POLSKA RAPORT O KONKURENCYJNOŚCI 2020 Konkurencyjność międzynarodowa w kontekście rozwoju sektora usług

Przedmowa

Przez wiele lat badania makroekonomiczne koncentrowały się na sektorze przemysłowym, którego produktywność była uważana za kluczowy fundament rozwoju gospodarczego. Wraz ze wzrostem udziału usług w gospodarce coraz większego znaczenia zaczęła nabierać konkurencyjność tego sektora. Jednocześnie należy zauważyć, że usługi stanowią jeden z tych rodzajów działalności gospodarczej, który podlega największym przekształceniom, związanym m.in. z wprowadzaniem innowacji. O ile wraz z rozwojem ekonomicznym obserwuje się postępującą ekspansję sektora usług, o tyle z perspektywy konkurencyjności gospodarki kluczową rolę odgrywa nie tylko rozwój całego sektora, ale przede wszystkim dynamika wzrostu określonych rodzajów usług. Do jednego z najbardziej dynamicznych segmentów tego sektora należą usługi wiedzochłonne, w przypadku których wiedza jest zarówno głównym czynnikiem produkcji, jak i zasadniczym dobrem oferowanym odbiorcom. Wśród usług wiedzochłonnych specyficzną grupę stanowią usługi biznesowe, które angażują wysokiej jakości zasoby pracy, wspomagając jednocześnie rozwój innych branż z sektora wytwórczego i usługowego.

Mimo rosnącego znaczenia gospodarczego i społecznego usług istnieje wciąż istotna luka badawcza dotycząca ich znaczenia z perspektywy międzynarodowej konkurencyjności gospodarki. Powstaje zatem pytanie, w jaki sposób sektor usług może przyczynić się do wzrostu przewagi konkurencyjnej we współczesnej gospodarce światowej? Możliwych rozstrzygnięć tej kwestii poszukiwano, realizując badanie prezentowane w niniejszym raporcie. Do jego najważniejszych celów należy:

- przedstawienie podstaw teoretycznych dotyczących zagadnienia konkurencyjności międzynarodowej, z uwzględnieniem najnowszego dorobku naukowego, zwłaszcza w kontekście konkurencyjności w sektorze usług;

-  określenie międzynarodowej pozycji konkurencyjnej Polski na tle innych państw członkowskich Unii Europejskiej oraz wybranych gospodarek wschodzących;

- określenie stopnia rozwoju sektora usług w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem usług opartych na wiedzy, w tym zwłaszcza usług biznesowych, oraz ocena ich znaczenia z perspektywy konkurencyjności gospodarki;

-  zidentyfikowanie priorytetów polityki gospodarczej w zakresie rozwoju sektora usługowego w Polsce.

Monografia składa się z czterech części podzielonych na rozdziały. W części I (rozdziały 1-2) zaproponowano definicję sektora usług, ze szczególnym uwzględnieniem usług wiedzochłonnych, w tym biznesowych, jak również scharakteryzowano tradycyjne i współczesne wymiary konkurencyjności w kontekście tego sektora. Ponadto opisano ramy prawne odnoszące się do świadczenia usług na unijnym rynku wewnętrznym.

W części II monografii skoncentrowano się na wyznaczeniu pozycji konkurencyjnej polskiej gospodarki na tle krajów Unii Europejskiej i wybranych rynków wschodzących. Za punkt wyjścia przyjęto zarysowanie tendencji dotyczących rozwoju Polski w latach 2010-2019 (rozdział 3) i analizę konwergencji dochodów osiąganych w Polsce w stosunku do średniego poziomu UE w perspektywie długookresowej (rozdział 4).

Zgodnie z nowoczesnym, kompleksowym podejściem do analizy konkurencyjności międzynarodowej, w którym wychodzi się poza wymiar dochodowy, uwzględniając także kategorie społeczne, w rozdziale 5 podjęto problem zróżnicowania dochodów i poziomu ubóstwa w Polsce. Przeprowadzono dekompozycję rozpiętości dochodów ze względu na grupy społeczno-ekonomiczne i regiony, a także ukazano bezpośredni wpływ świadczenia wychowawczego z programu "Rodzina 500+" na zróżnicowanie dochodów. Część II zamykają rozdziały dotyczące współpracy Polski z zagranicą, tj. konkurencyjności polskiego sektora usług w handlu zagranicznym (rozdział 6) i związku zagranicznych inwestycji bezpośrednich w tym sektorze z konkurencyjnością polskiej gospodarki (rozdział 7).

