WPROWADZENIE
Anna Dąbrowska
W ostatnich dekadach w Polsce obserwuje się zjawisko starzenia się społeczeństwa, które ma wymiar globalny. Jest to konsekwencją wydłużania się trwania życia, wzrastającego poziomu życia, a także lepszej opieki zdrowotnej.
Szacuje się, że grupa społeczna osób w wieku 65+ osiągnie w 2030 roku około 1/4 ogółu mieszkańców Polski, w 2050 roku będzie stanowić już 1/3 społeczeństwa. Systematycznie powiększający się segment osób starszych w Polsce oznacza, że jest to coraz ważniejsza część społeczeństwa i rynku konsumenckiego.
Wchodzenie w okres starości, czy to zwanej młodą, dojrzałą czy późną, powinno motywować do zadbania o siebie, nie tylko o swoje zdrowie, ale także kondycję fizyczną i psychiczną, o swój wygląd, o jakość życia. To wybór między aktywnością psychofizyczną i biernością, między socjalizacją a izolowaniem się z otoczenia, społeczeństwa, między rozwojem, także poczucia własnego ja i osłabianiem postrzegania siebie, poczucia wartości. Niewątpliwie jest to trudny okres w życiu człowieka, gdyż wiąże się z pogarszaniem stanu zdrowia, spadkiem witalności i aktywności, także zawodowej, często prestiżu i statusu zawodowego, utratą atrakcyjności jako kobieta czy mężczyzna, a poza przejmowaniem ról opiekuńczych (nad wnukami, partnerem, co może wywoływać obok bardzo pozytywnych odczuć, także poczucie spełniania funkcji usługowej), pojawia się również silniej perspektywa odejścia (śmierci). Istotne znaczenie w osłabianiu tych odczuć przypada usługom, które mogą być interwencyjne wobec odczuwanych oznak starości.
Usługi mogą odegrać bardzo ważną rolę w życiu osób starszych, w ich funkcjonowaniu i zaspokajaniu potrzeb, od podstawowych do wyższego rzędu. Wymaga to od tej grupy konsumentów przejścia od tradycyjnej usługi do współczesności, którą coraz bardziej kształtują nowoczesne technologie, e-usługi.
Jak zauważa M. Łuszczyńska, "starość traktowana jako zjawisko społeczne, dotyczące zbiorowości i wpływające na jej funkcjonowanie w dobie tzw. kryzysu demograficznego, nabiera głębszego sensu i staje się coraz częściej podmiotem pogłębionych analiz teoretyków i praktyków gospodarczych" . Osoby starsze coraz bardziej stają się przedmiotem zainteresowania badaczy konsumpcji, zachowań konsumentów, marketingu.
Celem głównym monografii jest identyfikacja potrzeb usługowych osób starszych (w wieku 60+) w warunkach przemian demograficznych w Polsce.
Celami szczegółowymi było pozyskanie odpowiedzi na następujące pytania:
- Jak kształtuje się obraz społeczeństwa, w którym przybywa osób starszych i jakie są tendencje zmian?
- Z jakich usług korzystają osoby starsze?
- Jakie postrzegają korzyści z korzystania z usług?
- Jakie są przyczyny niekorzystania z usług?
- Z jakich usług chcieliby korzystać?
- Jak kształtuje się obraz społeczeństwa informacyjnego w grupie osób starszych?
- Z jakich e-usług korzystają osoby starsze?
- Jakie są przyczyny korzystania lub niekorzystania z e-usług?
Realizacja celu głównego i celów szczegółowych wymagała przeprowadzenia badania ilościowego wśród osób starszych (60+) zróżnicowanych ze względu na cechy społeczno-demograficzno-ekonomiczne. Materiał badawczy pozyskano w ramach badań statutowych (KZiF/S/07/18).
W badaniu założono, że trend demograficzny związany ze starzeniem się polskiego społeczeństwa każe spojrzeć na usługi, które mogą podnieść jakość życia, ułatwić wykonywanie codziennych czynności i obowiązków oraz pomóc w zachowaniu dobrego zdrowia i samopoczucia, jak również zaspokoić potrzeby w zakresie rozwoju osobistego czy atrakcyjnego zagospodarowania czasu wolnego.
Praca składa się z ośmiu rozdziałów. Każdy rozdział kończy podsumowanie.
Rozdział pierwszy poświęcono seniorom jako segmentowi rynku wobec trendu starzenia się społeczeństwa. Omówiono definicje osób starszych, które wskazują, że pojęcie to nie doczekało się jednoznacznego brzmienia. Scharakteryzowano przemiany demograficzne w Polsce w latach 2000-2050. Przybliżono seniorów jako uczestników rynku usług wraz z charakterystyką ich segmentów.
