Ulubione
  1. Strona główna
  2. RACHUNKOWOŚĆ JAKO PRODUKT I NARZĘDZIE LEGITYMIZACJI

RACHUNKOWOŚĆ JAKO PRODUKT I NARZĘDZIE LEGITYMIZACJI

49,00 zł
44,10 zł
/ szt.
Oszczędzasz 10 % ( 4,90 zł).
Najniższa cena produktu z 30 dni przed obniżką: 44,10 zł
Autor: Monika Łada
Kod produktu: 978-83-8030-450-5
Cena regularna:
49,00 zł
44,10 zł
/ szt.
Oszczędzasz 10 % ( 4,90 zł).
Najniższa cena produktu z 30 dni przed obniżką: 44,10 zł
Dodaj do ulubionych
Łatwy zwrot towaru w ciągu 14 dni od zakupu bez podania przyczyny
RACHUNKOWOŚĆ JAKO PRODUKT I NARZĘDZIE LEGITYMIZACJI
RACHUNKOWOŚĆ JAKO PRODUKT I NARZĘDZIE LEGITYMIZACJI

[[[separator]]]

Współczesna rachunkowość znajduje się w fascynującym punkcie przełomowym. Szybki rozwój technologiczny oraz towarzyszące mu trendy społeczno-gospodarcze stwarzają warunki do radykalnych zmian we wszystkich warstwach praktyk i myśli rachunkowości. Jednym z czynników sprawiających, że wyzwania te są pilne, jest zachodząca kompleksowa cyfryzacja i automatyzacja pomiaru ekonomicznego, która – jak się przewiduje – będzie powodowała zanikanie tradycyjnie postrzeganych profesji związanych z rachunkowością. Dotychczasowe badania naukowe sugerują, że taka transformacja wymaga zarówno rozwoju nowych koncepcji pomiaru, jak i społecznych negocjacji kwestii fundamentalnych dla rachunkowości: znaczenia gospodarczego, umownych granic praktyk i rozważań teoretycznych, potencjalnych kierunków ewolucji oraz skali i tempa zmian praktyk. Tematyka badawcza poruszona w monografii wpisuje się w nurt dyskusji na temat społecznych mechanizmów determinujących ewolucję rachunkowości jako abstrakcyjnego, kolektywnego wzorca mentalnego i źródła presji kształtującego realne praktyki ludzkie i organizacyjne. Z tej perspektywy rachunkowość zostanie przedstawiona jako produkt dążeń do utrzymania legitymizacji przez uczestników życia gospodarczego oraz narzędzie aktywnego manipulowania społecznym odbiorem. Tematyka badawcza zadecydowała o ulokowaniu rozważań w nurcie teorii neoinstytucjonalnej. Teoria ta jest zaliczana do jednego z głównych, dynamicznie rozwijających się nurtów współczesnych nauk organizacyjnych [Alvesson, Spicer, 2019; Czarniawska, 2008; Scott, 2005; Tolbert, Zucker, 1996]. Przejawem dojrzałości – oprócz wielu podsumowań i weryfikacji dorobku koncepcyjnego – jest jej szerokie zastosowanie jako soczewki teoretycznej w badaniach empirycznych dotyczących wszystkich aspektów działalności podmiotów gospodarczych. Stwierdzenie to odnosi się w szczególności do obszaru informacji biznesowej. Neoinstytucjonalizm należy aktualnie do najważniejszych współczesnych akademickich szkół myślenia o społecznym wymiarze rachunkowości [Abernethy, Chua, 1996; Hopwood, Miller, 1994; Lounsbury, 2008; Rana, Hoque, 2020; Ribeiro, Scapens, 2006; Suddaby, Saxton, Gunz, 2015]. Legitymizacja jest w tym nurcie postrzegana jako centralny społeczny czynnik determinujący rozwój teorii, kanonu wiedzy i praktyki rachunkowości. Z tej perspektywy rachunkowość i jej komponenty są studiowane w relacji do złożonego środowiska instytucjonalnego kształtowanego przez ludzi, ale równocześnie bardzo silnie na nich oddziałującego. Podobnie jak w innych obszarach nauk społeczno-ekonomicznych, także w badaniach w zakresie rachunkowości obserwowany jest systematyczny wzrost zainteresowania procesami legitymizacyjnymi i ich rolą w kreowaniu praktyk gospodarczych i organizacyjnych. Na polu rachunkowości koncepcja legitymizacji jako głównego motywatora implementacji określonych praktyk informacyjnych przez podmioty znalazła tak duże uznanie, że zyskała miano odrębnej teorii [Archel, Husillos, Larrinaga, Spence, 2009; Bebbington, Larrinaga-González, Moneva-Abadía, 2008; Deegan, 2019; Łada, Kozarkiewicz, 2013]. Teoria instytucjonalna i wywodząca się z niej teoria legitymizacji pozwalają spojrzeć na rachunkowość w odmienny od klasycznego sposób – nie tylko jako na obiektywną technologię obliczeniową, celowo i racjonalnie dostosowywaną do specyfiki organizacji i ich celów ekonomicznych, ale jako na aktywność ludzką i organizacyjną osadzoną w złożonym i dynamicznym otoczeniu społecznym, które obejmuje wiele pozaekonomicznych kontekstów (polityczny, kulturowy i religijny). Badania dotyczące roli i miejsca rachunkowości w dążeniach do uzyskania i utrzymania legitymizacji były prowadzone na wszystkich poziomach: otoczenia instytucjonalnego, globalnego i lokalnych rynków, międzynarodowych i krajowych regulatorów, podmiotów gospodarczych, a także kadry zarządzającej i specjalistów z rachunkowości. Rozważania teoretyczne i dociekania empiryczne składające się na dotychczasowy dorobek naukowy odnosiły się do wielu komponentów rachunkowości: sprawozdawczości finansowej i zintegrowanej, rachunkowości zarządczej, audytu zewnętrznego i wewnętrznego. Analiza literatury z tego zakresu wykazała, że pomimo dużej popularności tej problematyki – także w polskiej literaturze przedmiotu – ten obszar rozważań nie doczekał się jeszcze należnego mu przeglądu i analizy. W obliczu rozproszenia i fragmentaryzacji dotychczasowych studiów powstaje luka teoretyczna polegająca na niedostatecznym zrozumieniu złożoności związków legitymizacji oraz myśli i praktyki rachunkowości. Celem tego opracowania monograficznego jest zniwelowanie zidentyfikowanej luki poprzez syntezę dotychczasowych wyników badań i rozważań teoretycznych. Realizacja tego celu została przeprowadzona w formie autorskiego przeglądu głównych neoinstytucjonalnych nurtów i wątków dotychczasowych badań rachunkowości prowadzonych z wykorzystaniem konstruktu legitymizacji. Jednocześnie to opracowanie książkowe jest podsumowaniem ważnej części dotychczasowego dorobku Autorki. Wieloletni program naukowy pod hasłem „Społeczny wymiar rachunkowości” zapoczątkowany został w roku 2011 publikacją optującą za pilną potrzebą i zasadnością rozszerzenia merytorycznego i metodologicznego zakresu krajowych badań rachunkowości o pozytywne studia empiryczne skierowane raczej na lepsze zrozumienie praktyki gospodarczej niż normatywne wskazywanie obowiązujących wzorców pomiaru i sposobów ich osiągnięcia [Kozarkiewicz, Łada, 2011]. W kolejnych artykułach poruszana była problematyka podejść teoretycznych [Haslam, Łada, Kozarkiewicz, 2014; Łada, Kozarkiewicz, 2013, 2014] i metod badawczych [Łada, 2014] charakterystycznych dla badań społecznych aspektów rachunkowości. W pierwszych latach analizami objęto kwestie zaufania w rachunkowości i poprzez rachunkowość [Łada, 2015be], a następnie już bezpośrednio zwrócono uwagę na znaczenie legitymizacji dla organizacyjnych praktyk informacyjnych i zarządczych [Łada, 2015d, 2016bf, 2017b]. Ostania faza programu obejmowała przeprowadzenie badań empirycznych praktyk rachunkowości w polskich podmiotach różnego typu [Łada, 2016d; Łada, Dziubiński, 2017; Łada, Kołodziej-Hajdo, 2018]. Ukoronowaniem etapu badań empirycznych było opublikowanie na łamach Accounting, Auditing&Accountability Journal wyników studium przypadku praktyk kalkulacyjnych polskiej uczelni wyższej [Łada, Kozarkiewicz, Haslam, 2020]. Wnioski z badań przeprowadzonych na wcześniejszych etapach przyczyniły się