POLITYKA PUBLICZNA Teoria. Jakość. Dobre praktyki

[[[separator]]]

Prezentowane opracowanie stanowi próbę interdyscyplinarnego ujęcia elementów teorii i mechanizmów funkcjonowania współczesnego państwa oraz jego organów w kontekście nowo powstałej dyscypliny naukowej, jaką są nauki o polityce publicznej. Próbuje się ją określać jako dziedzinę systemowych i uporządkowanych działań instytucji publicznych ukierunkowanych na realizację podstawowych funkcji państwa oraz rozwiązywanie kluczowych problemów zbiorowych. Narastające w ostatnich dziesięcioleciach kryzysy gospodarcze połączone z pogarszającą się sytuacją w sferze finansów publicznych, kryzysy zaufania do instytucji finansowych połączone w wielu państwach z kryzysami zaufania do państwa, skłaniają do poszukiwania nowych rozwiązań w sferze współrządzenia instytucjami publicznymi oraz ich relacjami z otoczeniem krajowym i międzynarodowym. W okresie dominacji doktryny neoliberalnej w ekonomii i części nauk społecznych w odniesieniu do sposobu organizacji i funkcjonowania administracji publicznej dominowała koncepcja nowego zarządzania publicznego (New Public Management - NPM). Współcześnie jednak w wielu państwach koncepcję tę traktuje się jedynie jako historyczny etap w tworzeniu teoretycznych i praktycznych reguł oraz mechanizmów funkcjonowania administracji. Historycznie ta niejednorodna wiązka koncepcji określonych mianem NPM zastąpiła podejście klasycznego zarządzania publicznego, a jednocześnie posłużyła do jego odbudowy. W ramach bowiem nowego zarządzania publicznego przejściowo powrócono do koncepcji public Management, w której próbuje się kryteria, cele i narzędzia stosowane w sektorze prywatnym, a przede wszystkim w przedsiębiorstwach, adaptować, a niekiedy wręcz przenosić do sektora publicznego.

Tymczasem postulat taki, w przekonaniu Autorów niniejszego opracowania, nie wydaje się uzasadniony, a w niektórych wypadkach jest całkowicie chybiony. Najnowsze koncepcje teoretyczne, w tym przykładowo public governance - publiczne współrządzenie czy new public governance - nowe publiczne współrządzenie, wskazują jednoznacznie, że nie można kryteriów efektywności i sprawności typowych dla przedsiębiorstw przenosić czy bezpośrednio stosować do sektora publicznego Inne są bowiem cele sektora publicznego i prywatnego oraz ich podmiotów, a co istotniejsze, inna jest aksjologia funkcjonowania przedsiębiorstw, w tym dużych korporacji i podmiotów publicznych. Dla przedsiębiorstw i podmiotów prywatnych typowy jest indywidualizm, dążenie do zysku, a nawet chciwość. Tymczasem dla podmiotów publicznych istotne są takie wartości, jak: sprawiedliwość, odpowiedzialność, solidarność wewnątrz- i międzypokoleniowa, a także równość, m.in. w sferze poziomu życia i ograniczania rozwarstwienia społecznego. Konsekwencją nowego podejścia w ramach nowego współrządzenia publicznego jest zmiana lub modyfikacja koncepcji rozwoju ekonomiczno-społecznego, przykładowo w państwach skandynawskich z welfare state na welfare society, która to podkreśla aktywny współudział społeczeństwa w kreowaniu rozwoju w różnych sferach z wykorzystaniem wszelkich dostępnych mu form organizacyjnych. Oznacza to, że pojęcia efektywności czy sprawności powinny być odmiennie definiowane i mierzone przy pomocy innych narzędzi czy mierników, a tym samym oceniane pod względem innych kryteriów. Neoliberalne podejście i semantyka nie powinny w tym aspekcie mieć zastosowania, a nawet pośredniego odniesienia.

