[[[separator]]]
Książka została skonstruowana w następujący sposób pod względem ułożenia treści. W pierwszym rozdziale przedstawiam charakterystykę polityki publicznej rozumianej jako system złożony. Wykorzystuję elementy teorii systemów (systems theory) czy nauki o złożoności (science of complexity, complexity theory). W tym rozumieniu polityka publiczna jest uznawana za system z „dużą liczbą elementów, które pozostają ze sobą w interakcji i wytwarzają zachowania/działania/zjawiska w skali całego systemu (system-wide behaviour)" [Cairnay, 2012a, s. 125].
W drugimi rozdziale przedstawiam charakterystykę czy diagnozę cech polityki publicznej w Polsce. Za najważniejszą cechę uznaję etatyzm, czyli model działania publicznego, w którym scentralizowana władza rezerwuje dla siebie wiodącą rolę w procesach decyzyjnych. Rządzący bazują na przekonaniu, że posiadają wystarczające zasoby i wiedzę, aby w pojedynkę, przy wykorzystaniu administracji, rozwiązać te problemy, które uważają za ważne i nadające się - w określonej kolejności - do rozwiązania. Jeśli dochodzi do udziału innych interesariuszy, to ma to zwykle miejsce na prawach, które formułują rządzący.
Etatyzm sprawia, że pojawia się deficyt koncyliacji i konsensusu między aktorami działań publicznych, rodzi też niedobór zobiektywizowanej analizy problemów zbiorowych, które stają się przedmiotem działań publicznych. Ma to szereg konsekwencji - niski poziom innowacyjności w programowaniu i implementowaniu, niskie natężenie deliberacji nad problemami, które stają się przedmiotem działań publicznych.
W trzecim rozdziale analizuję dynamikę rozwoju aktywności społeczeństwa obywatelskiego. Wskazuję, że pomimo daleko idącego etatyzmu ten rozwój ma miejsce, najczęściej wbrew realiom i ograniczeniom wynikającym z czynników strukturalnych w społeczeństwie, zwłaszcza we wzorcach mentalnych i organizacji życia politycznego.
Czwarty rozdział poświęcam kulturowym źródłom stylów w politykach publicznych. Wskazuję, że znaczenie kultury jest silnie podkreślone w nurtach teoretycznych, które opierają się na nielinearnych koncepcjach polityki publicznej.Analizuję rolę kultury. Jak pisał Davis D. Bobrow [2006a]: „Polityka publiczna nigdy nie powinna być traktowana jako swoista biała karta, gdy chcemy zrozumieć jej tworzenie". Iris Geva-May [2002] wskazuje, że analiza polityki publicznej nie może uniknąć kontekstu kulturowego, i traktuje kulturę jako zaniedbany czynnik w procesie analizy polityki publicznej.
Znaczenie kultury wynika m.in. ze znaczenia pojęcia poznania kulturowego (cultural cognition), które oznacza, że kultura poprzedza fakty w sferze działań i debat publicznych (policy). Interesariusze interpretują fakty (dane empiryczne) raczej zgodnie ze swoimi przekonaniami kulturowymi niż z jakimś zobiektywizowanym wzorcem. Rozumieją przedstawiane im dane i ich wpływ na określone zjawisko, ale ostateczne stanowisko w konkretnej sprawie zajmują z uwagi na swoje rdzenne przekonania. Czasami widoczne są sytuacje, gdy interesariusze nie zgadzają się pewnymi danymi, mimo że ich wymowa wydaje się jednoznaczna. Kultura oddziałuje jak heurystyki, które ograniczają rozmiar racjonalnego przetwarzania informacji w sferze zagadnień polityki publicznej. Jednocześnie autorzy wyrażają wiarę w skuteczność stosowania technik redukujących stronniczość/tendencyjność (debiasing) w przetwarzaniu danych. Kluczem do tego jest ramowanie informacji w taki sposób, aby przedstawiać je w sposób, który jest do przyjęcia dla wszystkich z obrębu różnych przekonań kulturowych (cultural persuasions) [Kahan, Braman, 2006, s. 151].
