Empiryczny cel pracy dotyczy estymacji różnych modeli ilościowych różnicowania składek depozytowych dla podmiotów polskiego sektora bankowego. Bezpośrednim efektem jest w założeniu dostarczenie dowodów na możliwość zastosowania modeli opartych na danych rynkowych dla polskiego sektora bankowego oraz przewagę informacyjną modeli szacowania ryzyka systemowego nad podejściami ryzyka indywidualnego. W związku z powyższym celem aplikacyjnym było stworzenie źródła informacji oraz podstaw do formułowania wniosków i opinii, które potencjalnie mogą zostać uwzględnione przez instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo i stabilność sektora bankowego w Polsce.
Przedstawione cele i hipotezy wpłynęły na strukturę opracowania, która obejmuje pięć rozdziałów z zakończeniem, poprzedzonych wstępem. Pierwsze cztery rozdziały mają charakter teoretyczny, zaś ostatni empiryczny.
W rozdziale pierwszym zaprezentowane zostały instytucjonalne uwarunkowania gwarantowania depozytów w kontekście jego roli jako istotnego elementu sieci bezpieczeństwa finansowego (safety net), a także gwaranta stabilności finansowej. W szczególności dokonano rekapitulacji piśmiennictwa w zakresie motywów wdrażania sformalizowanych gwarancji depozytowych, ich potencjalnych korzyści i kosztów oraz wpływu czynników ekonomicznych, politycznych, społecznych na kształt instytucjonalny systemu gwarantowania depozytów. W tej części opracowania osadzono również gwaranta depozytów w szerszym kontekście sieci bezpieczeństwa finansowego, analizując wzajemne powiązania elementów safety net, w szczególności relacje w trójkącie pomiędzy gwarantem depozytów, pożyczkodawcą ostatniej instancji a podmiotem nadzoru bankowego. Wykazano, że stanowią oni wzajemnie zależny układ instytucjonalny, w którym działania podejmowane przez poszczególne instytucje istotnie rzutują na możliwości wypełniania zadań przez pozostałe podmioty. W kontekście obciążeń banków z tytułu podlegania gwarancjom depozytowym (składek) wskazano na ich komplementarny charakter i dwustronną zależność ze standardami adekwatności kapitałowej. Wymogi kapitałowe (Bazylea II/III) tłumią ryzyko nadużycia generowane przez niewrażliwą na ryzyko ochronę depozytową, zaś uwrażliwienie składek na ryzyko łagodzi procykliczność współczynników adekwatności kapitałowej. W tej części pracy przeanalizowano również reformy instytucjonalne systemów gwarantowania depozytów w następstwie globalnego kryzysu finansowego.
W treści rozdziału drugiego dokonano krytycznego rozbioru wybranych teoretycznych aspektów gwarantowania depozytów. W szczególności na gruncie ekonomii instytucjonalnej powiązano gwarancje depozytowe z problematyką stabilności i bezpieczeństwa systemu bankowego, w której obrębie umiejscowiono zagadnienia paniki bankowej i jej uwarunkowań, powiązań między podmiotami wynikających z istnienia rynków międzybankowych, a także efektywności dyscypliny rynkowej. W kontekście globalnego kryzysu finansowego wskazano na sprzężenie stabilizacyjnego oddziaływania gwarancji depozytowych z sytuacją na rynku oraz przeanalizowano potencjalnie destabilizujące system bankowy zjawisko ryzyka nadużycia (moral hazard), wynikające z negatywnych bodźców ochrony deponentów dla właścicieli i managementu banku skłaniających ich do maksymalizacji własnej wartości netto kosztem gwaranta (risk shifting). Odwołując się do wyników szerokiego kręgu badań empirycznych, m.in. Międzynarodowego Funduszu Walutowego, wykazano, że stabilizujące impulsy gwarancji depozytowych obwarowane są w pierwszej kolejności wymogiem dojrzałości systemu ekonomiczno-polityczno-społecznego państwa, harmonijnie zbilansowaną w rozumieniu konfiguracji kompetencji instytucjonalnych siecią bezpieczeństwa finansowego oraz odpowiednim ukształtowaniem samego systemu gwarancji. Na rozmiar i intensywność ryzyka nadużycia po stronie banków i deponentów mają w szczególności wpływ pułap pokrycia wkładów oraz powiązanie (bądź jego brak) dotkliwości obciążeń z natężeniem ryzyka banku. Rozważono również zagadnienie odpowiedzialności finansowej państwa za gwarancje depozytowe w konsekwencji ich społecznej użyteczności.