Rozdział drugi ma charakter metodyczny. Zdefiniowano cel główny i cele szczegółowe badania, wykorzystane metody badawcze oraz badanie własne, które przeprowadzono na potrzeby niniejszej monografii. Zdefiniowano metodę, technikę i próbę badawczą, która liczyła 508 osób przy uwzględnieniu cech społeczno-demograficzno-ekonomicznych oraz profil przeciętnego respondenta.
Z uwagi na wiek respondentów wyróżniono trzy grupy wieku: 60-64 lata, 65-69 lat i 70 lat i więcej.
Rozdział trzeci odniesiono do usług związanych z potrzebami schronienia i odciążających od codziennych czynności. Scharakteryzowano zapotrzebowanie seniorów na budownictwo skierowane do segmentu osób starszych, których potrzeby na przestrzeni lat zmieniają się wskutek przemian społecznych, kulturowych, oraz zainteresowanie seniorów domami spokojnej starości. Zwrócono uwagę na korzystanie osób starszych z usług opiekuńczych i pomocy domowej (np. sprzątania, mycia okien, prania), usług gastronomicznych, na stopień zadowolenia i przyczyny niekorzystania z tych usług, a także odczuwane zapotrzebowanie na omawiane usługi w przyszłości.
Rozdział czwarty stanowi o usługach związanych z ochroną zdrowia i upiększających, a więc o usługach bezpieczeństwa, przynależności i samorealizacji. Zidentyfikowano korzystanie osób starszych z odpłatnych usług zdrowia, fryzjerskich, kosmetycznych i fitness / siłowni, a więc usług, które pozwalają zachować nie tylko dobre zdrowie, ale także wpływają na samopoczucie i aktywność seniorów. Wśród usług upiększających, poprawiających wygląd wyróżniono usługi medycyny estetycznej, masaże relaksacyjne, lecznicze, chirurgię plastyczną, zabiegi związane z usuwaniem zmian skórnych. Pozyskano wiedzę o zadowoleniu lub niezadowoleniu osób starszych z tych usług, przyczynach korzystania i niekorzystania, a także postrzeganiu zapotrzebowania na te usługi w przyszłości.
Rozdział piąty omawia udział osób starszych na rynku usług turystycznych i rekreacyjnych, które według piramidy Maslowa można zakwalifikować jako bezpieczeństwa, przynależności, uznania i samorealizacji. Omówiono korzystanie z usług turystycznych, turystyki zdrowotnej w kraju i za granicą oraz rekreacyjnych, czyli aktywnych form wypoczynku (korzystanie z usług ośrodków sportu i rekreacji, hal sportowych, kortów tenisowych, pływalni / basenu, ścieżek rowerowych, tras nordic walking, siłowni na świeżym powietrzu). W tym przypadku także badano częstotliwość korzystania z poszczególnych usług, powody niekorzystania i zamiar korzystania w przyszłości.
Rozdział szósty przybliża zachowania osób starszych na rynku usług edukacyjnych i kultury, a więc usług samorealizacji, prestiżu, przynależności. Zbadano zainteresowanie osób starszych klubami seniora, usługami edukacyjnymi świadczonymi przez np. uniwersytety trzeciego wieku, usługami rozwijającymi zainteresowania, informatycznymi. Wśród usług kultury uwzględniono chodzenie do kina, teatru, opery, operetki, muzeów, na wystawy i do bibliotek, częstotliwość korzystania z usług placówek kultury, przyczyny niekorzystania i plany na przyszłość.
Rozdział siódmy odniesiono do usług finansowych, czyli bankowych i ubezpieczeniowych, które dają konsumentom poczucie bezpieczeństwa. W przypadku usług bankowych starano się rozpoznać nie tylko korzystanie z usług podstawowych (ROR-u), ale także skłonność osób starszych do inwestowania, zaciągania kredytów, korzystania z usług opiekuna, doradcy finansowego. W odniesieniu do usług ubezpieczeniowych uwzględniono usługi ubezpieczenia mieszkania, pojazdów, wyjazdów turystycznych, ubezpieczenia na dożycie, IKZE, IKE itp. Badano częstotliwość korzystania z tych usług, stopień zadowolenia, przyczyny niekorzystania i zamiar korzystania w przyszłości.
Rozdział ósmy, ostatni, stanowi rozpoznanie korzystania osób starszych z e-usług. Zwrócono uwagę na osoby starsze jako członków społeczeństwa informacyjnego, stopień wykluczenia, a także korzystanie z e-usług: e-handlu, e-bankowości, e-ubezpieczeń, e-edukacji, e-kultury, e-zdrowia, e-turystyki i e-administracji. Rozpoznano postrzegane korzyści i powody niekorzystania z e-usług.
