PREZYDENCJA W UNII EUROPEJSKIEJ Praktyka i teoria

Książka składa się z trzech powiązanych ze sobą części. Pierwsza przedstawia analizy ważniejszych prezydencji sprawowanych przez państwa członkowskie Unii Europejskiej w ostatnich dziesięciu latach. Druga prezentuje analizy sprawności prezydencji zarówno w fazie jej przygotowań, jak i już sprawowania. Trzecia część książki przedstawia analizę nowych procedur komitologicznych w kontekście zmian procesu podejmowania decyzji w UE wynikających z Traktatu z Lizbony. W opracowaniach zaprezentowano wyniki badań wielodyscyplinarnych, posługujących się metodami właściwymi naukom politycznym, naukom o zarządzaniu, a także ekonomicznej analizie prawa.

W opracowaniu uwzględniono przede wszystkim te zagadnienia przygotowania i sprawowania prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, które mają szczególne znaczenie dla Polski.

Publikację przygotował zespół naukowy koordynowany przez Katedrę Prawa Europejskiego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie we współpracy z Departamentem Polityki Europejskiej Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Książka ta na pewno nie ujdzie uwadze osób zainteresowanych aktualną dla Polski tematyką prezydencji w Unii Europejskiej. Prezentuje ona wyniki badań dużego, kierowanego przez prof. Artura Nowaka-Fara zespołu naukowego, zajmującego się od niemal roku tym zagadnieniem. Jest to już drugie opracowanie przedstawione przez ten zespół, dotyczące szeroko pojmowanego zagadnienia prezydencji - poprzednia publikacja ukazała się pod koniec 2010 r. nakładem Oficyny Wydawniczej Szkoły Głównej Handlowej pt. Prezydencja w Unii Europejskiej. Instytucje, prawo i organizacja.

Wspomniane opracowanie, które poprzedziło obecną publikację, dotyczyło analizy międzynarodowej praktyki wykonywania przewodnictwa w organizacjach międzynarodowych oraz analizowało w tym kontekście prezydencję unijną, przedstawiało obszerną analizę zmian instytucjonalno-prawnych wprowadzonych do instytucji prezydencji przez traktat z Lizbony, a także omawiało specyficzne rozwiązania dotyczące sprawowania przewodnictwa w Radzie UE w obszarze poszczególnych sfer aktywności Unii Europejskiej. Publikację podsumowywała wstępna ogólniejsza refleksja dotycząca tego, jak w obecnej postaci można ująć i zinterpretować prezydencję.

Książka podejmuje wątki przedstawione w poprzedniej pracy przygotowanej przez zespół kierowany przez prof. Artura Nowaka-Fara. Traktuje przy tym zagadnienie prezydencji wielowymiarowo. Autorzy poszczególnych opracowań postarali się przedstawić krajową praktykę wykonywania prezydencji w zakresie pozwalającym na sformułowanie wniosków porównawczych oraz tych odnoszących się do jakości sprawowania prezydencji i jej oceny. Pewna liczba przedstawionych w pracy analiz dotyczy natomiast tego, jak można owe oceny formułować, zwa­żywszy na skomplikowanie prezydencji jako zjawiska społeczno-politycznego, co powoduje, że szczególnie nadaje się ona do różnorodnych interpretacji - do bardzo zróżnicowanych systemów oceny, posługujących się kategorialnie różnymi jej kryteriami. W książce przedstawiono także analizę szczególnej instytucji należącej do unijnego systemu podejmowania decyzji, potencjalnie mającej jakieś znaczenie dla prezydencji, a mianowicie komitologii.