W piątym rozdziale zaczynam analizować uwarunkowania kulturowe polityki publicznej w Polsce. Przedstawiam dane wskazujące, że ze względu na czynniki kultury obecne w Polsce w działaniu publicznym widoczny jest znaczący zasięg stylu hierarchiczno-fatalistycznego. Sprawia on, że powstają silne skłonności aktorów polityk publicznych do praktykowania woluntarystycznego etatyzmu. Wśród istotnych czynników kultury wskazać można oddziaływanie niektórych aspektów dawnej ideologii
romantyzmu: niedocenianie znaczenia działań zbiorowych bazujących na konsensusach, kompromisach, minimalizowanie znaczenia racjonalnej analizy problemów i wyzwań społecznych, niedocenianie działań organicznych posiadających ciągłość, oczekiwanie raczej na „cudowne" zdarzenia niż docenianie roli dobrze zaprojektowanych interwencji publicznych itp.
W szóstym rozdziale zajmuję się wpływem kultury umysłowej na sposób praktykowania polityki publicznej. Podstawowym pojęciem jest tu pojęcie modeli mentalnych interesariuszy. To one wpływają na wzorce zachowań wśród aktorów i tym samym oddziałują na większość cech areny polityki. Aktorzy ugruntowują swoje modele mentalne w wyniku zwrotności impulsów pochodzących z otoczenia (interakcje, doświadczenia, percepcja sytuacji w otoczeniu) oraz z systemu przekonań, w których jednostki są zakorzenione [Ostrom, 2005, s. 105]. Za Geertem Hofstedem można powiedzieć, że model mentalny jest swoistym oprogramowaniem umysłu. Złożonym z abstrakcyjnych struktur poznawczych, którymi ludzie posługują się, chcąc poznać przedmioty czy zjawiska, czy też z konieczności uporządkowania obrazu świata zewnętrznego [Ostrom, 2005, s. 27].
W rozdziale siódmym analizuję czynniki socjologiczne oraz cechy relacji społecznych, które wpływają na programowanie i implementowanie polityk. Przypominam o pojęciu zakorzenienia Marka Granovettera (embeddedness). Wyłania się tu kwestia zakorzenienia nie tylko indywidualnych działań ekonomicznych człowieka, ale także działań publicznych/zbiorowych (polityki publicznej). Relacje międzyludzkie są także istotnym czynnikiem wyjaśniającym działania zbiorowe/polityki publiczne. To w nich dzieją się kluczowe rzeczy - powstają alianse między aktorami, łączone są ich zasoby, rozwijane strategie. W nich mają miejsce zjawiska, które przesądzają o przyjęciu takiego czy innego rozwiązania dla określonego problemu, który wyłonił się i wymaga poradzenia sobie z nim. W tym rozdziale argumentuję na rzecz tezy głoszącej, że styl programowania i implementowania polityki publicznej jest silnie skorelowany z pewnymi cechami zbiorowymi ujawniającymi się w postawach np. wobec interesu zbiorowego, odpowiedzialności wobec państwa, wobec współobywateli. Wskazuję na wybrane cechy, które mogą mieć znaczny wpływ na ten styl. W tym celu przedstawiam elementy dyskusji toczonej na temat tzw. próżni socjologicznej, a także postaw oraz zaangażowań w sferze prywatnej i publiczne.
(fragment wstępu)
[[[separator]]]
