Kryzys gospodarczy, zapoczątkowany w 2007 r. na rynkach finansowych w USA, szybko i z dużą siłą ujawnił się w różnych częściach świata. Objął swym zasięgiem wiele sektorów gospodarki oraz przedsiębiorstw w nich działających, a jego skutki są odczuwane do dzisiaj. Kryzys ten dotknął także wiele polskich przedsiębiorstw. Stał się zarówno poważnym zagrożeniem ich egzystencji oraz kontynuacji dotychczasowej linii rozwoju, jak i impulsem do zmian oraz przekształceń.
Podstawowe pytanie, na jakie szukaliśmy odpowiedzi, podejmując nowatorskie badania naukowe, dotyczyło zachowań polskich grup kapitałowych w czasach kryzysu (tj. lat 2007-2013). Staraliśmy się zbadać, jak kryzys był postrzegany przez zarządy tych ugrupowań gospodarczych, jak przełożył się na ich wyniki i pozycję rynkową, jak nań zareagowały.
W badaniach, których wyniki prezentujemy w książce, wykorzystaliśmy wiele metod i narzędzi badawczych, poczynając od szerokich studiów literatury, przez badania statystyczne oparte na dużych próbach, do przedstawienia sześciu notowanych na GPW w Warszawie polskich grup kapitałowych z różnych sektorów oraz ich zróżnicowanych reakcji na kryzys gospodarczy. Reakcje te obejmowały reorientację strategiczną grup kapitałowych, zmiany ich modeli biznesowych, struktur organizacyjnych i zarządczych, powiązań międzyorganizacyjnych oraz kultury.
[[[separator]]]Kryzys na światowych rynkach finansowych, jaki miał miejsce w latach 2007-2009 był przedmiotem wielu badań i publikacji naukowych. Dotyczyły one w pierwszej kolejności systemu finansowego, instytucji i mechanizmów finansowych. Część z tych badań wskazywała na skutki, jakie może on powodować dla sfery realnej, zwłaszcza przedsiębiorstw.
Kwestia postrzegania kryzysu, jego specyfiki, dynamiki, oddziaływania wpływała bezpośrednio na reakcje, zachowania i strategie przystosowawcze przedsiębiorstw. Przybierały one na ogół zróżnicowany charakter: od ignorowania zjawiska, przez przystosowania bierne, do aktywnych o charakterze reaktywnym lub antycypującym. Niedocenianie siły rażenia kryzysu na poziomie makro lub niewłaściwa jego ocena i podjęte działania mogły powodować popadanie przedsiębiorstw w kryzysy strategiczne, wyników lub płynności. Właściwa percepcja kryzysu i odpowiednie reakcje mogły z kolei stawać się szansą dalszego rozwoju przedsiębiorstw mimo niesprzyjających okoliczności zewnętrznych.
W gospodarce światowej, w tym w Polsce, w okresie ostatnich 20 lat nasilają się procesy koncentracji kapitału. Rosną rozmiary przedsiębiorstw, ich skala i zakres działania, siła i potencjał gospodarczy oraz finansowy. Wzrasta rola i siła dużych przedsiębiorstw (struktur gospodarczych). Przybierają one postać koncernów, holdingów, grup kapitałowych. Powstają i rozwijają się nie tylko w wyniku wewnętrznych i zewnętrznych sposobów strategicznego rozwoju, lecz także restrukturyzacji istniejącego stanu posiadania. Obserwuje się procesy likwidacji, sprzedaży, konsolidacji przedsiębiorstw w ramach dużych struktur gospodarczych, ale także powstają nowe jednostki biznesowe, niektóre z nich rozwijają się w nowych obszarach biznesowych, zawiązywane są alianse strategiczne o charakterze kapitałowym z innymi przedsiębiorstwami, następują przejęcia i fuzje.
Zmiany polityczne, gospodarcze i technologiczne, jakie dokonały się w świecie w ostatnim ćwierćwieczu, sprzyjały ogromnemu rozwojowi grup kapitałowych zarówno w wymiarze krajowym, jak i międzynarodowym, a nawet globalnym.
W Polsce zainteresowano się nimi stosunkowo późno. Pierwsze publikacje to druga połowa lat 90. XX w., a ich główny wątek dotyczył zagadnień transformacji gospodarki, tworzenia nowych struktur własnościowych i kapitałowych (holdingi, narodowe fundusze inwestycyjne, grupy kapitałowe). Zainteresowanie grupami kapitałowymi wzrosło w ostatnich 10 latach, ale nadal odczuwa się niedosyt badań empirycznych i publikacji w tym obszarze.
Mimo rosnącego znaczenia grup kapitałowych w polskiej gospodarce nie został dotąd zarejestrowany moment powstania pierwszej polskiej grupy kapitałowej po roku 1989. Brakuje też wielu danych statystycznych dotyczących struktury, dynamiki grup i parametrów ekonomicznych ich funkcjonowania, obejmujących okres pierwszych 20 lat polskiej transformacji. GUS posługiwał się terminem "grupa przedsiębiorstw" (które jest znacznie szersze i obejmuje różne formy własnościowe, kapitałowe i organizacyjne) i nie prowadził systematycznych, pogłębionych analiz. Dopiero niedawno pojawiła się formalna definicja "grupy kapitałowej".
Polska zaledwie od czterech lat raportuje wyniki badania grup przedsiębiorstw według standardów OECD. Ta znacząca zmiana poszerza możliwości informacyjno-analityczne oraz pozwala na prowadzenie badań o charakterze porównawczym.
Chęć wypełnienia luki na temat zachowań polskich grup kapitałowych w kryzysie, ich liczby, struktury, dynamiki, osiąganych wyników, zmian strategii, procesów, struktur i kulturze organizacyjnej była inspiracją do przeprowadzenia badań empirycznych. Objęły one lata 2007-2014, a więc, jak sądzimy, pełny cykl kryzysu. Badania te zrealizował kilkunastoosobowy zespół pracowników Zakładu Zarządzania w Gospodarce Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab. Marii Romanowskiej. Miały one charakter ilościowy i jakościowy. W tym pierwszym nurcie wykorzystaliśmy wiele informacji statystycznych, także finansowych, dotyczących grup kapitałowych, w tym drugim posłużyliśmy się rozbudowanymi analizami przypadków sześciu polskich grup kapitałowych, których akcje są notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW).
Podjęliśmy próbę zweryfikowania hipotezy o wzroście znaczenia grup kapitałowych w kryzysie i wskazania głównych obszarów i sposobów ich zachowań jako reakcji na kryzys. Prowadzone badania miały też odpowiedzieć na pytanie o efektywność ekonomiczną tych działań w porównaniu z przedsiębiorstwami niebędącymi grupami kapitałowymi, a tym samym wskazać, że grupy kapitałowe lepiej radzą sobie w sytuacjach kryzysu zewnętrznego.