Takie podejście do zagadnienia prezydencji pozwoliło na podzielenie książki na trzy zasadnicze części. Pierwsza przedstawia analizy wybranych prezydencji państw członkowskich z okresu 2000-2011 (obejmuje więc wstępną analizę prezydencji węgierskiej). W drugiej części książki przedstawiono rozległą analizę wątków teoretycznych dotyczących prezydencji; zaprezentowano także zupełnie nowe albo przynajmniej niedostatecznie przebadane obszary możliwej analizy teoretycznej prezydencji - takie, jak m.in. zastosowanie teorii gier czy znacznego obecnie dorobku naukowej (ekonomicznej) analizy wzajemności. W trzeciej części pracy przedstawiono obszerną analizę obecnego stanu regulacji i praktyki wykonywania komitologii. W rozdziale tym podjęto próbę określenia prawnych, a zwłaszcza faktycznych relacji procedur komitologicznych i procesu podejmowania decyzji w ramach Rady Unii Europejskiej. Próba ta ma na celu określenie, czy istnieją jakiekolwiek istotniejsze związki pomiędzy oboma typami podejmowania decyzji o takim charakterze, że powinny być one brane pod uwagę w programowaniu i wykonywaniu polizbońskiej prezydencji.

Wprowadzenie

Część I. PREZYDENCJE KRAJOWE

Rozdział 1. PREZYDENCJA HISZPAŃSKA W 2002 ROKU (Paweł Zerka)

1.1. Wstęp

1.2. System koordynacji prezydencji

1.3. Kontekst prezydencji

1.4. Polityczne przygotowania do prezydencji

1.5. Priorytety prezydencji i jej przebieg

1.5.1. Walka z terroryzmem

1.5.2. Rozszerzenie Unii Europejskiej

1.5.3. Przyszłość Europy

1.5.4. Stosunki zewnętrzne

1.5.5. Strategia lizbońska

1.5.6. Problemy migracji

1.6. Ocena

1.7. Wnioski dla Polski

Bibliografia

Rozdział 2. PREZYDENCJA FRANCUSKA 2008 ROKU (Paweł Ryglewicz)

2.1. Francuski system koordynacji spraw europejskich

2.1.1. Koordynacja działań z parlamentem krajowym (art. 88-4 konstytucji francuskiej)

2.1.2. Koordynacja współpracy z Parlamentem Europejskim i Komitetem Regionów

2.2. System koordynacji prezydencji

2.3. Priorytety prezydencji francuskiej

2.3.1. Traktat lizboński

2.3.2. Polityka azylowa i imigracyjna

2.3.3. Unia na rzecz regionu Morza Śródziemnego

2.3.4. Energia i zmiany klimatyczne

2.3.5. Wspólna polityka rolna

2.3.6. Stosunki zewnętrzne oraz polityka obrony

2.4. Sytuacje krytyczne wymagające szybkiej reakcji prezydencji

2.4.1. Kryzys gruziński

2.4.2. Początek kryzysu finansowego

2.5. Wnioski

Bibliografia

Rozdział 3. CZESKA PREZYDENCJA W RADZIE W 2009 ROKU (Artur Nowak-Far)

3.1. Organizacja systemowa prezydencji czeskiej

3.2. Priorytety prezydencji

3.2.1. Zagadnienia horyzontalne

3.2.2. Priorytety gospodarcze - walka z kryzysem i programy ożywienia

3.2.3. Polityka energetyczna

3.2.4. "Unia Europejska w świecie"

3.3. Wykonanie zadań prezydencji

3.4. Wnioski

Bibliografia

Rozdział 4. POLSKIE PRZYGOTOWANIA DO PRZEWODNICTWA W RADZIE UNII EUROPEJSKIEJ NA TLE DOŚWIADCZEŃ SŁOWENII I CZECH (Małgorzata Humel-Maciewiczak)

4.1. Wstęp

4.2. System organizacyjny przygotowań do objęcia przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej

4.2.1. Dokumenty programowe przygotowań do sprawowania przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej

4.2.2. Logistyczne aspekty przeprowadzenia prezydencji

4.2.3. Zarządzanie zasobami ludzkimi

4.3. Wykorzystanie doświadczeń innych prezydencji

Bibliografia

Rozdział 5. PREZYDENCJA SZWEDZKA W RADZIE UE W 2009 ROKU (Arkadiusz Michoński)