WSTĘP. POLITYKA PUBLICZNA W POLSCE PO PONAD 30 LATACH DEMOKRACJI
Rozdział 1
POLITYKA PUBLICZNA JAKO SYSTEM ZŁOŻONY
1.1. Wymiary analizy
1.2. Złożoność wobec wielości aktorów polityk
1.3. Problemy jako struktury
1.4. Projektowanie polityki
1.5. Adaptacyjny model polityki publicznej
Rozdział 2
POLITYKA PUBLICZNA W POLSCE - GŁÓWNE CECHY
2.1. Etatyzm jako sposób na uproszczenie złożoności
2.2. Skrajność modelu etatystycznego
2.3. Etatyzm samorządowy
2.4. Historyczne korzenie etatyzmu
2.5. Etatyzm II RP
2.6. Etatyzm słabego merytorycznie państwa
2.7. Model polityki publicznej po 1990 r.
2.8. Etatyzm po 2015 r.
2.9. Etatyzm a „miękkie" państwo
2.10. Polska wersja etatyzmu
2.11. Cechy polityki publicznej w fazie programowania
2.12. Polityka oparta na wiedzy?
2.13. Etap implementacji (wdrażania rozwiązań)
2.14. Konserwowanie etatyzmu
2.15. Etatyzm i „reguły gry" w polityce publicznej
Rozdział 3
PLURALIZACJA ARENY POLITYKI PUBLICZNEJ W WARUNKACH ETATYZMU
3.1. NGO w fazie programowania polityki publicznej
3.2. NGO w fazie implementacji polityk i programów publicznych
3.3. Rozwój i rozmiar sektora ekonomii społecznej
3.4. Miejsce podmiotów non profit (ekonomii społecznej) w polityce publicznej państwa i władz lokalnych
Rozdział 4
POLITYKI PUBLICZNE WOBEC WYBRANYCH CECH KULTUR NARODOWYCH
4.1. Style w polityce publicznej
4.2. Wpływ kultury
4.3. Nowe podejścia do stylów
4.4. Elementy stylów narodowych
4.5. Style polityki publicznej i orientacje kulturowe
4.6. Cztery orientacje kulturowe
4.7. Metafizyka kultury i społeczeństwa
4.8. Między orientacjami kulturowymi a stylami działań publicznych
4.9. Wrota kultury: system przekonań
Rozdział 5
UWARUNKOWANIA KULTUROWE POLITYKI PUBLICZNEJ W POLSCE
5.1. Tradycjonalistyczny/konserwatywny obraz świata
5.2. Fatalistyczne konflikty
5.3. Kultura ludowa
5.4. Siła romantyzmu?
5.5. Miejsce dla etyki
5.6. Echa romantyzmu
Rozdział 6
POLITYKA PUBLICZNA WOBEC CECH KULTURY UMYSŁOWEJ
6.1. Proces kształtowania cech kultury umysłowej
6.2. Między romantyzmem a oświeceniem
6.3. Słabość oświecenia
6.4. Pozytywistyczne wysiłki
6.5. Cechy kultury umysłowej w Polsce
6.6. Dynamika umysłowości
6.7. Ludowy aintelektualizm
6.8. „Kultura obrony racji"
Rozdział 7
POLITYKA PUBLICZNA W ŚWIECIE RELACJI SPOŁECZNYCH
7.1. Polityka publiczna z piętnem próżni?
7.2. Wypaństwowienie dusz
7.3. Dystanse społeczne
7.4. Poziom zaufania
7.5. Kultura zaufania
7.6. Spojrzenie wstecz
7.7. Procesy uspołecznienia
7.8. Podszyci przemocą?
7.9. Reguły i normy
7.10. Interes społeczny
7.11. Etosy aktorów polityki publicznej
7.12. Kultura organizacyjna
ZAKOŃCZENIE
Bibliografia
Spis rysunków
Spis tabel
Opis
Wstęp
Książka została skonstruowana w następujący sposób pod względem ułożenia treści. W pierwszym rozdziale przedstawiam charakterystykę polityki publicznej rozumianej jako system złożony. Wykorzystuję elementy teorii systemów (systems theory) czy nauki o złożoności (science of complexity, complexity theory). W tym rozumieniu polityka publiczna jest uznawana za system z „dużą liczbą elementów, które pozostają ze sobą w interakcji i wytwarzają zachowania/działania/zjawiska w skali całego systemu (system-wide behaviour)" [Cairnay, 2012a, s. 125].
W drugimi rozdziale przedstawiam charakterystykę czy diagnozę cech polityki publicznej w Polsce. Za najważniejszą cechę uznaję etatyzm, czyli model działania publicznego, w którym scentralizowana władza rezerwuje dla siebie wiodącą rolę w procesach decyzyjnych. Rządzący bazują na przekonaniu, że posiadają wystarczające zasoby i wiedzę, aby w pojedynkę, przy wykorzystaniu administracji, rozwiązać te problemy, które uważają za ważne i nadające się - w określonej kolejności - do rozwiązania. Jeśli dochodzi do udziału innych interesariuszy, to ma to zwykle miejsce na prawach, które formułują rządzący.