Centralnym elementem monografii jest rozdział trzeci poświęcony wycenie składek na system gwarantowania depozytów w świetle teorii finansów. Płaszczyzną podziału są dwie przeciwstawne koncepcje szacowania zobowiązań banków w stosunku do systemu gwarantowania: jednolita niezróżnicowana stawka wobec wyceny opartej na ryzyku. Jak wskazano, teoretyczna przewaga drugiego z wymienionych schematów jest efektem nieliniowego charakteru relacji łączącej gwaranta depozytów i podmioty systemu gwarantowania. Jest on zbliżony do charakterystyki opcji sprzedaży na wartość rynkową aktywów banku. Czyni z uwrażliwienia składek banków na ryzyko główny oręż gwaranta depozytów przeciwko ryzyku nadużycia, wymuszając jednocześnie w poszukiwaniu godziwej (actuarially fair) wyceny skojarzenie ich poziomu z oczekiwaną stratą gwaranta z tytułu upadłości banku. Spełnienie powyższych założeń uwarunkowane jest zdolnością do precyzyjnej wyceny ryzyka banku, gdyż przy asymetrii informacyjnej krańcowe koszty społeczne upadłości banków mogą przewyższać krańcowe korzyści ograniczenia moral hazard, a także wieloma czynnikami politycznymi, ekonomicznymi i społecznymi charakteryzującymi ustrój i instytucje państwa, kształtem regulacji ostrożnościowych oraz formą instytucjonalną systemu gwarantowania depozytów (ze szczególnym podkreśleniem znaczenia trybu ex-ante/ex-post i docelowego pułapu kapitalizacji funduszu). Przezwyciężenie wykazanych mankamentów korygowania składek na system gwarantowania depozytów o ryzyko wymaga wypracowania koncepcji różnicowania podmiotów w systemie wykazujących zadowalające zdolności dyskryminacyjne, stwarzających właściwe zachęty dla banków w odniesieniu do podejmowanego ryzyka oraz odznaczających się relatywną prostotą i efektywnością kosztową.
W rozdziale trzecim przedstawiono następnie taksonomię koncepcji teoretycznych wyceny skorygowanych o ryzyko składek na system gwarantowania depozytów na podstawie własnej klasyfikacji, ze szczególnym uwypukleniem kontrastów między modelami opcyjnymi i modelami wyceny straty oczekiwanej. Dokonano oceny mocnych i słabych stron poszczególnych podejść w odniesieniu do zgodności z teorią finansów, stabilności wyników oraz zdolności aplikacyjnych. Scharakteryzowano podejścia do różnicowania składek depozytowych funkcjonujące współcześnie w ponad trzydziestu systemach bankowych na całym świecie oraz różnicowania ryzyka i wykorzystanych wskaźników. Zaprezentowano założenia modelu tworzonego na podstawie regulacji zaproponowanych przez ustawodawców europejskich.
W rozdziale czwartym perspektywa różnicowania składek pod kątem ryzyka banku rozszerzona została o ryzyko systemowe. Analiza dotyczyła trzech płaszczyzn rozważań - instytucji finansowych istotnych z systemowego punktu widzenia, koncepcji pomiaru wkładu pojedynczych instytucji w ryzyko systemu oraz zasadności i trybu inkorporacji ryzyka systemowego do pomiaru obciążeń banków z tytułu gwarancji.
Uzupełnieniem zawartych w monografii teoretycznych rozważań są będące treścią rozdziału piątego rezultaty własnych badań empirycznych dotyczących podmiotów polskiego sektora bankowego oraz wybranych największych banków europejskich. Zakres przeprowadzonych analiz dotyczył oszacowania przy pomocy podejść ilościowych skorygowanych o ryzyko składek na gwarancje depozytowe w ujęciu ryzyka indywidualnego i systemowego, porównanie ładunku informacyjnego obu koncepcji, zgodności z klasycznymi miarami sprawozdawczymi opisującymi charakterystyki banków oraz w odniesieniu do miar indywidualnego ryzyka zestawienie z (przybliżonymi) rzeczywistymi obciążeniami banków z tytułu gwarancji depozytowych.
