[[[separator]]]
W zamyśle opracowanie Prawo pracy w zarysie ma przede wszystkim pomóc w studiowaniu uregulowań prawa pracy i uzyskaniu podstawowej wiedzy z tego zakresu. Mimo że obejmuje wszystkie istotne (podstawowe) zagadnienia, nie omawia wyczerpująco wszystkich kwestii dotyczących prawa pracy. Na rynku wydawniczym jest wiele podręczników prawa pracy lub szerzej prawa pracy i ubezpieczeń społecznych1, komentarzy do Kodeksu pracy, a także wielotomowe opracowanie pod redakcją naukową prof. dr. hab. Krzysztofa W. Barana. Niniejsza publikacja cechuje się jednak oryginalnością i odrębnością od pojawiających się w obrocie naukowym i dydaktycznym tytułów. Nie jest jedynie pomocą dydaktyczną,
lecz jest także pracą naukową. Bazuje na uregulowaniach Kodeksu pracy, ale w kwestiach istotnych z punktu widzenia praktycznego informacje uzupełniono o najnowsze orzecznictwo i wypowiedzi doktryny. Dodatkowo syntetycznie przedstawiono lub zasygnalizowano uregulowania prawne pozakodeksowe. O walorze praktycznym świadczą również pytania kontrolne i wzory podstawowych dokumentów związanych ze stosunkiem pracy. Z kolei walor naukowy przejawia się w licznych przypisach, odnoszących zarówno do źródeł prawa, do literatury, jak i orzecznictwa. Opracowanie składa się z siedmiu rozdziałów. Punktem wyjścia są rozważania terminologiczne i pojęciowe, źródła prawa pracy, jego funkcje i zasady. W rozdziale II,
poświęconym stosunkom pracy, omówiono zasady nawiązania i rozwiązania umowy o pracę, elastyczne formy zatrudnienia oraz uregulowania pozwalające kontrolować pracownika. W kolejnych rozdziałach omówiono czas pracy i odpoczynku, wynagrodzenie za pracę, obowiązki i odpowiedzialność pracodawcy i pracownika, uprawnienia związane z rodzicielstwem i zatrudnianie młodocianych oraz rozpatrywanie sporów. Zamieszczono również wzory podstawowych dokumentów, w tym umów o pracę. Opracowanie jest skierowane do studentów rożnych typów szkół wyższych (licencjackich, magisterskich) o kierunkach społecznych i ekonomicznych, w których przedmiotem wykładu są elementy prawa pracy. Formuła opracowania nawiązuje do systematyki Kodeksu pracy, ale jedynie w części dotyczącej wynagrodzenia za pracę, ochrony związanej z rodzicielstwem, czasu pracy i rozpatrywania sporów. W pozostałej części instytucje i zagadnienia prawne starano się pogrupować zgodnie z materialnym powiązaniem między poszczególnymi zagadnieniami, a nie formalną systematyką Kodeksu pracy. Inspiracją do przygotowania niniejszej publikacji były wieloletnie doświadczenia dydaktyczne oraz osobiste zainteresowania naukowe autora. Forma i treść opracowania powinny nie tylko ułatwić przyswajanie wiedzy, ale samo prawo pracy zainteresować swoją różnorodnością, a przede wszystkim praktycznym znaczeniem (użytecznością) nie tylko studentów, lecz także pracowników i pracodawców.
[[[separator]]]
WSTĘP
Rozdział I
ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE
1.1 Uwagi ogólne
1.2 Źródła prawa pracy
1.2.1 Konstytucja
1.2.2 Kodeks pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych
1.2.3 Układy zbiorowe pracy i inne porozumienia zbiorowe
1.2.4 Regulaminy
1.2.4.1 Regulamin pracy
1.2.4.2 Regulamin wynagradzania
1.2.5 Prawo międzynarodowe i unijne
1.3 Rys historyczny i funkcje prawa pracy
1.4 Podstawowe zasady prawa pracy
1.4.1 Wolność (wyboru) pracy
1.4.2 Minimalne wynagrodzenie i godziwe wynagrodzenie za pracę
1.4.3 Swoboda wyrażania woli (nawiązanie stosunku pracy)
1.4.4 Poszanowanie dóbr osobistych
1.4.5 Prawo do wypoczynku
1.4.6 Bezpieczne warunki pracy
1.4.7 Zaspokajanie bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracowników
1.4.8 Podnoszenie kwalifikacji
1.4.9 Uprzywilejowanie pracowników
1.4.10 Zasada reprezentacji pracowników i pracodawców
1.4.10.1 Rada Dialogu Społecznego
1.4.10.2 Związki zawodowe
1.4.10.3 Organizacje pracodawców
1.4.11 Zasada równości, niedyskryminacji i zapobiegania mobbingowi
1.4.12 Ochrona sygnalistów
1.5 Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy
1.5.1 Państwowa Inspekcja Pracy
1.5.2 Państwowa Inspekcja Sanitarna
1.5.3 Społeczna Inspekcja Pracy
1.6 Podsumowanie