W monografii prezentujemy wyniki naszych dociekań badawczych. Podzieliliśmy je na dwie części. W pierwszej, na którą składają się cztery rozdziały, uwagę koncentrujemy na charakterystyce i analizie grup kapitałowych w okresie kryzysu na świecie i w Polsce.
Wprowadzeniem do tych rozważań są zagadnienia morfologii kryzysu, jego rodzajów, dynamiki, percepcji i głównych orientacji dotyczących zachowań przedsiębiorstw oraz grup kapitałowych w kryzysie, opisane w rozdziale pierwszym. W rozdziale drugim zwracamy uwagę na specyfikę i znaczenie grup kapitałowych w polskiej gospodarce. Ukazujemy ich ewolucję, kierunki przemian, ale także główne badania polskich grup kapitałowych i ich akcenty. W rozdziale trzecim prezentujemy polskie grupy kapitałowe na tle grup europejskich, zaś w czwartym grupy kapitałowe w okresie kryzysu na tle innych przedsiębiorstw w branży. Treść tego rozdziału zawiera informacje na temat analizy sektorowej wyników grup kapitałowych oraz analizy wskaźnikowej.
Część druga monografii jest poświęcona reakcjom grup kapitałowych na kryzys. Obejmuje ona siedem rozdziałów, w których przedstawiamy wyniki własnych, oryginalnych badań empirycznych sześciu grup kapitałowych notowanych na GPW.
Rozważania rozpoczynamy od przedstawienia założeń metodycznych do badań jakościowych. W rozdziałach merytorycznych tej części analizujemy zachowania strategiczne grup kapitałowych (rozdział szósty), opisując zmiany w strategiach dywersyfikacji na skutek kryzysu, zmiany w strategicznych formach i sposobach rozwoju grup kapitałowych, zmiany w sposobie zarządzania kluczowymi zasobami materialnymi i niematerialnymi.
W rozdziale siódmym ukazujemy zmienność modeli biznesowych grup kapitałowych w warunkach kryzysu oraz wpływ zmian tych modeli na kondycję ekonomiczną grup kapitałowych.
Kryzys zmienia optykę i podejście do współpracy międzyorganizacyjnej. Problem ten, ze szczególnym uwzględnieniem dynamiki powiązań międzyorganizacyjnych grup kapitałowych jest przedmiotem rozważań w rozdziale ósmym. Jego ważną częścią jest ukazanie wpływu kryzysu na kształtowanie się relacji międzyorganizacyjnych w grupie kapitałowej.
W kolejnym, dziewiątym rozdziale omówiliśmy adaptację strukturalną grup kapitałowych w czasach kryzysu. Prowadzone rozważania pozwoliły zarejestrować i ocenić zmiany zachodzące na dwóch poziomach: przedsiębiorstw wchodzących w skład grupy, ich powiązań i współdziałania oraz relacji między spółką matką a spółkami córkami. Tym samym wskazano na zmieniającą się rolę spółki matki w warunkach kryzysu.
Dwa ostatnie rozdziały (dziesiąty i jedenasty) zostały poświęcone miękkim elementom systemu zarządzania grupami kapitałowymi. Zachowania przedsiębiorstw w czasach kryzysu w dużej mierze zależą od kultury organizacyjnej i będącej jej pochodną wrażliwości kulturowej. Przedsiębiorstwa, w tym grupy kapitałowe, są systemami kulturowymi, mają też specyficzne kultury oparte na systemach wartości, normach, regułach, symbolach. W rozdziale dziesiątym są ukazane wymiary kultury sprzyjające wrażliwości społecznej oraz analizowane kluczowe uwarunkowania wrażliwości społecznej w grupach kapitałowych w czasach kryzysu.
Rozdział jedenasty zwraca uwagę na zarządzanie różnorodnością jako na ważny element społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa, wyróżnia najważniejsze części składowe różnorodności i analizuje udział kobiet w strukturach zarządczych (rady nadzorcze, zarządy) sześciu grup kapitałowych.
Mamy nadzieję, że monografia poszerzy wiedzę na temat polskich grup kapitałowych i ich rosnącego znaczenia w gospodarce, pozwoli wskazać na ich zachowania w czasach kryzysu, wskaże kierunki oraz sposoby skutecznej adaptacji strategicznej i operacyjnej, stanie się inspiracją do dalszych badań i dyskusji środowiska naukowego i praktyki gospodarczej w tym niezwykle ważnym i stale aktualnym obszarze tematycznym.
[[[separator]]]Wstęp
CZĘŚĆ I. GRUPY KAPITAŁOWE W OKRESIE KRYZYSU NA ŚWIECIE I W POLSCE
Rozdział 1. Zachowania przedsiębiorstw w kryzysie (Zbigniew Dworzecki, Bartosz Majewski)
1.1. Wprowadzenie
1.2. Rodzaje i dynamika kryzysów w przedsiębiorstwie
1.2.1. Rodzaje kryzysów
1.2.2. Podejście do kryzysu w wybranych koncepcjach zarządzania
1.2.3. Dynamika kryzysów
1.3. Postrzeganie kryzysów, świadomość kryzysowa
1.3.1. Główni uczestnicy procesu postrzegania
1.3.2. Postrzeganie obiektywne i subiektywne
1.4. Ocena kryzysu przez głównych interesariuszy
1.5. Zachowania przedsiębiorstw w kryzysie
1.5.1. Podejście proaktywne
1.5.2. Podejście reaktywne
1.6. Grupy kapitałowe w czasach kryzysu
1.6.1. Najważniejsze zagrożenia dla największych przedsiębiorstw i grup kapitałowych
1.6.2. Zmiany w grupach kapitałowych w czasach kryzysu
1.7. Wnioski
Rozdział 2. Specyfika i znaczenie grup kapitałowych w polskiej gospodarce (Maria Romanowska)
2.1. Wprowadzenie
2.2. Powstanie i ewolucja grup kapitałowych w Polsce
2.3. Rola grup kapitałowych w polskiej gospodarce
2.4. Polskie grupy kapitałowe w świetle badań
2.5. Wnioski
Rozdział 3. Polskie grupy kapitałowe na tle grup europejskich (Zbigniew Dworzecki, Wioletta Mierzejewska, Albert Tomaszewski)
3.1. Wprowadzenie
3.2. Grupy kapitałowe w gospodarkach krajów europejskich
3.3. Grupy kapitałowe w wybranych krajach Europy
3.4. Grupy kapitałowe w Polsce
3.5. Wnioski
Rozdział 4. Grupy kapitałowe w okresie kryzysu na tle innych przedsiębiorstw branży (Bartosz Majewski, Cezary Suszyński, Albert Tomaszewski)
4.1. Wprowadzenie
4.2. Analiza branżowa wyników grup kapitałowych
4.3. Analiza wskaźnikowa dla grup kapitałowych z wybranych branż
4.4. Wnioski
CZĘŚĆ II. REAKCJE GRUP KAPITAŁOWYCH NA KRYZYS MAKROEKONOMICZNY W POLSCE
Rozdział 5. Założenia metodyczne do badań jakościowych (Bartosz Majewski, Wioletta Mierzejewska, Albert Tomaszewski)
5.1. Problem i cele badawcze
5.2. Metoda badań
5.3. Próba badawcza
5.3.1. Grupa kapitałowa Budimex
5.3.2. Grupa kapitałowa Ciech
5.3.3. Grupa kapitałowa Impexmetal
5.3.4. Grupa kapitałowa Marvipol
5.3.5. Grupa kapitałowa Orbis
5.3.6. Grupa kapitałowa Redan
Rozdział 6. Zachowania strategiczne grup kapitałowych w okresie kryzysu (Grażyna Leśniak-Łebkowska, Agnieszka Sopińska)
6.1. Wprowadzenie
6.2. Zmiany poziomu i charakteru dywersyfikacji grup kapitałowych na skutek kryzysu
6.3. Zmiany zasięgu geograficznego działania grup kapitałowych na skutek kryzysu
6.4. Zmiany sposobu rozwoju grup kapitałowych na skutek kryzysu
6.5. Zmiany sposobu zarządzania zasobami kluczowymi na skutek kryzysu
6.6. Wnioski
Rozdział 7. Zmienność modeli biznesu grup kapitałowych w warunkach kryzysu (Sylwester Gregorczyk)