Kwestie poruszone w monografii nie znalazły dotychczas całościowego ujęcia w piśmiennictwie polskim, w którym kwestia wyceny obciążeń banków z tytułu gwarancji depozytowych jest raczej traktowana łącznie z innymi elementami konstrukcyjnymi systemu gwarantowania depozytów.
Tematyka niniejszej monografii stanowi część teorii finansów i jest przyczynkiem do niej w zakresie analizy instytucji kredytowych opartej na teoriach instytucjonalnych.
[[[separator]]]Wprowadzenie
Rozdział 1. System gwarantowania depozytów jako element sieci bezpieczeństwa finansowego
1.1. Instytucjonalne uwarunkowania systemów gwarantowania depozytów
1.2. System gwarantowania depozytów wobec innych elementów sieci bezpieczeństwa
1.3. Zmiany systemów gwarantowania depozytów w następstwie globalnego kryzysu finansowego
Rozdział 2. Ekonomiczna teoria gwarancji depozytowych
2.1. Teoretyczne uzasadnienie potrzeby gwarantowania depozytów
2.2. Ryzyko nadużycia moralnego jako negatywny efekt gwarancji depozytowych
2.3. Gwarancje depozytowe a stabilność finansowa
2.4. Efektywność dyscypliny rynkowej w warunkach bezpośredniej i pośredniej ochrony depozytów
Rozdział 3. Teoria kształtowania poziomu obciążeń gwarancyjnych
3.1. Teoria finansów w odniesieniu do wielkości funduszu gwarancyjnego i poziomu obciążeń banków
3.2. Teoretyczne uwarunkowania optymalnej wysokości składki na system gwarantowania depozytów
3.3. Modele różnicowania składek na system gwarantowania depozytów
3.4. Praktyczne rozwiązania w zakresie różnicowania składek na system gwarantowania depozytów w wybranych systemach bankowych
Rozdział 4. Gwarantowanie depozytów z uwzględnieniem ryzyka systemowego
4.1. Sieciowy charakter ryzyka systemowego
4.2. Modele pomiaru ryzyka systemowego
4.3. Gwarancje depozytowe a ryzyko systemowe
Rozdział 5. Modele różnicowania opłat wnoszonych przez podmioty systemu gwarantowania depozytów w Polsce
5.1. Instytucjonalne uwarunkowania gwarantowania depozytów w Polsce
5.2. Założenia metodyczne badania, hipotezy badawcze, charakterystyka badanej próby oraz zastosowanych technik obliczeniowych
5.3. Rezultaty i wnioski z analizy empirycznej
Podsumowanie
Spis tabel
Spis rysunków
Bibliografia
Opis
Wstęp
Empiryczny cel pracy dotyczy estymacji różnych modeli ilościowych różnicowania składek depozytowych dla podmiotów polskiego sektora bankowego. Bezpośrednim efektem jest w założeniu dostarczenie dowodów na możliwość zastosowania modeli opartych na danych rynkowych dla polskiego sektora bankowego oraz przewagę informacyjną modeli szacowania ryzyka systemowego nad podejściami ryzyka indywidualnego. W związku z powyższym celem aplikacyjnym było stworzenie źródła informacji oraz podstaw do formułowania wniosków i opinii, które potencjalnie mogą zostać uwzględnione przez instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo i stabilność sektora bankowego w Polsce.
Przedstawione cele i hipotezy wpłynęły na strukturę opracowania, która obejmuje pięć rozdziałów z zakończeniem, poprzedzonych wstępem. Pierwsze cztery rozdziały mają charakter teoretyczny, zaś ostatni empiryczny.