Pracę wieńczy zakończenie i bibliografia.
Monografia skierowana jest do osób zainteresowanych problematyką seniorów, instytucji rządowych, ale także do przedstawicieli przedsiębiorstw usługowych, dla których wobec zachodzących przemian demograficznych coraz ważniejszym staje się segment konsumentów seniorów.
[[[separator]]]
Anna Dąbrowska
Wprowadzenie
Anna Dąbrowska, Mirosława Janoś-Kresło, Adrian Lubowiecki-Vikuk
Rozdział 1. Seniorzy jako segment rynku wobec trendu starzenia się społeczeństwa
1.1. Definicja osób starszych
1.2. Przemiany demograficzne w Polsce w latach 2000-2050
1.3. Seniorzy jako segment rynku usług
Podsumowanie
Anna Dąbrowska
Rozdział 2. Metodyka badania
Anna Dąbrowska
Rozdział 3. Usługi związane z potrzebami schronienia i odciążające od codziennych czynności
3.1. Zapotrzebowanie seniorów na budownictwo skierowane do tego segmentu
3.2. Zainteresowanie seniorów domami spokojnej starości
3.3. Korzystanie osób starszych z usług opiekuńczych i porządkowych
3.4. Korzystanie osób starszych z usług gastronomicznych
Podsumowanie
Mirosława Janoś-Kresło
Rozdział 4. Usługi związane z ochroną zdrowia i upiększające
4.1. Korzystanie z odpłatnych usług zdrowia
4.2. Korzystanie z usług fryzjerskich i kosmetycznych
4.3. Korzystanie z usług fitness
Podsumowanie
Adrian Lubowiecki-Vikuk
Rozdział 5. Osoby starsze na rynku usług turystycznych i rekreacyjnych
5.1. Korzystanie osób starszych z usług turystycznych
5.2. Zainteresowanie osób starszych usługami rekreacyjnymi
Podsumowanie
Adrian Lubowiecki-Vikuk
Rozdział 6. Korzystanie osób starszych z usług edukacyjnych i kultury
6.1. Zainteresowanie osób starszych klubami seniora
6.2. Korzystanie osób starszych z usług edukacyjnych
6.3. Korzystanie osób starszych z usług kultury
Podsumowanie
Mirosława Janoś-Kresło
Rozdział 7. Seniorzy na rynku usług finansowych
7.1. Seniorzy jako konsumenci usług bankowych
7.2. Korzystanie osób starszych z usług ubezpieczeniowych
Podsumowanie
Anna Dąbrowska
Rozdział 8. Osoby starsze na rynku e-usług
8.1. Osoby starsze jako członkowie społeczeństwa informacyjnego
8.2. Korzystanie przez seniorów z e-usług
8.3. Postrzegane korzyści i powody niekorzystania z e-usług
Podsumowanie
Anna Dąbrowska
Zakończenie
Wykaz tabel
Wykaz rysunków i wykresów
Bibliografia
Opis
Wstęp
WPROWADZENIE
Anna Dąbrowska
W ostatnich dekadach w Polsce obserwuje się zjawisko starzenia się społeczeństwa, które ma wymiar globalny. Jest to konsekwencją wydłużania się trwania życia, wzrastającego poziomu życia, a także lepszej opieki zdrowotnej.
Szacuje się, że grupa społeczna osób w wieku 65+ osiągnie w 2030 roku około 1/4 ogółu mieszkańców Polski, w 2050 roku będzie stanowić już 1/3 społeczeństwa. Systematycznie powiększający się segment osób starszych w Polsce oznacza, że jest to coraz ważniejsza część społeczeństwa i rynku konsumenckiego.
Wchodzenie w okres starości, czy to zwanej młodą, dojrzałą czy późną, powinno motywować do zadbania o siebie, nie tylko o swoje zdrowie, ale także kondycję fizyczną i psychiczną, o swój wygląd, o jakość życia. To wybór między aktywnością psychofizyczną i biernością, między socjalizacją a izolowaniem się z otoczenia, społeczeństwa, między rozwojem, także poczucia własnego ja i osłabianiem postrzegania siebie, poczucia wartości. Niewątpliwie jest to trudny okres w życiu człowieka, gdyż wiąże się z pogarszaniem stanu zdrowia, spadkiem witalności i aktywności, także zawodowej, często prestiżu i statusu zawodowego, utratą atrakcyjności jako kobieta czy mężczyzna, a poza przejmowaniem ról opiekuńczych (nad wnukami, partnerem, co może wywoływać obok bardzo pozytywnych odczuć, także poczucie spełniania funkcji usługowej), pojawia się również silniej perspektywa odejścia (śmierci). Istotne znaczenie w osłabianiu tych odczuć przypada usługom, które mogą być interwencyjne wobec odczuwanych oznak starości.