7.1. Wprowadzenie
7.2. Istota modelu biznesowego i jego znaczenie dla funkcjonowania przedsiębiorstwa
7.3. Charakterystyka modeli biznesowych badanych przedsiębiorstw w 2007 r.
7.4. Zmiany modeli biznesowych badanych przedsiębiorstw po 2008 r.
7.5. Wpływ zmian modelu biznesowego na kondycję badanych przedsiębiorstw
7.6. Wnioski
Rozdział 8. Dynamika powiązań międzyorganizacyjnych grup kapitałowych w kryzysie (Joanna Cygler, Albert Tomaszewski)
8.1. Wprowadzenie
8.2. Koncepcja ekosystemu biznesu jako osnowa analizy powiązań międzyorganizacyjnych
8.3. Zmiany relacji międzyorganizacyjnych polskich grup kapitałowych - kontekst kryzysowy
8.4. Relacje międzyorganizacyjne w grupie kapitałowej Budimex - studium przypadku
8.4.1. Identyfikacja ekosystemów grupy kapitałowej Budimex
8.4.2. Identyfikacja relacji w ekosystemach biznesu
8.4.3. Dynamika powiązań w ekosystemach biznesu
8.4.4. Wpływ kryzysu na relacje międzyorganizacyjne w grupie kapitałowej Budimex
8.5. Wnioski
Rozdział 9. Adaptacja strukturalna grup kapitałowych w czasie kryzysu (Wioletta Mierzejewska)
9.1. Wprowadzenie
9.2. Zmiany zakresu działania spółki matki na tle zakresu działania całej grupy kapitałowej
9.3. Zmiany charakteru grupy kapitałowej
9.4. Zmiany sposobu współdziałania spółek w grupie kapitałowej
9.5. Zmiany stopnia złożoności grupy kapitałowej
9.6. Zmiany siły powiązań między spółką matką a spółkami córkami
9.7. Wnioski
Rozdział 10. Kulturowe uwarunkowania wrażliwości społecznej przedsiębiorstw (Piotr Wachowiak, Sławomir Winch)
10.1. Wprowadzenie
10.2. Pojęcie kultury organizacyjnej
10.3. Wymiary kultury sprzyjające wrażliwości społecznej przedsiębiorstw
10.4. Analiza kulturowych uwarunkowań wrażliwości społecznej w grupach kapitałowych w czasach kryzysu
10.4.1. Przypadek Grupy Kapitałowej Marvipol
10.4.2. Przypadek Grupy Kapitałowej Ciech
10.4.3. Przypadek Grupy Kapitałowej Orbis
10.4.4. Przypadek Grupy Kapitałowej Redan
10.4.5. Przypadek Grupy Kapitałowej Impexmetal
10.4.6. Przypadek Grupy Kapitałowej Budimex
10.5. Wnioski
Rozdział 11. Zarządzanie różnorodnością pracowników jako koncepcja wpisująca się w społeczną odpowiedzialność biznesu a kryzys finansowy (Anna Krejner-Nowecka)
11.1. Wstęp
11.2. Zarządzanie różnorodnością (diversity management) jako koncepcja wpisująca się w społeczną odpowiedzialność biznesu
11.3. Zarządzanie różnorodnością w badanych grupach kapitałowych w okresie kryzysu
11.4. Wnioski
Podsumowanie
Bibliografia
Opis
Kryzys gospodarczy, zapoczątkowany w 2007 r. na rynkach finansowych w USA, szybko i z dużą siłą ujawnił się w różnych częściach świata. Objął swym zasięgiem wiele sektorów gospodarki oraz przedsiębiorstw w nich działających, a jego skutki są odczuwane do dzisiaj. Kryzys ten dotknął także wiele polskich przedsiębiorstw. Stał się zarówno poważnym zagrożeniem ich egzystencji oraz kontynuacji dotychczasowej linii rozwoju, jak i impulsem do zmian oraz przekształceń.
Podstawowe pytanie, na jakie szukaliśmy odpowiedzi, podejmując nowatorskie badania naukowe, dotyczyło zachowań polskich grup kapitałowych w czasach kryzysu (tj. lat 2007-2013). Staraliśmy się zbadać, jak kryzys był postrzegany przez zarządy tych ugrupowań gospodarczych, jak przełożył się na ich wyniki i pozycję rynkową, jak nań zareagowały.
W badaniach, których wyniki prezentujemy w książce, wykorzystaliśmy wiele metod i narzędzi badawczych, poczynając od szerokich studiów literatury, przez badania statystyczne oparte na dużych próbach, do przedstawienia sześciu notowanych na GPW w Warszawie polskich grup kapitałowych z różnych sektorów oraz ich zróżnicowanych reakcji na kryzys gospodarczy. Reakcje te obejmowały reorientację strategiczną grup kapitałowych, zmiany ich modeli biznesowych, struktur organizacyjnych i zarządczych, powiązań międzyorganizacyjnych oraz kultury.
Wstęp
Kryzys na światowych rynkach finansowych, jaki miał miejsce w latach 2007-2009 był przedmiotem wielu badań i publikacji naukowych. Dotyczyły one w pierwszej kolejności systemu finansowego, instytucji i mechanizmów finansowych. Część z tych badań wskazywała na skutki, jakie może on powodować dla sfery realnej, zwłaszcza przedsiębiorstw.
