, ze względu na ich źródła i skalę oddziaływania, wymagają w wielu przypadkach interwencji ze strony państwa.

W toku rozważań przedstawionych w monografii zostały sformułowane następujące pytania badawcze:

1)  Jakie są podstawowe czynniki warunkujące powstawanie zatorów płatniczych w Polsce i Unii Europejskiej, jakie trendy charakteryzują poziom zatorów?

2)  Jakie zagrożenia dla gospodarki rodzą zatory płatnicze?

3)  Czy istnieje monitoring zatorów płatniczych w skali mikro i makro, w tym system wczesnego ostrzegania przedsiębiorców przed ryzykiem niewypłacalności?

4)  Czy przedsiębiorcy wykorzystują w praktyce gospodarczej różne formy zabezpieczenia wierzytelności?

5)  Jak przedsiębiorcy zarządzają wierzytelnościami?

6)  Jakie są ekonomiczne instrumenty dezaktywacji zatorów płatniczych w Polsce i jaka jest ich skuteczność?

7)  Czy banki i fundusze wspierają restrukturyzację zadłużonych przedsiębiorstw?

8)  Jakie są bariery prawnoekonomiczne w przypadku dezaktywacji zatorów płatniczych?

9)  Jaki jest poziom moralności spłacania długów?

Wymienione pytania były podstawą do opracowania i konsultacji projektów ankiet badawczych dla przedsiębiorstw, studentów oraz ekspertów biorących udział w badaniu Delphi.

***

W pierwszym rozdziale monografii przedstawione zostały teoretyczne problemy związane z występowaniem zatorów płatniczych, pojęcia i definicje, a także społecznoekonomiczne skutki tego zjawiska. Omówiono również podstawowe regulacje prawne obowiązujące w UE i w Polsce oraz funkcjonowanie europejskiej sieci wsparcia dla przedsiębiorców.

Rozdział drugi prezentuje zarys analizy czynnikowej zatorów płatniczych w ujęciu endogenicznym i egzogenicznym.

Analiza podstawowych instrumentów dezaktywacji zatorów została przedstawiona w rozdziale trzecim. Klasyfikacji wybranych narzędzi dokonano na podstawie kryterium dysponenta, tj. przedsiębiorstw, banków i administracji rządowej. Z perspektywy ochrony praw wierzycieli szczególne znaczenie mają nowe regulacje omówione w tym rozdziale. Zaprezentowano tu również szczegółową analizę luki finansowania MŚP i wynikające stąd konsekwencje dla zatorów płatniczych.

Kolejny, czwarty rozdział prezentuje analizę statystyczną zatorów płatniczych w Unii Europejskiej oraz w Polsce, w tym z uwzględnieniem międzynarodowych indeksów płatniczych oraz badań innych autorów. W trzeciej części tego rozdziału przedstawiono wyniki badania ankietowego przeprowadzonego na próbie 609 mikra, małych i średnich przedsiębiorstw, zrealizowanego przez CBM Indicator (na zlecenie KNoP SGH) w 2015 roku pod kierunkiem autora. Omówiono także wyniki badania metodą Delphi weryfikujące niektóre istotne opinie wyrażone w badaniu przedsiębiorstw z 2016 roku. To ostatnie badanie przeprowadzono wśród wybitnych przedstawicieli środowiska naukowego (ekonomistów) i praktyków gospodarczych.

Piąty rozdział monografii został poświęcony etyce zobowiązań. Powszechne jest przekonanie, że przedsiębiorcy powinni kierować się wartościami moralnymi oraz praworządnością. Obecnie wiele firm opracowuje kodeksy etyczne, które wyznaczają normy postępowania danej organizacji; dużo badań i publikacji poświęcono społecznej odpowiedzialności biznesu. Niestety wielu przedsiębiorców zapomina lub nie jest w stanie wywiązać się z podstawowej zasady prowadzenia etycznego biznesu, która polega na regulowaniu poszczególnych zobowiązań w terminie. Moralność płatnicza jest swego rodzaju wypadkową skutecznego prawa, kultury zarządzania, a także doświadczeń historycznych (takich jak np. tradycja związana z unikaniem płacenia podatków w socjalizmie). Etyczna strona spłacania długów w polskich przedsiębiorstwach staje się palącym problemem, dlatego też podjęto analizę tej problematyki. Prezentowane opinie zweryfikowano na podstawie badania sondażowego przeprowadzonego wśród studentów finansów i zarządzania na temat postaw wobec spłacania zobowiązań.

