Roman Sobiecki, Jarosław Wierzbicki
Regulacja prawna stanowi czynnik porządkujący, modyfikujący, a niekiedy tworzący uwarunkowania, w ramach których działają przedsiębiorcy. Dlatego też jest ona istotnym elementem uwarunkowań na poziomie zarówno mikroekonomicznym, wiążącym się z podejmowaniem codziennych decyzji przez podmioty gospodarujące, jak i makroekonomicznym, w obrębie którego przebiegają procesy gospodarcze.
Autorzy niniejszej monografii postawili sobie za cel podjęcie próby wypracowania odpowiedzi na pytanie o możliwość zidentyfikowania cykliczności w zakresie powstawania regulacji prawnych dotyczących działalności gospodarczej. Główną hipotezę badawczą stanowi w tym przypadku stwierdzenie, iż prawo, jako zjawisko ekonomiczne będące podstawowym sposobem komunikowania się władz współczesnego państwa z podmiotami rządzonymi, podlega temu samemu zjawisku cyklicznej zmienności co gospodarka.
Założono, iż potwierdzenie występowania pozytywnej bądź negatywnej korelacji między istotnymi zmianami w obrębie regulacji w odstępach czasowych pokrywających się lub pozostających w związku ze zmianami cykli gospodarczych powinno pozwolić na wstępne zweryfikowanie hipotezy badawczej. Przyjęto również, iż możliwe jest występowanie zróżnicowania między poszczególnymi sferami prowadzonych badań, tj. w wybranych gałęziach prawa lub na poziomie merytorycznym regulacji.
Badaniem objęto cztery zasadnicze obszary analityczne. Pierwszy z nich dotyczył zagadnień ogólnych odnoszących się do związków prawotwórstwa z gospodarką, a także identyfikacji tych czynników wpisujących się w proces tworzenia prawa, które pozwalają na postrzeganie go jako zjawiska łączonego ze sferą polityki gospodarczej, a zatem potencjalnie powtarzalnego i skorelowanego z cyklem ekonomicznym. Druga część badań dotyczyła sektora usług finansowych, którego regulacje, jak wynika m.in. z deklaracji polityków gospodarczych i prawotwórców, mają na celu przede wszystkim przeciwdziałanie kryzysom finansowym, co pozwala postrzegać je jako rozwiązania o charakterze ostrożnościowym. Trzecią część badań poświęcono analizie mechanizmów i działań w zakresie kontroli koncentracji przedsiębiorców w Polsce na tle faz cyklu koniunkturalnego. Z kolei czwarta część badań dotyczyła międzynarodowych regulacji w zakresie handlu usługami jako formy przeciwdziałania barierom narodowym.
Autorzy podjęli próbę wypracowywania możliwie wielowymiarowego podejścia badawczego. Z uwagi na interdyscyplinarny charakter analiz stosowano wyjściowo metodę formalno-dogmatyczną jako najlepiej odpowiadającą specyfice nauk prawnych, pozwalającą na stwierdzenie, czy wprowadzane rozwiązanie normatywne stanowi zwiększenie ciężaru regulacyjnego, czy liberalizację. Podjęto również, jakkolwiek na poziomie wstępnym, próbę analizowania danych ekonomicznych w przypadku decyzji z zakresu kontroli koncentracji.
Przeprowadzone badania pozwalają na wyprowadzenie kilku wniosków dotyczących związków regulacji ze zjawiskami koniunkturalnymi w gospodarce. Pierwszym z nich jest niewątpliwa korelacja aksjologiczna w zakresie prowadzonej polityki społecznej i powszechność deklaracji politycznych wskazujących na konieczność podejmowania reakcji w sferze prawotwórstwa w przypadku wystąpienia zakłóceń makroekonomicznych. Czynności te, jako działania socjopolityczne, są istotne pod względem nie tyle wprowadzania rzeczywistych zmian, ile przede wszystkim stwarzania pozorów podejmowania świadomych działań w przypadku stwierdzenia zjawisk niepożądanych. Wpisuje się w to cały szereg uwarunkowań z pogranicza postrzegania prawa jako samodzielnego zjawiska sprawczego. Ma ono zapobiegać występowaniu zjawisk niepożądanych w sferach pozostających niejednokrotnie poza wpływem ustawodawcy, co stanowi konsekwencję błędnej atrybucji związków przyczynowych i przypisywania prawu stanowionemu mocy sprawczej, również w obszarach, na które trudno jest uzyskać jakikolwiek wpływ normatywny. Następuje wówczas przeniesienie związków przyczynowo-skutkowych z okresu stabilności, gdy regulacje prawne wykazują względnie dużą skuteczność, w stan kryzysowy, związany zwykle ze zjawiskami anomijnymi. W takich przypadkach dochodzi do sytuacji paradoksalnych, kiedy problemy z funkcjonowaniem formalnych i nieformalnych mechanizmów społecznych rozwiązywane są przez mnożenie rozwiązań normatywnych.
