Zarządzanie wymiarem sprawiedliwości jest obszarem, który dotychczas jeszcze nie doczekał się w Polsce szerszych analiz i dociekań naukowych. Każda zatem próba przeprowadzenia pogłębionych badań, a tym samym formułowania wniosków i rekomendacji, może przyczynić się do wywołania szerszej dyskusji na temat dalszych kierunków rozwoju tej organizacji. Organizacji szczególnej, mającej bowiem spełniać wiele zadań. Poza wymierzaniem sprawiedliwości w ujęciu tradycyjnym, może stać się integratorem określonych działań społecznych, edukacyjnym stymulatorem dla różnych powiązanych z nią organizacji i łącznikiem między ustawodawcą a obywatelem. Może również stać się sądem odpowiedzialnym za swoje działania, i to nie tylko w zakresie zadań podstawowych, lecz także w zakresie zadań przyjętych dobrowolnie. Jednocześnie też zadań związanych z redystrybuowaniem wiedzy, tworzeniem forum partnerstwa obywatelskiego różnych interesariuszy na zasadach wzajemnego poszanowania, partnerstwa, szacunku i autorytetu. Muszą to być jednak przede wszystkim działania systemowe i zintegrowane - działania, które staną się wyznacznikiem szczególnej pozycji, jaką we współczesnym świecie zajmuje wymiar sprawiedliwości. Powinny to być również działania będące uzupełnieniem jego misji oraz takie, które wkomponują się w nią dobrowolnie, a nie poprzez narzucony imperatyw. Dziś już możliwe jest, by z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że zarówno poziom makroorganizacyjny (cały wymiar sprawiedliwości), jak i mikroorganizacyjny (pojedynczy sąd) można i trzeba postrzegać z perspektywy nauk o zarządzaniu.
Wynika to nie tylko z rozwoju samej organizacji i poddawania jej nieustannym, choć najczęściej nieusystematyzowanym zmianom, lecz także z oczekiwań wynikających zarówno z europejskiego, jak i obywatelskiego punktu widzenia. Sprawnie funkcjonujący wymiar sprawiedliwości stanowi dopełnienie sprawnie funkcjonującej administracji publicznej i przekłada się na postrzeganie państwa jako forum realizowania czwartej, klasycznie rozumianej funkcji zarządzania, a więc kontroli zapewniającej pomiar efektywności - tak ekonomicznej, jak i organizacyjnej - działania systemu instytucjonalnego państwa w ramach makroorganizacji1. To zaś pozytywnie wpływa na poprawę jakościową procesów gospodarczych, zadowolenia społecznego oraz lokowania kapitału zagranicznego w inwestycjach na ternie danego państwa. Obserwując zmiany zachodzące w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości, nie można oprzeć się wrażeniu, że są one chaotyczne i nie w pełni przemyślane. Czasami organizacja ta stanowi swoisty poligon doświadczalny, mniej lub bardziej sprawnie, przeprowadzanych eksperymentów. Właśnie z tych powodów pilne poszukiwanie najlepszych rozwiązań organizacyjnych staje się istotnym wyzwaniem tak dla teoretyków, jak i praktyków zarządzania.
Z tego też względu niniejsza książka jest propozycją zagospodarowania luki poznawczej, rozumianej zarówno w ujęciu teoretycznym, jak i aplikacyjnym. Praca składa się z sześciu rozdziałów, które zostały tak skonstruowane, aby w chronologicznym porządku poprowadzić czytelnika od zagadnień bardziej ogólnych do zagadnień szczegółowych, związanych z przeprowadzonymi przez autora badaniami ilościowymi i jakościowymi. Tym samym po raz pierwszy w literaturze przedmiotu podjęto próbę analizy ulokowania obszaru zarządzania wymiarem sprawiedliwości w naukach o zarządzaniu, a ściślej w subdyscyplinie "zarządzanie publiczne i NGO" (rozdział I). Następnie przedstawiono wartości, w oparciu o które funkcjonuje wymiar sprawiedliwości i którymi kierują się, lub powinni kierować się, sędziowie, uwzględniwszy trzy perspektywy: sędziego i sądu, wymiaru sprawiedliwości oraz organizacji jako przedmiotu nauk o zarządzaniu (rozdział II). Dzisiejsze myślenie o wymiarze sprawiedliwości musi też dostrzegać jego potencjał organizacyjny i siłę, która, z wyłączeniem wymiaru orzeczniczego, wynika ze szczególnego zasobu wiedzy i pozycji ustrojowej. Ten ogromny wachlarz możliwości może zostać wykorzystany do budowania sieci i tworzenia powiązań organizacyjnych, ukierunkowanych na działalność społeczną, edukacyjną i etyczną (rozdział III). Rozdział IV wprowadza czytelnika w zagadnienia wrażliwości wymiaru sprawiedliwości (tej rzeczywistej i tej potencjalnej) oraz roli, którą powinien on pełnić w społeczeństwie poza narzuconą mu tradycyjną funkcją, związaną z wymierzaniem sprawiedliwości.