Część III monografii poświęcona jest głównym czynnikom konkurencyjności Polski, z uwzględnieniem wyzwań związanych z rozwojem sektora usług. W kolejnych rozdziałach zaprezentowano analizę polskiej polityki gospodarczej w kontekście rozwoju branż usługowych (rozdział 8), inwestycje i finansowanie sektora usług w Polsce (rozdział 9) oraz sytuację na polskim rynku pracy (rozdział 10). W ostatnim rozdziale w tej części podsumowano zaprezentowane analizy, ukazując zmiany łącznej produktywności czynników wytwórczych w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem sektora usług (rozdział 11).

Z kolei część IV monografii zawiera charakterystykę wybranych zagadnień wpływających na konkurencyjność sektora usług w Polsce. Przedstawione tu rozważania otwiera analiza najnowszych tendencji w międzynarodowym handlu usługami (rozdział 12). Zaprezentowano przy tym również wyniki badań, w których wykorzystano nowe sposoby mierzenia międzynarodowego handlu usługami, pozwalające z większą dokładnością oszacować wartość świadczonych usług zarówno na podstawie definicji zawartej w Układzie Ogólnym w sprawie Handlu Usługami (GATS), jak i według wartości dodanej. Następnie scharakteryzowano wyzwania związane z rozwojem sektora usług w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem usług wiedzochłonnych i wiedzochłonnych usług biznesowych (rozdział 13). W ostatnim rozdziale monografii przedstawiono innowacyjność polskich przedsiębiorstw z sektora usługowego.

Monografię zamyka podsumowanie, w którym zawarto również wnioski odnoszące się do polityki gospodarczej nakierowanej na wspieranie sektora usług w Polsce.

Arkadiusz Michał Kowalski Marzenna Anna Weresa

Spis treści

Przedmowa

CZĘŚĆ I. KONCEPCJA KONKURENCYJNOŚCI MIĘDZYNARODOWEJ A SEKTOR USŁUG

Rozdział 1. Konkurencyjność sektora usług - podejście koncepcyjne, definiowanie i sposoby mierzenia

Marzenna Anna Weresa, Arkadiusz Michał Kowalski

Rozdział 2. Zmiany w zakresie unijnych ram prawnych dotyczących świadczenia usług na rynku wewnętrznym w ostatnim dziesięcioleciu

Alina Szypulewska-Porczyńska

CZĘŚĆ II. KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEJ GOSPODARKI W LATACH 2010-2019, ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM SEKTORA USŁUG

Rozdział 3. Rozwój gospodarki polskiej w latach 2010-2019 na tle innych krajów UE i wybranych rynków wschodzących, ze szczególnym uwzględnieniem sektora usług

Ryszard Rapacki, Mariusz Próchniak

Rozdział 4. Konwergencja dochodów w Polsce w stosunku do średniego poziomu UE

Mariusz Próchniak

Rozdział 5. Zróżnicowanie dochodów i poziom ubóstwa w Polsce w latach 2010-2018

Patrycja Graca-Gelert

Rozdział 6. Konkurencyjność polskiego sektora usług w handlu zagranicznym

Mariusz Jan Radło

Rozdział 7. Związek zagranicznych inwestycji bezpośrednich w usługach z konkurencyjnością polskiej gospodarki w sektorze usług. Analiza porównawcza na tle gospodarek Grupy Wyszehradzkiej

Tomasz Marcin Napiórkowski

CZĘŚĆ III. GŁÓWNE CZYNNIKI KONKURENCYJNOŚCI POLSKIEJ GOSPODARKI W LATACH 2010-2019 W KONTEKŚCIE WYZWAŃ ZWIĄZANYCH Z ROZWOJEM SEKTORA USŁUG

Rozdział 8. Polska polityka gospodarcza w kontekście rozwoju sektora usług

Adam Czerniak, Ryszard Rapacki

Rozdział 9. Inwestycje i finansowanie rozwoju sektora usług w Polsce

Piotr Maszczyk

Rozdział 10. Wyzwania rynku pracy w kontekście zmian w zatrudnieniu w sektorach usługowym i przemysłowym

Anna Maria Dzienis

Rozdział 11. Zmiany łącznej produktywności czynników wytwórczych, ze szczególnym uwzględnieniem sektora usług

Mariusz Próchniak

CZĘŚĆ IV. TENDENCJE I WYZWANIA W ZAKRESIE ROZWOJU SEKTORA USŁUG

Rozdział 12. Nowe tendencje w międzynarodowych przepływach usług

Andżelika Kuźnar

Rozdział 13. Kierunki i bariery w zakresie rozwoju sektora usług w Polsce

Arkadiusz Michał Kowalski, Marta Mackiewicz, Marzenna Anna Weresa

Rozdział 14. Innowacyjność przedsiębiorstw z sektora usług w Polsce

Małgorzata Stefania Lewandowska

PODSUMOWANIE

Pozycja konkurencyjna Polski w 2019 r. (z uwzględnieniem konkurencyjności sektora usług)

Marzenna Anna Weresa, Arkadiusz Michał Kowalski