W rozdziale pierwszym zaprezentowane zostały instytucjonalne uwarunkowania gwarantowania depozytów w kontekście jego roli jako istotnego elementu sieci bezpieczeństwa finansowego (safety net), a także gwaranta stabilności finansowej. W szczególności dokonano rekapitulacji piśmiennictwa w zakresie motywów wdrażania sformalizowanych gwarancji depozytowych, ich potencjalnych korzyści i kosztów oraz wpływu czynników ekonomicznych, politycznych, społecznych na kształt instytucjonalny systemu gwarantowania depozytów. W tej części opracowania osadzono również gwaranta depozytów w szerszym kontekście sieci bezpieczeństwa finansowego, analizując wzajemne powiązania elementów safety net, w szczególności relacje w trójkącie pomiędzy gwarantem depozytów, pożyczkodawcą ostatniej instancji a podmiotem nadzoru bankowego. Wykazano, że stanowią oni wzajemnie zależny układ instytucjonalny, w którym działania podejmowane przez poszczególne instytucje istotnie rzutują na możliwości wypełniania zadań przez pozostałe podmioty. W kontekście obciążeń banków z tytułu podlegania gwarancjom depozytowym (składek) wskazano na ich komplementarny charakter i dwustronną zależność ze standardami adekwatności kapitałowej. Wymogi kapitałowe (Bazylea II/III) tłumią ryzyko nadużycia generowane przez niewrażliwą na ryzyko ochronę depozytową, zaś uwrażliwienie składek na ryzyko łagodzi procykliczność współczynników adekwatności kapitałowej. W tej części pracy przeanalizowano również reformy instytucjonalne systemów gwarantowania depozytów w następstwie globalnego kryzysu finansowego.
W treści rozdziału drugiego dokonano krytycznego rozbioru wybranych teoretycznych aspektów gwarantowania depozytów. W szczególności na gruncie ekonomii instytucjonalnej powiązano gwarancje depozytowe z problematyką stabilności i bezpieczeństwa systemu bankowego, w której obrębie umiejscowiono zagadnienia paniki bankowej i jej uwarunkowań, powiązań między podmiotami wynikających z istnienia rynków międzybankowych, a także efektywności dyscypliny rynkowej. W kontekście globalnego kryzysu finansowego wskazano na sprzężenie stabilizacyjnego oddziaływania gwarancji depozytowych z sytuacją na rynku oraz przeanalizowano potencjalnie destabilizujące system bankowy zjawisko ryzyka nadużycia (moral hazard), wynikające z negatywnych bodźców ochrony deponentów dla właścicieli i managementu banku skłaniających ich do maksymalizacji własnej wartości netto kosztem gwaranta (risk shifting). Odwołując się do wyników szerokiego kręgu badań empirycznych, m.in. Międzynarodowego Funduszu Walutowego, wykazano, że stabilizujące impulsy gwarancji depozytowych obwarowane są w pierwszej kolejności wymogiem dojrzałości systemu ekonomiczno-polityczno-społecznego państwa, harmonijnie zbilansowaną w rozumieniu konfiguracji kompetencji instytucjonalnych siecią bezpieczeństwa finansowego oraz odpowiednim ukształtowaniem samego systemu gwarancji. Na rozmiar i intensywność ryzyka nadużycia po stronie banków i deponentów mają w szczególności wpływ pułap pokrycia wkładów oraz powiązanie (bądź jego brak) dotkliwości obciążeń z natężeniem ryzyka banku. Rozważono również zagadnienie odpowiedzialności finansowej państwa za gwarancje depozytowe w konsekwencji ich społecznej użyteczności.
Centralnym elementem monografii jest rozdział trzeci poświęcony wycenie składek na system gwarantowania depozytów w świetle teorii finansów. Płaszczyzną podziału są dwie przeciwstawne koncepcje szacowania zobowiązań banków w stosunku do systemu gwarantowania: jednolita niezróżnicowana stawka wobec wyceny opartej na ryzyku. Jak wskazano, teoretyczna przewaga drugiego z wymienionych schematów jest efektem nieliniowego charakteru relacji łączącej gwaranta depozytów i podmioty systemu gwarantowania. Jest on zbliżony do charakterystyki opcji sprzedaży na wartość rynkową aktywów banku. Czyni z uwrażliwienia składek banków na ryzyko główny oręż gwaranta depozytów przeciwko ryzyku nadużycia, wymuszając jednocześnie w poszukiwaniu godziwej (actuarially fair) wyceny skojarzenie ich poziomu z oczekiwaną stratą gwaranta z tytułu upadłości banku. Spełnienie powyższych założeń uwarunkowane jest zdolnością do precyzyjnej wyceny ryzyka banku, gdyż przy asymetrii informacyjnej krańcowe koszty społeczne upadłości banków mogą przewyższać krańcowe korzyści ograniczenia moral hazard, a także wieloma czynnikami politycznymi, ekonomicznymi i społecznymi charakteryzującymi ustrój i instytucje państwa, kształtem regulacji ostrożnościowych oraz formą instytucjonalną systemu gwarantowania depozytów (ze szczególnym podkreśleniem znaczenia trybu ex-ante/ex-post i docelowego pułapu kapitalizacji funduszu). Przezwyciężenie wykazanych mankamentów korygowania składek na system gwarantowania depozytów o ryzyko wymaga wypracowania koncepcji różnicowania podmiotów w systemie wykazujących zadowalające zdolności dyskryminacyjne, stwarzających właściwe zachęty dla banków w odniesieniu do podejmowanego ryzyka oraz odznaczających się relatywną prostotą i efektywnością kosztową.