Usługi mogą odegrać bardzo ważną rolę w życiu osób starszych, w ich funkcjonowaniu i zaspokajaniu potrzeb, od podstawowych do wyższego rzędu. Wymaga to od tej grupy konsumentów przejścia od tradycyjnej usługi do współczesności, którą coraz bardziej kształtują nowoczesne technologie, e-usługi.
Jak zauważa M. Łuszczyńska, "starość traktowana jako zjawisko społeczne, dotyczące zbiorowości i wpływające na jej funkcjonowanie w dobie tzw. kryzysu demograficznego, nabiera głębszego sensu i staje się coraz częściej podmiotem pogłębionych analiz teoretyków i praktyków gospodarczych" . Osoby starsze coraz bardziej stają się przedmiotem zainteresowania badaczy konsumpcji, zachowań konsumentów, marketingu.
Celem głównym monografii jest identyfikacja potrzeb usługowych osób starszych (w wieku 60+) w warunkach przemian demograficznych w Polsce.
Celami szczegółowymi było pozyskanie odpowiedzi na następujące pytania:
- Jak kształtuje się obraz społeczeństwa, w którym przybywa osób starszych i jakie są tendencje zmian?
- Z jakich usług korzystają osoby starsze?
- Jakie postrzegają korzyści z korzystania z usług?
- Jakie są przyczyny niekorzystania z usług?
- Z jakich usług chcieliby korzystać?
- Jak kształtuje się obraz społeczeństwa informacyjnego w grupie osób starszych?
- Z jakich e-usług korzystają osoby starsze?
- Jakie są przyczyny korzystania lub niekorzystania z e-usług?
Realizacja celu głównego i celów szczegółowych wymagała przeprowadzenia badania ilościowego wśród osób starszych (60+) zróżnicowanych ze względu na cechy społeczno-demograficzno-ekonomiczne. Materiał badawczy pozyskano w ramach badań statutowych (KZiF/S/07/18).
W badaniu założono, że trend demograficzny związany ze starzeniem się polskiego społeczeństwa każe spojrzeć na usługi, które mogą podnieść jakość życia, ułatwić wykonywanie codziennych czynności i obowiązków oraz pomóc w zachowaniu dobrego zdrowia i samopoczucia, jak również zaspokoić potrzeby w zakresie rozwoju osobistego czy atrakcyjnego zagospodarowania czasu wolnego.
Praca składa się z ośmiu rozdziałów. Każdy rozdział kończy podsumowanie.
Rozdział pierwszy poświęcono seniorom jako segmentowi rynku wobec trendu starzenia się społeczeństwa. Omówiono definicje osób starszych, które wskazują, że pojęcie to nie doczekało się jednoznacznego brzmienia. Scharakteryzowano przemiany demograficzne w Polsce w latach 2000-2050. Przybliżono seniorów jako uczestników rynku usług wraz z charakterystyką ich segmentów.
Rozdział drugi ma charakter metodyczny. Zdefiniowano cel główny i cele szczegółowe badania, wykorzystane metody badawcze oraz badanie własne, które przeprowadzono na potrzeby niniejszej monografii. Zdefiniowano metodę, technikę i próbę badawczą, która liczyła 508 osób przy uwzględnieniu cech społeczno-demograficzno-ekonomicznych oraz profil przeciętnego respondenta.
Z uwagi na wiek respondentów wyróżniono trzy grupy wieku: 60-64 lata, 65-69 lat i 70 lat i więcej.
Rozdział trzeci odniesiono do usług związanych z potrzebami schronienia i odciążających od codziennych czynności. Scharakteryzowano zapotrzebowanie seniorów na budownictwo skierowane do segmentu osób starszych, których potrzeby na przestrzeni lat zmieniają się wskutek przemian społecznych, kulturowych, oraz zainteresowanie seniorów domami spokojnej starości. Zwrócono uwagę na korzystanie osób starszych z usług opiekuńczych i pomocy domowej (np. sprzątania, mycia okien, prania), usług gastronomicznych, na stopień zadowolenia i przyczyny niekorzystania z tych usług, a także odczuwane zapotrzebowanie na omawiane usługi w przyszłości.