do identyfikacji wskazanej luki teoretycznej oraz zadecydowały o przyjętym w monografii kierunku rozważań. Mają one na celu udzielenie odpowiedzi na bardzo ogólne pytanie badawcze: dlaczego i w jaki sposób legitymizacja kształtuje rachunkowość? Złożona odpowiedź na to pozornie proste pytanie została udzielona na podstawie przeglądu literatury naukowej oraz syntezy wniosków z dotychczasowych badań empirycznych, w tym tych własnych, uwzględniających specyficzne zmienne i dynamiczne środowisko instytucjonalne, z jakim mierzą się podmioty rozwijające się i stosujące rachunkowość w Polsce. Zastosowane podejście do przeglądu literatury ma charakter autorski, a nie systematyczny, o czym zadecydowało kilka powodów. Po pierwsze, granice współczesnej rachunkowości podlegają w ostatnich latach znacznemu rozszerzaniu, co stanowi wyraźną barierę przy wydzielaniu przez badaczy jej praktyk z ogółu aktywności gospodarczej. Po drugie, badania z wykorzystaniem teorii neoinstytucjonalnej, w których autorzy nawiązują do rachunkowości lub jej komponentów, są publikowane w czasopismach z bardzo szerokiego zakresu obszarów nauk społecznych – nie tylko rachunkowości, lecz także zarządzania, socjologii, etyki, polityki publicznej i wielu innych. Po trzecie, wzrost popularności teorii legitymizacji przypada na okres dynamicznego rozwoju idei społecznej odpowiedzialności, co wpływa na znaczącą nadreprezentację tej problematyki w ogóle analizowanych publikacji. Zastosowane autorskie podejście do ustalania kryteriów doboru przytaczanych pozycji literatury oraz przyjętego zakresu szczegółowości relacjonowania ich wyników pozwoliło zachować równowagę w prezentacji struktury problematyki poruszanej w dotychczasowych badaniach oraz lepiej podkreślić jej różnorodność i szerokie spektrum. Zniwelowaniu ewentualnych inklinacji w formułowaniu wniosków służyły odwołania do innych wycinkowych systematycznych przeglądów literatury oraz celowe zastosowanie różnych podstaw przeprowadzonych własnych przekrojowych analiz bazodanowych. Na finalny układ merytoryczny monografii i sposób prowadzenia wywodu miały wpływ także czas i miejsce badań. Oprócz wspomnianego już przesuwania się postrzegania granic rachunkowości zwrócono uwagę na kluczowe znaczenie nowoczesnych technologii dla kierunku ewolucji rachunkowości jako instytucji. Dostrzegana w praktyce homogenizacja procesów informacyjnych wraz z tendencją do włączania do rachunkowości coraz to nowszych form i środków komunikacji oraz rozwój konkurencyjnych profesji i obszarów kompetencyjnych powodują zacieranie się wyraźnych granic merytorycznych rachunkowości. W opracowaniu poruszono także kwestię utrzymywania się dualizmu w postrzeganiu roli, obszarów i metod prowadzenia badań naukowych z zakresu rachunkowości. W tym umownym podziale – na teorię rachunkowości i teorie o rachunkowości – analizowane badania wyraźnie mieszczą się w ramach tego drugiego podejścia. Tym samym przegląd dorobku w wybranym zakresie został dokonany przy założeniu, że dotychczasowe dociekania na temat legitymizacji mogły być prowadzone z uwzględnieniem wielu paradygmatów badawczych. Wyniki analiz dotyczące aktualnego stanu wiedzy na temat wzajemnych powiązań rachunkowości i typowo społecznej kategorii, jaką jest legitymizacja, zostały przedstawione w sześciu rozdziałach poprzedzonych wstępem, a podsumowanych w zakończeniu. Struktura opracowania wynika z przyjętej logiki wywodu oraz zidentyfikowanych nurtów i wątków dociekań. Rozdział pierwszy posłużył do ulokowania i wyjaśnienia przyjętej problematyki badawczej na tle wyzwań naukowych współczesnej rachunkowości. Celem zaprezentowanej w rozdziale drugim charakterystyki neoinstytucjonalnego nurtu badań rachunkowości było dobre teoretyczne osadzenie dalszych rozważań oraz wskazanie i wyjaśnienie najważniejszych konstruktów teoretycznych typowych dla tej szkoły myślenia. W rozdziale trzecim omówiono szczegółowo konstrukt legitymizacji i wykazano jego szerokie wykorzystanie w badaniach z obszaru zarządzania, w tym tych prowadzonych w odniesieniu do praktyk rachunkowości. Kolejne trzy rozdziały zawierają przegląd dotychczasowego dorobku naukowego z badanego obszaru. Wyniki uzyskane na podstawie studiów literaturowych przełożyły się na wyodrębnienie ich szczegółowych zakresów tematycznych. Rozdział czwarty prezentuje zagadnienie motywacji i sposobów dostosowania rachunkowości do podejmowanych zabiegów utrzymania legitymizacji instytucjonalnej i aktywnych wysiłków skierowanych na zmianę wymagań społecznych określanych jako przedsiębiorczość instytucjonalna. Rozdział piąty zawiera wyniki badań potwierdzające, że rachunkowość jest wykorzystywana do aktywnego kształtowania odbioru społecznego różnych obiektów i utrzymania legitymizacji strategicznej. Z kolei ostatni rozdział koncentruje się na analizie reakcji rachunkowości na sprzeczności logik obowiązujących w otoczeniu instytucjonalnym. Każda z tych części kończy się krótkim podsumowaniem wyników przeglądu badań empirycznych. W zakończeniu, w syntetycznej formie udzielono odpowiedzi na postawione pytanie badawcze oraz nakreślono kierunki dalszych badań łączących koncepcję legitymizacji i rachunkowość. Wieloletnie badania nad materiałem do tej monografii pozwoliły zgromadzić i przedstawić argumenty świadczące o tym, jak bogaty i różnorodny jest dotychczasowy dorobek neoinstytucjonalnej szkoły myślenia o związkach legitymizacji i rachunkowości. Jest to szkoła, w której rachunkowość jest postrzegana w dwóch zasadniczych perspektywach, które są swoim wzajemnym odzwierciedleniem i pozostają w dwustronnych dynamicznych relacjach. Pierwsza perspektywa instytucjonalna odnosi się do postrzegania rachunkowości jako podzielanego w społeczeństwie wzorca mentalnego i zbioru powiązanych z nim przekonań. Druga warstwa praktyk odpowiada fragmentom wyobrażonej lub faktycznej aktywności jednostek i organizacji identyfikowanej oraz kształtowanej w powiązaniu z obowiązującym wzorcem instytucjonalnym. Legitymizacja jako efekt równocześnie indywidualnej i kolektywnej oceny jest zjawiskiem społecznym sprzyjającym utrzymaniu spójności oczekiwań instytucjonalnych i aktywności podmiotów. W wyniku takich złożonych procesów społecznych rachunkowość staje się naturalnym produktem dążenia do utrzymania legitymizacji, w którym odbicie znajdują specyficzne normy, wartości, tradycje i wierzenia podzielane w danej społeczności. Rachunkowość jest jednak także potężnym narzędziem, które poprzez zgromadzony i pielęgnowany ładunek symboliczny umożliwia modyfikację społecznego odbioru postaw i działalności podmiotów gospodarczych oraz stosunkowo powolną, ale konsekwentną zmianę otoczenia instytucjonalnego. Wszystkie te czynniki powodują, że – paradoksalnie – rachunkowość, która wydaje się kwintesencją racjonalnego myślenia i zimnej kalkulacji, okazuje się znacznie bardziej nieracjonalna i emocjonalna, niż wielu jej badaczy jeszcze do niedawna byłoby gotowych przyznać. Rozważania przedstawione w kolejnych rozdziałach są najlepszym dowodem na to, jak ogromnie interesujące i perspektywiczne pole dla dociekań empirycznych otwiera ta konkluzja.