W rozdziale trzecim przedstawiono następnie taksonomię koncepcji teoretycznych wyceny skorygowanych o ryzyko składek na system gwarantowania depozytów na podstawie własnej klasyfikacji, ze szczególnym uwypukleniem kontrastów między modelami opcyjnymi i modelami wyceny straty oczekiwanej. Dokonano oceny mocnych i słabych stron poszczególnych podejść w odniesieniu do zgodności z teorią finansów, stabilności wyników oraz zdolności aplikacyjnych. Scharakteryzowano podejścia do różnicowania składek depozytowych funkcjonujące współcześnie w ponad trzydziestu systemach bankowych na całym świecie oraz różnicowania ryzyka i wykorzystanych wskaźników. Zaprezentowano założenia modelu tworzonego na podstawie regulacji zaproponowanych przez ustawodawców europejskich.
W rozdziale czwartym perspektywa różnicowania składek pod kątem ryzyka banku rozszerzona została o ryzyko systemowe. Analiza dotyczyła trzech płaszczyzn rozważań - instytucji finansowych istotnych z systemowego punktu widzenia, koncepcji pomiaru wkładu pojedynczych instytucji w ryzyko systemu oraz zasadności i trybu inkorporacji ryzyka systemowego do pomiaru obciążeń banków z tytułu gwarancji.
Uzupełnieniem zawartych w monografii teoretycznych rozważań są będące treścią rozdziału piątego rezultaty własnych badań empirycznych dotyczących podmiotów polskiego sektora bankowego oraz wybranych największych banków europejskich. Zakres przeprowadzonych analiz dotyczył oszacowania przy pomocy podejść ilościowych skorygowanych o ryzyko składek na gwarancje depozytowe w ujęciu ryzyka indywidualnego i systemowego, porównanie ładunku informacyjnego obu koncepcji, zgodności z klasycznymi miarami sprawozdawczymi opisującymi charakterystyki banków oraz w odniesieniu do miar indywidualnego ryzyka zestawienie z (przybliżonymi) rzeczywistymi obciążeniami banków z tytułu gwarancji depozytowych.
Kwestie poruszone w monografii nie znalazły dotychczas całościowego ujęcia w piśmiennictwie polskim, w którym kwestia wyceny obciążeń banków z tytułu gwarancji depozytowych jest raczej traktowana łącznie z innymi elementami konstrukcyjnymi systemu gwarantowania depozytów.
Tematyka niniejszej monografii stanowi część teorii finansów i jest przyczynkiem do niej w zakresie analizy instytucji kredytowych opartej na teoriach instytucjonalnych.