W kolejnym rozdziale zarysowano główne trendy ewolucji sądów. Co istotne, zmiany w przedstawionych kierunkach zostały zainicjowane oddolnie przez same sądy, a nie przez ustawodawcę. Wymiar sprawiedliwości dostrzega bowiem konieczność dostosowania swojej roli do zmieniającego się otoczenia społecznego i instytucjonalnego. Główną osią wymiaru sprawiedliwości są sędziowie. To dzięki nim i ich zaangażowaniu, a także dzięki właściwemu pojmowaniu misji wykonywanego zawodu, rysuje się realna szansa na zmianę podejścia do całej organizacji. Aczkolwiek zmiany te są bardzo powolne, to jednak pozostają dostrzegalne. Z tej perspektywy analizie poddano przesłanki, którymi sugerują się sędziowie przy wyborze zawodu, a także motywy, którymi kierują się podczas jego wykonywania (rozdział VI).
Autor, podobnie jak w poprzedniej monografii pt. Nowe kierunki w zarządzaniu wymiarem sprawiedliwości, stawia sobie fundamentalne, a zarazem uniwersalne pytania o dalsze losy wymiaru sprawiedliwości. Dokąd zmierza? Czy wymiar sprawiedliwości dba o swoich interesariuszy? Czy utrzymuje z nimi prawidłowe, partnerskie relacje? Jakie są zagrożenia dla wymiaru sprawiedliwości i podejmowanych przez tę organizację działań? Czy wymiar sprawiedliwości nadal będzie polem mniej lub bardziej udanych eksperymentów ze strony ustawodawcy i egzekutywy, a także czy działania te będą na tyle przemyślane, by zmierzać we właściwym kierunku? Kierunku zgodnym z jego podstawową misją. Kierunku budującym jego autorytet i zaangażowanie społeczne. Kierunku dostosowanym do zmieniającej się rzeczywistości i oczekiwań społecznych. Wreszcie takiego kierunku, który na stałe wyznaczy wysokie standardy jego funkcjonowania.
Być może nie wszystkie zaprezentowane rozwiązania są słuszne, jednak nie oznacza to, że nie można ich poddać pod szerszą dyskusję.
W niniejszej książce może występować częściowa reutylizacja idei i fragmentów tekstów publikowanych w formie artykułów naukowych. Po pierwsze, zabieg ten jest konieczny, aby osiągnąć pewną spójność i całościowy pogląd na zmiany zachodzące w wymiarze sprawiedliwości. Po drugie, artykuły naukowe poprzez pewną hermetyczność publikatorów docierają do mniejszej grupy odbiorców niż monografie. Te zaś są dostępne dla szerszego grona czytelników - również praktyków funkcjonujących w wymiarze sprawiedliwości, co z kolei pozwala na większą popularyzację i szersze wykorzystanie proponowanych rozwiązań i przeprowadzonych analiz w praktycznym (aplikacyjnym) wymiarze zarządzania sądami. Po trzecie, zabieg reutylizacji został zastosowany wyłącznie w tych obszarach, gdzie okazało się to absolutnie niezbędne, aby uzyskać spójną wizję proponowanych rozwiązań w zakresie budowania systemu i wartości w zarządzaniu wymiarem sprawiedliwości, co dodatkowo zostało wzbogacone przeprowadzonymi badaniami na obszarze różnych sądów w Polsce.
[[[separator]]]Wprowadzenie
Rozdział I. Miejsce i odrębności zarządzania wymiarem sprawiedliwości w zarządzaniu publicznym
Wstęp
1. Miejsce wymiaru sprawiedliwości w sektorze publicznym
Podsumowanie
Rozdział II. Wartości, a więc co? Jak je postrzegać w wymiarze sprawiedliwości?