Etatyzm sprawia, że pojawia się deficyt koncyliacji i konsensusu między aktorami działań publicznych, rodzi też niedobór zobiektywizowanej analizy problemów zbiorowych, które stają się przedmiotem działań publicznych. Ma to szereg konsekwencji - niski poziom innowacyjności w programowaniu i implementowaniu, niskie natężenie deliberacji nad problemami, które stają się przedmiotem działań publicznych.
W trzecim rozdziale analizuję dynamikę rozwoju aktywności społeczeństwa obywatelskiego. Wskazuję, że pomimo daleko idącego etatyzmu ten rozwój ma miejsce, najczęściej wbrew realiom i ograniczeniom wynikającym z czynników strukturalnych w społeczeństwie, zwłaszcza we wzorcach mentalnych i organizacji życia politycznego.
Czwarty rozdział poświęcam kulturowym źródłom stylów w politykach publicznych. Wskazuję, że znaczenie kultury jest silnie podkreślone w nurtach teoretycznych, które opierają się na nielinearnych koncepcjach polityki publicznej.Analizuję rolę kultury. Jak pisał Davis D. Bobrow [2006a]: „Polityka publiczna nigdy nie powinna być traktowana jako swoista biała karta, gdy chcemy zrozumieć jej tworzenie". Iris Geva-May [2002] wskazuje, że analiza polityki publicznej nie może uniknąć kontekstu kulturowego, i traktuje kulturę jako zaniedbany czynnik w procesie analizy polityki publicznej.
Znaczenie kultury wynika m.in. ze znaczenia pojęcia poznania kulturowego (cultural cognition), które oznacza, że kultura poprzedza fakty w sferze działań i debat publicznych (policy). Interesariusze interpretują fakty (dane empiryczne) raczej zgodnie ze swoimi przekonaniami kulturowymi niż z jakimś zobiektywizowanym wzorcem. Rozumieją przedstawiane im dane i ich wpływ na określone zjawisko, ale ostateczne stanowisko w konkretnej sprawie zajmują z uwagi na swoje rdzenne przekonania. Czasami widoczne są sytuacje, gdy interesariusze nie zgadzają się pewnymi danymi, mimo że ich wymowa wydaje się jednoznaczna. Kultura oddziałuje jak heurystyki, które ograniczają rozmiar racjonalnego przetwarzania informacji w sferze zagadnień polityki publicznej. Jednocześnie autorzy wyrażają wiarę w skuteczność stosowania technik redukujących stronniczość/tendencyjność (debiasing) w przetwarzaniu danych. Kluczem do tego jest ramowanie informacji w taki sposób, aby przedstawiać je w sposób, który jest do przyjęcia dla wszystkich z obrębu różnych przekonań kulturowych (cultural persuasions) [Kahan, Braman, 2006, s. 151].
W piątym rozdziale zaczynam analizować uwarunkowania kulturowe polityki publicznej w Polsce. Przedstawiam dane wskazujące, że ze względu na czynniki kultury obecne w Polsce w działaniu publicznym widoczny jest znaczący zasięg stylu hierarchiczno-fatalistycznego. Sprawia on, że powstają silne skłonności aktorów polityk publicznych do praktykowania woluntarystycznego etatyzmu. Wśród istotnych czynników kultury wskazać można oddziaływanie niektórych aspektów dawnej ideologii
romantyzmu: niedocenianie znaczenia działań zbiorowych bazujących na konsensusach, kompromisach, minimalizowanie znaczenia racjonalnej analizy problemów i wyzwań społecznych, niedocenianie działań organicznych posiadających ciągłość, oczekiwanie raczej na „cudowne" zdarzenia niż docenianie roli dobrze zaprojektowanych interwencji publicznych itp.
W szóstym rozdziale zajmuję się wpływem kultury umysłowej na sposób praktykowania polityki publicznej. Podstawowym pojęciem jest tu pojęcie modeli mentalnych interesariuszy. To one wpływają na wzorce zachowań wśród aktorów i tym samym oddziałują na większość cech areny polityki. Aktorzy ugruntowują swoje modele mentalne w wyniku zwrotności impulsów pochodzących z otoczenia (interakcje, doświadczenia, percepcja sytuacji w otoczeniu) oraz z systemu przekonań, w których jednostki są zakorzenione [Ostrom, 2005, s. 105]. Za Geertem Hofstedem można powiedzieć, że model mentalny jest swoistym oprogramowaniem umysłu. Złożonym z abstrakcyjnych struktur poznawczych, którymi ludzie posługują się, chcąc poznać przedmioty czy zjawiska, czy też z konieczności uporządkowania obrazu świata zewnętrznego [Ostrom, 2005, s. 27].