 [[[separator]]]

WSTĘP

RACHUNKOWOŚĆ JAKO PRAKTYKA I OBSZAR BADAWCZY
1.1. Rachunkowość jako odwzorowanie działalności gospodarczej
1.2. Rachunkowość jako aktywność ludzi i organizacji
1.3. Granice i obszary współczesnej rachunkowości

NEOINSTYTUCJONALNY NURT BADAŃ RACHUNKOWOŚCI
2.1. Instytucjonalizm w naukach społecznych
2.2. Teorie i modele neoinstytucjonalne
2.3. Zjawiska społeczne w badaniach neoinstytucjonalnych
2.4. Instytucjonalizm w badaniach rachunkowości

LEGITYMIZACJA JAKO KONSTRUKT TEORETYCZNY
3.1. Pojęcie legitymizacji
3.2. Nurty badań legitymizacji
3.3. Przegląd problematyki badań legitymizacji
3.4. Teoria legitymizacji w rachunkowości

RACHUNKOWOŚĆ JAKO PRODUKT LEGITYMIZACJI
4.1. Rachunkowość jako instytucja legitymizująca
4.2. Legitymizacja rachunkowości
4.3. Legitymizacja profesji związanych z rachunkowością
4.4. Legitymizacja nowych metod rachunkowości
4.5. Legitymizacja organizacji jako motyw rachunkowości

RACHUNKOWOŚĆ JAKO NARZĘDZIE LEGITYMIZACJI
5.1. Legitymizująca rola rachunkowości
5.2. Rachunkowość w odpowiedzi na kryzysy legitymizacyjne
5.3. Zarządzanie wrażeniem poprzez rachunkowość
5.4. Fasada rachunkowości społecznej odpowiedzialności
5.5. Legitymizatorzy związani z rachunkowością

RACHUNKOWOŚĆ W WARUNKACH LEGITYMIZACJI SPRZECZNEJ
6.1. Rachunkowość jako odzwierciedlenie logik instytucjonalnych
6.2. Rachunkowość w organizacjach hybrydowych
6.3. Rachunkowość jako składowa hipokryzji zorganizowanej

ZAKOŃCZENIE
Bibliografia
Spis rysunków
Spis tabel

 

Opis

Rok wydania: 2021
Wydanie: I
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza
Format: B5
Liczba stron: 300
Oprawa: miękka