5.1. Wstęp

5.2. System koordynacji europejskiej w Szwecji podczas prezydencji

5.3. Programowanie

5.4. Kwestie instytucjonalne

5.5. Kryzys finansowy

5.6. Zmiany klimatu

5.7. Program sztokholmski

5.8. Strategia dla Morza Bałtyckiego

5.9. Rozszerzenie i Partnerstwo Wschodnie

5.10. Wnioski

Bibliografia

Rozdział 6. PREZYDENCJA WĘGIER W 2011 R. SZEŚĆDZIESIĄT PIERWSZYCH DNI (Emilia Goławska, Artur Nowak-Far)

6.1. Wstęp

6.2. Prezydencja Węgier jako zamknięcie tria

6.3. Prezydencja jako okazja do promocji kraju

6.4. Przygotowanie i ramy instytucjonalne po wyborach

6.5. Relacja pomiędzy sytuacją wewnętrzną Węgier a ich rolą unijną

6.6. Exposé Viktora Orbána w Parlamencie Europejskim 19 stycznia 2011 roku

6.7. Program prezydencji

6.7.1. Wzrost, zatrudnienie i przeciwdziałanie społecznemu wykluczeniu

6.7.2. Silniejsza Europa - budowa na fundamentach i ochrona przyszłości

6.7.3. Unia przyjazna obywatelom

6.7.4. Zwiększanie odpowiedzialności i globalne zaangażowanie (rozszerzenie i stosunki zewnętrzne)

6.8. Pierwsze sześćdziesiąt dni prezydencji

6.9. Wnioski

Bibliografia

Część II. TEORIA I INTERPRETACJE

Rozdział 7. PREZYDENCJA W UNII EUROPEJSKIEJ - INTERPRETACJE TEORETYCZNE (Artur Nowak-Far)

7.1. Niejednolitość formuł wykonawczych i formuły instytucjonalnej prezydencji w Unii Europejskiej

7.2. Formuła operacyjna prezydencji w Unii Europejskiej

7.3. Interpretacja prezydencji

7.3.1. Zróżnicowanie przedmiotu interpretacji - różne formuły prezydencji

7.3.2. Interpretacja prezydencji jako formuły socjalizacyjnej

7.3.3. Interpretacja prezydencji jako gry strategicznej

7.3.4. Prezydencja jako szczególny rodzaj relacji wzajemnej

7.3.5. Interpretacja w kontekście teorii dotyczących determinacji decyzji

7.4. Wnioski

Bibliografia

Rozdział 8. WYZNACZNIKI EFEKTYWNOŚCI PREZYDENCJI W RADZIE UNII EUROPEJSKIEJ W ŚWIETLE REFORMY TRAKTATU LIZBOŃSKIEGO (Tomasz Młynarski)

8.1. Reforma prezydencji i przejawy jej efektywności

8.1.1. Założenia i reforma mechanizmu prezydencji w Radzie UE

8.2. Problem pomiaru skuteczności prezydencji

8.2.1. Pojęcie sukcesu prezydencji oraz poziomy oceny jej efektywności

8.2.2. Kryteria formalne pomiaru skuteczności prezydencji

8.2.3. Inne czynniki jakości prezydencji

8.3. Determinanty skuteczności prezydencji w świetle kryteriów

8.3.1. Obraz i ocena skuteczności prezydencji krajowej w porządku przedlizbońskim

8.3.2. Obraz i ocena tria prezydencji

8.4. Efektywność prezydencji w wymiarze zewnętrznym w porządku przed- i polizbońskim

8.5. Pozatraktatowe instrumenty kształtowania obrazu i oceny prezydencji

8.5.1. Zdolność koalicyjna i elastyczność kształtowania stanowiska

8.5.2. Czynnik osobowościowy i cechy przywódcy państwa prezydencji

8.5.3. Autorytet prezydencji

8.5.4. Współpraca z mediami

8.6. Wnioski

Bibliografia

Rozdział 9. WEWNĘTRZNE POLITYCZNE UWARUNKOWANIA PRZYGOTOWANIA I WYKONANIA PREZYDENCJI (Piotr Tosiek)

