POLSKA RAPORT O KONKURENCYJNOŚCI 2015 Innowacje a pozycja konkurencyjna polskiej gospodarki w latach 2007-2014

To już 30. edycja cyklu monografii, będąca kontynuacją badań porównawczych na temat głównych tendencji rozwoju polskiej gospodarki prowadzonych w In­stytucie Gospodarki Światowej we współpracy z ośrodkami międzynarodowymi. Celem badań prezentowanych w tegorocznej edycji monografii jest ocena zmian konkurencyjności polskiej gospodarki w czasie globalnego kryzysu ekonomiczno-finansowego oraz w okresie pokryzysowym, tj. w latach 2007-2014, ze szczególnym. uwzględnieniem roli innowacji w kształtowaniu przewag konkurencyjnych. Pozycja konkurencyjna i innowacyjna Polski oceniana jest w zestawieniu z pozostałymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej, w tym z krajami, które po okresie transformacji systemowej w latach 90. XX w. stały się częścią tego ugrupowania integracyjnego w wyniku rozszerzenia UE w latach 2004, 2007 i 2013. Niektóre aspekty konkurencyjności analizowane są również na tle wybranych tzw. rynków wschodzących w gospodarce światowej. Tak szerokie ujęcie tematu pozwala na wskazanie możliwych scenariuszy zmian pozycji konkurencyjnej Polski w przyszłości oraz sformułowanie rekomendacji dla polityki gospodarczej.

Monografia nie ogranicza się wyłącznie do analizy aktualnych trendów. Przyświeca jej także przesłanie stymulowania dyskusji naukowej na temat zagadnień konku­rencyjności w aspektach teoretycznym i praktycznym, w odniesieniu do polskiej gospodarki.

Konkurencyjność to koncepcja, która odnosi się do utrzymania trwałego wzrostu gospodarczego, ale oznacza również zdolność do poprawy poziomu życia społeczeństwa, wzmocnienia pozycji na rynkach zagranicznych oraz wzrostu atrakcyjności danego terytorium dla inwestycji kapitału zagranicznego. Szerokie spektrum zagadnień, które zawiera w sobie pojęcie konkurencyjności, sprawia, że określenie poziomu konkurencyjności i jego zmian w czasie jest problemem złożonym, ale jednocześnie niezwykle ważnym z punktu widzenia zarówno polityków gospodarczych, jak i całego społeczeństwa. W związku z tym potrzebne są ustawiczne analizy zmian konkurencyjności gospodarek i niniejsza monografia wpisuje się w ten nurt badań.

Jest to już 30. edycja cyklu monografii, będąca kontynuacją badań porównawczych na temat głównych tendencji rozwoju polskiej gospodarki prowadzonych w Instytucie Gospodarki Światowej we współpracy z ośrodkami międzynarodowymi.

Celem badań prezentowanych w tegorocznej edycji monografii jest ocena zmian konkurencyjności polskiej gospodarki w czasie globalnego kryzysu ekonomiczno-finansowego oraz w okresie pokryzysowym, tj. w latach 2007-2014, ze szczególnym uwzględnieniem roli innowacji w kształtowaniu przewag konkurencyjnych. Pozycja konkurencyjna i innowacyjna Polski oceniana jest w zestawieniu z pozostałymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej, w tym z krajami, które po okresie transformacji systemowej w latach 90. XX w. stały się częścią tego ugrupowania integracyjnego w wyniku rozszerzenia UE w latach 2004, 2007 i 2013. Niektóre aspekty konkurencyjności analizowane są również na tle wybranych tzw. rynków wschodzących w gospodarce światowej.

Tak szerokie ujęcie tematu pozwala na wskazanie możliwych scenariuszy zmian pozycji konkurencyjnej Polski w przyszłości oraz sformułowanie rekomendacji dla polityki gospodarczej. Monografia składa się z trzech głównych części, podzielonych na rozdziały i syntetycznie podsumowanych w zakończeniu.

W części pierwszej (rozdziały 1-5) dokonano analizy porównawczej tendencji rozwoju gospodarczego Polski w okresie 2007-2014, wykorzystując różnorodne wskaźniki ekonomiczne i społeczne, takie jak stopa wzrostu PKB, poziom dochodów na jednego mieszkańca i ich konwergencja, z uwzględnieniem mierników nierówności dochodowych i poziomu ubóstwa. Następnie ocenie poddana została pozycja konkurencyjna polskiej gospodarki w zewnętrznych stosunkach ekonomicznych, w tym zdolność do eksportu polskich towarów na rynki międzynarodowe oraz atrakcyjność kraju dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

Część druga (rozdziały 6-10) zawiera szczegółową analizę czynników, które wpłynęły na konkurencyjność Polski w okresie 2007-2014, z uwzględnieniem ewolucji ich znaczenia w czasie globalnego kryzysu ekonomiczno-finansowego oraz w okresie pokryzysowym. Szczegółowa charakterystyka dotyczy najważniejszych czynników wpływających na konkurencyjność, takich jak: polityka gospodarcza, zasoby ludzkie, inwestycje, funkcjonowanie rynku finansowego oraz produktywność czynników wytwórczych.