Należy wyraźnie i jednoznacznie podkreślić, że istnieje przestrzeń dla działań podejmowanych przez instytucje publiczne w formie sektorowej polityki publicznej dla realizacji określonych celów w sytuacji, gdy mechanizmy rynkowe nie mają zastosowania albo same nie mogłyby działać dostatecznie efektywnie. Jednym z zasadniczych celów zrealizowanego badania jest poszerzenie i usystematyzowanie dorobku teoretycznego z zakresu polityki publicznej, a w szczególności zagadnień związanych z projektowaniem, koordynacją, tworzeniem, wdrażaniem, realizacją i ewaluacją polityki publicznej oraz stosowaniem dobrych praktyk w tym zakresie. W niniejszym opracowaniu istotne miejsce poświęcono analizie narzędzi wykorzystywanych w tworzeniu i realizacji polityki publicznej, w tym szczególnie różnym aspektom regulacji, instytucjom, współpracy, ewaluacji czy badaniom i ich aplikacji. Autorzy podjęli wątki istotne i polemiczne w stosunku do ideologicznych prawd neoliberalizmu. Ich analiza stanowi pewną całość, charakteryzującą się przechodzeniem "od ogółu do szczegółu", z drugiej jednak strony każdy z przedstawionych tekstów z powodzeniem utrzyma swoją autonomię i może być potraktowany jako odrębne opracowanie. W związku z tym, że w przyszłości badania dotyczące polityki publicznej będą kontynuowane, autonomiczność poszczególnych fragmentów będzie się zmniejszać, a wiedza w nich zawarta umożliwi doskonalszą analizę wielu ważnych problemów społecznych, politycznych i gospodarczych.

[[[separator]]]

Wprowadzenie - Joachim Osiński, Izabela Zawiślińska

Anatomia sfery publicznej i przestrzeni publicznej a kształtowanie polityki publicznej w państwie - Joachim Osiński

1. Wstęp

2. Sfera publiczna i jej wyznaczniki teoretyczne

3. Sfera publiczna - próby współczesnych opisów i definicji

4. Współczesny kształt sfery publicznej i jej zagrożenia

5. Współczesna przestrzeń publiczna (szczególnie miast) i jej zagrożenia

6. Zakończenie

Analiza polityki publicznej z wykorzystaniem modelu cyklu działań publicznych jako narzędzia podnoszenia jakości działań we współczesnym państwie - Marcin Sakowicz

1. Wstęp

2. Polityka publiczna w ujęciu procesowym

3. Cykl działań publicznych

3.1. Diagnoza problemu - ustalenie agendy

3.2. Propozycje rozwiązań - formułowanie polityki

3.3. Wybór rozwiązania - podejmowanie decyzji

3.4. Wdrażanie rozwiązania - implementacja polityki

3.5. Monitorowanie rezultatów - ewaluacja polityki

3.6. Krytyka procesowego ujęcia działań publicznych podzielonego na etapy

4. Studium przypadku - Zwalczanie dopalaczy w Polsce w latach 2011-2013

4.1. Ustalenie agendy - walka z dopalaczami

4.2. Formułowanie polityki

4.3. Wybór rozwiązania - podejmowanie decyzji

4.4. Implementacja polityki

4.5. Ewaluacja polityki

5. Zakończenie

Polityka prawodawcza w obszarze gospodarki w kontekście zasad społecznej gospodarki rynkowej i wolności gospodarczej. Uwagi z zakresu polityki prawa - Anna Kociołek-Pęksa

1. Wstęp

2. Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej - analiza krytyczna

3. Liberalizm gospodarczy jako limitator ekspansywnej polityki prawodawczej państwa w gospodarce

4. Model kontraktowy G . Breueggemeiera

5. Ekonomizacja i jurydyzacja wolności gospodarczej w polityce prawodawczo-gospodarczej

6. Więcej wolności ograniczeń prawnych w gospodarce? Przewaga czy dominacja prawa?

7. Zakończenie

Państwo wobec rynków niszowych - Andrzej Zybała

1. Wstęp

2. Problemy z urynkowieniem

3. Metody urynkowienia usług publicznych

4. Rodzaje ryzyka związanego z urynkowieniem

5. "Miękkie" bodźce rynkowe

6. Siła samoregulacji

7. Ryzyko systemowe

8. Zakończenie

Istota i znaczenie budżetu partycypacyjnego we współczesnej Europie - Bogusław Pytlik

1. Wstęp

2. Pojęcie budżetu partycypacyjnego

3. Geneza instytucji budżetu partycypacyjnego

4. Budżet partycypacyjny w Porto Alegre a próby jego wdrażania w wybranych miastach europejskich

4.1. Porto Alegre, Brazylia

4.2. Kordoba, Hiszpania

4.3. Sopot, Polska

5. Główne modele budżetu partycypacyjnego praktykowane w Europie

6. Zakończenie

Dobry model tworzenia prawa jako wsparcie jakości polityki publicznej - Jerzy Oniszczuk