Kwestia postrzegania kryzysu, jego specyfiki, dynamiki, oddziaływania wpływała bezpośrednio na reakcje, zachowania i strategie przystosowawcze przedsiębiorstw. Przybierały one na ogół zróżnicowany charakter: od ignorowania zjawiska, przez przystosowania bierne, do aktywnych o charakterze reaktywnym lub antycypującym. Niedocenianie siły rażenia kryzysu na poziomie makro lub niewłaściwa jego ocena i podjęte działania mogły powodować popadanie przedsiębiorstw w kryzysy strategiczne, wyników lub płynności. Właściwa percepcja kryzysu i odpowiednie reakcje mogły z kolei stawać się szansą dalszego rozwoju przedsiębiorstw mimo niesprzyjających okoliczności zewnętrznych.
W gospodarce światowej, w tym w Polsce, w okresie ostatnich 20 lat nasilają się procesy koncentracji kapitału. Rosną rozmiary przedsiębiorstw, ich skala i zakres działania, siła i potencjał gospodarczy oraz finansowy. Wzrasta rola i siła dużych przedsiębiorstw (struktur gospodarczych). Przybierają one postać koncernów, holdingów, grup kapitałowych. Powstają i rozwijają się nie tylko w wyniku wewnętrznych i zewnętrznych sposobów strategicznego rozwoju, lecz także restrukturyzacji istniejącego stanu posiadania. Obserwuje się procesy likwidacji, sprzedaży, konsolidacji przedsiębiorstw w ramach dużych struktur gospodarczych, ale także powstają nowe jednostki biznesowe, niektóre z nich rozwijają się w nowych obszarach biznesowych, zawiązywane są alianse strategiczne o charakterze kapitałowym z innymi przedsiębiorstwami, następują przejęcia i fuzje.
Zmiany polityczne, gospodarcze i technologiczne, jakie dokonały się w świecie w ostatnim ćwierćwieczu, sprzyjały ogromnemu rozwojowi grup kapitałowych zarówno w wymiarze krajowym, jak i międzynarodowym, a nawet globalnym.
W Polsce zainteresowano się nimi stosunkowo późno. Pierwsze publikacje to druga połowa lat 90. XX w., a ich główny wątek dotyczył zagadnień transformacji gospodarki, tworzenia nowych struktur własnościowych i kapitałowych (holdingi, narodowe fundusze inwestycyjne, grupy kapitałowe). Zainteresowanie grupami kapitałowymi wzrosło w ostatnich 10 latach, ale nadal odczuwa się niedosyt badań empirycznych i publikacji w tym obszarze.
Mimo rosnącego znaczenia grup kapitałowych w polskiej gospodarce nie został dotąd zarejestrowany moment powstania pierwszej polskiej grupy kapitałowej po roku 1989. Brakuje też wielu danych statystycznych dotyczących struktury, dynamiki grup i parametrów ekonomicznych ich funkcjonowania, obejmujących okres pierwszych 20 lat polskiej transformacji. GUS posługiwał się terminem "grupa przedsiębiorstw" (które jest znacznie szersze i obejmuje różne formy własnościowe, kapitałowe i organizacyjne) i nie prowadził systematycznych, pogłębionych analiz. Dopiero niedawno pojawiła się formalna definicja "grupy kapitałowej".
Polska zaledwie od czterech lat raportuje wyniki badania grup przedsiębiorstw według standardów OECD. Ta znacząca zmiana poszerza możliwości informacyjno-analityczne oraz pozwala na prowadzenie badań o charakterze porównawczym.
Chęć wypełnienia luki na temat zachowań polskich grup kapitałowych w kryzysie, ich liczby, struktury, dynamiki, osiąganych wyników, zmian strategii, procesów, struktur i kulturze organizacyjnej była inspiracją do przeprowadzenia badań empirycznych. Objęły one lata 2007-2014, a więc, jak sądzimy, pełny cykl kryzysu. Badania te zrealizował kilkunastoosobowy zespół pracowników Zakładu Zarządzania w Gospodarce Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab. Marii Romanowskiej. Miały one charakter ilościowy i jakościowy. W tym pierwszym nurcie wykorzystaliśmy wiele informacji statystycznych, także finansowych, dotyczących grup kapitałowych, w tym drugim posłużyliśmy się rozbudowanymi analizami przypadków sześciu polskich grup kapitałowych, których akcje są notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW).
Podjęliśmy próbę zweryfikowania hipotezy o wzroście znaczenia grup kapitałowych w kryzysie i wskazania głównych obszarów i sposobów ich zachowań jako reakcji na kryzys. Prowadzone badania miały też odpowiedzieć na pytanie o efektywność ekonomiczną tych działań w porównaniu z przedsiębiorstwami niebędącymi grupami kapitałowymi, a tym samym wskazać, że grupy kapitałowe lepiej radzą sobie w sytuacjach kryzysu zewnętrznego.
W monografii prezentujemy wyniki naszych dociekań badawczych. Podzieliliśmy je na dwie części. W pierwszej, na którą składają się cztery rozdziały, uwagę koncentrujemy na charakterystyce i analizie grup kapitałowych w okresie kryzysu na świecie i w Polsce.
Wprowadzeniem do tych rozważań są zagadnienia morfologii kryzysu, jego rodzajów, dynamiki, percepcji i głównych orientacji dotyczących zachowań przedsiębiorstw oraz grup kapitałowych w kryzysie, opisane w rozdziale pierwszym. W rozdziale drugim zwracamy uwagę na specyfikę i znaczenie grup kapitałowych w polskiej gospodarce. Ukazujemy ich ewolucję, kierunki przemian, ale także główne badania polskich grup kapitałowych i ich akcenty. W rozdziale trzecim prezentujemy polskie grupy kapitałowe na tle grup europejskich, zaś w czwartym grupy kapitałowe w okresie kryzysu na tle innych przedsiębiorstw w branży. Treść tego rozdziału zawiera informacje na temat analizy sektorowej wyników grup kapitałowych oraz analizy wskaźnikowej.
Część druga monografii jest poświęcona reakcjom grup kapitałowych na kryzys. Obejmuje ona siedem rozdziałów, w których przedstawiamy wyniki własnych, oryginalnych badań empirycznych sześciu grup kapitałowych notowanych na GPW.
Rozważania rozpoczynamy od przedstawienia założeń metodycznych do badań jakościowych. W rozdziałach merytorycznych tej części analizujemy zachowania strategiczne grup kapitałowych (rozdział szósty), opisując zmiany w strategiach dywersyfikacji na skutek kryzysu, zmiany w strategicznych formach i sposobach rozwoju grup kapitałowych, zmiany w sposobie zarządzania kluczowymi zasobami materialnymi i niematerialnymi.
W rozdziale siódmym ukazujemy zmienność modeli biznesowych grup kapitałowych w warunkach kryzysu oraz wpływ zmian tych modeli na kondycję ekonomiczną grup kapitałowych.
Kryzys zmienia optykę i podejście do współpracy międzyorganizacyjnej. Problem ten, ze szczególnym uwzględnieniem dynamiki powiązań międzyorganizacyjnych grup kapitałowych jest przedmiotem rozważań w rozdziale ósmym. Jego ważną częścią jest ukazanie wpływu kryzysu na kształtowanie się relacji międzyorganizacyjnych w grupie kapitałowej.