W rozdziale szóstym przedstawiono prognozy oraz rekomendacje dla regulatorów i przedsiębiorstw z zakresu omawianej problematyki.

***

Metody zastosowane w niniejszej pracy obejmują: analizę literatury, analizę statystyczną, analizę komparatywną, desk research, studia przypadków, badania ankietowe prowadzone w przedsiębiorstwach, badania ankietowe sondażowe oraz badania eksperckie z wykorzystaniem metody delfickiej. Zakres czasowy analiz obejmuje lata 2009-2016, choć w niektórych przypadkach wykorzystano dłuższe szeregi czasowe. Na potrzeby pracy zostały opracowane trzy ankiety skierowane do: 609 wybranych MŚP funkcjonujących w Polsce, 236 studentów oraz 63 ekspertów uczestniczących w badaniu.

Autor dziękuje przedstawicielom przedsiębiorstw, ekspertom oraz studentom za udział w badaniach. Szczególne podziękowania należą się kierownikowi grantu badawczego NCN prof. zw. dr hab. Elżbiecie Mączyńskiej, prezesowi PTE, za wiele cennych uwag, a także doktorantom KNoP SGH - Przemysławowi Bondarowskiemu i Mateuszowi Nowakowi - za udział w pracach badawczych oraz pomoc przy opracowywaniu raportów. Podziękowania za konsultacje dotyczące ankiet badawczych oraz specjalistycznych fragmentów tekstu kieruję do prof. ndzw. dr hab. Sylwii Morawskiej z Katedry Prawa Administracyjnego i Finansowego Przedsiębiorstw SGH, dra Ryszarda Banajskiego, byłego prezesa Towarzystwa Naukowego Prakseologii, dra Pawła Deca z Zakładu Bankructw SGH oraz dra Grzegorza Sobieckiego z Instytutu Finansów SGH.

Spis treści

 

Spis treści

Wstęp

Rozdział 1. Teoretyczne aspekty zatorów płatniczych. Zarys problematyki

1.1. Płynność a zatory płatnicze w ujęciu teoretycznym

1.2. Zatory płatnicze jako czynnik kryzysu przedsiębiorstwa

1.3. Społeczno-ekonomiczne konsekwencje zatorów płatniczych

1.4. Skutki zatorów płatniczych w przedsiębiorstwach UE

 

Rozdział 2. Czynniki kreacji zatorów płatniczych

2.1. Klasyfikacje czynników wywołujących zatory płatnicze

2.2. Bezpośrednie przyczyny zatorów płatniczych

2.3. Płynność a dostęp do finansowania

2.4. Niedostateczny poziom wiedzy w przedsiębiorstwach

2.5. Luki w zakresie regulacji oraz ich wadliwe stosowanie

2.6. Analiza luki finansowania MŚP

2.6.1. Teoretyczne aspekty i modele analizy luki

2.6.2. Wyniki szacowania luki finansowej w przypadku Polski

2.7. Dysfunkcje w zakresie zarządzania wierzytelnościami

 