1. Wstęp

2. Forma tworzenia prawa

3. Ustawa, kodyfikacja, konsolidacja i inkorporacja prawa

4. Polityka i proces stanowienia prawa - model racjonalny

4.1. Polityka stanowienia prawa

4.2. Decyzyjny proces stanowienia prawa

4.3. Racjonalny model tworzenia prawa

4.4. Pojęcie racjonalnego prawodawcy. Wymagania dotyczące tekstu prawotwórczego

4.5. Proceduralne ujęcie decyzyjnego instrumentalnego tworzenia prawa

4.6. Swoboda ustawodawcy. Nakaz przestrzegania konstytucyjnych standardów demokratycznego państwa prawnego. Zasada lojalności państwa

4.7. Zasada poprawnej legislacji

5. Problem kryteriów tworzenia prawa (kryteria formalne i materialne tworzenia prawa) - katalog

6. Akt prawotwórczy - wyrażanie woli prawodawcy. Sens uzasadnienia

6.1. Akt prawotwórczy - znaczenie sposobu wyrażania woli prawodawcy

6.2. Sens uzasadnienia aktu prawotwórczego

7. Technika budowy tekstu prawnego. Rodzaje przepisów prawnych

7.1. Rodzaje przepisów prawnych i inne elementy tekstu

7.2. Definicje legalne

7.3. Dyrektywy budowania tekstu prawnego

7.4. Konstruowanie aktu prawnego i redakcja jego przepisów

7.5. Jednostki redakcyjne aktu normatywnego

7.6. Warunki ustawowe tworzenia regulacji wykonawczych i innych aktów normatywnych

7.7. Zmiana (nowelizacja) aktu ogólnego

7.8. Ujednolicanie tekstu aktu ogólnego. Sprostowanie błędu. Obwieszczenie

7.9. Uelastycznianie tekstu aktu normatywnego. Swoboda rozstrzygania. Niedookreśloność. Klauzule generalne. Odesłania

Realizacja norm Europejskiego Kodeksu Dobrej Administracji jako wyznacznik jakości i efektywności procesu stosowania prawa.  Dobre praktyki w administracji publicznej - Anna Kociołek-Pęksa

1. Wstęp

2. Sposób badania realizacji prawa do dobrej administracji - co determinuje jakość praktyk w administracji publicznej

3. Realizacja norm EKDA

4. Przykładowe akty stosowania prawa odwołujące się do prawa do dobrej administracji

5. Dobre i złe praktyki w polityce legislacyjnej - wybrane przykłady

6. Dobre praktyki w administracji publicznej w obszarze dialogu społecznego, będące zaprzeczeniem istoty dobrych praktyk

7. Zakończenie

Jakość administracji publicznej jako jeden z priorytetów Narodowego Programu Jakości Republiki Słowackiej na lata 2013-2016 - Bogusław Pytlik

1. Wstęp

2. Zasadnicze cele Narodowego Programu Jakości Republiki Słowackiej na lata 2013-2016

3. Planowane przedsięwzięcia na rzecz poprawy jakości działania administracji publicznej

4. Zakończenie

Dobre praktyki w polityce imigracyjnej i integracyjnej Francji na wybranych przykładach - Marta Pachocka

1. Wstęp

2. Pojęcie dobrych praktyk

3. Europejska Sieć Migracyjna jako przykład rozwijania dobrych praktyk na szczeblu Unii Europejskiej

4. Dobre praktyki w polityce imigracyjnej Francji w świetle badania ESM

5. Dobre praktyki w polityce integracyjnej Francji w świetle badania ESM

6. Zakończenie

Brytyjska polityka imigracyjna jako przykład polityki publicznej - Jan Misiuna

1. Wstęp

2. Źródła powojennej polityki imigracyjnej

3. Współczesna polityka imigracyjna

4. Zakończenie

Inicjatywa Partnerstwa Otwartego Rządu - analiza wybranych przypadków - Izabela Zawiślińska

1. Wstęp

2. Geneza i istota koncepcji otwartego rządu

3. Cele, zasady i kryteria członkostwa w OGP

4. Struktura organizacyjna i instrumenty

5. Rezultaty i strategiczne wyzwania

6. Partnerstwo Otwartego Rządu - wybrane przypadki

6.1. Kanada w Partnerstwie Otwartego Rządu

6.2 . Szwecja w inicjatywie OGP

7. Zakończenie

Bibliografia