W kolejnym, dziewiątym rozdziale omówiliśmy adaptację strukturalną grup kapitałowych w czasach kryzysu. Prowadzone rozważania pozwoliły zarejestrować i ocenić zmiany zachodzące na dwóch poziomach: przedsiębiorstw wchodzących w skład grupy, ich powiązań i współdziałania oraz relacji między spółką matką a spółkami córkami. Tym samym wskazano na zmieniającą się rolę spółki matki w warunkach kryzysu.
Dwa ostatnie rozdziały (dziesiąty i jedenasty) zostały poświęcone miękkim elementom systemu zarządzania grupami kapitałowymi. Zachowania przedsiębiorstw w czasach kryzysu w dużej mierze zależą od kultury organizacyjnej i będącej jej pochodną wrażliwości kulturowej. Przedsiębiorstwa, w tym grupy kapitałowe, są systemami kulturowymi, mają też specyficzne kultury oparte na systemach wartości, normach, regułach, symbolach. W rozdziale dziesiątym są ukazane wymiary kultury sprzyjające wrażliwości społecznej oraz analizowane kluczowe uwarunkowania wrażliwości społecznej w grupach kapitałowych w czasach kryzysu.
Rozdział jedenasty zwraca uwagę na zarządzanie różnorodnością jako na ważny element społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa, wyróżnia najważniejsze części składowe różnorodności i analizuje udział kobiet w strukturach zarządczych (rady nadzorcze, zarządy) sześciu grup kapitałowych.
Mamy nadzieję, że monografia poszerzy wiedzę na temat polskich grup kapitałowych i ich rosnącego znaczenia w gospodarce, pozwoli wskazać na ich zachowania w czasach kryzysu, wskaże kierunki oraz sposoby skutecznej adaptacji strategicznej i operacyjnej, stanie się inspiracją do dalszych badań i dyskusji środowiska naukowego i praktyki gospodarczej w tym niezwykle ważnym i stale aktualnym obszarze tematycznym.
Spis treści
Wstęp
CZĘŚĆ I. GRUPY KAPITAŁOWE W OKRESIE KRYZYSU NA ŚWIECIE I W POLSCE
Rozdział 1. Zachowania przedsiębiorstw w kryzysie (Zbigniew Dworzecki, Bartosz Majewski)
1.1. Wprowadzenie
1.2. Rodzaje i dynamika kryzysów w przedsiębiorstwie
1.2.1. Rodzaje kryzysów
1.2.2. Podejście do kryzysu w wybranych koncepcjach zarządzania
1.2.3. Dynamika kryzysów
1.3. Postrzeganie kryzysów, świadomość kryzysowa
1.3.1. Główni uczestnicy procesu postrzegania
1.3.2. Postrzeganie obiektywne i subiektywne
1.4. Ocena kryzysu przez głównych interesariuszy
1.5. Zachowania przedsiębiorstw w kryzysie
1.5.1. Podejście proaktywne
1.5.2. Podejście reaktywne
1.6. Grupy kapitałowe w czasach kryzysu
1.6.1. Najważniejsze zagrożenia dla największych przedsiębiorstw i grup kapitałowych
1.6.2. Zmiany w grupach kapitałowych w czasach kryzysu
1.7. Wnioski
Rozdział 2. Specyfika i znaczenie grup kapitałowych w polskiej gospodarce (Maria Romanowska)
2.1. Wprowadzenie
2.2. Powstanie i ewolucja grup kapitałowych w Polsce
2.3. Rola grup kapitałowych w polskiej gospodarce
2.4. Polskie grupy kapitałowe w świetle badań
2.5. Wnioski
Rozdział 3. Polskie grupy kapitałowe na tle grup europejskich (Zbigniew Dworzecki, Wioletta Mierzejewska, Albert Tomaszewski)
3.1. Wprowadzenie
3.2. Grupy kapitałowe w gospodarkach krajów europejskich
3.3. Grupy kapitałowe w wybranych krajach Europy
3.4. Grupy kapitałowe w Polsce
3.5. Wnioski
Rozdział 4. Grupy kapitałowe w okresie kryzysu na tle innych przedsiębiorstw branży (Bartosz Majewski, Cezary Suszyński, Albert Tomaszewski)
4.1. Wprowadzenie
4.2. Analiza branżowa wyników grup kapitałowych
4.3. Analiza wskaźnikowa dla grup kapitałowych z wybranych branż
4.4. Wnioski
CZĘŚĆ II. REAKCJE GRUP KAPITAŁOWYCH NA KRYZYS MAKROEKONOMICZNY W POLSCE
Rozdział 5. Założenia metodyczne do badań jakościowych (Bartosz Majewski, Wioletta Mierzejewska, Albert Tomaszewski)
5.1. Problem i cele badawcze
5.2. Metoda badań
5.3. Próba badawcza
5.3.1. Grupa kapitałowa Budimex
5.3.2. Grupa kapitałowa Ciech
5.3.3. Grupa kapitałowa Impexmetal
5.3.4. Grupa kapitałowa Marvipol
5.3.5. Grupa kapitałowa Orbis
5.3.6. Grupa kapitałowa Redan
Rozdział 6. Zachowania strategiczne grup kapitałowych w okresie kryzysu (Grażyna Leśniak-Łebkowska, Agnieszka Sopińska)
6.1. Wprowadzenie
6.2. Zmiany poziomu i charakteru dywersyfikacji grup kapitałowych na skutek kryzysu
6.3. Zmiany zasięgu geograficznego działania grup kapitałowych na skutek kryzysu
6.4. Zmiany sposobu rozwoju grup kapitałowych na skutek kryzysu
6.5. Zmiany sposobu zarządzania zasobami kluczowymi na skutek kryzysu
6.6. Wnioski
Rozdział 7. Zmienność modeli biznesu grup kapitałowych w warunkach kryzysu (Sylwester Gregorczyk)