1.7 Pytania kontrolne
Rozdział II
POWSTANIE, RODZAJE, ZMIANA I USTANIE STOSUNKÓW PRACY
2.1 Uwagi ogólne
2.2 Pojęcie stosunku pracy
2.3 Ochrona danych osobowych
2.4 Umowa o pracę
2.4.1 Rodzaje umów o pracę
2.4.2 Elementy umowy o pracę
2.4.3 Przewidywalne formy i warunki pracy
2.5 Rozwiązanie umowy o pracę
2.5.1 Rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron
2.5.2 Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem
2.5.2.1 Konsultacja ze związkami zawodowymi
2.5.2.2 Ograniczenia w możliwości rozwiązania umowy o pracę
2.5.2.3 Roszczenia pracownika w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę
2.5.3 Wypowiedzenie zmieniające
2.5.4 Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia
2.5.4.1 Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn zawinionych przez pracownika
2.5.4.2 Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn
niezawinionych przez pracownika
2.5.4.3 Konsultacja ze związkami zawodowymi
2.5.4.4 Ograniczenia w możliwości rozwiązania umowy o pracę
2.5.4.5 Roszczenia pracownika w przypadku rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia
2.5.4.6 Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika
2.5.5 Dodatkowe ograniczenia w możliwości rozwiązania umowy o pracę
2.5.6 Zwolnienia grupowe
2.6 Wygaśnięcie umownego stosunku pracy
2.7 Pozaumowne stosunki pracy
2.7.1 Stosunek pracy na podstawie powołania
2.7.2 Stosunek pracy na podstawie mianowania
2.7.3 Stosunek pracy na podstawie wyboru
2.7.4 Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę
2.8 Elastyczne formy świadczenia pracy
2.8.1 Praca zdalna
2.8.1.1 Ogólne założenia
2.8.1.2 Zasady wykonywania pracy zdalnej
2.8.1.3 Zakończenie pracy zdalnej
2.8.1.4 Okazjonalna praca zdalna
2.8.2 Pracownicy tymczasowi
2.8.3 Pracownicy delegowani
2.8.4 Pracownicy świadczący pracę za pośrednictwem platform internetowych
2.9 Kontrola pracownika
2.9.1 Kontrola trzeźwości
2.9.2 Monitoring wizyjny
2.9.3 Monitoring poczty elektronicznej
2.10 Podsumowanie
2.11 Pytania kontrolne
Rozdział III
CZAS PRACY I ODPOCZYNKU (URLOPY)
3.1 Uwagi ogólne
3.2 Czas pracy
3.2.1 Konstrukcja prawna czasu pracy
3.2.2 Systemy czasu pracy
3.2.2.1 Ogólny (podstawowy) system czasu pracy
3.2.2.2 System równoważnego czasu pracy
3.2.2.3 System pracy w ruchu ciągłym
3.2.2.4 System przerywanego czasu pracy
3.2.2.5 System zadaniowego czasu pracy
3.2.2.6 System skróconego tygodnia pracy
3.2.2.7 System weekendowego czasu pracy
3.2.2.8 Skrócony czas pracy
3.2.3 Rozkłady czasu pracy
3.2.4 Obowiązek pracodawcy uwzględnienia wniosku niektórych pracowników
3.2.5 Praca w godzinach nadliczbowych
3.2.6 Dyżur
3.2.7 Praca w porze nocnej
3.3 Praca w niedziele i święta
3.4 Okresy odpoczynku
3.4.1 Odpoczynek dobowy i tygodniowy
3.4.2 Przerwa w pracy
3.4.4 Urlopy pracownicze
3.4.4.1 Urlopy wypoczynkowe
3.4.4.2 Urlop na żądanie
3.4.4.3 Urlop opiekuńczy
3.4.4.4 Zwolnienie (urlop) od pracy z powodu działania siły wyższej
3.4.4.5 Urlopy (zwolnienia) okolicznościowe
3.4.4.6 Urlop bezpłatny
3.5 Podsumowanie
3.6 Pytania kontrolne
Rozdział IV
WYNAGRODZENIE ZA PRACĘ
4.1 Uwagi ogólne
4.2 Składniki wynagrodzenia
4.3 Zasady ustalania wynagrodzenia za pracę
4.4 Równość wynagrodzeń dla mężczyzn i kobiet za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości
4.5 Ochrona wynagrodzenia za pracę
4.6 Minimalne wynagrodzenie za pracę
4.7 Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy
4.8 Odprawa rentowa, emerytalna i pośmiertna
4.9 Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
4.10 Podsumowanie
4.11 Pytania kontrolne
Rozdział V
OBOWIĄZKI I ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRACODAWCY I PRACOWNIKA
5.1 Uwagi ogólne
5.2 Obowiązki pracodawcy i pracownika
5.2.1 Obowiązki pracodawcy
5.2.2 Obowiązki pracownika
5.3 Obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
5.3.1 Obowiązki pracodawcy
5.3.2 Instytucjonalizacja bezpieczeństwa i higieny pracy
5.3.3 Prawa i obowiązki pracownika
5.4 Badania lekarskie
5.5 Wypadki przy pracy i choroby zawodowe
5.6 Odpowiedzialność pracowników
5.6.1 Odpowiedzialność porządkowa pracowników
5.6.2 Odpowiedzialność materialna pracowników