Rozdział czwarty stanowi o usługach związanych z ochroną zdrowia i upiększających, a więc o usługach bezpieczeństwa, przynależności i samorealizacji. Zidentyfikowano korzystanie osób starszych z odpłatnych usług zdrowia, fryzjerskich, kosmetycznych i fitness / siłowni, a więc usług, które pozwalają zachować nie tylko dobre zdrowie, ale także wpływają na samopoczucie i aktywność seniorów. Wśród usług upiększających, poprawiających wygląd wyróżniono usługi medycyny estetycznej, masaże relaksacyjne, lecznicze, chirurgię plastyczną, zabiegi związane z usuwaniem zmian skórnych. Pozyskano wiedzę o zadowoleniu lub niezadowoleniu osób starszych z tych usług, przyczynach korzystania i niekorzystania, a także postrzeganiu zapotrzebowania na te usługi w przyszłości.
Rozdział piąty omawia udział osób starszych na rynku usług turystycznych i rekreacyjnych, które według piramidy Maslowa można zakwalifikować jako bezpieczeństwa, przynależności, uznania i samorealizacji. Omówiono korzystanie z usług turystycznych, turystyki zdrowotnej w kraju i za granicą oraz rekreacyjnych, czyli aktywnych form wypoczynku (korzystanie z usług ośrodków sportu i rekreacji, hal sportowych, kortów tenisowych, pływalni / basenu, ścieżek rowerowych, tras nordic walking, siłowni na świeżym powietrzu). W tym przypadku także badano częstotliwość korzystania z poszczególnych usług, powody niekorzystania i zamiar korzystania w przyszłości.
Rozdział szósty przybliża zachowania osób starszych na rynku usług edukacyjnych i kultury, a więc usług samorealizacji, prestiżu, przynależności. Zbadano zainteresowanie osób starszych klubami seniora, usługami edukacyjnymi świadczonymi przez np. uniwersytety trzeciego wieku, usługami rozwijającymi zainteresowania, informatycznymi. Wśród usług kultury uwzględniono chodzenie do kina, teatru, opery, operetki, muzeów, na wystawy i do bibliotek, częstotliwość korzystania z usług placówek kultury, przyczyny niekorzystania i plany na przyszłość.
Rozdział siódmy odniesiono do usług finansowych, czyli bankowych i ubezpieczeniowych, które dają konsumentom poczucie bezpieczeństwa. W przypadku usług bankowych starano się rozpoznać nie tylko korzystanie z usług podstawowych (ROR-u), ale także skłonność osób starszych do inwestowania, zaciągania kredytów, korzystania z usług opiekuna, doradcy finansowego. W odniesieniu do usług ubezpieczeniowych uwzględniono usługi ubezpieczenia mieszkania, pojazdów, wyjazdów turystycznych, ubezpieczenia na dożycie, IKZE, IKE itp. Badano częstotliwość korzystania z tych usług, stopień zadowolenia, przyczyny niekorzystania i zamiar korzystania w przyszłości.
Rozdział ósmy, ostatni, stanowi rozpoznanie korzystania osób starszych z e-usług. Zwrócono uwagę na osoby starsze jako członków społeczeństwa informacyjnego, stopień wykluczenia, a także korzystanie z e-usług: e-handlu, e-bankowości, e-ubezpieczeń, e-edukacji, e-kultury, e-zdrowia, e-turystyki i e-administracji. Rozpoznano postrzegane korzyści i powody niekorzystania z e-usług.
Pracę wieńczy zakończenie i bibliografia.
Monografia skierowana jest do osób zainteresowanych problematyką seniorów, instytucji rządowych, ale także do przedstawicieli przedsiębiorstw usługowych, dla których wobec zachodzących przemian demograficznych coraz ważniejszym staje się segment konsumentów seniorów.