7.1. Wprowadzenie
7.2. Istota modelu biznesowego i jego znaczenie dla funkcjonowania przedsiębiorstwa
7.3. Charakterystyka modeli biznesowych badanych przedsiębiorstw w 2007 r.
7.4. Zmiany modeli biznesowych badanych przedsiębiorstw po 2008 r.
7.5. Wpływ zmian modelu biznesowego na kondycję badanych przedsiębiorstw
7.6. Wnioski
Rozdział 8. Dynamika powiązań międzyorganizacyjnych grup kapitałowych w kryzysie (Joanna Cygler, Albert Tomaszewski)
8.1. Wprowadzenie
8.2. Koncepcja ekosystemu biznesu jako osnowa analizy powiązań międzyorganizacyjnych
8.3. Zmiany relacji międzyorganizacyjnych polskich grup kapitałowych - kontekst kryzysowy
8.4. Relacje międzyorganizacyjne w grupie kapitałowej Budimex - studium przypadku
8.4.1. Identyfikacja ekosystemów grupy kapitałowej Budimex
8.4.2. Identyfikacja relacji w ekosystemach biznesu
8.4.3. Dynamika powiązań w ekosystemach biznesu
8.4.4. Wpływ kryzysu na relacje międzyorganizacyjne w grupie kapitałowej Budimex
8.5. Wnioski
Rozdział 9. Adaptacja strukturalna grup kapitałowych w czasie kryzysu (Wioletta Mierzejewska)
9.1. Wprowadzenie
9.2. Zmiany zakresu działania spółki matki na tle zakresu działania całej grupy kapitałowej
9.3. Zmiany charakteru grupy kapitałowej
9.4. Zmiany sposobu współdziałania spółek w grupie kapitałowej
9.5. Zmiany stopnia złożoności grupy kapitałowej
9.6. Zmiany siły powiązań między spółką matką a spółkami córkami
9.7. Wnioski
Rozdział 10. Kulturowe uwarunkowania wrażliwości społecznej przedsiębiorstw (Piotr Wachowiak, Sławomir Winch)
10.1. Wprowadzenie
10.2. Pojęcie kultury organizacyjnej
10.3. Wymiary kultury sprzyjające wrażliwości społecznej przedsiębiorstw
10.4. Analiza kulturowych uwarunkowań wrażliwości społecznej w grupach kapitałowych w czasach kryzysu
10.4.1. Przypadek Grupy Kapitałowej Marvipol
10.4.2. Przypadek Grupy Kapitałowej Ciech
10.4.3. Przypadek Grupy Kapitałowej Orbis
10.4.4. Przypadek Grupy Kapitałowej Redan
10.4.5. Przypadek Grupy Kapitałowej Impexmetal
10.4.6. Przypadek Grupy Kapitałowej Budimex
10.5. Wnioski
Rozdział 11. Zarządzanie różnorodnością pracowników jako koncepcja wpisująca się w społeczną odpowiedzialność biznesu a kryzys finansowy (Anna Krejner-Nowecka)
11.1. Wstęp
11.2. Zarządzanie różnorodnością (diversity management) jako koncepcja wpisująca się w społeczną odpowiedzialność biznesu
11.3. Zarządzanie różnorodnością w badanych grupach kapitałowych w okresie kryzysu
11.4. Wnioski
Podsumowanie
Bibliografia
Opinie
Kryzys gospodarczy, zapoczątkowany w 2007 r. na rynkach finansowych w USA, szybko i z dużą siłą ujawnił się w różnych częściach świata. Objął swym zasięgiem wiele sektorów gospodarki oraz przedsiębiorstw w nich działających, a jego skutki są odczuwane do dzisiaj. Kryzys ten dotknął także wiele polskich przedsiębiorstw. Stał się zarówno poważnym zagrożeniem ich egzystencji oraz kontynuacji dotychczasowej linii rozwoju, jak i impulsem do zmian oraz przekształceń.
Podstawowe pytanie, na jakie szukaliśmy odpowiedzi, podejmując nowatorskie badania naukowe, dotyczyło zachowań polskich grup kapitałowych w czasach kryzysu (tj. lat 2007-2013). Staraliśmy się zbadać, jak kryzys był postrzegany przez zarządy tych ugrupowań gospodarczych, jak przełożył się na ich wyniki i pozycję rynkową, jak nań zareagowały.
W badaniach, których wyniki prezentujemy w książce, wykorzystaliśmy wiele metod i narzędzi badawczych, poczynając od szerokich studiów literatury, przez badania statystyczne oparte na dużych próbach, do przedstawienia sześciu notowanych na GPW w Warszawie polskich grup kapitałowych z różnych sektorów oraz ich zróżnicowanych reakcji na kryzys gospodarczy. Reakcje te obejmowały reorientację strategiczną grup kapitałowych, zmiany ich modeli biznesowych, struktur organizacyjnych i zarządczych, powiązań międzyorganizacyjnych oraz kultury.
Kryzys na światowych rynkach finansowych, jaki miał miejsce w latach 2007-2009 był przedmiotem wielu badań i publikacji naukowych. Dotyczyły one w pierwszej kolejności systemu finansowego, instytucji i mechanizmów finansowych. Część z tych badań wskazywała na skutki, jakie może on powodować dla sfery realnej, zwłaszcza przedsiębiorstw.
Kwestia postrzegania kryzysu, jego specyfiki, dynamiki, oddziaływania wpływała bezpośrednio na reakcje, zachowania i strategie przystosowawcze przedsiębiorstw. Przybierały one na ogół zróżnicowany charakter: od ignorowania zjawiska, przez przystosowania bierne, do aktywnych o charakterze reaktywnym lub antycypującym. Niedocenianie siły rażenia kryzysu na poziomie makro lub niewłaściwa jego ocena i podjęte działania mogły powodować popadanie przedsiębiorstw w kryzysy strategiczne, wyników lub płynności. Właściwa percepcja kryzysu i odpowiednie reakcje mogły z kolei stawać się szansą dalszego rozwoju przedsiębiorstw mimo niesprzyjających okoliczności zewnętrznych.
W gospodarce światowej, w tym w Polsce, w okresie ostatnich 20 lat nasilają się procesy koncentracji kapitału. Rosną rozmiary przedsiębiorstw, ich skala i zakres działania, siła i potencjał gospodarczy oraz finansowy. Wzrasta rola i siła dużych przedsiębiorstw (struktur gospodarczych). Przybierają one postać koncernów, holdingów, grup kapitałowych. Powstają i rozwijają się nie tylko w wyniku wewnętrznych i zewnętrznych sposobów strategicznego rozwoju, lecz także restrukturyzacji istniejącego stanu posiadania. Obserwuje się procesy likwidacji, sprzedaży, konsolidacji przedsiębiorstw w ramach dużych struktur gospodarczych, ale także powstają nowe jednostki biznesowe, niektóre z nich rozwijają się w nowych obszarach biznesowych, zawiązywane są alianse strategiczne o charakterze kapitałowym z innymi przedsiębiorstwami, następują przejęcia i fuzje.
Zmiany polityczne, gospodarcze i technologiczne, jakie dokonały się w świecie w ostatnim ćwierćwieczu, sprzyjały ogromnemu rozwojowi grup kapitałowych zarówno w wymiarze krajowym, jak i międzynarodowym, a nawet globalnym.
W Polsce zainteresowano się nimi stosunkowo późno. Pierwsze publikacje to druga połowa lat 90. XX w., a ich główny wątek dotyczył zagadnień transformacji gospodarki, tworzenia nowych struktur własnościowych i kapitałowych (holdingi, narodowe fundusze inwestycyjne, grupy kapitałowe). Zainteresowanie grupami kapitałowymi wzrosło w ostatnich 10 latach, ale nadal odczuwa się niedosyt badań empirycznych i publikacji w tym obszarze.