W rozdziale siódmym analizuję czynniki socjologiczne oraz cechy relacji społecznych, które wpływają na programowanie i implementowanie polityk. Przypominam o pojęciu zakorzenienia Marka Granovettera (embeddedness). Wyłania się tu kwestia zakorzenienia nie tylko indywidualnych działań ekonomicznych człowieka, ale także działań publicznych/zbiorowych (polityki publicznej). Relacje międzyludzkie są także istotnym czynnikiem wyjaśniającym działania zbiorowe/polityki publiczne. To w nich dzieją się kluczowe rzeczy - powstają alianse między aktorami, łączone są ich zasoby, rozwijane strategie. W nich mają miejsce zjawiska, które przesądzają o przyjęciu takiego czy innego rozwiązania dla określonego problemu, który wyłonił się i wymaga poradzenia sobie z nim. W tym rozdziale argumentuję na rzecz tezy głoszącej, że styl programowania i implementowania polityki publicznej jest silnie skorelowany z pewnymi cechami zbiorowymi ujawniającymi się w postawach np. wobec interesu zbiorowego, odpowiedzialności wobec państwa, wobec współobywateli. Wskazuję na wybrane cechy, które mogą mieć znaczny wpływ na ten styl. W tym celu przedstawiam elementy dyskusji toczonej na temat tzw. próżni socjologicznej, a także postaw oraz zaangażowań w sferze prywatnej i publiczne.
(fragment wstępu)