Spis treści
Anna Dąbrowska
Wprowadzenie
Anna Dąbrowska, Mirosława Janoś-Kresło, Adrian Lubowiecki-Vikuk
Rozdział 1. Seniorzy jako segment rynku wobec trendu starzenia się społeczeństwa
1.1. Definicja osób starszych
1.2. Przemiany demograficzne w Polsce w latach 2000-2050
1.3. Seniorzy jako segment rynku usług
Podsumowanie
Anna Dąbrowska
Rozdział 2. Metodyka badania
Anna Dąbrowska
Rozdział 3. Usługi związane z potrzebami schronienia i odciążające od codziennych czynności
3.1. Zapotrzebowanie seniorów na budownictwo skierowane do tego segmentu
3.2. Zainteresowanie seniorów domami spokojnej starości
3.3. Korzystanie osób starszych z usług opiekuńczych i porządkowych
3.4. Korzystanie osób starszych z usług gastronomicznych
Podsumowanie
Mirosława Janoś-Kresło
Rozdział 4. Usługi związane z ochroną zdrowia i upiększające
4.1. Korzystanie z odpłatnych usług zdrowia
4.2. Korzystanie z usług fryzjerskich i kosmetycznych
4.3. Korzystanie z usług fitness
Podsumowanie
Adrian Lubowiecki-Vikuk
Rozdział 5. Osoby starsze na rynku usług turystycznych i rekreacyjnych
5.1. Korzystanie osób starszych z usług turystycznych
5.2. Zainteresowanie osób starszych usługami rekreacyjnymi
Podsumowanie
Adrian Lubowiecki-Vikuk
Rozdział 6. Korzystanie osób starszych z usług edukacyjnych i kultury
6.1. Zainteresowanie osób starszych klubami seniora
6.2. Korzystanie osób starszych z usług edukacyjnych
6.3. Korzystanie osób starszych z usług kultury
Podsumowanie
Mirosława Janoś-Kresło
Rozdział 7. Seniorzy na rynku usług finansowych
7.1. Seniorzy jako konsumenci usług bankowych
7.2. Korzystanie osób starszych z usług ubezpieczeniowych
Podsumowanie
Anna Dąbrowska
Rozdział 8. Osoby starsze na rynku e-usług
8.1. Osoby starsze jako członkowie społeczeństwa informacyjnego
8.2. Korzystanie przez seniorów z e-usług
8.3. Postrzegane korzyści i powody niekorzystania z e-usług
Podsumowanie
Anna Dąbrowska
Zakończenie
Wykaz tabel
Wykaz rysunków i wykresów
Bibliografia
Opinie
WPROWADZENIE
Anna Dąbrowska
W ostatnich dekadach w Polsce obserwuje się zjawisko starzenia się społeczeństwa, które ma wymiar globalny. Jest to konsekwencją wydłużania się trwania życia, wzrastającego poziomu życia, a także lepszej opieki zdrowotnej.
Szacuje się, że grupa społeczna osób w wieku 65+ osiągnie w 2030 roku około 1/4 ogółu mieszkańców Polski, w 2050 roku będzie stanowić już 1/3 społeczeństwa. Systematycznie powiększający się segment osób starszych w Polsce oznacza, że jest to coraz ważniejsza część społeczeństwa i rynku konsumenckiego.
Wchodzenie w okres starości, czy to zwanej młodą, dojrzałą czy późną, powinno motywować do zadbania o siebie, nie tylko o swoje zdrowie, ale także kondycję fizyczną i psychiczną, o swój wygląd, o jakość życia. To wybór między aktywnością psychofizyczną i biernością, między socjalizacją a izolowaniem się z otoczenia, społeczeństwa, między rozwojem, także poczucia własnego ja i osłabianiem postrzegania siebie, poczucia wartości. Niewątpliwie jest to trudny okres w życiu człowieka, gdyż wiąże się z pogarszaniem stanu zdrowia, spadkiem witalności i aktywności, także zawodowej, często prestiżu i statusu zawodowego, utratą atrakcyjności jako kobieta czy mężczyzna, a poza przejmowaniem ról opiekuńczych (nad wnukami, partnerem, co może wywoływać obok bardzo pozytywnych odczuć, także poczucie spełniania funkcji usługowej), pojawia się również silniej perspektywa odejścia (śmierci). Istotne znaczenie w osłabianiu tych odczuć przypada usługom, które mogą być interwencyjne wobec odczuwanych oznak starości.
Usługi mogą odegrać bardzo ważną rolę w życiu osób starszych, w ich funkcjonowaniu i zaspokajaniu potrzeb, od podstawowych do wyższego rzędu. Wymaga to od tej grupy konsumentów przejścia od tradycyjnej usługi do współczesności, którą coraz bardziej kształtują nowoczesne technologie, e-usługi.
Jak zauważa M. Łuszczyńska, "starość traktowana jako zjawisko społeczne, dotyczące zbiorowości i wpływające na jej funkcjonowanie w dobie tzw. kryzysu demograficznego, nabiera głębszego sensu i staje się coraz częściej podmiotem pogłębionych analiz teoretyków i praktyków gospodarczych" . Osoby starsze coraz bardziej stają się przedmiotem zainteresowania badaczy konsumpcji, zachowań konsumentów, marketingu.
Celem głównym monografii jest identyfikacja potrzeb usługowych osób starszych (w wieku 60+) w warunkach przemian demograficznych w Polsce.
Celami szczegółowymi było pozyskanie odpowiedzi na następujące pytania:
- Jak kształtuje się obraz społeczeństwa, w którym przybywa osób starszych i jakie są tendencje zmian?
- Z jakich usług korzystają osoby starsze?