5.6.2.1 Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy
5.6.2.2 Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi
5.7 Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika
5.8 Podsumowanie
5.9 Pytania kontrolne
Rozdział VI
UPRAWNIENIA PRACOWNIKÓW ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM I ZATRUDNIANIE MŁODOCIANYCH
6.1 Uwagi ogólne
6.2 Ogólna ochrona stosunku pracy kobiet w ciąży lub karmiących piersią
6.3 Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem
6.3.1 Urlop macierzyński
6.3.1.1 Uzupełniający urlop macierzyński
6.3.2 Urlop rodzicielski
6.3.3 Urlop ojcowski
6.3.4 Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego
6.3.5 Urlop wychowawczy
6.4 Zatrudnianie młodocianych
6.4.1 Zatrudnienie w celu przygotowania zawodowego
6.4.2 Dokształcanie
6.4.3 Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe
6.4.4 Szczególna ochrona zdrowia młodocianych
6.4.5 Urlopy wypoczynkowe
6.4.6 Zatrudnianie dzieci
6.5 Podsumowanie
6.6 Pytania kontrolne
Rozdział VII
ROZPATRYWANIE SPORÓW O ROSZCZENIA ZE STOSUNKU PRACY
7.1 Uwagi ogólne
7.2 Komisje pojednawcze
7.3 Postępowanie pojednawcze i mediacja
7.4 Sądy pracy
7.5 Przedawnienie roszczeń
7.6 Spory zbiorowe
7.7 Podsumowanie
7.8 Pytania kontrolne
Załącznik
WZORY PODSTAWOWYCH DOKUMENTÓW PRAWA PRACY
Umowa o pracę na okres próbny
Umowa o pracę na czas określony
Umowa o pracę na czas nieokreślony
Umowa o pracę na zastępstwo
Umowa o pracę zdalną, (przy zawieraniu umowy o pracę)
Przedwstępna umowa o pracę
Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Informacja o wprowadzeniu kontroli trzeźwości na terenie zakładu pracy
Wniosek o pracę zdalną
Wniosek o zaprzestanie pracy zdalnej i przywrócenie poprzednich warunków pracy
Wniosek pracownika o bardziej przewidywalne warunki zatrudnienia (art. 293 § 1 k.p.)
Wniosek o zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej
Wniosek pracownika w sprawie skróconego tygodnia pracy
Wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego
Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego
Sprzeciw od nałożonej kary porządkowej
Wypowiedzenie umowy o pracę
Porozumienie stron o rozwiązaniu umowy o pracę
Porozumienie w sprawie skrócenia okresu wypowiedzenia
Wniosek o wydanie świadectwa pracy.
Świadectwo pracy
Sposób wypełniania świadectwa pracy
Wniosek o sprostowanie świadectwa pracy
BIBLIOGRAFIA
Opis
Wstęp
W zamyśle opracowanie Prawo pracy w zarysie ma przede wszystkim pomóc w studiowaniu uregulowań prawa pracy i uzyskaniu podstawowej wiedzy z tego zakresu. Mimo że obejmuje wszystkie istotne (podstawowe) zagadnienia, nie omawia wyczerpująco wszystkich kwestii dotyczących prawa pracy. Na rynku wydawniczym jest wiele podręczników prawa pracy lub szerzej prawa pracy i ubezpieczeń społecznych1, komentarzy do Kodeksu pracy, a także wielotomowe opracowanie pod redakcją naukową prof. dr. hab. Krzysztofa W. Barana. Niniejsza publikacja cechuje się jednak oryginalnością i odrębnością od pojawiających się w obrocie naukowym i dydaktycznym tytułów. Nie jest jedynie pomocą dydaktyczną,
lecz jest także pracą naukową. Bazuje na uregulowaniach Kodeksu pracy, ale w kwestiach istotnych z punktu widzenia praktycznego informacje uzupełniono o najnowsze orzecznictwo i wypowiedzi doktryny. Dodatkowo syntetycznie przedstawiono lub zasygnalizowano uregulowania prawne pozakodeksowe. O walorze praktycznym świadczą również pytania kontrolne i wzory podstawowych dokumentów związanych ze stosunkiem pracy. Z kolei walor naukowy przejawia się w licznych przypisach, odnoszących zarówno do źródeł prawa, do literatury, jak i orzecznictwa. Opracowanie składa się z siedmiu rozdziałów. Punktem wyjścia są rozważania terminologiczne i pojęciowe, źródła prawa pracy, jego funkcje i zasady. W rozdziale II,