Spis treści
Wprowadzenie
Rozdział 1. System gwarantowania depozytów jako element sieci bezpieczeństwa finansowego
1.1. Instytucjonalne uwarunkowania systemów gwarantowania depozytów
1.2. System gwarantowania depozytów wobec innych elementów sieci bezpieczeństwa
1.3. Zmiany systemów gwarantowania depozytów w następstwie globalnego kryzysu finansowego
Rozdział 2. Ekonomiczna teoria gwarancji depozytowych
2.1. Teoretyczne uzasadnienie potrzeby gwarantowania depozytów
2.2. Ryzyko nadużycia moralnego jako negatywny efekt gwarancji depozytowych
2.3. Gwarancje depozytowe a stabilność finansowa
2.4. Efektywność dyscypliny rynkowej w warunkach bezpośredniej i pośredniej ochrony depozytów
Rozdział 3. Teoria kształtowania poziomu obciążeń gwarancyjnych
3.1. Teoria finansów w odniesieniu do wielkości funduszu gwarancyjnego i poziomu obciążeń banków
3.2. Teoretyczne uwarunkowania optymalnej wysokości składki na system gwarantowania depozytów
3.3. Modele różnicowania składek na system gwarantowania depozytów
3.4. Praktyczne rozwiązania w zakresie różnicowania składek na system gwarantowania depozytów w wybranych systemach bankowych
Rozdział 4. Gwarantowanie depozytów z uwzględnieniem ryzyka systemowego
4.1. Sieciowy charakter ryzyka systemowego
4.2. Modele pomiaru ryzyka systemowego
4.3. Gwarancje depozytowe a ryzyko systemowe
Rozdział 5. Modele różnicowania opłat wnoszonych przez podmioty systemu gwarantowania depozytów w Polsce
5.1. Instytucjonalne uwarunkowania gwarantowania depozytów w Polsce
5.2. Założenia metodyczne badania, hipotezy badawcze, charakterystyka badanej próby oraz zastosowanych technik obliczeniowych
5.3. Rezultaty i wnioski z analizy empirycznej
Podsumowanie
Spis tabel
Spis rysunków
Bibliografia
Opinie
Empiryczny cel pracy dotyczy estymacji różnych modeli ilościowych różnicowania składek depozytowych dla podmiotów polskiego sektora bankowego. Bezpośrednim efektem jest w założeniu dostarczenie dowodów na możliwość zastosowania modeli opartych na danych rynkowych dla polskiego sektora bankowego oraz przewagę informacyjną modeli szacowania ryzyka systemowego nad podejściami ryzyka indywidualnego. W związku z powyższym celem aplikacyjnym było stworzenie źródła informacji oraz podstaw do formułowania wniosków i opinii, które potencjalnie mogą zostać uwzględnione przez instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo i stabilność sektora bankowego w Polsce.
Przedstawione cele i hipotezy wpłynęły na strukturę opracowania, która obejmuje pięć rozdziałów z zakończeniem, poprzedzonych wstępem. Pierwsze cztery rozdziały mają charakter teoretyczny, zaś ostatni empiryczny.
W rozdziale pierwszym zaprezentowane zostały instytucjonalne uwarunkowania gwarantowania depozytów w kontekście jego roli jako istotnego elementu sieci bezpieczeństwa finansowego (safety net), a także gwaranta stabilności finansowej. W szczególności dokonano rekapitulacji piśmiennictwa w zakresie motywów wdrażania sformalizowanych gwarancji depozytowych, ich potencjalnych korzyści i kosztów oraz wpływu czynników ekonomicznych, politycznych, społecznych na kształt instytucjonalny systemu gwarantowania depozytów. W tej części opracowania osadzono również gwaranta depozytów w szerszym kontekście sieci bezpieczeństwa finansowego, analizując wzajemne powiązania elementów safety net, w szczególności relacje w trójkącie pomiędzy gwarantem depozytów, pożyczkodawcą ostatniej instancji a podmiotem nadzoru bankowego. Wykazano, że stanowią oni wzajemnie zależny układ instytucjonalny, w którym działania podejmowane przez poszczególne instytucje istotnie rzutują na możliwości wypełniania zadań przez pozostałe podmioty. W kontekście obciążeń banków z tytułu podlegania gwarancjom depozytowym (składek) wskazano na ich komplementarny charakter i dwustronną zależność ze standardami adekwatności kapitałowej. Wymogi kapitałowe (Bazylea II/III) tłumią ryzyko nadużycia generowane przez niewrażliwą na ryzyko ochronę depozytową, zaś uwrażliwienie składek na ryzyko łagodzi procykliczność współczynników adekwatności kapitałowej. W tej części pracy przeanalizowano również reformy instytucjonalne systemów gwarantowania depozytów w następstwie globalnego kryzysu finansowego.