Mimo rosnącego znaczenia grup kapitałowych w polskiej gospodarce nie został dotąd zarejestrowany moment powstania pierwszej polskiej grupy kapitałowej po roku 1989. Brakuje też wielu danych statystycznych dotyczących struktury, dynamiki grup i parametrów ekonomicznych ich funkcjonowania, obejmujących okres pierwszych 20 lat polskiej transformacji. GUS posługiwał się terminem "grupa przedsiębiorstw" (które jest znacznie szersze i obejmuje różne formy własnościowe, kapitałowe i organizacyjne) i nie prowadził systematycznych, pogłębionych analiz. Dopiero niedawno pojawiła się formalna definicja "grupy kapitałowej".
Polska zaledwie od czterech lat raportuje wyniki badania grup przedsiębiorstw według standardów OECD. Ta znacząca zmiana poszerza możliwości informacyjno-analityczne oraz pozwala na prowadzenie badań o charakterze porównawczym.
Chęć wypełnienia luki na temat zachowań polskich grup kapitałowych w kryzysie, ich liczby, struktury, dynamiki, osiąganych wyników, zmian strategii, procesów, struktur i kulturze organizacyjnej była inspiracją do przeprowadzenia badań empirycznych. Objęły one lata 2007-2014, a więc, jak sądzimy, pełny cykl kryzysu. Badania te zrealizował kilkunastoosobowy zespół pracowników Zakładu Zarządzania w Gospodarce Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab. Marii Romanowskiej. Miały one charakter ilościowy i jakościowy. W tym pierwszym nurcie wykorzystaliśmy wiele informacji statystycznych, także finansowych, dotyczących grup kapitałowych, w tym drugim posłużyliśmy się rozbudowanymi analizami przypadków sześciu polskich grup kapitałowych, których akcje są notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW).
Podjęliśmy próbę zweryfikowania hipotezy o wzroście znaczenia grup kapitałowych w kryzysie i wskazania głównych obszarów i sposobów ich zachowań jako reakcji na kryzys. Prowadzone badania miały też odpowiedzieć na pytanie o efektywność ekonomiczną tych działań w porównaniu z przedsiębiorstwami niebędącymi grupami kapitałowymi, a tym samym wskazać, że grupy kapitałowe lepiej radzą sobie w sytuacjach kryzysu zewnętrznego.
W monografii prezentujemy wyniki naszych dociekań badawczych. Podzieliliśmy je na dwie części. W pierwszej, na którą składają się cztery rozdziały, uwagę koncentrujemy na charakterystyce i analizie grup kapitałowych w okresie kryzysu na świecie i w Polsce.
Wprowadzeniem do tych rozważań są zagadnienia morfologii kryzysu, jego rodzajów, dynamiki, percepcji i głównych orientacji dotyczących zachowań przedsiębiorstw oraz grup kapitałowych w kryzysie, opisane w rozdziale pierwszym. W rozdziale drugim zwracamy uwagę na specyfikę i znaczenie grup kapitałowych w polskiej gospodarce. Ukazujemy ich ewolucję, kierunki przemian, ale także główne badania polskich grup kapitałowych i ich akcenty. W rozdziale trzecim prezentujemy polskie grupy kapitałowe na tle grup europejskich, zaś w czwartym grupy kapitałowe w okresie kryzysu na tle innych przedsiębiorstw w branży. Treść tego rozdziału zawiera informacje na temat analizy sektorowej wyników grup kapitałowych oraz analizy wskaźnikowej.
Część druga monografii jest poświęcona reakcjom grup kapitałowych na kryzys. Obejmuje ona siedem rozdziałów, w których przedstawiamy wyniki własnych, oryginalnych badań empirycznych sześciu grup kapitałowych notowanych na GPW.
Rozważania rozpoczynamy od przedstawienia założeń metodycznych do badań jakościowych. W rozdziałach merytorycznych tej części analizujemy zachowania strategiczne grup kapitałowych (rozdział szósty), opisując zmiany w strategiach dywersyfikacji na skutek kryzysu, zmiany w strategicznych formach i sposobach rozwoju grup kapitałowych, zmiany w sposobie zarządzania kluczowymi zasobami materialnymi i niematerialnymi.
W rozdziale siódmym ukazujemy zmienność modeli biznesowych grup kapitałowych w warunkach kryzysu oraz wpływ zmian tych modeli na kondycję ekonomiczną grup kapitałowych.
Kryzys zmienia optykę i podejście do współpracy międzyorganizacyjnej. Problem ten, ze szczególnym uwzględnieniem dynamiki powiązań międzyorganizacyjnych grup kapitałowych jest przedmiotem rozważań w rozdziale ósmym. Jego ważną częścią jest ukazanie wpływu kryzysu na kształtowanie się relacji międzyorganizacyjnych w grupie kapitałowej.
W kolejnym, dziewiątym rozdziale omówiliśmy adaptację strukturalną grup kapitałowych w czasach kryzysu. Prowadzone rozważania pozwoliły zarejestrować i ocenić zmiany zachodzące na dwóch poziomach: przedsiębiorstw wchodzących w skład grupy, ich powiązań i współdziałania oraz relacji między spółką matką a spółkami córkami. Tym samym wskazano na zmieniającą się rolę spółki matki w warunkach kryzysu.
Dwa ostatnie rozdziały (dziesiąty i jedenasty) zostały poświęcone miękkim elementom systemu zarządzania grupami kapitałowymi. Zachowania przedsiębiorstw w czasach kryzysu w dużej mierze zależą od kultury organizacyjnej i będącej jej pochodną wrażliwości kulturowej. Przedsiębiorstwa, w tym grupy kapitałowe, są systemami kulturowymi, mają też specyficzne kultury oparte na systemach wartości, normach, regułach, symbolach. W rozdziale dziesiątym są ukazane wymiary kultury sprzyjające wrażliwości społecznej oraz analizowane kluczowe uwarunkowania wrażliwości społecznej w grupach kapitałowych w czasach kryzysu.
Rozdział jedenasty zwraca uwagę na zarządzanie różnorodnością jako na ważny element społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa, wyróżnia najważniejsze części składowe różnorodności i analizuje udział kobiet w strukturach zarządczych (rady nadzorcze, zarządy) sześciu grup kapitałowych.
Mamy nadzieję, że monografia poszerzy wiedzę na temat polskich grup kapitałowych i ich rosnącego znaczenia w gospodarce, pozwoli wskazać na ich zachowania w czasach kryzysu, wskaże kierunki oraz sposoby skutecznej adaptacji strategicznej i operacyjnej, stanie się inspiracją do dalszych badań i dyskusji środowiska naukowego i praktyki gospodarczej w tym niezwykle ważnym i stale aktualnym obszarze tematycznym.