poświęconym stosunkom pracy, omówiono zasady nawiązania i rozwiązania umowy o pracę, elastyczne formy zatrudnienia oraz uregulowania pozwalające kontrolować pracownika. W kolejnych rozdziałach omówiono czas pracy i odpoczynku, wynagrodzenie za pracę, obowiązki i odpowiedzialność pracodawcy i pracownika, uprawnienia związane z rodzicielstwem i zatrudnianie młodocianych oraz rozpatrywanie sporów. Zamieszczono również wzory podstawowych dokumentów, w tym umów o pracę. Opracowanie jest skierowane do studentów rożnych typów szkół wyższych (licencjackich, magisterskich) o kierunkach społecznych i ekonomicznych, w których przedmiotem wykładu są elementy prawa pracy. Formuła opracowania nawiązuje do systematyki Kodeksu pracy, ale jedynie w części dotyczącej wynagrodzenia za pracę, ochrony związanej z rodzicielstwem, czasu pracy i rozpatrywania sporów. W pozostałej części instytucje i zagadnienia prawne starano się pogrupować zgodnie z materialnym powiązaniem między poszczególnymi zagadnieniami, a nie formalną systematyką Kodeksu pracy. Inspiracją do przygotowania niniejszej publikacji były wieloletnie doświadczenia dydaktyczne oraz osobiste zainteresowania naukowe autora. Forma i treść opracowania powinny nie tylko ułatwić przyswajanie wiedzy, ale samo prawo pracy zainteresować swoją różnorodnością, a przede wszystkim praktycznym znaczeniem (użytecznością) nie tylko studentów, lecz także pracowników i pracodawców.
Spis treści
WSTĘP
Rozdział I
ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE
1.1 Uwagi ogólne
1.2 Źródła prawa pracy
1.2.1 Konstytucja
1.2.2 Kodeks pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych
1.2.3 Układy zbiorowe pracy i inne porozumienia zbiorowe
1.2.4 Regulaminy
1.2.4.1 Regulamin pracy
1.2.4.2 Regulamin wynagradzania
1.2.5 Prawo międzynarodowe i unijne
1.3 Rys historyczny i funkcje prawa pracy
1.4 Podstawowe zasady prawa pracy
1.4.1 Wolność (wyboru) pracy
1.4.2 Minimalne wynagrodzenie i godziwe wynagrodzenie za pracę
1.4.3 Swoboda wyrażania woli (nawiązanie stosunku pracy)
1.4.4 Poszanowanie dóbr osobistych
1.4.5 Prawo do wypoczynku
1.4.6 Bezpieczne warunki pracy
1.4.7 Zaspokajanie bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracowników
1.4.8 Podnoszenie kwalifikacji
1.4.9 Uprzywilejowanie pracowników
1.4.10 Zasada reprezentacji pracowników i pracodawców
1.4.10.1 Rada Dialogu Społecznego
1.4.10.2 Związki zawodowe
1.4.10.3 Organizacje pracodawców
1.4.11 Zasada równości, niedyskryminacji i zapobiegania mobbingowi
1.4.12 Ochrona sygnalistów
1.5 Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy
1.5.1 Państwowa Inspekcja Pracy
1.5.2 Państwowa Inspekcja Sanitarna
1.5.3 Społeczna Inspekcja Pracy
1.6 Podsumowanie
1.7 Pytania kontrolne
Rozdział II
POWSTANIE, RODZAJE, ZMIANA I USTANIE STOSUNKÓW PRACY
2.1 Uwagi ogólne
2.2 Pojęcie stosunku pracy
2.3 Ochrona danych osobowych
2.4 Umowa o pracę
2.4.1 Rodzaje umów o pracę
2.4.2 Elementy umowy o pracę
2.4.3 Przewidywalne formy i warunki pracy
2.5 Rozwiązanie umowy o pracę
2.5.1 Rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron
2.5.2 Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem
2.5.2.1 Konsultacja ze związkami zawodowymi
2.5.2.2 Ograniczenia w możliwości rozwiązania umowy o pracę
2.5.2.3 Roszczenia pracownika w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę
2.5.3 Wypowiedzenie zmieniające
2.5.4 Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia
2.5.4.1 Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn zawinionych przez pracownika
2.5.4.2 Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn
niezawinionych przez pracownika
2.5.4.3 Konsultacja ze związkami zawodowymi
2.5.4.4 Ograniczenia w możliwości rozwiązania umowy o pracę
2.5.4.5 Roszczenia pracownika w przypadku rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia
2.5.4.6 Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika
2.5.5 Dodatkowe ograniczenia w możliwości rozwiązania umowy o pracę
2.5.6 Zwolnienia grupowe
2.6 Wygaśnięcie umownego stosunku pracy
2.7 Pozaumowne stosunki pracy
2.7.1 Stosunek pracy na podstawie powołania
2.7.2 Stosunek pracy na podstawie mianowania
2.7.3 Stosunek pracy na podstawie wyboru
2.7.4 Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę
2.8 Elastyczne formy świadczenia pracy
2.8.1 Praca zdalna
2.8.1.1 Ogólne założenia
2.8.1.2 Zasady wykonywania pracy zdalnej
2.8.1.3 Zakończenie pracy zdalnej
2.8.1.4 Okazjonalna praca zdalna
2.8.2 Pracownicy tymczasowi
2.8.3 Pracownicy delegowani