Wstęp
1. Perspektywa I - Rola sędziego i sądu w kreowaniu sprawiedliwego prawa jako wartości oczekiwanej społecznie
2. Perspektywa II - Wartości wymiaru sprawiedliwości
3. Perspektywa III - Sprawność organizacyjna wymiaru sprawiedliwości jako wartość oczekiwana społecznie
Podsumowanie
Rozdział III. Wymiar sprawiedliwości w powiązaniach sieciowych
Wstęp
1. Struktura organizacyjna wymiaru sprawiedliwości
2. Od organizacji do sieci
Podsumowanie
Rozdział IV. Wrażliwość czy niewrażliwość wymiaru sprawiedliwości?
Wstęp
1. Od społecznej odpowiedzialności do społecznej wrażliwości i zaangażowania społecznego wymiaru sprawiedliwości
2. Wymiar sprawiedliwości a jego pracownicy - czy zaangażowanie organizacji w rozwój pracowników jest wystarczające?
3. Praktyczne impulsy zaangażowania społecznego wymiaru sprawiedliwości
Podsumowanie
Rozdział V. Zarządzanie systemowe - kierunki ewolucji sądu
Wstęp
1. Sąd jako organizacja w procesie ewolucji
2. Zarządzanie systemowe w sądzie - wyzwania
2.1. Zaangażowanie interesariuszy
2.1.1. Dobra praktyka Badanie satysfakcji pracowników sądu
2.1.2. Dobra praktyka Partycypacyjny model zarządzania sądem
2.1.3. Dobra praktyka Organizacja i funkcjonowanie Biura Obsługi Interesantów
2.1.4. Dobra praktyka Poprawa wizerunku sądu
2.1.5. Dobra praktyka Sąd w otoczeniu społecznym
2.2. Rola najwyższego kierownictwa w kreowaniu efektywnej organizacji
2.3. Praca zespołowa, projektowa i doskonalenie
2.3.1. Dobra praktyka Sąd jako organizacja samoucząca się
2.3.2. Dobra praktyka Zarządzanie wiedzą i kompetencjami pracowników
2.4. Innowacje
2.4.1. Dobra praktyka Zarządzanie innowacyjnością pracowników
2.5. Skuteczne metody i techniki zarządzania
Podsumowanie
Rozdział VI. Ekonomiczna analiza motywacji polskiego sędziego i czynniki wpływające na jego decyzje związane z wyborem zawodu i efektywnością
Wstęp
1. Ekonomiczna teoria władzy sądowniczej - model człowieka ekonomicznego, behawioralnego i ewolucyjnego
2. Regulacje prawne dotyczące wynagradzania sędziów w Polsce
3. Metodyka przeprowadzonych badań
4. Analiza wyników ilościowych
5. Reguły satysfakcji sędziego
Podsumowanie
Bibliografia
Opis
Wstęp
Zarządzanie wymiarem sprawiedliwości jest obszarem, który dotychczas jeszcze nie doczekał się w Polsce szerszych analiz i dociekań naukowych. Każda zatem próba przeprowadzenia pogłębionych badań, a tym samym formułowania wniosków i rekomendacji, może przyczynić się do wywołania szerszej dyskusji na temat dalszych kierunków rozwoju tej organizacji. Organizacji szczególnej, mającej bowiem spełniać wiele zadań. Poza wymierzaniem sprawiedliwości w ujęciu tradycyjnym, może stać się integratorem określonych działań społecznych, edukacyjnym stymulatorem dla różnych powiązanych z nią organizacji i łącznikiem między ustawodawcą a obywatelem. Może również stać się sądem odpowiedzialnym za swoje działania, i to nie tylko w zakresie zadań podstawowych, lecz także w zakresie zadań przyjętych dobrowolnie. Jednocześnie też zadań związanych z redystrybuowaniem wiedzy, tworzeniem forum partnerstwa obywatelskiego różnych interesariuszy na zasadach wzajemnego poszanowania, partnerstwa, szacunku i autorytetu. Muszą to być jednak przede wszystkim działania systemowe i zintegrowane - działania, które staną się wyznacznikiem szczególnej pozycji, jaką we współczesnym świecie zajmuje wymiar sprawiedliwości. Powinny to być również działania będące uzupełnieniem jego misji oraz takie, które wkomponują się w nią dobrowolnie, a nie poprzez narzucony imperatyw. Dziś już możliwe jest, by z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że zarówno poziom makroorganizacyjny (cały wymiar sprawiedliwości), jak i mikroorganizacyjny (pojedynczy sąd) można i trzeba postrzegać z perspektywy nauk o zarządzaniu.