Wstęp

Współczesna rachunkowość znajduje się w fascynującym punkcie przełomowym. Szybki rozwój technologiczny oraz towarzyszące mu trendy społeczno-gospodarcze stwarzają warunki do radykalnych zmian we wszystkich warstwach praktyk i myśli rachunkowości. Jednym z czynników sprawiających, że wyzwania te są pilne, jest zachodząca kompleksowa cyfryzacja i automatyzacja pomiaru ekonomicznego, która – jak się przewiduje – będzie powodowała zanikanie tradycyjnie postrzeganych profesji związanych z rachunkowością. Dotychczasowe badania naukowe sugerują, że taka transformacja wymaga zarówno rozwoju nowych koncepcji pomiaru, jak i społecznych negocjacji kwestii fundamentalnych dla rachunkowości: znaczenia gospodarczego, umownych granic praktyk i rozważań teoretycznych, potencjalnych kierunków ewolucji oraz skali i tempa zmian praktyk. Tematyka badawcza poruszona w monografii wpisuje się w nurt dyskusji na temat społecznych mechanizmów determinujących ewolucję rachunkowości jako abstrakcyjnego, kolektywnego wzorca mentalnego i źródła presji kształtującego realne praktyki ludzkie i organizacyjne. Z tej perspektywy rachunkowość zostanie przedstawiona jako produkt dążeń do utrzymania legitymizacji przez uczestników życia gospodarczego oraz narzędzie aktywnego manipulowania społecznym odbiorem. Tematyka badawcza zadecydowała o ulokowaniu rozważań w nurcie teorii neoinstytucjonalnej. Teoria ta jest zaliczana do jednego z głównych, dynamicznie rozwijających się nurtów współczesnych nauk organizacyjnych [Alvesson, Spicer, 2019; Czarniawska, 2008; Scott, 2005; Tolbert, Zucker, 1996]. Przejawem dojrzałości – oprócz wielu podsumowań i weryfikacji dorobku koncepcyjnego – jest jej szerokie zastosowanie jako soczewki teoretycznej w badaniach empirycznych dotyczących wszystkich aspektów działalności podmiotów gospodarczych. Stwierdzenie to odnosi się w szczególności do obszaru informacji biznesowej. Neoinstytucjonalizm należy aktualnie do najważniejszych współczesnych akademickich szkół myślenia o społecznym wymiarze rachunkowości [Abernethy, Chua, 1996; Hopwood, Miller, 1994; Lounsbury, 2008; Rana, Hoque, 2020; Ribeiro, Scapens, 2006; Suddaby, Saxton, Gunz, 2015]. Legitymizacja jest w tym nurcie postrzegana jako centralny społeczny czynnik determinujący rozwój teorii, kanonu wiedzy i praktyki rachunkowości. Z tej perspektywy rachunkowość i jej komponenty są studiowane w relacji do złożonego środowiska instytucjonalnego kształtowanego przez ludzi, ale równocześnie bardzo silnie na nich oddziałującego. Podobnie jak w innych obszarach nauk społeczno-ekonomicznych, także w badaniach w zakresie rachunkowości obserwowany jest systematyczny wzrost zainteresowania procesami legitymizacyjnymi i ich rolą w kreowaniu praktyk gospodarczych i organizacyjnych. Na polu rachunkowości koncepcja legitymizacji jako głównego motywatora implementacji określonych praktyk informacyjnych przez podmioty znalazła tak duże uznanie, że zyskała miano odrębnej teorii [Archel, Husillos, Larrinaga, Spence, 2009; Bebbington, Larrinaga-González, Moneva-Abadía, 2008; Deegan, 2019; Łada, Kozarkiewicz, 2013]. Teoria instytucjonalna i wywodząca się z niej teoria legitymizacji pozwalają spojrzeć na rachunkowość w odmienny od klasycznego sposób – nie tylko jako na obiektywną technologię obliczeniową, celowo i racjonalnie dostosowywaną do specyfiki organizacji i ich celów ekonomicznych, ale jako na aktywność ludzką i organizacyjną osadzoną w złożonym i dynamicznym otoczeniu społecznym, które obejmuje wiele pozaekonomicznych kontekstów (polityczny, kulturowy i religijny). Badania dotyczące roli i miejsca rachunkowości w dążeniach do uzyskania i utrzymania legitymizacji były prowadzone na wszystkich poziomach: otoczenia instytucjonalnego, globalnego i lokalnych rynków, międzynarodowych i krajowych regulatorów, podmiotów gospodarczych, a także kadry zarządzającej i specjalistów z rachunkowości. Rozważania teoretyczne i dociekania empiryczne składające się na dotychczasowy dorobek naukowy odnosiły się do wielu komponentów rachunkowości: sprawozdawczości finansowej i zintegrowanej, rachunkowości zarządczej, audytu zewnętrznego i wewnętrznego. Analiza literatury z tego zakresu wykazała, że pomimo dużej popularności tej problematyki – także w polskiej literaturze przedmiotu – ten obszar rozważań nie doczekał się jeszcze należnego mu przeglądu i analizy. W obliczu rozproszenia i fragmentaryzacji dotychczasowych studiów powstaje luka teoretyczna polegająca na niedostatecznym zrozumieniu złożoności związków legitymizacji oraz myśli i praktyki rachunkowości. Celem tego opracowania monograficznego jest zniwelowanie zidentyfikowanej luki poprzez syntezę dotychczasowych wyników badań i rozważań teoretycznych. Realizacja tego celu została przeprowadzona w formie autorskiego przeglądu głównych neoinstytucjonalnych nurtów i wątków dotychczasowych badań rachunkowości prowadzonych z wykorzystaniem konstruktu legitymizacji. Jednocześnie to opracowanie książkowe jest podsumowaniem ważnej części dotychczasowego dorobku Autorki. Wieloletni program naukowy pod hasłem „Społeczny wymiar rachunkowości” zapoczątkowany został w roku 2011 publikacją optującą za pilną potrzebą i zasadnością rozszerzenia merytorycznego i metodologicznego zakresu krajowych badań rachunkowości o pozytywne studia empiryczne skierowane raczej na lepsze zrozumienie praktyki gospodarczej niż normatywne wskazywanie obowiązujących wzorców pomiaru i sposobów ich osiągnięcia [Kozarkiewicz, Łada, 2011]. W kolejnych artykułach poruszana była problematyka podejść teoretycznych [Haslam, Łada, Kozarkiewicz, 2014; Łada, Kozarkiewicz, 2013, 2014] i metod badawczych [Łada, 2014] charakterystycznych dla badań społecznych aspektów rachunkowości. W pierwszych latach analizami objęto kwestie zaufania w rachunkowości i poprzez rachunkowość [Łada, 2015be], a następnie już bezpośrednio zwrócono uwagę na znaczenie legitymizacji dla organizacyjnych praktyk informacyjnych i zarządczych [Łada, 2015d, 2016bf, 2017b]. Ostania faza programu obejmowała przeprowadzenie badań empirycznych praktyk rachunkowości w polskich podmiotach różnego typu [Łada, 2016d; Łada, Dziubiński, 2017; Łada, Kołodziej-Hajdo, 2018]. Ukoronowaniem etapu badań empirycznych było opublikowanie na łamach Accounting, Auditing&Accountability Journal wyników studium przypadku praktyk kalkulacyjnych polskiej uczelni wyższej [Łada, Kozarkiewicz, Haslam, 2020]. Wnioski z badań przeprowadzonych na wcześniejszych etapach przyczyniły się do identyfikacji wskazanej luki teoretycznej oraz zadecydowały o przyjętym w monografii kierunku rozważań. Mają one na celu udzielenie odpowiedzi na bardzo ogólne pytanie badawcze: dlaczego i w jaki sposób legitymizacja kształtuje rachunkowość? Złożona odpowiedź na to pozornie proste pytanie została udzielona na