Rzeczywiste związki między cyklem gospodarczym a regulacjami prawnymi dotyczą więc samego charakteru kryzysu jako zjawiska weryfikującego funkcjonowanie mechanizmów społecznych, a co za tym idzie - również regulacji. W sytuacjach pokryzysowych dochodzić powinno do prób identyfikacji rozwiązań, których istnieniu lub brakom przypisywane jest występowanie sytuacji kryzysowych, niemożność przeciwdziałania im lub nieefektywność działań wspierających rozwój. Mechanizmy te są zatem skorelowane negatywnie z cyklem koniunkturalnym.
Warto jednak zauważyć, iż sygnalizowane wyżej zmiany dotyczą przede wszystkim sfer normatywnych oraz identyfikowanych przyczyn kryzysu. Z taką sytuacją mamy do czynienia zwłaszcza w przypadku rynku finansowego - źródła lub przynajmniej mechanizmu transmisyjnego większości współczesnych zjawisk kryzysowych. W tej sferze, jak wykazały badania, wszelkie załamania mają charakter sprawczy, a ich występowanie inicjuje działania legislacyjne zakrojone na szeroką skalę. Ta grupa regulacji wykazuje również zdecydowanie ujemną korelację ze wzrostem gospodarczym. Są one poddawane presji deregulacyjnej w okresach prosperity i naciskowi regulacyjnemu w sytuacjach kryzysowych i początkach fazy ożywienia. Po uzyskaniu efektu stabilizacyjnego w gospodarce istniejące rozwiązania mogą zostać uznane za zjawiska wysoce kosztowne i w rezultacie wywierać nacisk na liberalizację. Zbiega się to zwykle w czasie z okresem prosperity, a nawet z pierwszymi zwiastunami kolejnego kryzysu. Pojawiają się jednak w związku z tym pewne okoliczności, które można identyfikować jako mechanizmy samoistne czy uboczne. Udokumentowane zostało występowanie szczególnych, liberalizacyjnych bodźców legislacyjnych występujących w okresach kryzysowych w prawie organizacji ponadnarodowych (UE). Załamania przekładają się niekiedy na pogłębianie i poszerzanie integracji gospodarczej i prawnej. W takich przypadkach to kryzys stanowi bodziec rozwoju prawodawstwa gospodarczego, który może zostać uznany za motyw liberalizacji międzynarodowej.
Nieco inna sytuacja będzie występowała w przypadku rozwiązań instytucjonalnych, do których należy zaliczyć unormowania ukierunkowane na zabezpieczenie infrastruktury transakcyjnej. W toku prac badawczych zidentyfikowano niewielką korelację między tego typu rozwiązaniami prawnymi a zjawiskami koniunkturalnymi. Wydaje się, że okresy rozwoju tych regulacji są skorelowane pozytywnie raczej z okresami wzmożonych transakcji właściwych bardziej czasom prosperity niż recesji, kiedy indziej zaś z trudnym do jednoznacznego powiązania z cyklem ekonomicznym pojawianiem się nadużyć obnażających ich ewentualne niedostatki.
Uzyskane rezultaty wskazują na zróżnicowaną responsywność prawotwórstwa gospodarczego w odniesieniu do faz cyklu koniunkturalnego, dotyczącą głównie regulacji obwinianych za problemy skutkujące zjawiskami kryzysowymi. W sferze unormowań infrastruktury rynkowej i obrotu trudno jest zauważyć zmiany skorelowane ze zjawiskami cyklu koniunkturalnego. Jeżeli takowe w ogóle występują, to wykazują charakter raczej pozytywny, jako że pojawiają się w okresach koniunktury. Przeobrażenia te towarzyszą zwłaszcza innowacjom technologicznym lub zmianom o charakterze politycznym, które mogą przyczyniać się do wprowadzania rozwiązań prawnych ukierunkowanych na zmiany rzeczywiste (stanowiące zwykle następstwo oddziaływania pierwszej grupy czynników) lub tylko pozorne (w przypadku przyczyn drugiej grupy). Te ostatnie, jako reformy o podłożu socjotechnicznym, znalazły się poza sferą zainteresowań autorów niniejszej monografii.