Spis treści
WSTĘP. POLITYKA PUBLICZNA W POLSCE PO PONAD 30 LATACH DEMOKRACJI
Rozdział 1
POLITYKA PUBLICZNA JAKO SYSTEM ZŁOŻONY
1.1. Wymiary analizy
1.2. Złożoność wobec wielości aktorów polityk
1.3. Problemy jako struktury
1.4. Projektowanie polityki
1.5. Adaptacyjny model polityki publicznej
Rozdział 2
POLITYKA PUBLICZNA W POLSCE - GŁÓWNE CECHY
2.1. Etatyzm jako sposób na uproszczenie złożoności
2.2. Skrajność modelu etatystycznego
2.3. Etatyzm samorządowy
2.4. Historyczne korzenie etatyzmu
2.5. Etatyzm II RP
2.6. Etatyzm słabego merytorycznie państwa
2.7. Model polityki publicznej po 1990 r.
2.8. Etatyzm po 2015 r.
2.9. Etatyzm a „miękkie" państwo
2.10. Polska wersja etatyzmu
2.11. Cechy polityki publicznej w fazie programowania
2.12. Polityka oparta na wiedzy?
2.13. Etap implementacji (wdrażania rozwiązań)
2.14. Konserwowanie etatyzmu
2.15. Etatyzm i „reguły gry" w polityce publicznej
Rozdział 3
PLURALIZACJA ARENY POLITYKI PUBLICZNEJ W WARUNKACH ETATYZMU
3.1. NGO w fazie programowania polityki publicznej
3.2. NGO w fazie implementacji polityk i programów publicznych
3.3. Rozwój i rozmiar sektora ekonomii społecznej
3.4. Miejsce podmiotów non profit (ekonomii społecznej) w polityce publicznej państwa i władz lokalnych
Rozdział 4
POLITYKI PUBLICZNE WOBEC WYBRANYCH CECH KULTUR NARODOWYCH
4.1. Style w polityce publicznej
4.2. Wpływ kultury
4.3. Nowe podejścia do stylów
4.4. Elementy stylów narodowych
4.5. Style polityki publicznej i orientacje kulturowe
4.6. Cztery orientacje kulturowe
4.7. Metafizyka kultury i społeczeństwa
4.8. Między orientacjami kulturowymi a stylami działań publicznych
4.9. Wrota kultury: system przekonań
Rozdział 5
UWARUNKOWANIA KULTUROWE POLITYKI PUBLICZNEJ W POLSCE
5.1. Tradycjonalistyczny/konserwatywny obraz świata
5.2. Fatalistyczne konflikty
5.3. Kultura ludowa
5.4. Siła romantyzmu?
5.5. Miejsce dla etyki
5.6. Echa romantyzmu
Rozdział 6
POLITYKA PUBLICZNA WOBEC CECH KULTURY UMYSŁOWEJ
6.1. Proces kształtowania cech kultury umysłowej
6.2. Między romantyzmem a oświeceniem
6.3. Słabość oświecenia
6.4. Pozytywistyczne wysiłki
6.5. Cechy kultury umysłowej w Polsce
6.6. Dynamika umysłowości
6.7. Ludowy aintelektualizm
6.8. „Kultura obrony racji"
Rozdział 7
POLITYKA PUBLICZNA W ŚWIECIE RELACJI SPOŁECZNYCH
7.1. Polityka publiczna z piętnem próżni?
7.2. Wypaństwowienie dusz
7.3. Dystanse społeczne
7.4. Poziom zaufania
7.5. Kultura zaufania
7.6. Spojrzenie wstecz
7.7. Procesy uspołecznienia
7.8. Podszyci przemocą?
7.9. Reguły i normy
7.10. Interes społeczny
7.11. Etosy aktorów polityki publicznej
7.12. Kultura organizacyjna
ZAKOŃCZENIE
Bibliografia
Spis rysunków
Spis tabel
Opinie
Książka została skonstruowana w następujący sposób pod względem ułożenia treści. W pierwszym rozdziale przedstawiam charakterystykę polityki publicznej rozumianej jako system złożony. Wykorzystuję elementy teorii systemów (systems theory) czy nauki o złożoności (science of complexity, complexity theory). W tym rozumieniu polityka publiczna jest uznawana za system z „dużą liczbą elementów, które pozostają ze sobą w interakcji i wytwarzają zachowania/działania/zjawiska w skali całego systemu (system-wide behaviour)" [Cairnay, 2012a, s. 125].
W drugimi rozdziale przedstawiam charakterystykę czy diagnozę cech polityki publicznej w Polsce. Za najważniejszą cechę uznaję etatyzm, czyli model działania publicznego, w którym scentralizowana władza rezerwuje dla siebie wiodącą rolę w procesach decyzyjnych. Rządzący bazują na przekonaniu, że posiadają wystarczające zasoby i wiedzę, aby w pojedynkę, przy wykorzystaniu administracji, rozwiązać te problemy, które uważają za ważne i nadające się - w określonej kolejności - do rozwiązania. Jeśli dochodzi do udziału innych interesariuszy, to ma to zwykle miejsce na prawach, które formułują rządzący.
Etatyzm sprawia, że pojawia się deficyt koncyliacji i konsensusu między aktorami działań publicznych, rodzi też niedobór zobiektywizowanej analizy problemów zbiorowych, które stają się przedmiotem działań publicznych. Ma to szereg konsekwencji - niski poziom innowacyjności w programowaniu i implementowaniu, niskie natężenie deliberacji nad problemami, które stają się przedmiotem działań publicznych.
W trzecim rozdziale analizuję dynamikę rozwoju aktywności społeczeństwa obywatelskiego. Wskazuję, że pomimo daleko idącego etatyzmu ten rozwój ma miejsce, najczęściej wbrew realiom i ograniczeniom wynikającym z czynników strukturalnych w społeczeństwie, zwłaszcza we wzorcach mentalnych i organizacji życia politycznego.
Czwarty rozdział poświęcam kulturowym źródłom stylów w politykach publicznych. Wskazuję, że znaczenie kultury jest silnie podkreślone w nurtach teoretycznych, które opierają się na nielinearnych koncepcjach polityki publicznej.Analizuję rolę kultury. Jak pisał Davis D. Bobrow [2006a]: „Polityka publiczna nigdy nie powinna być traktowana jako swoista biała karta, gdy chcemy zrozumieć jej tworzenie". Iris Geva-May [2002] wskazuje, że analiza polityki publicznej nie może uniknąć kontekstu kulturowego, i traktuje kulturę jako zaniedbany czynnik w procesie analizy polityki publicznej.