Rozdział 3. Instrumenty dezaktywacji zatorów płatniczych

3.1. Instrumenty przedsiębiorstw

3.1.1. Monitoring zatorów

3.1.2. Badanie wiarygodności klientów a zabezpieczenie długu

3.1.2.1. Obszary i metody badania wiarygodności kontrahenta

3.1.2.2. Korzystanie z informacji gospodarczej przez przedsiębiorstwa

w świetle przeprowadzonych badań

3.1.3. Saldo wyprzedzające - metoda poprawy zarządzania płynnością

finansową

3.1.4. Kredyty płynnościowe z gwarancją skarbu państwa

3.1.5. Gwarancje kredytowe

3.1.6. Ubezpieczenie należności

3.1.7. Faktoring i handel wierzytelnościami przeterminowanymi

3.1.8. Leasing zwrotny

3.1.9. Pożyczki udziałowców i właścicieli

3.1.10. Samodzielna restrukturyzacja zadłużenia

3.1.10.1. Restrukturyzacja własnego zadłużenia

(w tym sekurytyzacja wekslowa)

3.1.10.2. Własna windykacja

3.1.11. Bitcoin jako instrument dezaktywacji zatorów płatniczych

3.1.12. Pożyczki płynnościowe w szarej strefie

3.1.13. Arbitraż oraz europejski tytuł egzekucyjny

3.1.13.1. Alternatywne metody rozstrzygania sporów gospodarczych

3.1.13.2. Europejski tytuł egzekucyjny

3.2. Instrumenty restrukturyzacyjne banków

3.2.1. Oczekiwania przedsiębiorców

3.2.2. Rola i funkcje restrukturyzacyjne banków

3.3. Działania państwa w zakresie usprawniania procesów restrukturyzacyjnych

3.3.1. Dyrektywa UE w sprawie drugiej szansy i restrukturyzacji

3.3.2. Nowe regulacje procesu restrukturyzacji naprawczej

3.3.3. Regulacje terminów płatności

3.3.4. Regulacja dotycząca spłaty niektórych należności przez państwo

3.3.5. Mechanizm pomocy dla MŚP w kryzysie

3.3.6. Pomoc ZUS w restrukturyzacji

 

Rozdział 4. Skala zatorów płatniczych w Polsce i Unii Europejskiej

4.1. Metody pomiaru zatorów

4.2. Zatory płatnicze w Unii Europejskiej

4.2.1. Zatory płatnicze w świetle badań międzynarodowych

4.2.2. Indeksy zatorów płatniczych w Europie

4.3. Zatory płatnicze w Polsce

4.3.1. Stan zatorów - przegląd badań

4.3.2. Indeksy zatorów płatniczych

4.3.3. Zatory płatnicze w ujęciu branżowym

4.3.4. Zaległości podatkowe

4.3.5. Przewidywane trendy

4.4. Zatory płatnicze w świetle badania przedsiębiorstw

4.4.1. Badania ankietowe w przekroju rozmiarów przedsiębiorstwa

4.4.1.1. Uwagi metodologiczne

4.4.1.2. Struktura przeterminowanych należności i zobowiązań

4.4.1.3. Struktura terminowa płatności i przyczyny opóźnień

4.4.1.4. Instrumenty odzyskiwania wierzytelności

4.4.2. Potrzeby zmian regulacji i instrumentów dezaktywacji zatorów

w świetle badania Delphi

4.4.2.1. Metoda badawcza

4.4.2.2. Zatory płatnicze w świetle opinii eksperckich

4.4.3. Analiza komparatywna badania przedsiębiorstw i badania ekspertów

 

Rozdział 5. Etyka spłacania zobowiązań

5.1. Teoretyczne aspekty moralności płatniczej

5.2. Etyka zobowiązań a odpowiedzialność menedżerów

5.3. Uwarunkowania kulturowe poziomu moralności płatniczej

5.4. Metody badania poziomu moralności płatniczej

5.5. Wskaźniki moralności płatniczej w Polsce

5.6. Postawy wobec spłacania długów w świetle badań

 