[[[separator]]]
Roman Sobiecki, Jarosław Wierzbicki
Wprowadzenie
Jarosław Wierzbicki
Rozdział 1. Związki regulacji prawnych z cyklem ekonomicznym - przyczynek do dyskusji
1.1. Społeczne uzasadnienie regulacji gospodarczych
1.2. Uzasadnienie regulacji o charakterze gospodarczym
1.3. Prawo jako narzędzie modyfikacji gospodarki
1.4. Cykliczność legislacji
1.5. Zakres ingerencji państwa
1.6. Cykl regulacyjny a cykl polityczny
1.7. Wnioski
Bibliografia
Włodzimierz Szpringer
Rozdział 2. Regulacja a compliance na rynku finansowym. W kierunku przeciwdziałania niestabilności
2.1. Innowacje finansowe a polityka publiczna
2.2. Nowa fala regulacji po kryzysie
2.3. Banki, parabanki i fintechy. Regulacja a konkurencja
2.4. Nowe podejście do kapitału regulacyjnego banków
2.5. Restrukturyzacja instytucji kredytowych (MREL i TLAC)
2.6. Proces przeglądu i oceny nadzorczej banków (SREP)
2.7. Nadzór makroostrożnościowy a polityka pieniężna
2.8. Wnioski
Bibliografia
Joanna Korpus
Rozdział 3. Współzależność regulacji prawnych w zakresie kontroli koncentracji z cyklem koniunkturalnym
3.1. Kontrola koncentracji przedsiębiorców w Polsce
3.2. Cykliczność koniunkturalna procesów koncentracyjnych w Polsce
3.3. Działalność prawotwórcza w zakresie kontroli koncentracji
3.4. Regulacje prawne w zakresie kontroli koncentracji a fazy cyklu koniunkturalnego w Polsce
3.5. Wnioski
Bibliografia
Ewa Gwardzińska
Rozdział 4. Międzynarodowe regulacje obrotu usługami jako forma przeciwdziałania narodowym barierom
4.1. General Agreement on Trade in Services
4.2. Liberalizacja usług w ramach Rundy z Dohy i Pakietu z Bali
4.3. Trade in Services Agreement (TiSA)
4.4. Bariery krajowe i ich wpływ na cykl koniunkturalny w kontekście światowego handlu usługami
4.5. Wnioski
Bibliografia
Roman Sobiecki, Jarosław Wierzbicki
Zakończenie
Opis
Wstęp
Roman Sobiecki, Jarosław Wierzbicki
Regulacja prawna stanowi czynnik porządkujący, modyfikujący, a niekiedy tworzący uwarunkowania, w ramach których działają przedsiębiorcy. Dlatego też jest ona istotnym elementem uwarunkowań na poziomie zarówno mikroekonomicznym, wiążącym się z podejmowaniem codziennych decyzji przez podmioty gospodarujące, jak i makroekonomicznym, w obrębie którego przebiegają procesy gospodarcze.
Autorzy niniejszej monografii postawili sobie za cel podjęcie próby wypracowania odpowiedzi na pytanie o możliwość zidentyfikowania cykliczności w zakresie powstawania regulacji prawnych dotyczących działalności gospodarczej. Główną hipotezę badawczą stanowi w tym przypadku stwierdzenie, iż prawo, jako zjawisko ekonomiczne będące podstawowym sposobem komunikowania się władz współczesnego państwa z podmiotami rządzonymi, podlega temu samemu zjawisku cyklicznej zmienności co gospodarka.
Założono, iż potwierdzenie występowania pozytywnej bądź negatywnej korelacji między istotnymi zmianami w obrębie regulacji w odstępach czasowych pokrywających się lub pozostających w związku ze zmianami cykli gospodarczych powinno pozwolić na wstępne zweryfikowanie hipotezy badawczej. Przyjęto również, iż możliwe jest występowanie zróżnicowania między poszczególnymi sferami prowadzonych badań, tj. w wybranych gałęziach prawa lub na poziomie merytorycznym regulacji.