Znaczenie kultury wynika m.in. ze znaczenia pojęcia poznania kulturowego (cultural cognition), które oznacza, że kultura poprzedza fakty w sferze działań i debat publicznych (policy). Interesariusze interpretują fakty (dane empiryczne) raczej zgodnie ze swoimi przekonaniami kulturowymi niż z jakimś zobiektywizowanym wzorcem. Rozumieją przedstawiane im dane i ich wpływ na określone zjawisko, ale ostateczne stanowisko w konkretnej sprawie zajmują z uwagi na swoje rdzenne przekonania. Czasami widoczne są sytuacje, gdy interesariusze nie zgadzają się pewnymi danymi, mimo że ich wymowa wydaje się jednoznaczna. Kultura oddziałuje jak heurystyki, które ograniczają rozmiar racjonalnego przetwarzania informacji w sferze zagadnień polityki publicznej. Jednocześnie autorzy wyrażają wiarę w skuteczność stosowania technik redukujących stronniczość/tendencyjność (debiasing) w przetwarzaniu danych. Kluczem do tego jest ramowanie informacji w taki sposób, aby przedstawiać je w sposób, który jest do przyjęcia dla wszystkich z obrębu różnych przekonań kulturowych (cultural persuasions) [Kahan, Braman, 2006, s. 151].
W piątym rozdziale zaczynam analizować uwarunkowania kulturowe polityki publicznej w Polsce. Przedstawiam dane wskazujące, że ze względu na czynniki kultury obecne w Polsce w działaniu publicznym widoczny jest znaczący zasięg stylu hierarchiczno-fatalistycznego. Sprawia on, że powstają silne skłonności aktorów polityk publicznych do praktykowania woluntarystycznego etatyzmu. Wśród istotnych czynników kultury wskazać można oddziaływanie niektórych aspektów dawnej ideologii
romantyzmu: niedocenianie znaczenia działań zbiorowych bazujących na konsensusach, kompromisach, minimalizowanie znaczenia racjonalnej analizy problemów i wyzwań społecznych, niedocenianie działań organicznych posiadających ciągłość, oczekiwanie raczej na „cudowne" zdarzenia niż docenianie roli dobrze zaprojektowanych interwencji publicznych itp.
W szóstym rozdziale zajmuję się wpływem kultury umysłowej na sposób praktykowania polityki publicznej. Podstawowym pojęciem jest tu pojęcie modeli mentalnych interesariuszy. To one wpływają na wzorce zachowań wśród aktorów i tym samym oddziałują na większość cech areny polityki. Aktorzy ugruntowują swoje modele mentalne w wyniku zwrotności impulsów pochodzących z otoczenia (interakcje, doświadczenia, percepcja sytuacji w otoczeniu) oraz z systemu przekonań, w których jednostki są zakorzenione [Ostrom, 2005, s. 105]. Za Geertem Hofstedem można powiedzieć, że model mentalny jest swoistym oprogramowaniem umysłu. Złożonym z abstrakcyjnych struktur poznawczych, którymi ludzie posługują się, chcąc poznać przedmioty czy zjawiska, czy też z konieczności uporządkowania obrazu świata zewnętrznego [Ostrom, 2005, s. 27].
W rozdziale siódmym analizuję czynniki socjologiczne oraz cechy relacji społecznych, które wpływają na programowanie i implementowanie polityk. Przypominam o pojęciu zakorzenienia Marka Granovettera (embeddedness). Wyłania się tu kwestia zakorzenienia nie tylko indywidualnych działań ekonomicznych człowieka, ale także działań publicznych/zbiorowych (polityki publicznej). Relacje międzyludzkie są także istotnym czynnikiem wyjaśniającym działania zbiorowe/polityki publiczne. To w nich dzieją się kluczowe rzeczy - powstają alianse między aktorami, łączone są ich zasoby, rozwijane strategie. W nich mają miejsce zjawiska, które przesądzają o przyjęciu takiego czy innego rozwiązania dla określonego problemu, który wyłonił się i wymaga poradzenia sobie z nim. W tym rozdziale argumentuję na rzecz tezy głoszącej, że styl programowania i implementowania polityki publicznej jest silnie skorelowany z pewnymi cechami zbiorowymi ujawniającymi się w postawach np. wobec interesu zbiorowego, odpowiedzialności wobec państwa, wobec współobywateli. Wskazuję na wybrane cechy, które mogą mieć znaczny wpływ na ten styl. W tym celu przedstawiam elementy dyskusji toczonej na temat tzw. próżni socjologicznej, a także postaw oraz zaangażowań w sferze prywatnej i publiczne.