Rozdział 6. Kierunki zmian regulacji oraz strategii przedsiębiorstw

6.1. Luki systemu wsparcia restrukturyzacyjnego

6.2. Zmiany regulacji w Polsce

6.3. Rekomendacje dla przedsiębiorstw

6.4. Koncepcja utworzenia funduszu złych długów

6.5. Kierunki badań

Zakończenie

Summary

Bibliografia

Spis rysunków

Spis tabel

Spis wykresów

Opinie

Twoja ocena:
Wydanie: I
Rok wydania: 2018
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza
Oprawa: twarda
Format: B5
Liczba stron: 236

 

Wstęp

Nieprawidłowe funkcjonowanie systemu płatności w gospodarce jest przyczyną wielu problemów przedsiębiorstw. Dotyczy to szczególnie sektora MSP, wielkie firmy mają bowiem pod tym względem większą siłę przetargową na rynku. W niektórych okresach zatory płatnicze wykazywały tendencję do wzrostu w tempie geometrycznym i nieraz były powodem bankructw przedsiębiorstw. Spowolnienie gospodarcze ostatniej dekady, spadek zamówień i nierzetelność kontrahentów oraz niska moralność płatnicza to czynniki warunkujące występowanie i wzrost zatorów płatniczych w Europie. Ich negatywny wpływ na funkcjonowanie wielu firm, zarówno tych z sektora małych i średnich przedsiębiorstw, jak i niektórych dużych spółek akcyjnych, miał ważkie konsekwencje dla całej gospodarki, stąd kwestia ta wymagała zastosowania odpowiednich uregulowań prawnych oraz ekonomicznych instrumentów wsparcia dla firm.

Niedotrzymywanie terminów w ramach transakcji handlowych stanowi negatywny element współczesnej gry rynkowej, której zasady dyktują zwykle jej silniejsi uczestnicy, a zatory płatnicze stanowią poważną barierę dla funkcjonowania przedsiębiorstw.

Problem zatorów dotyczy nie tylko Polski - występuje on w wielu krajach Unii Europejskiej. Wprowadzono zatem nowe regulacje w tym obszarze, z których najważniejsze to:

-  dyrektywa nr 2011/7/EU w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych,

-  polska ustawa z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.

W 2014 roku A. Tajni, komisarz UE ds. przemysłu i przedsiębiorczości, oświadczył, że co roku tysiące małych i średnich firm ogłasza upadłość z powodu oczekiwania na zapłatę wystawionych faktur. Zobowiązaliśmy się do zakończenia szkodliwej praktyki opóźniania płatności w Europie. Państwa członkowskie powinny jak najszybciej dokonać transpozycji dyrektywy w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach do swojego prawa krajowego" .

W badaniu zjawisk gospodarczych, takich jak zatory płatnicze, można stosować podejście wąsko utylitarne lub holistyczne - to drugie wykorzystano w niniejszej monografii.

Publikacja jest rezultatem projektu badawczego Zatory płatnicze a ochrona praw wierzycieli, zrealizowanego w ramach grantu NCN pt. Ocena poziomu rzeczywistej ochrony praw wierzycieli w Polsce w latach 2004-2012 - koszty transakcyjne dochodzenia praw z umów pod kierunkiem prof. zw. dr hab. Elżbiety Mączyńskiej . Koordynatorem zespołu badawczego ds. zatorów płatniczych był prof. ndzw. dr hab. Piotr Masiukiewicz (SGH).

Ogólnym celem badania była analiza i ocena teoretycznych oraz praktycznych problemów związanych z występowaniem zatorów płatniczych w gospodarce polskiej na tle rynków Unii Europejskiej.

Autor postawił następującą tezę: problem zatorów płatniczych występuje w wielu krajach Europy i wymaga stałego monitoringu oraz skutecznej i szybkiej dezaktywacji. Zatory w skali gospodarki, ze względu na ich źródła i skalę oddziaływania, wymagają w wielu przypadkach interwencji ze strony państwa.

W toku rozważań przedstawionych w monografii zostały sformułowane następujące pytania badawcze:

1)  Jakie są podstawowe czynniki warunkujące powstawanie zatorów płatniczych w Polsce i Unii Europejskiej, jakie trendy charakteryzują poziom zatorów?