2.8.4 Pracownicy świadczący pracę za pośrednictwem platform internetowych
2.9 Kontrola pracownika
2.9.1 Kontrola trzeźwości
2.9.2 Monitoring wizyjny
2.9.3 Monitoring poczty elektronicznej
2.10 Podsumowanie
2.11 Pytania kontrolne
Rozdział III
CZAS PRACY I ODPOCZYNKU (URLOPY)
3.1 Uwagi ogólne
3.2 Czas pracy
3.2.1 Konstrukcja prawna czasu pracy
3.2.2 Systemy czasu pracy
3.2.2.1 Ogólny (podstawowy) system czasu pracy
3.2.2.2 System równoważnego czasu pracy
3.2.2.3 System pracy w ruchu ciągłym
3.2.2.4 System przerywanego czasu pracy
3.2.2.5 System zadaniowego czasu pracy
3.2.2.6 System skróconego tygodnia pracy
3.2.2.7 System weekendowego czasu pracy
3.2.2.8 Skrócony czas pracy
3.2.3 Rozkłady czasu pracy
3.2.4 Obowiązek pracodawcy uwzględnienia wniosku niektórych pracowników
3.2.5 Praca w godzinach nadliczbowych
3.2.6 Dyżur
3.2.7 Praca w porze nocnej
3.3 Praca w niedziele i święta
3.4 Okresy odpoczynku
3.4.1 Odpoczynek dobowy i tygodniowy
3.4.2 Przerwa w pracy
3.4.4 Urlopy pracownicze
3.4.4.1 Urlopy wypoczynkowe
3.4.4.2 Urlop na żądanie
3.4.4.3 Urlop opiekuńczy
3.4.4.4 Zwolnienie (urlop) od pracy z powodu działania siły wyższej
3.4.4.5 Urlopy (zwolnienia) okolicznościowe
3.4.4.6 Urlop bezpłatny
3.5 Podsumowanie
3.6 Pytania kontrolne
Rozdział IV
WYNAGRODZENIE ZA PRACĘ
4.1 Uwagi ogólne
4.2 Składniki wynagrodzenia
4.3 Zasady ustalania wynagrodzenia za pracę
4.4 Równość wynagrodzeń dla mężczyzn i kobiet za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości
4.5 Ochrona wynagrodzenia za pracę
4.6 Minimalne wynagrodzenie za pracę
4.7 Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy
4.8 Odprawa rentowa, emerytalna i pośmiertna
4.9 Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
4.10 Podsumowanie
4.11 Pytania kontrolne
Rozdział V
OBOWIĄZKI I ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRACODAWCY I PRACOWNIKA
5.1 Uwagi ogólne
5.2 Obowiązki pracodawcy i pracownika
5.2.1 Obowiązki pracodawcy
5.2.2 Obowiązki pracownika
5.3 Obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
5.3.1 Obowiązki pracodawcy
5.3.2 Instytucjonalizacja bezpieczeństwa i higieny pracy
5.3.3 Prawa i obowiązki pracownika
5.4 Badania lekarskie
5.5 Wypadki przy pracy i choroby zawodowe
5.6 Odpowiedzialność pracowników
5.6.1 Odpowiedzialność porządkowa pracowników
5.6.2 Odpowiedzialność materialna pracowników
5.6.2.1 Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy
5.6.2.2 Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi
5.7 Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika
5.8 Podsumowanie
5.9 Pytania kontrolne
Rozdział VI
UPRAWNIENIA PRACOWNIKÓW ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM I ZATRUDNIANIE MŁODOCIANYCH
6.1 Uwagi ogólne
6.2 Ogólna ochrona stosunku pracy kobiet w ciąży lub karmiących piersią
6.3 Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem
6.3.1 Urlop macierzyński
6.3.1.1 Uzupełniający urlop macierzyński
6.3.2 Urlop rodzicielski
6.3.3 Urlop ojcowski
6.3.4 Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego
6.3.5 Urlop wychowawczy
6.4 Zatrudnianie młodocianych
6.4.1 Zatrudnienie w celu przygotowania zawodowego
6.4.2 Dokształcanie
6.4.3 Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe
6.4.4 Szczególna ochrona zdrowia młodocianych
6.4.5 Urlopy wypoczynkowe
6.4.6 Zatrudnianie dzieci
6.5 Podsumowanie
6.6 Pytania kontrolne
Rozdział VII
ROZPATRYWANIE SPORÓW O ROSZCZENIA ZE STOSUNKU PRACY
7.1 Uwagi ogólne
7.2 Komisje pojednawcze
7.3 Postępowanie pojednawcze i mediacja
7.4 Sądy pracy
7.5 Przedawnienie roszczeń
7.6 Spory zbiorowe
7.7 Podsumowanie
7.8 Pytania kontrolne
Załącznik
WZORY PODSTAWOWYCH DOKUMENTÓW PRAWA PRACY
Umowa o pracę na okres próbny
Umowa o pracę na czas określony
Umowa o pracę na czas nieokreślony
Umowa o pracę na zastępstwo
Umowa o pracę zdalną, (przy zawieraniu umowy o pracę)
Przedwstępna umowa o pracę
Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Informacja o wprowadzeniu kontroli trzeźwości na terenie zakładu pracy
Wniosek o pracę zdalną
Wniosek o zaprzestanie pracy zdalnej i przywrócenie poprzednich warunków pracy
Wniosek pracownika o bardziej przewidywalne warunki zatrudnienia (art. 293 § 1 k.p.)