Wynika to nie tylko z rozwoju samej organizacji i poddawania jej nieustannym, choć najczęściej nieusystematyzowanym zmianom, lecz także z oczekiwań wynikających zarówno z europejskiego, jak i obywatelskiego punktu widzenia. Sprawnie funkcjonujący wymiar sprawiedliwości stanowi dopełnienie sprawnie funkcjonującej administracji publicznej i przekłada się na postrzeganie państwa jako forum realizowania czwartej, klasycznie rozumianej funkcji zarządzania, a więc kontroli zapewniającej pomiar efektywności - tak ekonomicznej, jak i organizacyjnej - działania systemu instytucjonalnego państwa w ramach makroorganizacji1. To zaś pozytywnie wpływa na poprawę jakościową procesów gospodarczych, zadowolenia społecznego oraz lokowania kapitału zagranicznego w inwestycjach na ternie danego państwa. Obserwując zmiany zachodzące w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości, nie można oprzeć się wrażeniu, że są one chaotyczne i nie w pełni przemyślane. Czasami organizacja ta stanowi swoisty poligon doświadczalny, mniej lub bardziej sprawnie, przeprowadzanych eksperymentów. Właśnie z tych powodów pilne poszukiwanie najlepszych rozwiązań organizacyjnych staje się istotnym wyzwaniem tak dla teoretyków, jak i praktyków zarządzania.
Z tego też względu niniejsza książka jest propozycją zagospodarowania luki poznawczej, rozumianej zarówno w ujęciu teoretycznym, jak i aplikacyjnym. Praca składa się z sześciu rozdziałów, które zostały tak skonstruowane, aby w chronologicznym porządku poprowadzić czytelnika od zagadnień bardziej ogólnych do zagadnień szczegółowych, związanych z przeprowadzonymi przez autora badaniami ilościowymi i jakościowymi. Tym samym po raz pierwszy w literaturze przedmiotu podjęto próbę analizy ulokowania obszaru zarządzania wymiarem sprawiedliwości w naukach o zarządzaniu, a ściślej w subdyscyplinie "zarządzanie publiczne i NGO" (rozdział I). Następnie przedstawiono wartości, w oparciu o które funkcjonuje wymiar sprawiedliwości i którymi kierują się, lub powinni kierować się, sędziowie, uwzględniwszy trzy perspektywy: sędziego i sądu, wymiaru sprawiedliwości oraz organizacji jako przedmiotu nauk o zarządzaniu (rozdział II). Dzisiejsze myślenie o wymiarze sprawiedliwości musi też dostrzegać jego potencjał organizacyjny i siłę, która, z wyłączeniem wymiaru orzeczniczego, wynika ze szczególnego zasobu wiedzy i pozycji ustrojowej. Ten ogromny wachlarz możliwości może zostać wykorzystany do budowania sieci i tworzenia powiązań organizacyjnych, ukierunkowanych na działalność społeczną, edukacyjną i etyczną (rozdział III). Rozdział IV wprowadza czytelnika w zagadnienia wrażliwości wymiaru sprawiedliwości (tej rzeczywistej i tej potencjalnej) oraz roli, którą powinien on pełnić w społeczeństwie poza narzuconą mu tradycyjną funkcją, związaną z wymierzaniem sprawiedliwości.
W kolejnym rozdziale zarysowano główne trendy ewolucji sądów. Co istotne, zmiany w przedstawionych kierunkach zostały zainicjowane oddolnie przez same sądy, a nie przez ustawodawcę. Wymiar sprawiedliwości dostrzega bowiem konieczność dostosowania swojej roli do zmieniającego się otoczenia społecznego i instytucjonalnego. Główną osią wymiaru sprawiedliwości są sędziowie. To dzięki nim i ich zaangażowaniu, a także dzięki właściwemu pojmowaniu misji wykonywanego zawodu, rysuje się realna szansa na zmianę podejścia do całej organizacji. Aczkolwiek zmiany te są bardzo powolne, to jednak pozostają dostrzegalne. Z tej perspektywy analizie poddano przesłanki, którymi sugerują się sędziowie przy wyborze zawodu, a także motywy, którymi kierują się podczas jego wykonywania (rozdział VI).