Badaniem objęto cztery zasadnicze obszary analityczne. Pierwszy z nich dotyczył zagadnień ogólnych odnoszących się do związków prawotwórstwa z gospodarką, a także identyfikacji tych czynników wpisujących się w proces tworzenia prawa, które pozwalają na postrzeganie go jako zjawiska łączonego ze sferą polityki gospodarczej, a zatem potencjalnie powtarzalnego i skorelowanego z cyklem ekonomicznym. Druga część badań dotyczyła sektora usług finansowych, którego regulacje, jak wynika m.in. z deklaracji polityków gospodarczych i prawotwórców, mają na celu przede wszystkim przeciwdziałanie kryzysom finansowym, co pozwala postrzegać je jako rozwiązania o charakterze ostrożnościowym. Trzecią część badań poświęcono analizie mechanizmów i działań w zakresie kontroli koncentracji przedsiębiorców w Polsce na tle faz cyklu koniunkturalnego. Z kolei czwarta część badań dotyczyła międzynarodowych regulacji w zakresie handlu usługami jako formy przeciwdziałania barierom narodowym.
Autorzy podjęli próbę wypracowywania możliwie wielowymiarowego podejścia badawczego. Z uwagi na interdyscyplinarny charakter analiz stosowano wyjściowo metodę formalno-dogmatyczną jako najlepiej odpowiadającą specyfice nauk prawnych, pozwalającą na stwierdzenie, czy wprowadzane rozwiązanie normatywne stanowi zwiększenie ciężaru regulacyjnego, czy liberalizację. Podjęto również, jakkolwiek na poziomie wstępnym, próbę analizowania danych ekonomicznych w przypadku decyzji z zakresu kontroli koncentracji.
Przeprowadzone badania pozwalają na wyprowadzenie kilku wniosków dotyczących związków regulacji ze zjawiskami koniunkturalnymi w gospodarce. Pierwszym z nich jest niewątpliwa korelacja aksjologiczna w zakresie prowadzonej polityki społecznej i powszechność deklaracji politycznych wskazujących na konieczność podejmowania reakcji w sferze prawotwórstwa w przypadku wystąpienia zakłóceń makroekonomicznych. Czynności te, jako działania socjopolityczne, są istotne pod względem nie tyle wprowadzania rzeczywistych zmian, ile przede wszystkim stwarzania pozorów podejmowania świadomych działań w przypadku stwierdzenia zjawisk niepożądanych. Wpisuje się w to cały szereg uwarunkowań z pogranicza postrzegania prawa jako samodzielnego zjawiska sprawczego. Ma ono zapobiegać występowaniu zjawisk niepożądanych w sferach pozostających niejednokrotnie poza wpływem ustawodawcy, co stanowi konsekwencję błędnej atrybucji związków przyczynowych i przypisywania prawu stanowionemu mocy sprawczej, również w obszarach, na które trudno jest uzyskać jakikolwiek wpływ normatywny. Następuje wówczas przeniesienie związków przyczynowo-skutkowych z okresu stabilności, gdy regulacje prawne wykazują względnie dużą skuteczność, w stan kryzysowy, związany zwykle ze zjawiskami anomijnymi. W takich przypadkach dochodzi do sytuacji paradoksalnych, kiedy problemy z funkcjonowaniem formalnych i nieformalnych mechanizmów społecznych rozwiązywane są przez mnożenie rozwiązań normatywnych.
Rzeczywiste związki między cyklem gospodarczym a regulacjami prawnymi dotyczą więc samego charakteru kryzysu jako zjawiska weryfikującego funkcjonowanie mechanizmów społecznych, a co za tym idzie - również regulacji. W sytuacjach pokryzysowych dochodzić powinno do prób identyfikacji rozwiązań, których istnieniu lub brakom przypisywane jest występowanie sytuacji kryzysowych, niemożność przeciwdziałania im lub nieefektywność działań wspierających rozwój. Mechanizmy te są zatem skorelowane negatywnie z cyklem koniunkturalnym.