2)  Jakie zagrożenia dla gospodarki rodzą zatory płatnicze?

3)  Czy istnieje monitoring zatorów płatniczych w skali mikro i makro, w tym system wczesnego ostrzegania przedsiębiorców przed ryzykiem niewypłacalności?

4)  Czy przedsiębiorcy wykorzystują w praktyce gospodarczej różne formy zabezpieczenia wierzytelności?

5)  Jak przedsiębiorcy zarządzają wierzytelnościami?

6)  Jakie są ekonomiczne instrumenty dezaktywacji zatorów płatniczych w Polsce i jaka jest ich skuteczność?

7)  Czy banki i fundusze wspierają restrukturyzację zadłużonych przedsiębiorstw?

8)  Jakie są bariery prawnoekonomiczne w przypadku dezaktywacji zatorów płatniczych?

9)  Jaki jest poziom moralności spłacania długów?

Wymienione pytania były podstawą do opracowania i konsultacji projektów ankiet badawczych dla przedsiębiorstw, studentów oraz ekspertów biorących udział w badaniu Delphi.

***

W pierwszym rozdziale monografii przedstawione zostały teoretyczne problemy związane z występowaniem zatorów płatniczych, pojęcia i definicje, a także społecznoekonomiczne skutki tego zjawiska. Omówiono również podstawowe regulacje prawne obowiązujące w UE i w Polsce oraz funkcjonowanie europejskiej sieci wsparcia dla przedsiębiorców.

Rozdział drugi prezentuje zarys analizy czynnikowej zatorów płatniczych w ujęciu endogenicznym i egzogenicznym.

Analiza podstawowych instrumentów dezaktywacji zatorów została przedstawiona w rozdziale trzecim. Klasyfikacji wybranych narzędzi dokonano na podstawie kryterium dysponenta, tj. przedsiębiorstw, banków i administracji rządowej. Z perspektywy ochrony praw wierzycieli szczególne znaczenie mają nowe regulacje omówione w tym rozdziale. Zaprezentowano tu również szczegółową analizę luki finansowania MŚP i wynikające stąd konsekwencje dla zatorów płatniczych.

Kolejny, czwarty rozdział prezentuje analizę statystyczną zatorów płatniczych w Unii Europejskiej oraz w Polsce, w tym z uwzględnieniem międzynarodowych indeksów płatniczych oraz badań innych autorów. W trzeciej części tego rozdziału przedstawiono wyniki badania ankietowego przeprowadzonego na próbie 609 mikra, małych i średnich przedsiębiorstw, zrealizowanego przez CBM Indicator (na zlecenie KNoP SGH) w 2015 roku pod kierunkiem autora. Omówiono także wyniki badania metodą Delphi weryfikujące niektóre istotne opinie wyrażone w badaniu przedsiębiorstw z 2016 roku. To ostatnie badanie przeprowadzono wśród wybitnych przedstawicieli środowiska naukowego (ekonomistów) i praktyków gospodarczych.

Piąty rozdział monografii został poświęcony etyce zobowiązań. Powszechne jest przekonanie, że przedsiębiorcy powinni kierować się wartościami moralnymi oraz praworządnością. Obecnie wiele firm opracowuje kodeksy etyczne, które wyznaczają normy postępowania danej organizacji; dużo badań i publikacji poświęcono społecznej odpowiedzialności biznesu. Niestety wielu przedsiębiorców zapomina lub nie jest w stanie wywiązać się z podstawowej zasady prowadzenia etycznego biznesu, która polega na regulowaniu poszczególnych zobowiązań w terminie. Moralność płatnicza jest swego rodzaju wypadkową skutecznego prawa, kultury zarządzania, a także doświadczeń historycznych (takich jak np. tradycja związana z unikaniem płacenia podatków w socjalizmie). Etyczna strona spłacania długów w polskich przedsiębiorstwach staje się palącym problemem, dlatego też podjęto analizę tej problematyki. Prezentowane opinie zweryfikowano na podstawie badania sondażowego przeprowadzonego wśród studentów finansów i zarządzania na temat postaw wobec spłacania zobowiązań.