Autor, podobnie jak w poprzedniej monografii pt. Nowe kierunki w zarządzaniu wymiarem sprawiedliwości, stawia sobie fundamentalne, a zarazem uniwersalne pytania o dalsze losy wymiaru sprawiedliwości. Dokąd zmierza? Czy wymiar sprawiedliwości dba o swoich interesariuszy? Czy utrzymuje z nimi prawidłowe, partnerskie relacje? Jakie są zagrożenia dla wymiaru sprawiedliwości i podejmowanych przez tę organizację działań? Czy wymiar sprawiedliwości nadal będzie polem mniej lub bardziej udanych eksperymentów ze strony ustawodawcy i egzekutywy, a także czy działania te będą na tyle przemyślane, by zmierzać we właściwym kierunku? Kierunku zgodnym z jego podstawową misją. Kierunku budującym jego autorytet i zaangażowanie społeczne. Kierunku dostosowanym do zmieniającej się rzeczywistości i oczekiwań społecznych. Wreszcie takiego kierunku, który na stałe wyznaczy wysokie standardy jego funkcjonowania.
Być może nie wszystkie zaprezentowane rozwiązania są słuszne, jednak nie oznacza to, że nie można ich poddać pod szerszą dyskusję.
W niniejszej książce może występować częściowa reutylizacja idei i fragmentów tekstów publikowanych w formie artykułów naukowych. Po pierwsze, zabieg ten jest konieczny, aby osiągnąć pewną spójność i całościowy pogląd na zmiany zachodzące w wymiarze sprawiedliwości. Po drugie, artykuły naukowe poprzez pewną hermetyczność publikatorów docierają do mniejszej grupy odbiorców niż monografie. Te zaś są dostępne dla szerszego grona czytelników - również praktyków funkcjonujących w wymiarze sprawiedliwości, co z kolei pozwala na większą popularyzację i szersze wykorzystanie proponowanych rozwiązań i przeprowadzonych analiz w praktycznym (aplikacyjnym) wymiarze zarządzania sądami. Po trzecie, zabieg reutylizacji został zastosowany wyłącznie w tych obszarach, gdzie okazało się to absolutnie niezbędne, aby uzyskać spójną wizję proponowanych rozwiązań w zakresie budowania systemu i wartości w zarządzaniu wymiarem sprawiedliwości, co dodatkowo zostało wzbogacone przeprowadzonymi badaniami na obszarze różnych sądów w Polsce.
Spis treści
Wprowadzenie
Rozdział I. Miejsce i odrębności zarządzania wymiarem sprawiedliwości w zarządzaniu publicznym
Wstęp
1. Miejsce wymiaru sprawiedliwości w sektorze publicznym
Podsumowanie
Rozdział II. Wartości, a więc co? Jak je postrzegać w wymiarze sprawiedliwości?
Wstęp
1. Perspektywa I - Rola sędziego i sądu w kreowaniu sprawiedliwego prawa jako wartości oczekiwanej społecznie
2. Perspektywa II - Wartości wymiaru sprawiedliwości
3. Perspektywa III - Sprawność organizacyjna wymiaru sprawiedliwości jako wartość oczekiwana społecznie
Podsumowanie
Rozdział III. Wymiar sprawiedliwości w powiązaniach sieciowych
Wstęp
1. Struktura organizacyjna wymiaru sprawiedliwości
2. Od organizacji do sieci
Podsumowanie
Rozdział IV. Wrażliwość czy niewrażliwość wymiaru sprawiedliwości?