(fragment wstępu)
WSTĘP. POLITYKA PUBLICZNA W POLSCE PO PONAD 30 LATACH DEMOKRACJI
Rozdział 1
POLITYKA PUBLICZNA JAKO SYSTEM ZŁOŻONY
1.1. Wymiary analizy
1.2. Złożoność wobec wielości aktorów polityk
1.3. Problemy jako struktury
1.4. Projektowanie polityki
1.5. Adaptacyjny model polityki publicznej
Rozdział 2
POLITYKA PUBLICZNA W POLSCE - GŁÓWNE CECHY
2.1. Etatyzm jako sposób na uproszczenie złożoności
2.2. Skrajność modelu etatystycznego
2.3. Etatyzm samorządowy
2.4. Historyczne korzenie etatyzmu
2.5. Etatyzm II RP
2.6. Etatyzm słabego merytorycznie państwa
2.7. Model polityki publicznej po 1990 r.
2.8. Etatyzm po 2015 r.
2.9. Etatyzm a „miękkie" państwo
2.10. Polska wersja etatyzmu
2.11. Cechy polityki publicznej w fazie programowania
2.12. Polityka oparta na wiedzy?
2.13. Etap implementacji (wdrażania rozwiązań)
2.14. Konserwowanie etatyzmu
2.15. Etatyzm i „reguły gry" w polityce publicznej
Rozdział 3
PLURALIZACJA ARENY POLITYKI PUBLICZNEJ W WARUNKACH ETATYZMU
3.1. NGO w fazie programowania polityki publicznej
3.2. NGO w fazie implementacji polityk i programów publicznych
3.3. Rozwój i rozmiar sektora ekonomii społecznej
3.4. Miejsce podmiotów non profit (ekonomii społecznej) w polityce publicznej państwa i władz lokalnych
Rozdział 4
POLITYKI PUBLICZNE WOBEC WYBRANYCH CECH KULTUR NARODOWYCH
4.1. Style w polityce publicznej
4.2. Wpływ kultury
4.3. Nowe podejścia do stylów
4.4. Elementy stylów narodowych
4.5. Style polityki publicznej i orientacje kulturowe
4.6. Cztery orientacje kulturowe
4.7. Metafizyka kultury i społeczeństwa
4.8. Między orientacjami kulturowymi a stylami działań publicznych
4.9. Wrota kultury: system przekonań
Rozdział 5
UWARUNKOWANIA KULTUROWE POLITYKI PUBLICZNEJ W POLSCE
5.1. Tradycjonalistyczny/konserwatywny obraz świata
5.2. Fatalistyczne konflikty
5.3. Kultura ludowa
5.4. Siła romantyzmu?
5.5. Miejsce dla etyki
5.6. Echa romantyzmu
Rozdział 6
POLITYKA PUBLICZNA WOBEC CECH KULTURY UMYSŁOWEJ
6.1. Proces kształtowania cech kultury umysłowej
6.2. Między romantyzmem a oświeceniem
6.3. Słabość oświecenia
6.4. Pozytywistyczne wysiłki
6.5. Cechy kultury umysłowej w Polsce
6.6. Dynamika umysłowości
6.7. Ludowy aintelektualizm
6.8. „Kultura obrony racji"
Rozdział 7
POLITYKA PUBLICZNA W ŚWIECIE RELACJI SPOŁECZNYCH
7.1. Polityka publiczna z piętnem próżni?
7.2. Wypaństwowienie dusz
7.3. Dystanse społeczne
7.4. Poziom zaufania
7.5. Kultura zaufania
7.6. Spojrzenie wstecz
7.7. Procesy uspołecznienia
7.8. Podszyci przemocą?
7.9. Reguły i normy
7.10. Interes społeczny
7.11. Etosy aktorów polityki publicznej
7.12. Kultura organizacyjna
ZAKOŃCZENIE
Bibliografia
Spis rysunków
Spis tabel