podstawie przeglądu literatury naukowej oraz syntezy wniosków z dotychczasowych badań empirycznych, w tym tych własnych, uwzględniających specyficzne zmienne i dynamiczne środowisko instytucjonalne, z jakim mierzą się podmioty rozwijające się i stosujące rachunkowość w Polsce. Zastosowane podejście do przeglądu literatury ma charakter autorski, a nie systematyczny, o czym zadecydowało kilka powodów. Po pierwsze, granice współczesnej rachunkowości podlegają w ostatnich latach znacznemu rozszerzaniu, co stanowi wyraźną barierę przy wydzielaniu przez badaczy jej praktyk z ogółu aktywności gospodarczej. Po drugie, badania z wykorzystaniem teorii neoinstytucjonalnej, w których autorzy nawiązują do rachunkowości lub jej komponentów, są publikowane w czasopismach z bardzo szerokiego zakresu obszarów nauk społecznych – nie tylko rachunkowości, lecz także zarządzania, socjologii, etyki, polityki publicznej i wielu innych. Po trzecie, wzrost popularności teorii legitymizacji przypada na okres dynamicznego rozwoju idei społecznej odpowiedzialności, co wpływa na znaczącą nadreprezentację tej problematyki w ogóle analizowanych publikacji. Zastosowane autorskie podejście do ustalania kryteriów doboru przytaczanych pozycji literatury oraz przyjętego zakresu szczegółowości relacjonowania ich wyników pozwoliło zachować równowagę w prezentacji struktury problematyki poruszanej w dotychczasowych badaniach oraz lepiej podkreślić jej różnorodność i szerokie spektrum. Zniwelowaniu ewentualnych inklinacji w formułowaniu wniosków służyły odwołania do innych wycinkowych systematycznych przeglądów literatury oraz celowe zastosowanie różnych podstaw przeprowadzonych własnych przekrojowych analiz bazodanowych. Na finalny układ merytoryczny monografii i sposób prowadzenia wywodu miały wpływ także czas i miejsce badań. Oprócz wspomnianego już przesuwania się postrzegania granic rachunkowości zwrócono uwagę na kluczowe znaczenie nowoczesnych technologii dla kierunku ewolucji rachunkowości jako instytucji. Dostrzegana w praktyce homogenizacja procesów informacyjnych wraz z tendencją do włączania do rachunkowości coraz to nowszych form i środków komunikacji oraz rozwój konkurencyjnych profesji i obszarów kompetencyjnych powodują zacieranie się wyraźnych granic merytorycznych rachunkowości. W opracowaniu poruszono także kwestię utrzymywania się dualizmu w postrzeganiu roli, obszarów i metod prowadzenia badań naukowych z zakresu rachunkowości. W tym umownym podziale – na teorię rachunkowości i teorie o rachunkowości – analizowane badania wyraźnie mieszczą się w ramach tego drugiego podejścia. Tym samym przegląd dorobku w wybranym zakresie został dokonany przy założeniu, że dotychczasowe dociekania na temat legitymizacji mogły być prowadzone z uwzględnieniem wielu paradygmatów badawczych. Wyniki analiz dotyczące aktualnego stanu wiedzy na temat wzajemnych powiązań rachunkowości i typowo społecznej kategorii, jaką jest legitymizacja, zostały przedstawione w sześciu rozdziałach poprzedzonych wstępem, a podsumowanych w zakończeniu. Struktura opracowania wynika z przyjętej logiki wywodu oraz zidentyfikowanych nurtów i wątków dociekań. Rozdział pierwszy posłużył do ulokowania i wyjaśnienia przyjętej problematyki badawczej na tle wyzwań naukowych współczesnej rachunkowości. Celem zaprezentowanej w rozdziale drugim charakterystyki neoinstytucjonalnego nurtu badań rachunkowości było dobre teoretyczne osadzenie dalszych rozważań oraz wskazanie i wyjaśnienie najważniejszych konstruktów teoretycznych typowych dla tej szkoły myślenia. W rozdziale trzecim omówiono szczegółowo konstrukt legitymizacji i wykazano jego szerokie wykorzystanie w badaniach z obszaru zarządzania, w tym tych prowadzonych w odniesieniu do praktyk rachunkowości. Kolejne trzy rozdziały zawierają przegląd dotychczasowego dorobku naukowego z badanego obszaru. Wyniki uzyskane na podstawie studiów literaturowych przełożyły się na wyodrębnienie ich szczegółowych zakresów tematycznych. Rozdział czwarty prezentuje zagadnienie motywacji i sposobów dostosowania rachunkowości do podejmowanych zabiegów utrzymania legitymizacji instytucjonalnej i aktywnych wysiłków skierowanych na zmianę wymagań społecznych określanych jako przedsiębiorczość instytucjonalna. Rozdział piąty zawiera wyniki badań potwierdzające, że rachunkowość jest wykorzystywana do aktywnego kształtowania odbioru społecznego różnych obiektów i utrzymania legitymizacji strategicznej. Z kolei ostatni rozdział koncentruje się na analizie reakcji rachunkowości na sprzeczności logik obowiązujących w otoczeniu instytucjonalnym. Każda z tych części kończy się krótkim podsumowaniem wyników przeglądu badań empirycznych. W zakończeniu, w syntetycznej formie udzielono odpowiedzi na postawione pytanie badawcze oraz nakreślono kierunki dalszych badań łączących koncepcję legitymizacji i rachunkowość. Wieloletnie badania nad materiałem do tej monografii pozwoliły zgromadzić i przedstawić argumenty świadczące o tym, jak bogaty i różnorodny jest dotychczasowy dorobek neoinstytucjonalnej szkoły myślenia o związkach legitymizacji i rachunkowości. Jest to szkoła, w której rachunkowość jest postrzegana w dwóch zasadniczych perspektywach, które są swoim wzajemnym odzwierciedleniem i pozostają w dwustronnych dynamicznych relacjach. Pierwsza perspektywa instytucjonalna odnosi się do postrzegania rachunkowości jako podzielanego w społeczeństwie wzorca mentalnego i zbioru powiązanych z nim przekonań. Druga warstwa praktyk odpowiada fragmentom wyobrażonej lub faktycznej aktywności jednostek i organizacji identyfikowanej oraz kształtowanej w powiązaniu z obowiązującym wzorcem instytucjonalnym. Legitymizacja jako efekt równocześnie indywidualnej i kolektywnej oceny jest zjawiskiem społecznym sprzyjającym utrzymaniu spójności oczekiwań instytucjonalnych i aktywności podmiotów. W wyniku takich złożonych procesów społecznych rachunkowość staje się naturalnym produktem dążenia do utrzymania legitymizacji, w którym odbicie znajdują specyficzne normy, wartości, tradycje i wierzenia podzielane w danej społeczności. Rachunkowość jest jednak także potężnym narzędziem, które poprzez zgromadzony i pielęgnowany ładunek symboliczny umożliwia modyfikację społecznego odbioru postaw i działalności podmiotów gospodarczych oraz stosunkowo powolną, ale konsekwentną zmianę otoczenia instytucjonalnego. Wszystkie te czynniki powodują, że – paradoksalnie – rachunkowość, która wydaje się kwintesencją racjonalnego myślenia i zimnej kalkulacji, okazuje się znacznie bardziej nieracjonalna i emocjonalna, niż wielu jej badaczy jeszcze do niedawna byłoby gotowych przyznać. Rozważania przedstawione w kolejnych rozdziałach są najlepszym dowodem na to, jak ogromnie interesujące i perspektywiczne pole dla dociekań empirycznych otwiera ta konkluzja.