W rozdziale szóstym przedstawiono prognozy oraz rekomendacje dla regulatorów i przedsiębiorstw z zakresu omawianej problematyki.

***

Metody zastosowane w niniejszej pracy obejmują: analizę literatury, analizę statystyczną, analizę komparatywną, desk research, studia przypadków, badania ankietowe prowadzone w przedsiębiorstwach, badania ankietowe sondażowe oraz badania eksperckie z wykorzystaniem metody delfickiej. Zakres czasowy analiz obejmuje lata 2009-2016, choć w niektórych przypadkach wykorzystano dłuższe szeregi czasowe. Na potrzeby pracy zostały opracowane trzy ankiety skierowane do: 609 wybranych MŚP funkcjonujących w Polsce, 236 studentów oraz 63 ekspertów uczestniczących w badaniu.

Autor dziękuje przedstawicielom przedsiębiorstw, ekspertom oraz studentom za udział w badaniach. Szczególne podziękowania należą się kierownikowi grantu badawczego NCN prof. zw. dr hab. Elżbiecie Mączyńskiej, prezesowi PTE, za wiele cennych uwag, a także doktorantom KNoP SGH - Przemysławowi Bondarowskiemu i Mateuszowi Nowakowi - za udział w pracach badawczych oraz pomoc przy opracowywaniu raportów. Podziękowania za konsultacje dotyczące ankiet badawczych oraz specjalistycznych fragmentów tekstu kieruję do prof. ndzw. dr hab. Sylwii Morawskiej z Katedry Prawa Administracyjnego i Finansowego Przedsiębiorstw SGH, dra Ryszarda Banajskiego, byłego prezesa Towarzystwa Naukowego Prakseologii, dra Pawła Deca z Zakładu Bankructw SGH oraz dra Grzegorza Sobieckiego z Instytutu Finansów SGH.

 

Spis treści

Wstęp

Rozdział 1. Teoretyczne aspekty zatorów płatniczych. Zarys problematyki

1.1. Płynność a zatory płatnicze w ujęciu teoretycznym

1.2. Zatory płatnicze jako czynnik kryzysu przedsiębiorstwa

1.3. Społeczno-ekonomiczne konsekwencje zatorów płatniczych

1.4. Skutki zatorów płatniczych w przedsiębiorstwach UE

 

Rozdział 2. Czynniki kreacji zatorów płatniczych

2.1. Klasyfikacje czynników wywołujących zatory płatnicze

2.2. Bezpośrednie przyczyny zatorów płatniczych

2.3. Płynność a dostęp do finansowania

2.4. Niedostateczny poziom wiedzy w przedsiębiorstwach

2.5. Luki w zakresie regulacji oraz ich wadliwe stosowanie

2.6. Analiza luki finansowania MŚP

2.6.1. Teoretyczne aspekty i modele analizy luki

2.6.2. Wyniki szacowania luki finansowej w przypadku Polski

2.7. Dysfunkcje w zakresie zarządzania wierzytelnościami

 

Rozdział 3. Instrumenty dezaktywacji zatorów płatniczych

3.1. Instrumenty przedsiębiorstw

3.1.1. Monitoring zatorów

3.1.2. Badanie wiarygodności klientów a zabezpieczenie długu

3.1.2.1. Obszary i metody badania wiarygodności kontrahenta

3.1.2.2. Korzystanie z informacji gospodarczej przez przedsiębiorstwa

w świetle przeprowadzonych badań

3.1.3. Saldo wyprzedzające - metoda poprawy zarządzania płynnością

finansową

3.1.4. Kredyty płynnościowe z gwarancją skarbu państwa

3.1.5. Gwarancje kredytowe

3.1.6. Ubezpieczenie należności

3.1.7. Faktoring i handel wierzytelnościami przeterminowanymi

3.1.8. Leasing zwrotny

3.1.9. Pożyczki udziałowców i właścicieli

3.1.10. Samodzielna restrukturyzacja zadłużenia

3.1.10.1. Restrukturyzacja własnego zadłużenia

(w tym sekurytyzacja wekslowa)