Wstęp
1. Od społecznej odpowiedzialności do społecznej wrażliwości i zaangażowania społecznego wymiaru sprawiedliwości
2. Wymiar sprawiedliwości a jego pracownicy - czy zaangażowanie organizacji w rozwój pracowników jest wystarczające?
3. Praktyczne impulsy zaangażowania społecznego wymiaru sprawiedliwości
Podsumowanie
Rozdział V. Zarządzanie systemowe - kierunki ewolucji sądu
Wstęp
1. Sąd jako organizacja w procesie ewolucji
2. Zarządzanie systemowe w sądzie - wyzwania
2.1. Zaangażowanie interesariuszy
2.1.1. Dobra praktyka Badanie satysfakcji pracowników sądu
2.1.2. Dobra praktyka Partycypacyjny model zarządzania sądem
2.1.3. Dobra praktyka Organizacja i funkcjonowanie Biura Obsługi Interesantów
2.1.4. Dobra praktyka Poprawa wizerunku sądu
2.1.5. Dobra praktyka Sąd w otoczeniu społecznym
2.2. Rola najwyższego kierownictwa w kreowaniu efektywnej organizacji
2.3. Praca zespołowa, projektowa i doskonalenie
2.3.1. Dobra praktyka Sąd jako organizacja samoucząca się
2.3.2. Dobra praktyka Zarządzanie wiedzą i kompetencjami pracowników
2.4. Innowacje
2.4.1. Dobra praktyka Zarządzanie innowacyjnością pracowników
2.5. Skuteczne metody i techniki zarządzania
Podsumowanie
Rozdział VI. Ekonomiczna analiza motywacji polskiego sędziego i czynniki wpływające na jego decyzje związane z wyborem zawodu i efektywnością
Wstęp
1. Ekonomiczna teoria władzy sądowniczej - model człowieka ekonomicznego, behawioralnego i ewolucyjnego
2. Regulacje prawne dotyczące wynagradzania sędziów w Polsce
3. Metodyka przeprowadzonych badań
4. Analiza wyników ilościowych
5. Reguły satysfakcji sędziego
Podsumowanie
Bibliografia
Opinie
Zarządzanie wymiarem sprawiedliwości jest obszarem, który dotychczas jeszcze nie doczekał się w Polsce szerszych analiz i dociekań naukowych. Każda zatem próba przeprowadzenia pogłębionych badań, a tym samym formułowania wniosków i rekomendacji, może przyczynić się do wywołania szerszej dyskusji na temat dalszych kierunków rozwoju tej organizacji. Organizacji szczególnej, mającej bowiem spełniać wiele zadań. Poza wymierzaniem sprawiedliwości w ujęciu tradycyjnym, może stać się integratorem określonych działań społecznych, edukacyjnym stymulatorem dla różnych powiązanych z nią organizacji i łącznikiem między ustawodawcą a obywatelem. Może również stać się sądem odpowiedzialnym za swoje działania, i to nie tylko w zakresie zadań podstawowych, lecz także w zakresie zadań przyjętych dobrowolnie. Jednocześnie też zadań związanych z redystrybuowaniem wiedzy, tworzeniem forum partnerstwa obywatelskiego różnych interesariuszy na zasadach wzajemnego poszanowania, partnerstwa, szacunku i autorytetu. Muszą to być jednak przede wszystkim działania systemowe i zintegrowane - działania, które staną się wyznacznikiem szczególnej pozycji, jaką we współczesnym świecie zajmuje wymiar sprawiedliwości. Powinny to być również działania będące uzupełnieniem jego misji oraz takie, które wkomponują się w nią dobrowolnie, a nie poprzez narzucony imperatyw. Dziś już możliwe jest, by z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że zarówno poziom makroorganizacyjny (cały wymiar sprawiedliwości), jak i mikroorganizacyjny (pojedynczy sąd) można i trzeba postrzegać z perspektywy nauk o zarządzaniu.
Wynika to nie tylko z rozwoju samej organizacji i poddawania jej nieustannym, choć najczęściej nieusystematyzowanym zmianom, lecz także z oczekiwań wynikających zarówno z europejskiego, jak i obywatelskiego punktu widzenia. Sprawnie funkcjonujący wymiar sprawiedliwości stanowi dopełnienie sprawnie funkcjonującej administracji publicznej i przekłada się na postrzeganie państwa jako forum realizowania czwartej, klasycznie rozumianej funkcji zarządzania, a więc kontroli zapewniającej pomiar efektywności - tak ekonomicznej, jak i organizacyjnej - działania systemu instytucjonalnego państwa w ramach makroorganizacji1. To zaś pozytywnie wpływa na poprawę jakościową procesów gospodarczych, zadowolenia społecznego oraz lokowania kapitału zagranicznego w inwestycjach na ternie danego państwa. Obserwując zmiany zachodzące w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości, nie można oprzeć się wrażeniu, że są one chaotyczne i nie w pełni przemyślane. Czasami organizacja ta stanowi swoisty poligon doświadczalny, mniej lub bardziej sprawnie, przeprowadzanych eksperymentów. Właśnie z tych powodów pilne poszukiwanie najlepszych rozwiązań organizacyjnych staje się istotnym wyzwaniem tak dla teoretyków, jak i praktyków zarządzania.