W treści rozdziału drugiego dokonano krytycznego rozbioru wybranych teoretycznych aspektów gwarantowania depozytów. W szczególności na gruncie ekonomii instytucjonalnej powiązano gwarancje depozytowe z problematyką stabilności i bezpieczeństwa systemu bankowego, w której obrębie umiejscowiono zagadnienia paniki bankowej i jej uwarunkowań, powiązań między podmiotami wynikających z istnienia rynków międzybankowych, a także efektywności dyscypliny rynkowej. W kontekście globalnego kryzysu finansowego wskazano na sprzężenie stabilizacyjnego oddziaływania gwarancji depozytowych z sytuacją na rynku oraz przeanalizowano potencjalnie destabilizujące system bankowy zjawisko ryzyka nadużycia (moral hazard), wynikające z negatywnych bodźców ochrony deponentów dla właścicieli i managementu banku skłaniających ich do maksymalizacji własnej wartości netto kosztem gwaranta (risk shifting). Odwołując się do wyników szerokiego kręgu badań empirycznych, m.in. Międzynarodowego Funduszu Walutowego, wykazano, że stabilizujące impulsy gwarancji depozytowych obwarowane są w pierwszej kolejności wymogiem dojrzałości systemu ekonomiczno-polityczno-społecznego państwa, harmonijnie zbilansowaną w rozumieniu konfiguracji kompetencji instytucjonalnych siecią bezpieczeństwa finansowego oraz odpowiednim ukształtowaniem samego systemu gwarancji. Na rozmiar i intensywność ryzyka nadużycia po stronie banków i deponentów mają w szczególności wpływ pułap pokrycia wkładów oraz powiązanie (bądź jego brak) dotkliwości obciążeń z natężeniem ryzyka banku. Rozważono również zagadnienie odpowiedzialności finansowej państwa za gwarancje depozytowe w konsekwencji ich społecznej użyteczności.
Centralnym elementem monografii jest rozdział trzeci poświęcony wycenie składek na system gwarantowania depozytów w świetle teorii finansów. Płaszczyzną podziału są dwie przeciwstawne koncepcje szacowania zobowiązań banków w stosunku do systemu gwarantowania: jednolita niezróżnicowana stawka wobec wyceny opartej na ryzyku. Jak wskazano, teoretyczna przewaga drugiego z wymienionych schematów jest efektem nieliniowego charakteru relacji łączącej gwaranta depozytów i podmioty systemu gwarantowania. Jest on zbliżony do charakterystyki opcji sprzedaży na wartość rynkową aktywów banku. Czyni z uwrażliwienia składek banków na ryzyko główny oręż gwaranta depozytów przeciwko ryzyku nadużycia, wymuszając jednocześnie w poszukiwaniu godziwej (actuarially fair) wyceny skojarzenie ich poziomu z oczekiwaną stratą gwaranta z tytułu upadłości banku. Spełnienie powyższych założeń uwarunkowane jest zdolnością do precyzyjnej wyceny ryzyka banku, gdyż przy asymetrii informacyjnej krańcowe koszty społeczne upadłości banków mogą przewyższać krańcowe korzyści ograniczenia moral hazard, a także wieloma czynnikami politycznymi, ekonomicznymi i społecznymi charakteryzującymi ustrój i instytucje państwa, kształtem regulacji ostrożnościowych oraz formą instytucjonalną systemu gwarantowania depozytów (ze szczególnym podkreśleniem znaczenia trybu ex-ante/ex-post i docelowego pułapu kapitalizacji funduszu). Przezwyciężenie wykazanych mankamentów korygowania składek na system gwarantowania depozytów o ryzyko wymaga wypracowania koncepcji różnicowania podmiotów w systemie wykazujących zadowalające zdolności dyskryminacyjne, stwarzających właściwe zachęty dla banków w odniesieniu do podejmowanego ryzyka oraz odznaczających się relatywną prostotą i efektywnością kosztową.
W rozdziale trzecim przedstawiono następnie taksonomię koncepcji teoretycznych wyceny skorygowanych o ryzyko składek na system gwarantowania depozytów na podstawie własnej klasyfikacji, ze szczególnym uwypukleniem kontrastów między modelami opcyjnymi i modelami wyceny straty oczekiwanej. Dokonano oceny mocnych i słabych stron poszczególnych podejść w odniesieniu do zgodności z teorią finansów, stabilności wyników oraz zdolności aplikacyjnych. Scharakteryzowano podejścia do różnicowania składek depozytowych funkcjonujące współcześnie w ponad trzydziestu systemach bankowych na całym świecie oraz różnicowania ryzyka i wykorzystanych wskaźników. Zaprezentowano założenia modelu tworzonego na podstawie regulacji zaproponowanych przez ustawodawców europejskich.