3.1.10.2. Własna windykacja

3.1.11. Bitcoin jako instrument dezaktywacji zatorów płatniczych

3.1.12. Pożyczki płynnościowe w szarej strefie

3.1.13. Arbitraż oraz europejski tytuł egzekucyjny

3.1.13.1. Alternatywne metody rozstrzygania sporów gospodarczych

3.1.13.2. Europejski tytuł egzekucyjny

3.2. Instrumenty restrukturyzacyjne banków

3.2.1. Oczekiwania przedsiębiorców

3.2.2. Rola i funkcje restrukturyzacyjne banków

3.3. Działania państwa w zakresie usprawniania procesów restrukturyzacyjnych

3.3.1. Dyrektywa UE w sprawie drugiej szansy i restrukturyzacji

3.3.2. Nowe regulacje procesu restrukturyzacji naprawczej

3.3.3. Regulacje terminów płatności

3.3.4. Regulacja dotycząca spłaty niektórych należności przez państwo

3.3.5. Mechanizm pomocy dla MŚP w kryzysie

3.3.6. Pomoc ZUS w restrukturyzacji

 

Rozdział 4. Skala zatorów płatniczych w Polsce i Unii Europejskiej

4.1. Metody pomiaru zatorów

4.2. Zatory płatnicze w Unii Europejskiej

4.2.1. Zatory płatnicze w świetle badań międzynarodowych

4.2.2. Indeksy zatorów płatniczych w Europie

4.3. Zatory płatnicze w Polsce

4.3.1. Stan zatorów - przegląd badań

4.3.2. Indeksy zatorów płatniczych

4.3.3. Zatory płatnicze w ujęciu branżowym

4.3.4. Zaległości podatkowe

4.3.5. Przewidywane trendy

4.4. Zatory płatnicze w świetle badania przedsiębiorstw

4.4.1. Badania ankietowe w przekroju rozmiarów przedsiębiorstwa

4.4.1.1. Uwagi metodologiczne

4.4.1.2. Struktura przeterminowanych należności i zobowiązań

4.4.1.3. Struktura terminowa płatności i przyczyny opóźnień

4.4.1.4. Instrumenty odzyskiwania wierzytelności

4.4.2. Potrzeby zmian regulacji i instrumentów dezaktywacji zatorów

w świetle badania Delphi

4.4.2.1. Metoda badawcza

4.4.2.2. Zatory płatnicze w świetle opinii eksperckich

4.4.3. Analiza komparatywna badania przedsiębiorstw i badania ekspertów

 

Rozdział 5. Etyka spłacania zobowiązań

5.1. Teoretyczne aspekty moralności płatniczej

5.2. Etyka zobowiązań a odpowiedzialność menedżerów

5.3. Uwarunkowania kulturowe poziomu moralności płatniczej

5.4. Metody badania poziomu moralności płatniczej

5.5. Wskaźniki moralności płatniczej w Polsce

5.6. Postawy wobec spłacania długów w świetle badań

 

Rozdział 6. Kierunki zmian regulacji oraz strategii przedsiębiorstw

6.1. Luki systemu wsparcia restrukturyzacyjnego

6.2. Zmiany regulacji w Polsce

6.3. Rekomendacje dla przedsiębiorstw

6.4. Koncepcja utworzenia funduszu złych długów

6.5. Kierunki badań

Zakończenie

Summary

Bibliografia

Spis rysunków

Spis tabel

Spis wykresów

Napisz swoją opinię
Twoja ocena:
Szybka wysyłka zamówień
Kup online i odbierz na uczelni
Bezpieczne płatności
pixel