Z tego też względu niniejsza książka jest propozycją zagospodarowania luki poznawczej, rozumianej zarówno w ujęciu teoretycznym, jak i aplikacyjnym. Praca składa się z sześciu rozdziałów, które zostały tak skonstruowane, aby w chronologicznym porządku poprowadzić czytelnika od zagadnień bardziej ogólnych do zagadnień szczegółowych, związanych z przeprowadzonymi przez autora badaniami ilościowymi i jakościowymi. Tym samym po raz pierwszy w literaturze przedmiotu podjęto próbę analizy ulokowania obszaru zarządzania wymiarem sprawiedliwości w naukach o zarządzaniu, a ściślej w subdyscyplinie "zarządzanie publiczne i NGO" (rozdział I). Następnie przedstawiono wartości, w oparciu o które funkcjonuje wymiar sprawiedliwości i którymi kierują się, lub powinni kierować się, sędziowie, uwzględniwszy trzy perspektywy: sędziego i sądu, wymiaru sprawiedliwości oraz organizacji jako przedmiotu nauk o zarządzaniu (rozdział II). Dzisiejsze myślenie o wymiarze sprawiedliwości musi też dostrzegać jego potencjał organizacyjny i siłę, która, z wyłączeniem wymiaru orzeczniczego, wynika ze szczególnego zasobu wiedzy i pozycji ustrojowej. Ten ogromny wachlarz możliwości może zostać wykorzystany do budowania sieci i tworzenia powiązań organizacyjnych, ukierunkowanych na działalność społeczną, edukacyjną i etyczną (rozdział III). Rozdział IV wprowadza czytelnika w zagadnienia wrażliwości wymiaru sprawiedliwości (tej rzeczywistej i tej potencjalnej) oraz roli, którą powinien on pełnić w społeczeństwie poza narzuconą mu tradycyjną funkcją, związaną z wymierzaniem sprawiedliwości.
W kolejnym rozdziale zarysowano główne trendy ewolucji sądów. Co istotne, zmiany w przedstawionych kierunkach zostały zainicjowane oddolnie przez same sądy, a nie przez ustawodawcę. Wymiar sprawiedliwości dostrzega bowiem konieczność dostosowania swojej roli do zmieniającego się otoczenia społecznego i instytucjonalnego. Główną osią wymiaru sprawiedliwości są sędziowie. To dzięki nim i ich zaangażowaniu, a także dzięki właściwemu pojmowaniu misji wykonywanego zawodu, rysuje się realna szansa na zmianę podejścia do całej organizacji. Aczkolwiek zmiany te są bardzo powolne, to jednak pozostają dostrzegalne. Z tej perspektywy analizie poddano przesłanki, którymi sugerują się sędziowie przy wyborze zawodu, a także motywy, którymi kierują się podczas jego wykonywania (rozdział VI).
Autor, podobnie jak w poprzedniej monografii pt. Nowe kierunki w zarządzaniu wymiarem sprawiedliwości, stawia sobie fundamentalne, a zarazem uniwersalne pytania o dalsze losy wymiaru sprawiedliwości. Dokąd zmierza? Czy wymiar sprawiedliwości dba o swoich interesariuszy? Czy utrzymuje z nimi prawidłowe, partnerskie relacje? Jakie są zagrożenia dla wymiaru sprawiedliwości i podejmowanych przez tę organizację działań? Czy wymiar sprawiedliwości nadal będzie polem mniej lub bardziej udanych eksperymentów ze strony ustawodawcy i egzekutywy, a także czy działania te będą na tyle przemyślane, by zmierzać we właściwym kierunku? Kierunku zgodnym z jego podstawową misją. Kierunku budującym jego autorytet i zaangażowanie społeczne. Kierunku dostosowanym do zmieniającej się rzeczywistości i oczekiwań społecznych. Wreszcie takiego kierunku, który na stałe wyznaczy wysokie standardy jego funkcjonowania.
Być może nie wszystkie zaprezentowane rozwiązania są słuszne, jednak nie oznacza to, że nie można ich poddać pod szerszą dyskusję.