Wniosek o zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej
Wniosek pracownika w sprawie skróconego tygodnia pracy
Wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego
Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego
Sprzeciw od nałożonej kary porządkowej
Wypowiedzenie umowy o pracę
Porozumienie stron o rozwiązaniu umowy o pracę
Porozumienie w sprawie skrócenia okresu wypowiedzenia
Wniosek o wydanie świadectwa pracy.
Świadectwo pracy
Sposób wypełniania świadectwa pracy
Wniosek o sprostowanie świadectwa pracy
BIBLIOGRAFIA
Opinie
W zamyśle opracowanie Prawo pracy w zarysie ma przede wszystkim pomóc w studiowaniu uregulowań prawa pracy i uzyskaniu podstawowej wiedzy z tego zakresu. Mimo że obejmuje wszystkie istotne (podstawowe) zagadnienia, nie omawia wyczerpująco wszystkich kwestii dotyczących prawa pracy. Na rynku wydawniczym jest wiele podręczników prawa pracy lub szerzej prawa pracy i ubezpieczeń społecznych1, komentarzy do Kodeksu pracy, a także wielotomowe opracowanie pod redakcją naukową prof. dr. hab. Krzysztofa W. Barana. Niniejsza publikacja cechuje się jednak oryginalnością i odrębnością od pojawiających się w obrocie naukowym i dydaktycznym tytułów. Nie jest jedynie pomocą dydaktyczną,
lecz jest także pracą naukową. Bazuje na uregulowaniach Kodeksu pracy, ale w kwestiach istotnych z punktu widzenia praktycznego informacje uzupełniono o najnowsze orzecznictwo i wypowiedzi doktryny. Dodatkowo syntetycznie przedstawiono lub zasygnalizowano uregulowania prawne pozakodeksowe. O walorze praktycznym świadczą również pytania kontrolne i wzory podstawowych dokumentów związanych ze stosunkiem pracy. Z kolei walor naukowy przejawia się w licznych przypisach, odnoszących zarówno do źródeł prawa, do literatury, jak i orzecznictwa. Opracowanie składa się z siedmiu rozdziałów. Punktem wyjścia są rozważania terminologiczne i pojęciowe, źródła prawa pracy, jego funkcje i zasady. W rozdziale II,
poświęconym stosunkom pracy, omówiono zasady nawiązania i rozwiązania umowy o pracę, elastyczne formy zatrudnienia oraz uregulowania pozwalające kontrolować pracownika. W kolejnych rozdziałach omówiono czas pracy i odpoczynku, wynagrodzenie za pracę, obowiązki i odpowiedzialność pracodawcy i pracownika, uprawnienia związane z rodzicielstwem i zatrudnianie młodocianych oraz rozpatrywanie sporów. Zamieszczono również wzory podstawowych dokumentów, w tym umów o pracę. Opracowanie jest skierowane do studentów rożnych typów szkół wyższych (licencjackich, magisterskich) o kierunkach społecznych i ekonomicznych, w których przedmiotem wykładu są elementy prawa pracy. Formuła opracowania nawiązuje do systematyki Kodeksu pracy, ale jedynie w części dotyczącej wynagrodzenia za pracę, ochrony związanej z rodzicielstwem, czasu pracy i rozpatrywania sporów. W pozostałej części instytucje i zagadnienia prawne starano się pogrupować zgodnie z materialnym powiązaniem między poszczególnymi zagadnieniami, a nie formalną systematyką Kodeksu pracy. Inspiracją do przygotowania niniejszej publikacji były wieloletnie doświadczenia dydaktyczne oraz osobiste zainteresowania naukowe autora. Forma i treść opracowania powinny nie tylko ułatwić przyswajanie wiedzy, ale samo prawo pracy zainteresować swoją różnorodnością, a przede wszystkim praktycznym znaczeniem (użytecznością) nie tylko studentów, lecz także pracowników i pracodawców.