- Jakie postrzegają korzyści z korzystania z usług?
- Jakie są przyczyny niekorzystania z usług?
- Z jakich usług chcieliby korzystać?
- Jak kształtuje się obraz społeczeństwa informacyjnego w grupie osób starszych?
- Z jakich e-usług korzystają osoby starsze?
- Jakie są przyczyny korzystania lub niekorzystania z e-usług?
Realizacja celu głównego i celów szczegółowych wymagała przeprowadzenia badania ilościowego wśród osób starszych (60+) zróżnicowanych ze względu na cechy społeczno-demograficzno-ekonomiczne. Materiał badawczy pozyskano w ramach badań statutowych (KZiF/S/07/18).
W badaniu założono, że trend demograficzny związany ze starzeniem się polskiego społeczeństwa każe spojrzeć na usługi, które mogą podnieść jakość życia, ułatwić wykonywanie codziennych czynności i obowiązków oraz pomóc w zachowaniu dobrego zdrowia i samopoczucia, jak również zaspokoić potrzeby w zakresie rozwoju osobistego czy atrakcyjnego zagospodarowania czasu wolnego.
Praca składa się z ośmiu rozdziałów. Każdy rozdział kończy podsumowanie.
Rozdział pierwszy poświęcono seniorom jako segmentowi rynku wobec trendu starzenia się społeczeństwa. Omówiono definicje osób starszych, które wskazują, że pojęcie to nie doczekało się jednoznacznego brzmienia. Scharakteryzowano przemiany demograficzne w Polsce w latach 2000-2050. Przybliżono seniorów jako uczestników rynku usług wraz z charakterystyką ich segmentów.
Rozdział drugi ma charakter metodyczny. Zdefiniowano cel główny i cele szczegółowe badania, wykorzystane metody badawcze oraz badanie własne, które przeprowadzono na potrzeby niniejszej monografii. Zdefiniowano metodę, technikę i próbę badawczą, która liczyła 508 osób przy uwzględnieniu cech społeczno-demograficzno-ekonomicznych oraz profil przeciętnego respondenta.
Z uwagi na wiek respondentów wyróżniono trzy grupy wieku: 60-64 lata, 65-69 lat i 70 lat i więcej.
Rozdział trzeci odniesiono do usług związanych z potrzebami schronienia i odciążających od codziennych czynności. Scharakteryzowano zapotrzebowanie seniorów na budownictwo skierowane do segmentu osób starszych, których potrzeby na przestrzeni lat zmieniają się wskutek przemian społecznych, kulturowych, oraz zainteresowanie seniorów domami spokojnej starości. Zwrócono uwagę na korzystanie osób starszych z usług opiekuńczych i pomocy domowej (np. sprzątania, mycia okien, prania), usług gastronomicznych, na stopień zadowolenia i przyczyny niekorzystania z tych usług, a także odczuwane zapotrzebowanie na omawiane usługi w przyszłości.
Rozdział czwarty stanowi o usługach związanych z ochroną zdrowia i upiększających, a więc o usługach bezpieczeństwa, przynależności i samorealizacji. Zidentyfikowano korzystanie osób starszych z odpłatnych usług zdrowia, fryzjerskich, kosmetycznych i fitness / siłowni, a więc usług, które pozwalają zachować nie tylko dobre zdrowie, ale także wpływają na samopoczucie i aktywność seniorów. Wśród usług upiększających, poprawiających wygląd wyróżniono usługi medycyny estetycznej, masaże relaksacyjne, lecznicze, chirurgię plastyczną, zabiegi związane z usuwaniem zmian skórnych. Pozyskano wiedzę o zadowoleniu lub niezadowoleniu osób starszych z tych usług, przyczynach korzystania i niekorzystania, a także postrzeganiu zapotrzebowania na te usługi w przyszłości.
Rozdział piąty omawia udział osób starszych na rynku usług turystycznych i rekreacyjnych, które według piramidy Maslowa można zakwalifikować jako bezpieczeństwa, przynależności, uznania i samorealizacji. Omówiono korzystanie z usług turystycznych, turystyki zdrowotnej w kraju i za granicą oraz rekreacyjnych, czyli aktywnych form wypoczynku (korzystanie z usług ośrodków sportu i rekreacji, hal sportowych, kortów tenisowych, pływalni / basenu, ścieżek rowerowych, tras nordic walking, siłowni na świeżym powietrzu). W tym przypadku także badano częstotliwość korzystania z poszczególnych usług, powody niekorzystania i zamiar korzystania w przyszłości.