Warto jednak zauważyć, iż sygnalizowane wyżej zmiany dotyczą przede wszystkim sfer normatywnych oraz identyfikowanych przyczyn kryzysu. Z taką sytuacją mamy do czynienia zwłaszcza w przypadku rynku finansowego - źródła lub przynajmniej mechanizmu transmisyjnego większości współczesnych zjawisk kryzysowych. W tej sferze, jak wykazały badania, wszelkie załamania mają charakter sprawczy, a ich występowanie inicjuje działania legislacyjne zakrojone na szeroką skalę. Ta grupa regulacji wykazuje również zdecydowanie ujemną korelację ze wzrostem gospodarczym. Są one poddawane presji deregulacyjnej w okresach prosperity i naciskowi regulacyjnemu w sytuacjach kryzysowych i początkach fazy ożywienia. Po uzyskaniu efektu stabilizacyjnego w gospodarce istniejące rozwiązania mogą zostać uznane za zjawiska wysoce kosztowne i w rezultacie wywierać nacisk na liberalizację. Zbiega się to zwykle w czasie z okresem prosperity, a nawet z pierwszymi zwiastunami kolejnego kryzysu. Pojawiają się jednak w związku z tym pewne okoliczności, które można identyfikować jako mechanizmy samoistne czy uboczne. Udokumentowane zostało występowanie szczególnych, liberalizacyjnych bodźców legislacyjnych występujących w okresach kryzysowych w prawie organizacji ponadnarodowych (UE). Załamania przekładają się niekiedy na pogłębianie i poszerzanie integracji gospodarczej i prawnej. W takich przypadkach to kryzys stanowi bodziec rozwoju prawodawstwa gospodarczego, który może zostać uznany za motyw liberalizacji międzynarodowej.
Nieco inna sytuacja będzie występowała w przypadku rozwiązań instytucjonalnych, do których należy zaliczyć unormowania ukierunkowane na zabezpieczenie infrastruktury transakcyjnej. W toku prac badawczych zidentyfikowano niewielką korelację między tego typu rozwiązaniami prawnymi a zjawiskami koniunkturalnymi. Wydaje się, że okresy rozwoju tych regulacji są skorelowane pozytywnie raczej z okresami wzmożonych transakcji właściwych bardziej czasom prosperity niż recesji, kiedy indziej zaś z trudnym do jednoznacznego powiązania z cyklem ekonomicznym pojawianiem się nadużyć obnażających ich ewentualne niedostatki.
Uzyskane rezultaty wskazują na zróżnicowaną responsywność prawotwórstwa gospodarczego w odniesieniu do faz cyklu koniunkturalnego, dotyczącą głównie regulacji obwinianych za problemy skutkujące zjawiskami kryzysowymi. W sferze unormowań infrastruktury rynkowej i obrotu trudno jest zauważyć zmiany skorelowane ze zjawiskami cyklu koniunkturalnego. Jeżeli takowe w ogóle występują, to wykazują charakter raczej pozytywny, jako że pojawiają się w okresach koniunktury. Przeobrażenia te towarzyszą zwłaszcza innowacjom technologicznym lub zmianom o charakterze politycznym, które mogą przyczyniać się do wprowadzania rozwiązań prawnych ukierunkowanych na zmiany rzeczywiste (stanowiące zwykle następstwo oddziaływania pierwszej grupy czynników) lub tylko pozorne (w przypadku przyczyn drugiej grupy). Te ostatnie, jako reformy o podłożu socjotechnicznym, znalazły się poza sferą zainteresowań autorów niniejszej monografii.