9.1. Istota i klasyfikacja wewnętrznych uwarunkowań politycznych prezydencji

9.2. Uwarunkowania teoretyczne

9.3. Uwarunkowania prawne

9.4. Uwarunkowania stricte polityczne

9.5. Uwarunkowania administracyjne

9.6. Uwarunkowania społeczne

9.7. Wnioski

Bibliografia

Rozdział 10. PREZYDENCJA W RADZIE UNII EUROPEJSKIEJ JAKO BODZIEC SPRAWNOŚCI APARATU PAŃSTWOWEGO (Artur Nowak-Far)

10.1. Wstęp

10.2. Obecne ramy prawne prezydencji

10.3. Polizboński kształt prezydencji jako wyzwanie dla krajowej administracji publicznej

10.4. Interpretacja organizacyjna prezydencji

10.5. Profesjonalizm administracji publicznej

10.6. Podstawowe kryteria "profesjonalizmu" prezydencji

10.7. Czynniki sukcesu. Refleksja ogólna i doświadczenia państw członkowskich

10.8. Obszary głównych usprawnień i zmian: mechanizm transmisyjny ?profesjonalizującego" bodźca prezydencji

10.9. Wnioski

Bibliografia

Rozdział 11. ZARZĄDZANIE PROCESOWE W PRZYGOTOWANIU I SPRAWOWANIU PREZYDENCJI - KLUCZOWE PROCESY (Artur Nowak-Far)

11.1. Wstęp: Treść wyzwania organizacyjnego

11.1.1. Wyzwanie na gruncie obecnej regulacji

11.1.2. Wyzwanie wynikające z Traktatu lizbońskiego

11.2. Podstawowe wyzwanie z zakresu zarządzania - koordynacja w warunkach kontrolowanego chaosu

11.3. Identyfikacja procesów adaptacyjnych w ministerstwach

11.3.1. Ujęcie ogólne - ministerstwa w ramach administracji rządowej

11.3.2. Ujęcie szczegółowe - perspektywa zarządzania ministerstwem

11. 4. Wnioski

Bibliografia

Część III. PREZYDENCJA A KOMITOLOGIA

Rozdział 12. KOMITOLOGIA - WYZWANIE DLA PREZYDENCJI RADY? ANALIZA PRAWNO-POLITOLOGICZNA (Piotr Tosiek)

12.1. Wstęp

12.2. Komitety w systemie decyzyjnym Unii Europejskiej

12.3. Komitologia w prawie pierwotnym

12.3.1. Okres przed wejściem w życie traktatu z Lizbony

12.3.2. Reforma komitologii w traktacie z Lizbony

12.4. Komitologia w prawie pochodnym

12.4.1. Faza przedkonsolidacyjna

12.4.2. Pierwsza faza konsolidacyjna

12.4.3. Druga faza konsolidacyjna

12.4.4. Trzecia faza konsolidacyjna

12.5. Komitologia w praktyce

12.5.1. Struktura i funkcjonowanie komitetów komitologicznych

12.5.2. Konflikty międzyinstytucjonalne

12.6. Komitologia a prezydencja rotacyjna Rady

12.6.1. Wymiar strukturalny

12.6.2. Wymiar międzyinstytucjonalny

12.6.3. Wymiar proceduralny

12.7. Wnioski

Bibliografia

Część IV. WNIOSKI

Rozdział 13. WNIOSKI - PRAWIDŁOWOŚCI FORMUŁ PREZYDENCJI W LATACH 2000-2011 (Artur Nowak-Far)

13.1. Programowanie

13.2. Wpływ reformy lizbońskiej

13.3. Promocja

13.4. Struktury

13.5. Sprawność

Indeks rzeczowy