 

Spis treści

WSTĘP

RACHUNKOWOŚĆ JAKO PRAKTYKA I OBSZAR BADAWCZY
1.1. Rachunkowość jako odwzorowanie działalności gospodarczej
1.2. Rachunkowość jako aktywność ludzi i organizacji
1.3. Granice i obszary współczesnej rachunkowości

NEOINSTYTUCJONALNY NURT BADAŃ RACHUNKOWOŚCI
2.1. Instytucjonalizm w naukach społecznych
2.2. Teorie i modele neoinstytucjonalne
2.3. Zjawiska społeczne w badaniach neoinstytucjonalnych
2.4. Instytucjonalizm w badaniach rachunkowości

LEGITYMIZACJA JAKO KONSTRUKT TEORETYCZNY
3.1. Pojęcie legitymizacji
3.2. Nurty badań legitymizacji
3.3. Przegląd problematyki badań legitymizacji
3.4. Teoria legitymizacji w rachunkowości

RACHUNKOWOŚĆ JAKO PRODUKT LEGITYMIZACJI
4.1. Rachunkowość jako instytucja legitymizująca
4.2. Legitymizacja rachunkowości
4.3. Legitymizacja profesji związanych z rachunkowością
4.4. Legitymizacja nowych metod rachunkowości
4.5. Legitymizacja organizacji jako motyw rachunkowości

RACHUNKOWOŚĆ JAKO NARZĘDZIE LEGITYMIZACJI
5.1. Legitymizująca rola rachunkowości
5.2. Rachunkowość w odpowiedzi na kryzysy legitymizacyjne
5.3. Zarządzanie wrażeniem poprzez rachunkowość
5.4. Fasada rachunkowości społecznej odpowiedzialności
5.5. Legitymizatorzy związani z rachunkowością

RACHUNKOWOŚĆ W WARUNKACH LEGITYMIZACJI SPRZECZNEJ
6.1. Rachunkowość jako odzwierciedlenie logik instytucjonalnych
6.2. Rachunkowość w organizacjach hybrydowych
6.3. Rachunkowość jako składowa hipokryzji zorganizowanej

ZAKOŃCZENIE
Bibliografia
Spis rysunków
Spis tabel

 

Opinie

Twoja ocena:
Rok wydania: 2021
Wydanie: I
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza
Format: B5
Liczba stron: 300
Oprawa: miękka