Spis treści
Roman Sobiecki, Jarosław Wierzbicki
Wprowadzenie
Jarosław Wierzbicki
Rozdział 1. Związki regulacji prawnych z cyklem ekonomicznym - przyczynek do dyskusji
1.1. Społeczne uzasadnienie regulacji gospodarczych
1.2. Uzasadnienie regulacji o charakterze gospodarczym
1.3. Prawo jako narzędzie modyfikacji gospodarki
1.4. Cykliczność legislacji
1.5. Zakres ingerencji państwa
1.6. Cykl regulacyjny a cykl polityczny
1.7. Wnioski
Bibliografia
Włodzimierz Szpringer
Rozdział 2. Regulacja a compliance na rynku finansowym. W kierunku przeciwdziałania niestabilności
2.1. Innowacje finansowe a polityka publiczna
2.2. Nowa fala regulacji po kryzysie
2.3. Banki, parabanki i fintechy. Regulacja a konkurencja
2.4. Nowe podejście do kapitału regulacyjnego banków
2.5. Restrukturyzacja instytucji kredytowych (MREL i TLAC)
2.6. Proces przeglądu i oceny nadzorczej banków (SREP)
2.7. Nadzór makroostrożnościowy a polityka pieniężna
2.8. Wnioski
Bibliografia
Joanna Korpus
Rozdział 3. Współzależność regulacji prawnych w zakresie kontroli koncentracji z cyklem koniunkturalnym
3.1. Kontrola koncentracji przedsiębiorców w Polsce
3.2. Cykliczność koniunkturalna procesów koncentracyjnych w Polsce
3.3. Działalność prawotwórcza w zakresie kontroli koncentracji
3.4. Regulacje prawne w zakresie kontroli koncentracji a fazy cyklu koniunkturalnego w Polsce
3.5. Wnioski
Bibliografia
Ewa Gwardzińska
Rozdział 4. Międzynarodowe regulacje obrotu usługami jako forma przeciwdziałania narodowym barierom
4.1. General Agreement on Trade in Services
4.2. Liberalizacja usług w ramach Rundy z Dohy i Pakietu z Bali
4.3. Trade in Services Agreement (TiSA)
4.4. Bariery krajowe i ich wpływ na cykl koniunkturalny w kontekście światowego handlu usługami
4.5. Wnioski
Bibliografia
Roman Sobiecki, Jarosław Wierzbicki
Zakończenie
Opinie
Roman Sobiecki, Jarosław Wierzbicki
Regulacja prawna stanowi czynnik porządkujący, modyfikujący, a niekiedy tworzący uwarunkowania, w ramach których działają przedsiębiorcy. Dlatego też jest ona istotnym elementem uwarunkowań na poziomie zarówno mikroekonomicznym, wiążącym się z podejmowaniem codziennych decyzji przez podmioty gospodarujące, jak i makroekonomicznym, w obrębie którego przebiegają procesy gospodarcze.
Autorzy niniejszej monografii postawili sobie za cel podjęcie próby wypracowania odpowiedzi na pytanie o możliwość zidentyfikowania cykliczności w zakresie powstawania regulacji prawnych dotyczących działalności gospodarczej. Główną hipotezę badawczą stanowi w tym przypadku stwierdzenie, iż prawo, jako zjawisko ekonomiczne będące podstawowym sposobem komunikowania się władz współczesnego państwa z podmiotami rządzonymi, podlega temu samemu zjawisku cyklicznej zmienności co gospodarka.
Założono, iż potwierdzenie występowania pozytywnej bądź negatywnej korelacji między istotnymi zmianami w obrębie regulacji w odstępach czasowych pokrywających się lub pozostających w związku ze zmianami cykli gospodarczych powinno pozwolić na wstępne zweryfikowanie hipotezy badawczej. Przyjęto również, iż możliwe jest występowanie zróżnicowania między poszczególnymi sferami prowadzonych badań, tj. w wybranych gałęziach prawa lub na poziomie merytorycznym regulacji.
Badaniem objęto cztery zasadnicze obszary analityczne. Pierwszy z nich dotyczył zagadnień ogólnych odnoszących się do związków prawotwórstwa z gospodarką, a także identyfikacji tych czynników wpisujących się w proces tworzenia prawa, które pozwalają na postrzeganie go jako zjawiska łączonego ze sferą polityki gospodarczej, a zatem potencjalnie powtarzalnego i skorelowanego z cyklem ekonomicznym. Druga część badań dotyczyła sektora usług finansowych, którego regulacje, jak wynika m.in. z deklaracji polityków gospodarczych i prawotwórców, mają na celu przede wszystkim przeciwdziałanie kryzysom finansowym, co pozwala postrzegać je jako rozwiązania o charakterze ostrożnościowym. Trzecią część badań poświęcono analizie mechanizmów i działań w zakresie kontroli koncentracji przedsiębiorców w Polsce na tle faz cyklu koniunkturalnego. Z kolei czwarta część badań dotyczyła międzynarodowych regulacji w zakresie handlu usługami jako formy przeciwdziałania barierom narodowym.