WSTĘP
Rozdział I
ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE
1.1 Uwagi ogólne
1.2 Źródła prawa pracy
1.2.1 Konstytucja
1.2.2 Kodeks pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych
1.2.3 Układy zbiorowe pracy i inne porozumienia zbiorowe
1.2.4 Regulaminy
1.2.4.1 Regulamin pracy
1.2.4.2 Regulamin wynagradzania
1.2.5 Prawo międzynarodowe i unijne
1.3 Rys historyczny i funkcje prawa pracy
1.4 Podstawowe zasady prawa pracy
1.4.1 Wolność (wyboru) pracy
1.4.2 Minimalne wynagrodzenie i godziwe wynagrodzenie za pracę
1.4.3 Swoboda wyrażania woli (nawiązanie stosunku pracy)
1.4.4 Poszanowanie dóbr osobistych
1.4.5 Prawo do wypoczynku
1.4.6 Bezpieczne warunki pracy
1.4.7 Zaspokajanie bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracowników
1.4.8 Podnoszenie kwalifikacji
1.4.9 Uprzywilejowanie pracowników
1.4.10 Zasada reprezentacji pracowników i pracodawców
1.4.10.1 Rada Dialogu Społecznego
1.4.10.2 Związki zawodowe
1.4.10.3 Organizacje pracodawców
1.4.11 Zasada równości, niedyskryminacji i zapobiegania mobbingowi
1.4.12 Ochrona sygnalistów
1.5 Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy
1.5.1 Państwowa Inspekcja Pracy
1.5.2 Państwowa Inspekcja Sanitarna
1.5.3 Społeczna Inspekcja Pracy
1.6 Podsumowanie
1.7 Pytania kontrolne
Rozdział II
POWSTANIE, RODZAJE, ZMIANA I USTANIE STOSUNKÓW PRACY
2.1 Uwagi ogólne
2.2 Pojęcie stosunku pracy
2.3 Ochrona danych osobowych
2.4 Umowa o pracę
2.4.1 Rodzaje umów o pracę
2.4.2 Elementy umowy o pracę
2.4.3 Przewidywalne formy i warunki pracy
2.5 Rozwiązanie umowy o pracę
2.5.1 Rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron
2.5.2 Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem
2.5.2.1 Konsultacja ze związkami zawodowymi
2.5.2.2 Ograniczenia w możliwości rozwiązania umowy o pracę
2.5.2.3 Roszczenia pracownika w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę
2.5.3 Wypowiedzenie zmieniające
2.5.4 Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia
2.5.4.1 Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn zawinionych przez pracownika
2.5.4.2 Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn
niezawinionych przez pracownika
2.5.4.3 Konsultacja ze związkami zawodowymi
2.5.4.4 Ograniczenia w możliwości rozwiązania umowy o pracę
2.5.4.5 Roszczenia pracownika w przypadku rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia
2.5.4.6 Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika
2.5.5 Dodatkowe ograniczenia w możliwości rozwiązania umowy o pracę
2.5.6 Zwolnienia grupowe
2.6 Wygaśnięcie umownego stosunku pracy
2.7 Pozaumowne stosunki pracy
2.7.1 Stosunek pracy na podstawie powołania
2.7.2 Stosunek pracy na podstawie mianowania
2.7.3 Stosunek pracy na podstawie wyboru
2.7.4 Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę
2.8 Elastyczne formy świadczenia pracy
2.8.1 Praca zdalna
2.8.1.1 Ogólne założenia
2.8.1.2 Zasady wykonywania pracy zdalnej
2.8.1.3 Zakończenie pracy zdalnej
2.8.1.4 Okazjonalna praca zdalna
2.8.2 Pracownicy tymczasowi
2.8.3 Pracownicy delegowani
2.8.4 Pracownicy świadczący pracę za pośrednictwem platform internetowych
2.9 Kontrola pracownika
2.9.1 Kontrola trzeźwości
2.9.2 Monitoring wizyjny
2.9.3 Monitoring poczty elektronicznej
2.10 Podsumowanie
2.11 Pytania kontrolne
Rozdział III
CZAS PRACY I ODPOCZYNKU (URLOPY)
3.1 Uwagi ogólne
3.2 Czas pracy
3.2.1 Konstrukcja prawna czasu pracy
3.2.2 Systemy czasu pracy
3.2.2.1 Ogólny (podstawowy) system czasu pracy
3.2.2.2 System równoważnego czasu pracy
3.2.2.3 System pracy w ruchu ciągłym
3.2.2.4 System przerywanego czasu pracy
3.2.2.5 System zadaniowego czasu pracy
3.2.2.6 System skróconego tygodnia pracy
3.2.2.7 System weekendowego czasu pracy
3.2.2.8 Skrócony czas pracy
3.2.3 Rozkłady czasu pracy
3.2.4 Obowiązek pracodawcy uwzględnienia wniosku niektórych pracowników
3.2.5 Praca w godzinach nadliczbowych
3.2.6 Dyżur