W niniejszej książce może występować częściowa reutylizacja idei i fragmentów tekstów publikowanych w formie artykułów naukowych. Po pierwsze, zabieg ten jest konieczny, aby osiągnąć pewną spójność i całościowy pogląd na zmiany zachodzące w wymiarze sprawiedliwości. Po drugie, artykuły naukowe poprzez pewną hermetyczność publikatorów docierają do mniejszej grupy odbiorców niż monografie. Te zaś są dostępne dla szerszego grona czytelników - również praktyków funkcjonujących w wymiarze sprawiedliwości, co z kolei pozwala na większą popularyzację i szersze wykorzystanie proponowanych rozwiązań i przeprowadzonych analiz w praktycznym (aplikacyjnym) wymiarze zarządzania sądami. Po trzecie, zabieg reutylizacji został zastosowany wyłącznie w tych obszarach, gdzie okazało się to absolutnie niezbędne, aby uzyskać spójną wizję proponowanych rozwiązań w zakresie budowania systemu i wartości w zarządzaniu wymiarem sprawiedliwości, co dodatkowo zostało wzbogacone przeprowadzonymi badaniami na obszarze różnych sądów w Polsce.
Wprowadzenie
Rozdział I. Miejsce i odrębności zarządzania wymiarem sprawiedliwości w zarządzaniu publicznym
Wstęp
1. Miejsce wymiaru sprawiedliwości w sektorze publicznym
Podsumowanie
Rozdział II. Wartości, a więc co? Jak je postrzegać w wymiarze sprawiedliwości?
Wstęp
1. Perspektywa I - Rola sędziego i sądu w kreowaniu sprawiedliwego prawa jako wartości oczekiwanej społecznie
2. Perspektywa II - Wartości wymiaru sprawiedliwości
3. Perspektywa III - Sprawność organizacyjna wymiaru sprawiedliwości jako wartość oczekiwana społecznie
Podsumowanie
Rozdział III. Wymiar sprawiedliwości w powiązaniach sieciowych
Wstęp
1. Struktura organizacyjna wymiaru sprawiedliwości
2. Od organizacji do sieci
Podsumowanie
Rozdział IV. Wrażliwość czy niewrażliwość wymiaru sprawiedliwości?
Wstęp
1. Od społecznej odpowiedzialności do społecznej wrażliwości i zaangażowania społecznego wymiaru sprawiedliwości
2. Wymiar sprawiedliwości a jego pracownicy - czy zaangażowanie organizacji w rozwój pracowników jest wystarczające?
3. Praktyczne impulsy zaangażowania społecznego wymiaru sprawiedliwości
Podsumowanie
Rozdział V. Zarządzanie systemowe - kierunki ewolucji sądu
Wstęp
1. Sąd jako organizacja w procesie ewolucji
2. Zarządzanie systemowe w sądzie - wyzwania
2.1. Zaangażowanie interesariuszy
2.1.1. Dobra praktyka Badanie satysfakcji pracowników sądu
2.1.2. Dobra praktyka Partycypacyjny model zarządzania sądem
2.1.3. Dobra praktyka Organizacja i funkcjonowanie Biura Obsługi Interesantów
2.1.4. Dobra praktyka Poprawa wizerunku sądu
2.1.5. Dobra praktyka Sąd w otoczeniu społecznym
2.2. Rola najwyższego kierownictwa w kreowaniu efektywnej organizacji
2.3. Praca zespołowa, projektowa i doskonalenie
2.3.1. Dobra praktyka Sąd jako organizacja samoucząca się
2.3.2. Dobra praktyka Zarządzanie wiedzą i kompetencjami pracowników
2.4. Innowacje
2.4.1. Dobra praktyka Zarządzanie innowacyjnością pracowników
2.5. Skuteczne metody i techniki zarządzania
Podsumowanie
Rozdział VI. Ekonomiczna analiza motywacji polskiego sędziego i czynniki wpływające na jego decyzje związane z wyborem zawodu i efektywnością
Wstęp
1. Ekonomiczna teoria władzy sądowniczej - model człowieka ekonomicznego, behawioralnego i ewolucyjnego
2. Regulacje prawne dotyczące wynagradzania sędziów w Polsce
3. Metodyka przeprowadzonych badań
4. Analiza wyników ilościowych
5. Reguły satysfakcji sędziego
Podsumowanie
Bibliografia