W rozdziale czwartym perspektywa różnicowania składek pod kątem ryzyka banku rozszerzona została o ryzyko systemowe. Analiza dotyczyła trzech płaszczyzn rozważań - instytucji finansowych istotnych z systemowego punktu widzenia, koncepcji pomiaru wkładu pojedynczych instytucji w ryzyko systemu oraz zasadności i trybu inkorporacji ryzyka systemowego do pomiaru obciążeń banków z tytułu gwarancji.
Uzupełnieniem zawartych w monografii teoretycznych rozważań są będące treścią rozdziału piątego rezultaty własnych badań empirycznych dotyczących podmiotów polskiego sektora bankowego oraz wybranych największych banków europejskich. Zakres przeprowadzonych analiz dotyczył oszacowania przy pomocy podejść ilościowych skorygowanych o ryzyko składek na gwarancje depozytowe w ujęciu ryzyka indywidualnego i systemowego, porównanie ładunku informacyjnego obu koncepcji, zgodności z klasycznymi miarami sprawozdawczymi opisującymi charakterystyki banków oraz w odniesieniu do miar indywidualnego ryzyka zestawienie z (przybliżonymi) rzeczywistymi obciążeniami banków z tytułu gwarancji depozytowych.
Kwestie poruszone w monografii nie znalazły dotychczas całościowego ujęcia w piśmiennictwie polskim, w którym kwestia wyceny obciążeń banków z tytułu gwarancji depozytowych jest raczej traktowana łącznie z innymi elementami konstrukcyjnymi systemu gwarantowania depozytów.
Tematyka niniejszej monografii stanowi część teorii finansów i jest przyczynkiem do niej w zakresie analizy instytucji kredytowych opartej na teoriach instytucjonalnych.
Wprowadzenie
Rozdział 1. System gwarantowania depozytów jako element sieci bezpieczeństwa finansowego
1.1. Instytucjonalne uwarunkowania systemów gwarantowania depozytów
1.2. System gwarantowania depozytów wobec innych elementów sieci bezpieczeństwa
1.3. Zmiany systemów gwarantowania depozytów w następstwie globalnego kryzysu finansowego
Rozdział 2. Ekonomiczna teoria gwarancji depozytowych
2.1. Teoretyczne uzasadnienie potrzeby gwarantowania depozytów
2.2. Ryzyko nadużycia moralnego jako negatywny efekt gwarancji depozytowych
2.3. Gwarancje depozytowe a stabilność finansowa
2.4. Efektywność dyscypliny rynkowej w warunkach bezpośredniej i pośredniej ochrony depozytów
Rozdział 3. Teoria kształtowania poziomu obciążeń gwarancyjnych
3.1. Teoria finansów w odniesieniu do wielkości funduszu gwarancyjnego i poziomu obciążeń banków
3.2. Teoretyczne uwarunkowania optymalnej wysokości składki na system gwarantowania depozytów
3.3. Modele różnicowania składek na system gwarantowania depozytów
3.4. Praktyczne rozwiązania w zakresie różnicowania składek na system gwarantowania depozytów w wybranych systemach bankowych
Rozdział 4. Gwarantowanie depozytów z uwzględnieniem ryzyka systemowego
4.1. Sieciowy charakter ryzyka systemowego
4.2. Modele pomiaru ryzyka systemowego
4.3. Gwarancje depozytowe a ryzyko systemowe
Rozdział 5. Modele różnicowania opłat wnoszonych przez podmioty systemu gwarantowania depozytów w Polsce
5.1. Instytucjonalne uwarunkowania gwarantowania depozytów w Polsce
5.2. Założenia metodyczne badania, hipotezy badawcze, charakterystyka badanej próby oraz zastosowanych technik obliczeniowych
5.3. Rezultaty i wnioski z analizy empirycznej
Podsumowanie
Spis tabel
Spis rysunków
Bibliografia