3.2.7 Praca w porze nocnej
3.3 Praca w niedziele i święta
3.4 Okresy odpoczynku
3.4.1 Odpoczynek dobowy i tygodniowy
3.4.2 Przerwa w pracy
3.4.4 Urlopy pracownicze
3.4.4.1 Urlopy wypoczynkowe
3.4.4.2 Urlop na żądanie
3.4.4.3 Urlop opiekuńczy
3.4.4.4 Zwolnienie (urlop) od pracy z powodu działania siły wyższej
3.4.4.5 Urlopy (zwolnienia) okolicznościowe
3.4.4.6 Urlop bezpłatny
3.5 Podsumowanie
3.6 Pytania kontrolne
Rozdział IV
WYNAGRODZENIE ZA PRACĘ
4.1 Uwagi ogólne
4.2 Składniki wynagrodzenia
4.3 Zasady ustalania wynagrodzenia za pracę
4.4 Równość wynagrodzeń dla mężczyzn i kobiet za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości
4.5 Ochrona wynagrodzenia za pracę
4.6 Minimalne wynagrodzenie za pracę
4.7 Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy
4.8 Odprawa rentowa, emerytalna i pośmiertna
4.9 Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
4.10 Podsumowanie
4.11 Pytania kontrolne
Rozdział V
OBOWIĄZKI I ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRACODAWCY I PRACOWNIKA
5.1 Uwagi ogólne
5.2 Obowiązki pracodawcy i pracownika
5.2.1 Obowiązki pracodawcy
5.2.2 Obowiązki pracownika
5.3 Obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
5.3.1 Obowiązki pracodawcy
5.3.2 Instytucjonalizacja bezpieczeństwa i higieny pracy
5.3.3 Prawa i obowiązki pracownika
5.4 Badania lekarskie
5.5 Wypadki przy pracy i choroby zawodowe
5.6 Odpowiedzialność pracowników
5.6.1 Odpowiedzialność porządkowa pracowników
5.6.2 Odpowiedzialność materialna pracowników
5.6.2.1 Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy
5.6.2.2 Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi
5.7 Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika
5.8 Podsumowanie
5.9 Pytania kontrolne
Rozdział VI
UPRAWNIENIA PRACOWNIKÓW ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM I ZATRUDNIANIE MŁODOCIANYCH
6.1 Uwagi ogólne
6.2 Ogólna ochrona stosunku pracy kobiet w ciąży lub karmiących piersią
6.3 Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem
6.3.1 Urlop macierzyński
6.3.1.1 Uzupełniający urlop macierzyński
6.3.2 Urlop rodzicielski
6.3.3 Urlop ojcowski
6.3.4 Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego
6.3.5 Urlop wychowawczy
6.4 Zatrudnianie młodocianych
6.4.1 Zatrudnienie w celu przygotowania zawodowego
6.4.2 Dokształcanie
6.4.3 Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe
6.4.4 Szczególna ochrona zdrowia młodocianych
6.4.5 Urlopy wypoczynkowe
6.4.6 Zatrudnianie dzieci
6.5 Podsumowanie
6.6 Pytania kontrolne
Rozdział VII
ROZPATRYWANIE SPORÓW O ROSZCZENIA ZE STOSUNKU PRACY
7.1 Uwagi ogólne
7.2 Komisje pojednawcze
7.3 Postępowanie pojednawcze i mediacja
7.4 Sądy pracy
7.5 Przedawnienie roszczeń
7.6 Spory zbiorowe
7.7 Podsumowanie
7.8 Pytania kontrolne
Załącznik
WZORY PODSTAWOWYCH DOKUMENTÓW PRAWA PRACY
Umowa o pracę na okres próbny
Umowa o pracę na czas określony
Umowa o pracę na czas nieokreślony
Umowa o pracę na zastępstwo
Umowa o pracę zdalną, (przy zawieraniu umowy o pracę)
Przedwstępna umowa o pracę
Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Informacja o wprowadzeniu kontroli trzeźwości na terenie zakładu pracy
Wniosek o pracę zdalną
Wniosek o zaprzestanie pracy zdalnej i przywrócenie poprzednich warunków pracy
Wniosek pracownika o bardziej przewidywalne warunki zatrudnienia (art. 293 § 1 k.p.)
Wniosek o zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej
Wniosek pracownika w sprawie skróconego tygodnia pracy
Wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego
Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego
Sprzeciw od nałożonej kary porządkowej
Wypowiedzenie umowy o pracę
Porozumienie stron o rozwiązaniu umowy o pracę
Porozumienie w sprawie skrócenia okresu wypowiedzenia
Wniosek o wydanie świadectwa pracy.
Świadectwo pracy
Sposób wypełniania świadectwa pracy
Wniosek o sprostowanie świadectwa pracy
BIBLIOGRAFIA