Współczesna rachunkowość znajduje się w fascynującym punkcie przełomowym. Szybki rozwój technologiczny oraz towarzyszące mu trendy społeczno-gospodarcze stwarzają warunki do radykalnych zmian we wszystkich warstwach praktyk i myśli rachunkowości. Jednym z czynników sprawiających, że wyzwania te są pilne, jest zachodząca kompleksowa cyfryzacja i automatyzacja pomiaru ekonomicznego, która – jak się przewiduje – będzie powodowała zanikanie tradycyjnie postrzeganych profesji związanych z rachunkowością. Dotychczasowe badania naukowe sugerują, że taka transformacja wymaga zarówno rozwoju nowych koncepcji pomiaru, jak i społecznych negocjacji kwestii fundamentalnych dla rachunkowości: znaczenia gospodarczego, umownych granic praktyk i rozważań teoretycznych, potencjalnych kierunków ewolucji oraz skali i tempa zmian praktyk. Tematyka badawcza poruszona w monografii wpisuje się w nurt dyskusji na temat społecznych mechanizmów determinujących ewolucję rachunkowości jako abstrakcyjnego, kolektywnego wzorca mentalnego i źródła presji kształtującego realne praktyki ludzkie i organizacyjne. Z tej perspektywy rachunkowość zostanie przedstawiona jako produkt dążeń do utrzymania legitymizacji przez uczestników życia gospodarczego oraz narzędzie aktywnego manipulowania społecznym odbiorem. Tematyka badawcza zadecydowała o ulokowaniu rozważań w nurcie teorii neoinstytucjonalnej. Teoria ta jest zaliczana do jednego z głównych, dynamicznie rozwijających się nurtów współczesnych nauk organizacyjnych [Alvesson, Spicer, 2019; Czarniawska, 2008; Scott, 2005; Tolbert, Zucker, 1996]. Przejawem dojrzałości – oprócz wielu podsumowań i weryfikacji dorobku koncepcyjnego – jest jej szerokie zastosowanie jako soczewki teoretycznej w badaniach empirycznych dotyczących wszystkich aspektów działalności podmiotów gospodarczych. Stwierdzenie to odnosi się w szczególności do obszaru informacji biznesowej. Neoinstytucjonalizm należy aktualnie do najważniejszych współczesnych akademickich szkół myślenia o społecznym wymiarze rachunkowości [Abernethy, Chua, 1996; Hopwood, Miller, 1994; Lounsbury, 2008; Rana, Hoque, 2020; Ribeiro, Scapens, 2006; Suddaby, Saxton, Gunz, 2015]. Legitymizacja jest w tym nurcie postrzegana jako centralny społeczny czynnik determinujący rozwój teorii, kanonu wiedzy i praktyki rachunkowości. Z tej perspektywy rachunkowość i jej komponenty są studiowane w relacji do złożonego środowiska instytucjonalnego kształtowanego przez ludzi, ale równocześnie bardzo silnie na nich oddziałującego. Podobnie jak w innych obszarach nauk społeczno-ekonomicznych, także w badaniach w zakresie rachunkowości obserwowany jest systematyczny wzrost zainteresowania procesami legitymizacyjnymi i ich rolą w kreowaniu praktyk gospodarczych i organizacyjnych. Na polu rachunkowości koncepcja legitymizacji jako głównego motywatora implementacji określonych praktyk informacyjnych przez podmioty znalazła tak duże uznanie, że zyskała miano odrębnej teorii [Archel, Husillos, Larrinaga, Spence, 2009; Bebbington, Larrinaga-González, Moneva-Abadía, 2008; Deegan, 2019; Łada, Kozarkiewicz, 2013]. Teoria instytucjonalna i wywodząca się z niej teoria legitymizacji pozwalają spojrzeć na rachunkowość w odmienny od klasycznego sposób – nie tylko jako na obiektywną technologię obliczeniową, celowo i racjonalnie dostosowywaną do specyfiki organizacji i ich celów ekonomicznych, ale jako na aktywność ludzką i organizacyjną osadzoną w złożonym i dynamicznym otoczeniu społecznym, które obejmuje wiele pozaekonomicznych kontekstów (polityczny, kulturowy i religijny). Badania dotyczące roli i miejsca rachunkowości w dążeniach do uzyskania i utrzymania legitymizacji były prowadzone na wszystkich poziomach: otoczenia instytucjonalnego, globalnego i lokalnych rynków, międzynarodowych i krajowych regulatorów, podmiotów gospodarczych, a także kadry zarządzającej i specjalistów z rachunkowości. Rozważania teoretyczne i dociekania empiryczne składające się na dotychczasowy dorobek naukowy odnosiły się do wielu komponentów rachunkowości: sprawozdawczości finansowej i zintegrowanej, rachunkowości zarządczej, audytu zewnętrznego i wewnętrznego. Analiza literatury z tego zakresu wykazała, że pomimo dużej popularności tej problematyki – także w polskiej literaturze przedmiotu – ten obszar rozważań nie doczekał się jeszcze należnego mu przeglądu i analizy. W obliczu rozproszenia i fragmentaryzacji dotychczasowych studiów powstaje luka teoretyczna polegająca na niedostatecznym zrozumieniu złożoności związków legitymizacji oraz myśli i praktyki rachunkowości. Celem tego opracowania monograficznego jest zniwelowanie zidentyfikowanej luki poprzez syntezę dotychczasowych wyników badań i rozważań teoretycznych. Realizacja tego celu została przeprowadzona w formie autorskiego przeglądu głównych neoinstytucjonalnych nurtów i wątków dotychczasowych badań rachunkowości prowadzonych z wykorzystaniem konstruktu legitymizacji. Jednocześnie to opracowanie książkowe jest podsumowaniem ważnej części dotychczasowego dorobku Autorki. Wieloletni program naukowy pod hasłem „Społeczny wymiar rachunkowości” zapoczątkowany został w roku 2011 publikacją optującą za pilną potrzebą i zasadnością rozszerzenia merytorycznego i metodologicznego zakresu krajowych badań rachunkowości o pozytywne studia empiryczne skierowane raczej na lepsze zrozumienie praktyki gospodarczej niż normatywne wskazywanie obowiązujących wzorców pomiaru i sposobów ich osiągnięcia [Kozarkiewicz, Łada, 2011]. W kolejnych artykułach poruszana była problematyka podejść teoretycznych [Haslam, Łada, Kozarkiewicz, 2014; Łada, Kozarkiewicz, 2013, 2014] i metod badawczych [Łada, 2014] charakterystycznych dla badań społecznych aspektów rachunkowości. W pierwszych latach analizami objęto kwestie zaufania w rachunkowości i poprzez rachunkowość [Łada, 2015be], a następnie już bezpośrednio zwrócono uwagę na znaczenie legitymizacji dla organizacyjnych praktyk informacyjnych i zarządczych [Łada, 2015d, 2016bf, 2017b]. Ostania faza programu obejmowała przeprowadzenie badań empirycznych praktyk rachunkowości w polskich podmiotach różnego typu [Łada, 2016d; Łada, Dziubiński, 2017; Łada, Kołodziej-Hajdo, 2018]. Ukoronowaniem etapu badań empirycznych było opublikowanie na łamach Accounting, Auditing&Accountability Journal wyników studium przypadku praktyk kalkulacyjnych polskiej uczelni wyższej [Łada, Kozarkiewicz, Haslam, 2020]. Wnioski z badań przeprowadzonych na wcześniejszych etapach przyczyniły się do identyfikacji wskazanej luki teoretycznej oraz zadecydowały o przyjętym w monografii kierunku rozważań. Mają one na celu udzielenie odpowiedzi na bardzo ogólne pytanie badawcze: dlaczego i w jaki sposób legitymizacja kształtuje rachunkowość? Złożona odpowiedź na to pozornie proste pytanie została udzielona na podstawie przeglądu literatury naukowej oraz syntezy wniosków z dotychczasowych badań empirycznych, w tym tych własnych, uwzględniających specyficzne zmienne i dynamiczne środowisko instytucjonalne, z jakim mierzą się podmioty rozwijające się i stosujące rachunkowość w Polsce. Zastosowane podejście do przeglądu literatury ma charakter autorski, a nie systematyczny, o czym zadecydowało kilka powodów. Po pierwsze, granice współczesnej rachunkowości podlegają w ostatnich latach znacznemu rozszerzaniu, co stanowi wyraźną barierę przy wydzielaniu przez badaczy jej praktyk z ogółu aktywności gospodarczej. Po drugie, badania z wykorzystaniem teorii neoinstytucjonalnej, w których autorzy nawiązują do rachunkowości lub jej komponentów, są publikowane w czasopismach z bardzo szerokiego zakresu obszarów nauk społecznych – nie tylko rachunkowości, lecz także zarządzania, socjologii, etyki, polityki publicznej i wielu innych. Po trzecie, wzrost popularności teorii legitymizacji przypada na okres dynamicznego rozwoju idei społecznej odpowiedzialności, co wpływa na znaczącą nadreprezentację tej problematyki w ogóle analizowanych publikacji. Zastosowane autorskie podejście do ustalania kryteriów doboru przytaczanych pozycji literatury oraz przyjętego zakresu szczegółowości relacjonowania ich wyników pozwoliło zachować równowagę w prezentacji struktury problematyki poruszanej w dotychczasowych badaniach oraz lepiej podkreślić jej różnorodność i szerokie spektrum. Zniwelowaniu ewentualnych inklinacji w formułowaniu wniosków służyły odwołania do innych wycinkowych systematycznych przeglądów literatury oraz celowe zastosowanie różnych podstaw przeprowadzonych własnych przekrojowych analiz bazodanowych. Na finalny układ merytoryczny monografii i sposób prowadzenia wywodu miały wpływ także czas i miejsce badań. Oprócz wspomnianego już przesuwania się postrzegania granic rachunkowości zwrócono uwagę na kluczowe znaczenie nowoczesnych technologii dla kierunku ewolucji rachunkowości jako instytucji. Dostrzegana w praktyce homogenizacja procesów informacyjnych wraz z tendencją do włączania do rachunkowości coraz to nowszych form i środków komunikacji oraz rozwój konkurencyjnych profesji i obszarów kompetencyjnych powodują zacieranie się wyraźnych granic merytorycznych rachunkowości. W opracowaniu poruszono także kwestię utrzymywania się dualizmu w postrzeganiu roli, obszarów i metod prowadzenia badań naukowych z zakresu rachunkowości. W tym umownym podziale – na teorię rachunkowości i teorie o rachunkowości – analizowane badania wyraźnie mieszczą się w ramach tego drugiego podejścia. Tym samym przegląd dorobku w wybranym zakresie został dokonany przy założeniu, że dotychczasowe dociekania na temat legitymizacji mogły być prowadzone z uwzględnieniem wielu paradygmatów badawczych. Wyniki analiz dotyczące aktualnego stanu wiedzy na temat wzajemnych powiązań rachunkowości i typowo społecznej kategorii, jaką jest legitymizacja, zostały przedstawione w sześciu rozdziałach poprzedzonych wstępem, a podsumowanych w zakończeniu. Struktura opracowania wynika z przyjętej logiki wywodu oraz zidentyfikowanych nurtów i wątków dociekań. Rozdział pierwszy posłużył do ulokowania i wyjaśnienia przyjętej problematyki badawczej na tle wyzwań naukowych współczesnej rachunkowości. Celem zaprezentowanej w rozdziale drugim charakterystyki neoinstytucjonalnego nurtu badań rachunkowości było dobre teoretyczne osadzenie dalszych rozważań oraz wskazanie i wyjaśnienie najważniejszych konstruktów teoretycznych typowych dla tej szkoły myślenia. W rozdziale trzecim omówiono szczegółowo konstrukt legitymizacji i wykazano jego szerokie wykorzystanie w badaniach z obszaru zarządzania, w tym tych prowadzonych w odniesieniu do praktyk rachunkowości. Kolejne trzy rozdziały zawierają przegląd dotychczasowego dorobku naukowego z badanego obszaru. Wyniki uzyskane na podstawie studiów literaturowych przełożyły się na wyodrębnienie ich szczegółowych zakresów tematycznych. Rozdział czwarty prezentuje zagadnienie motywacji i sposobów dostosowania rachunkowości do podejmowanych zabiegów utrzymania legitymizacji instytucjonalnej i aktywnych wysiłków skierowanych na zmianę wymagań społecznych określanych jako przedsiębiorczość instytucjonalna. Rozdział piąty zawiera wyniki badań potwierdzające, że rachunkowość jest wykorzystywana do aktywnego kształtowania odbioru społecznego różnych obiektów i utrzymania legitymizacji strategicznej. Z kolei ostatni rozdział koncentruje się na analizie reakcji rachunkowości na sprzeczności logik obowiązujących w otoczeniu instytucjonalnym. Każda z tych części kończy się krótkim podsumowaniem wyników przeglądu badań empirycznych. W zakończeniu, w syntetycznej formie udzielono odpowiedzi na postawione pytanie badawcze oraz nakreślono kierunki dalszych badań łączących koncepcję legitymizacji i rachunkowość. Wieloletnie badania nad materiałem do tej monografii pozwoliły zgromadzić i przedstawić argumenty świadczące o tym, jak bogaty i różnorodny jest dotychczasowy dorobek neoinstytucjonalnej szkoły myślenia o związkach legitymizacji i rachunkowości. Jest to szkoła, w której rachunkowość jest postrzegana w dwóch zasadniczych perspektywach, które są swoim wzajemnym odzwierciedleniem i pozostają w dwustronnych dynamicznych relacjach. Pierwsza perspektywa instytucjonalna odnosi się do postrzegania rachunkowości jako podzielanego w społeczeństwie wzorca mentalnego i zbioru powiązanych z nim przekonań. Druga warstwa praktyk odpowiada fragmentom wyobrażonej lub faktycznej aktywności jednostek i organizacji identyfikowanej oraz kształtowanej w powiązaniu z obowiązującym wzorcem instytucjonalnym. Legitymizacja jako efekt równocześnie indywidualnej i kolektywnej oceny jest zjawiskiem społecznym sprzyjającym utrzymaniu spójności oczekiwań instytucjonalnych i aktywności podmiotów. W wyniku takich złożonych procesów społecznych rachunkowość staje się naturalnym produktem dążenia do utrzymania legitymizacji, w którym odbicie znajdują specyficzne normy, wartości, tradycje i wierzenia podzielane w danej społeczności. Rachunkowość jest jednak także potężnym narzędziem, które poprzez zgromadzony i pielęgnowany ładunek symboliczny umożliwia modyfikację społecznego odbioru postaw i działalności podmiotów gospodarczych oraz stosunkowo powolną, ale konsekwentną zmianę otoczenia instytucjonalnego. Wszystkie te czynniki powodują, że – paradoksalnie – rachunkowość, która wydaje się kwintesencją racjonalnego myślenia i zimnej kalkulacji, okazuje się znacznie bardziej nieracjonalna i emocjonalna, niż wielu jej badaczy jeszcze do niedawna byłoby gotowych przyznać. Rozważania przedstawione w kolejnych rozdziałach są najlepszym dowodem na to, jak ogromnie interesujące i perspektywiczne pole dla dociekań empirycznych otwiera ta konkluzja.