Autorzy podjęli próbę wypracowywania możliwie wielowymiarowego podejścia badawczego. Z uwagi na interdyscyplinarny charakter analiz stosowano wyjściowo metodę formalno-dogmatyczną jako najlepiej odpowiadającą specyfice nauk prawnych, pozwalającą na stwierdzenie, czy wprowadzane rozwiązanie normatywne stanowi zwiększenie ciężaru regulacyjnego, czy liberalizację. Podjęto również, jakkolwiek na poziomie wstępnym, próbę analizowania danych ekonomicznych w przypadku decyzji z zakresu kontroli koncentracji.
Przeprowadzone badania pozwalają na wyprowadzenie kilku wniosków dotyczących związków regulacji ze zjawiskami koniunkturalnymi w gospodarce. Pierwszym z nich jest niewątpliwa korelacja aksjologiczna w zakresie prowadzonej polityki społecznej i powszechność deklaracji politycznych wskazujących na konieczność podejmowania reakcji w sferze prawotwórstwa w przypadku wystąpienia zakłóceń makroekonomicznych. Czynności te, jako działania socjopolityczne, są istotne pod względem nie tyle wprowadzania rzeczywistych zmian, ile przede wszystkim stwarzania pozorów podejmowania świadomych działań w przypadku stwierdzenia zjawisk niepożądanych. Wpisuje się w to cały szereg uwarunkowań z pogranicza postrzegania prawa jako samodzielnego zjawiska sprawczego. Ma ono zapobiegać występowaniu zjawisk niepożądanych w sferach pozostających niejednokrotnie poza wpływem ustawodawcy, co stanowi konsekwencję błędnej atrybucji związków przyczynowych i przypisywania prawu stanowionemu mocy sprawczej, również w obszarach, na które trudno jest uzyskać jakikolwiek wpływ normatywny. Następuje wówczas przeniesienie związków przyczynowo-skutkowych z okresu stabilności, gdy regulacje prawne wykazują względnie dużą skuteczność, w stan kryzysowy, związany zwykle ze zjawiskami anomijnymi. W takich przypadkach dochodzi do sytuacji paradoksalnych, kiedy problemy z funkcjonowaniem formalnych i nieformalnych mechanizmów społecznych rozwiązywane są przez mnożenie rozwiązań normatywnych.
Rzeczywiste związki między cyklem gospodarczym a regulacjami prawnymi dotyczą więc samego charakteru kryzysu jako zjawiska weryfikującego funkcjonowanie mechanizmów społecznych, a co za tym idzie - również regulacji. W sytuacjach pokryzysowych dochodzić powinno do prób identyfikacji rozwiązań, których istnieniu lub brakom przypisywane jest występowanie sytuacji kryzysowych, niemożność przeciwdziałania im lub nieefektywność działań wspierających rozwój. Mechanizmy te są zatem skorelowane negatywnie z cyklem koniunkturalnym.
Warto jednak zauważyć, iż sygnalizowane wyżej zmiany dotyczą przede wszystkim sfer normatywnych oraz identyfikowanych przyczyn kryzysu. Z taką sytuacją mamy do czynienia zwłaszcza w przypadku rynku finansowego - źródła lub przynajmniej mechanizmu transmisyjnego większości współczesnych zjawisk kryzysowych. W tej sferze, jak wykazały badania, wszelkie załamania mają charakter sprawczy, a ich występowanie inicjuje działania legislacyjne zakrojone na szeroką skalę. Ta grupa regulacji wykazuje również zdecydowanie ujemną korelację ze wzrostem gospodarczym. Są one poddawane presji deregulacyjnej w okresach prosperity i naciskowi regulacyjnemu w sytuacjach kryzysowych i początkach fazy ożywienia. Po uzyskaniu efektu stabilizacyjnego w gospodarce istniejące rozwiązania mogą zostać uznane za zjawiska wysoce kosztowne i w rezultacie wywierać nacisk na liberalizację. Zbiega się to zwykle w czasie z okresem prosperity, a nawet z pierwszymi zwiastunami kolejnego kryzysu. Pojawiają się jednak w związku z tym pewne okoliczności, które można identyfikować jako mechanizmy samoistne czy uboczne. Udokumentowane zostało występowanie szczególnych, liberalizacyjnych bodźców legislacyjnych występujących w okresach kryzysowych w prawie organizacji ponadnarodowych (UE). Załamania przekładają się niekiedy na pogłębianie i poszerzanie integracji gospodarczej i prawnej. W takich przypadkach to kryzys stanowi bodziec rozwoju prawodawstwa gospodarczego, który może zostać uznany za motyw liberalizacji międzynarodowej.