Wstęp
CZĘŚĆ I. GRUPY KAPITAŁOWE W OKRESIE KRYZYSU NA ŚWIECIE I W POLSCE
Rozdział 1. Zachowania przedsiębiorstw w kryzysie (Zbigniew Dworzecki, Bartosz Majewski)
1.1. Wprowadzenie
1.2. Rodzaje i dynamika kryzysów w przedsiębiorstwie
1.2.1. Rodzaje kryzysów
1.2.2. Podejście do kryzysu w wybranych koncepcjach zarządzania
1.2.3. Dynamika kryzysów
1.3. Postrzeganie kryzysów, świadomość kryzysowa
1.3.1. Główni uczestnicy procesu postrzegania
1.3.2. Postrzeganie obiektywne i subiektywne
1.4. Ocena kryzysu przez głównych interesariuszy
1.5. Zachowania przedsiębiorstw w kryzysie
1.5.1. Podejście proaktywne
1.5.2. Podejście reaktywne
1.6. Grupy kapitałowe w czasach kryzysu
1.6.1. Najważniejsze zagrożenia dla największych przedsiębiorstw i grup kapitałowych
1.6.2. Zmiany w grupach kapitałowych w czasach kryzysu
1.7. Wnioski
Rozdział 2. Specyfika i znaczenie grup kapitałowych w polskiej gospodarce (Maria Romanowska)
2.1. Wprowadzenie
2.2. Powstanie i ewolucja grup kapitałowych w Polsce
2.3. Rola grup kapitałowych w polskiej gospodarce
2.4. Polskie grupy kapitałowe w świetle badań
2.5. Wnioski
Rozdział 3. Polskie grupy kapitałowe na tle grup europejskich (Zbigniew Dworzecki, Wioletta Mierzejewska, Albert Tomaszewski)
3.1. Wprowadzenie
3.2. Grupy kapitałowe w gospodarkach krajów europejskich
3.3. Grupy kapitałowe w wybranych krajach Europy
3.4. Grupy kapitałowe w Polsce
3.5. Wnioski
Rozdział 4. Grupy kapitałowe w okresie kryzysu na tle innych przedsiębiorstw branży (Bartosz Majewski, Cezary Suszyński, Albert Tomaszewski)
4.1. Wprowadzenie
4.2. Analiza branżowa wyników grup kapitałowych
4.3. Analiza wskaźnikowa dla grup kapitałowych z wybranych branż
4.4. Wnioski
CZĘŚĆ II. REAKCJE GRUP KAPITAŁOWYCH NA KRYZYS MAKROEKONOMICZNY W POLSCE
Rozdział 5. Założenia metodyczne do badań jakościowych (Bartosz Majewski, Wioletta Mierzejewska, Albert Tomaszewski)
5.1. Problem i cele badawcze
5.2. Metoda badań
5.3. Próba badawcza
5.3.1. Grupa kapitałowa Budimex
5.3.2. Grupa kapitałowa Ciech
5.3.3. Grupa kapitałowa Impexmetal
5.3.4. Grupa kapitałowa Marvipol
5.3.5. Grupa kapitałowa Orbis
5.3.6. Grupa kapitałowa Redan
Rozdział 6. Zachowania strategiczne grup kapitałowych w okresie kryzysu (Grażyna Leśniak-Łebkowska, Agnieszka Sopińska)
6.1. Wprowadzenie
6.2. Zmiany poziomu i charakteru dywersyfikacji grup kapitałowych na skutek kryzysu
6.3. Zmiany zasięgu geograficznego działania grup kapitałowych na skutek kryzysu
6.4. Zmiany sposobu rozwoju grup kapitałowych na skutek kryzysu
6.5. Zmiany sposobu zarządzania zasobami kluczowymi na skutek kryzysu
6.6. Wnioski
Rozdział 7. Zmienność modeli biznesu grup kapitałowych w warunkach kryzysu (Sylwester Gregorczyk)
7.1. Wprowadzenie
7.2. Istota modelu biznesowego i jego znaczenie dla funkcjonowania przedsiębiorstwa
7.3. Charakterystyka modeli biznesowych badanych przedsiębiorstw w 2007 r.
7.4. Zmiany modeli biznesowych badanych przedsiębiorstw po 2008 r.
7.5. Wpływ zmian modelu biznesowego na kondycję badanych przedsiębiorstw
7.6. Wnioski
Rozdział 8. Dynamika powiązań międzyorganizacyjnych grup kapitałowych w kryzysie (Joanna Cygler, Albert Tomaszewski)
8.1. Wprowadzenie
8.2. Koncepcja ekosystemu biznesu jako osnowa analizy powiązań międzyorganizacyjnych
8.3. Zmiany relacji międzyorganizacyjnych polskich grup kapitałowych - kontekst kryzysowy
8.4. Relacje międzyorganizacyjne w grupie kapitałowej Budimex - studium przypadku
8.4.1. Identyfikacja ekosystemów grupy kapitałowej Budimex
8.4.2. Identyfikacja relacji w ekosystemach biznesu
8.4.3. Dynamika powiązań w ekosystemach biznesu
8.4.4. Wpływ kryzysu na relacje międzyorganizacyjne w grupie kapitałowej Budimex
8.5. Wnioski
Rozdział 9. Adaptacja strukturalna grup kapitałowych w czasie kryzysu (Wioletta Mierzejewska)
9.1. Wprowadzenie
9.2. Zmiany zakresu działania spółki matki na tle zakresu działania całej grupy kapitałowej
9.3. Zmiany charakteru grupy kapitałowej
9.4. Zmiany sposobu współdziałania spółek w grupie kapitałowej
9.5. Zmiany stopnia złożoności grupy kapitałowej
9.6. Zmiany siły powiązań między spółką matką a spółkami córkami
9.7. Wnioski
Rozdział 10. Kulturowe uwarunkowania wrażliwości społecznej przedsiębiorstw (Piotr Wachowiak, Sławomir Winch)
10.1. Wprowadzenie
10.2. Pojęcie kultury organizacyjnej
10.3. Wymiary kultury sprzyjające wrażliwości społecznej przedsiębiorstw
10.4. Analiza kulturowych uwarunkowań wrażliwości społecznej w grupach kapitałowych w czasach kryzysu
10.4.1. Przypadek Grupy Kapitałowej Marvipol
10.4.2. Przypadek Grupy Kapitałowej Ciech
10.4.3. Przypadek Grupy Kapitałowej Orbis
10.4.4. Przypadek Grupy Kapitałowej Redan
10.4.5. Przypadek Grupy Kapitałowej Impexmetal
10.4.6. Przypadek Grupy Kapitałowej Budimex
10.5. Wnioski
Rozdział 11. Zarządzanie różnorodnością pracowników jako koncepcja wpisująca się w społeczną odpowiedzialność biznesu a kryzys finansowy (Anna Krejner-Nowecka)
11.1. Wstęp
11.2. Zarządzanie różnorodnością (diversity management) jako koncepcja wpisująca się w społeczną odpowiedzialność biznesu
11.3. Zarządzanie różnorodnością w badanych grupach kapitałowych w okresie kryzysu
11.4. Wnioski
Podsumowanie
Bibliografia