 

WSTĘP

RACHUNKOWOŚĆ JAKO PRAKTYKA I OBSZAR BADAWCZY
1.1. Rachunkowość jako odwzorowanie działalności gospodarczej
1.2. Rachunkowość jako aktywność ludzi i organizacji
1.3. Granice i obszary współczesnej rachunkowości

NEOINSTYTUCJONALNY NURT BADAŃ RACHUNKOWOŚCI
2.1. Instytucjonalizm w naukach społecznych
2.2. Teorie i modele neoinstytucjonalne
2.3. Zjawiska społeczne w badaniach neoinstytucjonalnych
2.4. Instytucjonalizm w badaniach rachunkowości

LEGITYMIZACJA JAKO KONSTRUKT TEORETYCZNY
3.1. Pojęcie legitymizacji
3.2. Nurty badań legitymizacji
3.3. Przegląd problematyki badań legitymizacji
3.4. Teoria legitymizacji w rachunkowości

RACHUNKOWOŚĆ JAKO PRODUKT LEGITYMIZACJI
4.1. Rachunkowość jako instytucja legitymizująca
4.2. Legitymizacja rachunkowości
4.3. Legitymizacja profesji związanych z rachunkowością
4.4. Legitymizacja nowych metod rachunkowości
4.5. Legitymizacja organizacji jako motyw rachunkowości

RACHUNKOWOŚĆ JAKO NARZĘDZIE LEGITYMIZACJI
5.1. Legitymizująca rola rachunkowości
5.2. Rachunkowość w odpowiedzi na kryzysy legitymizacyjne
5.3. Zarządzanie wrażeniem poprzez rachunkowość
5.4. Fasada rachunkowości społecznej odpowiedzialności
5.5. Legitymizatorzy związani z rachunkowością

RACHUNKOWOŚĆ W WARUNKACH LEGITYMIZACJI SPRZECZNEJ
6.1. Rachunkowość jako odzwierciedlenie logik instytucjonalnych
6.2. Rachunkowość w organizacjach hybrydowych
6.3. Rachunkowość jako składowa hipokryzji zorganizowanej

ZAKOŃCZENIE
Bibliografia
Spis rysunków
Spis tabel

 

Napisz swoją opinię
Twoja ocena:
Szybka wysyłka zamówień
Kup online i odbierz na uczelni
Bezpieczne płatności
pixel