Nieco inna sytuacja będzie występowała w przypadku rozwiązań instytucjonalnych, do których należy zaliczyć unormowania ukierunkowane na zabezpieczenie infrastruktury transakcyjnej. W toku prac badawczych zidentyfikowano niewielką korelację między tego typu rozwiązaniami prawnymi a zjawiskami koniunkturalnymi. Wydaje się, że okresy rozwoju tych regulacji są skorelowane pozytywnie raczej z okresami wzmożonych transakcji właściwych bardziej czasom prosperity niż recesji, kiedy indziej zaś z trudnym do jednoznacznego powiązania z cyklem ekonomicznym pojawianiem się nadużyć obnażających ich ewentualne niedostatki.
Uzyskane rezultaty wskazują na zróżnicowaną responsywność prawotwórstwa gospodarczego w odniesieniu do faz cyklu koniunkturalnego, dotyczącą głównie regulacji obwinianych za problemy skutkujące zjawiskami kryzysowymi. W sferze unormowań infrastruktury rynkowej i obrotu trudno jest zauważyć zmiany skorelowane ze zjawiskami cyklu koniunkturalnego. Jeżeli takowe w ogóle występują, to wykazują charakter raczej pozytywny, jako że pojawiają się w okresach koniunktury. Przeobrażenia te towarzyszą zwłaszcza innowacjom technologicznym lub zmianom o charakterze politycznym, które mogą przyczyniać się do wprowadzania rozwiązań prawnych ukierunkowanych na zmiany rzeczywiste (stanowiące zwykle następstwo oddziaływania pierwszej grupy czynników) lub tylko pozorne (w przypadku przyczyn drugiej grupy). Te ostatnie, jako reformy o podłożu socjotechnicznym, znalazły się poza sferą zainteresowań autorów niniejszej monografii.
Roman Sobiecki, Jarosław Wierzbicki
Wprowadzenie
Jarosław Wierzbicki
Rozdział 1. Związki regulacji prawnych z cyklem ekonomicznym - przyczynek do dyskusji
1.1. Społeczne uzasadnienie regulacji gospodarczych
1.2. Uzasadnienie regulacji o charakterze gospodarczym
1.3. Prawo jako narzędzie modyfikacji gospodarki
1.4. Cykliczność legislacji
1.5. Zakres ingerencji państwa
1.6. Cykl regulacyjny a cykl polityczny
1.7. Wnioski
Bibliografia
Włodzimierz Szpringer
Rozdział 2. Regulacja a compliance na rynku finansowym. W kierunku przeciwdziałania niestabilności
2.1. Innowacje finansowe a polityka publiczna
2.2. Nowa fala regulacji po kryzysie
2.3. Banki, parabanki i fintechy. Regulacja a konkurencja
2.4. Nowe podejście do kapitału regulacyjnego banków
2.5. Restrukturyzacja instytucji kredytowych (MREL i TLAC)
2.6. Proces przeglądu i oceny nadzorczej banków (SREP)
2.7. Nadzór makroostrożnościowy a polityka pieniężna
2.8. Wnioski
Bibliografia
Joanna Korpus
Rozdział 3. Współzależność regulacji prawnych w zakresie kontroli koncentracji z cyklem koniunkturalnym
3.1. Kontrola koncentracji przedsiębiorców w Polsce
3.2. Cykliczność koniunkturalna procesów koncentracyjnych w Polsce
3.3. Działalność prawotwórcza w zakresie kontroli koncentracji
3.4. Regulacje prawne w zakresie kontroli koncentracji a fazy cyklu koniunkturalnego w Polsce
3.5. Wnioski
Bibliografia
Ewa Gwardzińska
Rozdział 4. Międzynarodowe regulacje obrotu usługami jako forma przeciwdziałania narodowym barierom
4.1. General Agreement on Trade in Services
4.2. Liberalizacja usług w ramach Rundy z Dohy i Pakietu z Bali
4.3. Trade in Services Agreement (TiSA)
4.4. Bariery krajowe i ich wpływ na cykl koniunkturalny w kontekście światowego handlu usługami
4.5. Wnioski
Bibliografia
Roman Sobiecki, Jarosław Wierzbicki
Zakończenie