Kluczową rolę w budowaniu konkurencyjności w zglobalizowanej gospodarce opartej na wiedzy odgrywa innowacyjność. Z tego powodu tegoroczna edycja raportu koncentruje się na różnych wymiarach innowacyjności polskiej gospodarki. Innowacje są niezbędne do wzrostu produktywności czynników wytwórczych, wpływają również na przewagi konkurencyjne w otoczeniu międzynarodowym. Analiza zawarta w trzeciej części monografii (rozdziały 11-17) dostarcza wiedzy na temat nowych form innowacji, takich jak innowacje sektora publicznego, innowacje społeczne, innowacje otwarte czy ekoinnowacje, z uwzględnieniem ich roli w kształtowaniu przewag konkurencyjnych polskiej gospodarki w okresie 2007-2014.

Wnioski wynikające z przeprowadzonych analiz dotyczące poszczególnych problemów badawczych zawarte są w końcowej części każdego z rozdziałów. Uogólnienie tych wniosków oraz syntetyczna ocena znaczenia innowacji dla poprawy konkurencyjności Polski w czasie globalnego kryzysu i w okresie pokryzysowym zawarta została w podsumowaniu monografii. Uzupełnieniem tych wątków wskazujących na wzajemne sprzężenia między innowacyjnością a konkurencyjnością są rekomendacje dotyczące sposobów poprawy zdolności konkurencyjnej Polski. Wskazuje się na konieczność zorientowania polityki prokonkurencyjnej na cele długofalowe, gdyż tylko długookresowa, stabilna polityka gospodarcza umożliwia zbudowanie potencjału konkurencyjnego opartego na innowacjach oraz zasobach ludzkich.

Monografia nie ogranicza się więc wyłącznie do analizy aktualnych trendów, ale przyświeca jej przesłanie stymulowania dyskusji naukowej na temat zagadnień konkurencyjności w aspekcie teoretycznym i praktycznym, w odniesieniu do polskiej gospodarki.

PRZEDMOWA

Marzenna Anna Weresa

CZĘŚĆ I. KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEJ GOSPODARKI W LATACH 2007-2014

Rozdział I. Porównanie wyników gospodarczych w latach 2004-2014: Polska na tle UE i wybranych rynków wschodzących

Zbigniew Matkowski, Ryszard Rapacki, Mariusz Próchniak

Rozdział 2. Oddziaływanie globalnego kryzysu na procesy konwergencji dochodów Polski i innych krajów Europy Środkowej i Wschodniej w stosunku do średniego poziomu w UE15

Zbigniew Matkowski, Mariusz Próchniak

Rozdział 3. Zróżnicowanie dochodów, ubóstwo oraz inne wybrane aspekty wykluczenia społecznego

Patrycja Graca-Gelert

Rozdział 4. Wpływ globalnego kryzysu na konkurencyjność polskiego handlu zagranicznego oraz bilans płatniczy Polski w latach 2007-2014

Mariusz-Jan Radło

Rozdział 5. Zmiany atrakcyjności Polski dla zagranicznych inwestorów w kontekście globalnego kryzysu

Tomasz M. Napiórkowski

CZĘŚĆ II. GŁÓWNE CZYNNIKI KONKURENCYJNOŚCI POLSKIEJ GOSPODARKI

I ZMIANY ICH ZNACZENIA W CZASIE GLOBALNEGO KRYZYSU I W OKRESIE POKRYZYSOWYM

Rozdział 6. Kierunki i najważniejsze wyzwania polskiej polityki gospodarczej w latach 2007-2014

Ryszard Rapacki, Adam Czerniak

Rozdział 7. Zmiany zasobów ludzkich w Polsce w latach 2007-2014

Mateusz Mokrogulski

Rozdział 8. Inwestycje w polskiej gospodarce w okresie 2007-2014

Piotr Maszczyk

Rozdział 9. Zmiany łącznej produktywności czynników wytwórczych w kontekście globalnego kryzysu

Mariusz Próchniak

Rozdział 10. System finansowy i rozwój kapitału wysokiego ryzyka w Polsce

Oskar Kowalewski

CZĘŚĆ III. ZMIANY INNOWACYJNOŚCI POLSKIEJ GOSPODARKI W LATACH 2007-2014

Rozdział 11. Narodowy system innowacji w Polsce i jego zmiany w latach 2007-2014

Marzenna Anna Weresa

Rozdział 12. Cele innowacji a główne rynki operacyjne polskich przedsiębiorstw przemysłowych

Tomasz Gołębiowski, Małgorzata Stefania Lewandowska

Rozdział 13. Innowacje sektora publicznego

Marta Mackiewicz

Rozdział 14. Rozwój innowacji społecznych: Polska na tle innych państw UE

Arkadiusz Michał Kowalski

Rozdział 15. Otwarty model innowacji i jego wykorzystanie w działalności innowacyjnej polskich przedsiębiorstw

Jolanta Mazur, Piotr Zaborek

Rozdział 16. Stymulatory ekoinnowacji. Wyniki badań Community Innovation Survey

Małgorzata Stefania Lewandowska

Rozdział 17. Polityka innowacyjna Polski do 2020 roku

Beata Lubos

PODSUMOWANIE

Ku zrównoważonej konkurencyjności? Syntetyczna ocena zmian pozycji innowacyjnej i konkurencyjnej Polski w latach 2007-2014

Marzenna Anna Weresa