Rozdział szósty przybliża zachowania osób starszych na rynku usług edukacyjnych i kultury, a więc usług samorealizacji, prestiżu, przynależności. Zbadano zainteresowanie osób starszych klubami seniora, usługami edukacyjnymi świadczonymi przez np. uniwersytety trzeciego wieku, usługami rozwijającymi zainteresowania, informatycznymi. Wśród usług kultury uwzględniono chodzenie do kina, teatru, opery, operetki, muzeów, na wystawy i do bibliotek, częstotliwość korzystania z usług placówek kultury, przyczyny niekorzystania i plany na przyszłość.
Rozdział siódmy odniesiono do usług finansowych, czyli bankowych i ubezpieczeniowych, które dają konsumentom poczucie bezpieczeństwa. W przypadku usług bankowych starano się rozpoznać nie tylko korzystanie z usług podstawowych (ROR-u), ale także skłonność osób starszych do inwestowania, zaciągania kredytów, korzystania z usług opiekuna, doradcy finansowego. W odniesieniu do usług ubezpieczeniowych uwzględniono usługi ubezpieczenia mieszkania, pojazdów, wyjazdów turystycznych, ubezpieczenia na dożycie, IKZE, IKE itp. Badano częstotliwość korzystania z tych usług, stopień zadowolenia, przyczyny niekorzystania i zamiar korzystania w przyszłości.
Rozdział ósmy, ostatni, stanowi rozpoznanie korzystania osób starszych z e-usług. Zwrócono uwagę na osoby starsze jako członków społeczeństwa informacyjnego, stopień wykluczenia, a także korzystanie z e-usług: e-handlu, e-bankowości, e-ubezpieczeń, e-edukacji, e-kultury, e-zdrowia, e-turystyki i e-administracji. Rozpoznano postrzegane korzyści i powody niekorzystania z e-usług.
Pracę wieńczy zakończenie i bibliografia.
Monografia skierowana jest do osób zainteresowanych problematyką seniorów, instytucji rządowych, ale także do przedstawicieli przedsiębiorstw usługowych, dla których wobec zachodzących przemian demograficznych coraz ważniejszym staje się segment konsumentów seniorów.
Anna Dąbrowska
Wprowadzenie
Anna Dąbrowska, Mirosława Janoś-Kresło, Adrian Lubowiecki-Vikuk
Rozdział 1. Seniorzy jako segment rynku wobec trendu starzenia się społeczeństwa
1.1. Definicja osób starszych
1.2. Przemiany demograficzne w Polsce w latach 2000-2050
1.3. Seniorzy jako segment rynku usług
Podsumowanie
Anna Dąbrowska
Rozdział 2. Metodyka badania
Anna Dąbrowska
Rozdział 3. Usługi związane z potrzebami schronienia i odciążające od codziennych czynności
3.1. Zapotrzebowanie seniorów na budownictwo skierowane do tego segmentu
3.2. Zainteresowanie seniorów domami spokojnej starości
3.3. Korzystanie osób starszych z usług opiekuńczych i porządkowych
3.4. Korzystanie osób starszych z usług gastronomicznych
Podsumowanie
Mirosława Janoś-Kresło
Rozdział 4. Usługi związane z ochroną zdrowia i upiększające
4.1. Korzystanie z odpłatnych usług zdrowia
4.2. Korzystanie z usług fryzjerskich i kosmetycznych
4.3. Korzystanie z usług fitness
Podsumowanie
Adrian Lubowiecki-Vikuk
Rozdział 5. Osoby starsze na rynku usług turystycznych i rekreacyjnych
5.1. Korzystanie osób starszych z usług turystycznych
5.2. Zainteresowanie osób starszych usługami rekreacyjnymi
Podsumowanie
Adrian Lubowiecki-Vikuk
Rozdział 6. Korzystanie osób starszych z usług edukacyjnych i kultury
6.1. Zainteresowanie osób starszych klubami seniora
6.2. Korzystanie osób starszych z usług edukacyjnych
6.3. Korzystanie osób starszych z usług kultury
Podsumowanie
Mirosława Janoś-Kresło
Rozdział 7. Seniorzy na rynku usług finansowych
7.1. Seniorzy jako konsumenci usług bankowych
7.2. Korzystanie osób starszych z usług ubezpieczeniowych
Podsumowanie
Anna Dąbrowska
Rozdział 8. Osoby starsze na rynku e-usług
8.1. Osoby starsze jako członkowie społeczeństwa informacyjnego
8.2. Korzystanie przez seniorów z e-usług
8.3. Postrzegane korzyści i powody niekorzystania z e-usług
Podsumowanie
Anna Dąbrowska
Zakończenie
Wykaz tabel
Wykaz rysunków i wykresów
Bibliografia
