
Kontrowersje wokół przedmiotu, zakresu, metod badawczych ?Nauki o przedsiębiorstwie" nie przeszkadzają w jej rozwoju. Nauce tej coraz to nowe wyzwania stawia bowiem praktyka gospodarcza. Radykalne zmiany w otoczeniu biznesowym przedsiębiorstw, których wyrazem jest globalna konkurencja, dyfuzja innowacji, nowe systemy wartości lepiej wyedukowanych społeczeństw, wszechobecne technologie informatyczne, wywierają wpływ na cechy współczesnego przedsiębiorstwa, nowe rozumienie jego granic, celów, czynników generujących wartość i określających zdolności konkurencyjne. Przedsiębiorstwa współczesne oparte są na wiedzy, konkurują na rynkach międzynarodowych i globalnych, stosują nowoczesne technologie informatyczne. Następuje przesunięcie w układzie czynników różnicujących przedsiębiorstwa silne i słabe. Wśród nich ważną rolę odgrywa posiadanie własnych, niepowtarzalnych zasobów, zwłaszcza zasobów i wartości niematerialnych.
Odpowiedzią na te wyzwania jest podejmowanie badań nad funkcjonowaniem i rozwojem przedsiębiorstw w warunkach globalizacji twórczej destrukcji, procesami i formami umiędzynarodowiania przedsiębiorstw, strategiami przedsiębiorstw wobec wymogów zrównoważonego rozwoju, kierowaniem zmianami w przedsiębiorstwie, rozwojem przedsiębiorstw nowej gospodarki usług, innowacjami. Wyniki badań w nowych obszarach, choć nie zawsze satysfakcjonujące poznawczo i aplikacyjnie, przyczyniają się do rozwoju teorii przedsiębiorstwa i tworzenia nauki o przedsiębiorstwie, którą traktujemy jako praktyczną teorię przedsiębiorstwa.
Postęp w nauce sprawia, że niektóre tradycyjne wątki teorii zarządzania, teorii organizacji, ekonomiki i organizacji przedsiębiorstwa - dyscyplin, które zajmują się przedsiębiorstwem, są już przestarzałe. Mam nadzieję, że wątków takich nie znajdziecie Państwo w książce, którą oddajemy do Waszych rąk. Książka jest w szczególności adresowana do studentów kierunków ekonomicznych i menedżerskich, ale też innych kierunków studiów. Z uwagi na cele kształcenia, bardziej atrakcyjna niż wiedza o przeszłości jest wiedza o przyszłości, której jednak nauka zajmująca się zmienną rzeczywistością nie jest w stanie dostarczyć, gdyż dysponuje tylko wynikami badań nad tym, co jest i co było, a nie nad tym, co będzie. Uwzględnienie w treści książki wyników najnowszych badań było jedną z najważniejszych przesłanek tworzenia zespołu autorskiego i wyboru zagadnień w niej omawianych. Autorami książki są pracownicy naukowo-dydaktyczni Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, prowadzący badania nad wzajemnymi zależnościami pomiędzy funkcjonowaniem i rozwojem współczesnego przedsiębiorstwa a lokalnym, regionalnym, krajowym, międzynarodowym i globalnym otoczeniem rynkowym, społecznym, instytucjonalnym, zaangażowani w proces dydaktyczny na wszystkich rodzajach i kierunkach studiów realizowanych w Szkole Głównej Handlowej. Prace badawcze przez nich realizowane mają nie tylko charakter poznawczy, ale też aplikacyjny, zawierają wnioski i rekomendacje dla praktyki gospodarczej. Z tego względu książka, pomyślana jako podręcznik akademicki, ma też, jak mniemam, walory naukowe.
Przy wyborze zagadnień przedstawionych w książce uwzględniony został, rzecz jasna, cel nauczania przedmiotu "Nauka o przedsiębiorstwie". Jest nim stworzenie usystematyzowanych podstaw pozwalających na rozumienie uwarunkowań złożoności procesów i zjawisk występujących w przedsiębiorstwie oraz ich logiki. Moim staraniem było, aby układ i sposób prezentowania treści zawartych w 23 rozdziałach książki nie tylko umożliwił efektywne studiowanie poszczególnych zagadnień, ale żeby ujęcie przynajmniej niektórych z nich było nowatorskie.
W trzech pierwszych rozdziałach, omawiających proces kształtowania nauki o przedsiębiorstwie, zawarta jest ocena dotychczasowego stanu badań nad teorią firmy, postulat kontynuowania badań nad firmą, integrujących przedstawicieli różnych nauk w celu rozwijania nauki o przedsiębiorstwie, traktowanym jak żywy organizm, kategorię historyczną, ulegającą przemianom i oddziałującą na otoczenie biznesowe i społeczne. Proces kształtowania nauki o przedsiębiorstwie ujęty został jako proces obejmujący swym zakresem nie tylko ekonomiczną teorię przedsiębiorstwa, ale podchodzący do tego podmiotu gospodarczego w sposób interdyscyplinarny, i to w procesie jego przemian.
W rozdziałach składających się na drugą część książki wskazano, że określanie celów jest ważnym zagadnieniem teoretycznym i ma istotne implikacje praktyczne dla różnych rodzajów przedsiębiorstw, że umiejętność dokonywania trafnych wyborów ma zasadnicze znaczenie dla ich konkurencyjności. W wyborach tych uwzględniać trzeba cele interesariuszy przedsiębiorstwa, chociaż priorytetem są interesy właścicieli. Przedstawiono inne niż w tradycyjnej teorii i świeże w polskich warunkach podejście do defi niowania celów przedsiębiorstwa, a mianowicie koncepcję maksymalizacji w dłuższym okresie wartości dla właścicieli i jej miejsce w teorii przedsiębiorstwa a także nowe wyzwania, jakie stawia teorii przedsiębiorstwa współczesna praktyka, wyzwania związane z globalizacją i imperatywem wzrostu zrównoważonego.
Rozdziały wchodzące w skład trzeciej części książki są wkładem ich autorek w kształtowanie teorii bankructwa. Zagadnienie to jest słabo rozpoznane; ani w teorii przedsiębiorstwa, ani poza nią nie powstała dotychczas teoria bankructwa, wyjaśniająca mechanizmy przetrwania i upadłości firm. Tymczasem w związku z wielką dynamiką zmian technologicznych, ekonomicznych i społecznych oraz globalizacją narasta i globalizuje się ryzyko występowania sytuacji kryzysowych i ryzyko bankructwa. Stąd potrzeba wczesnego identyfikowania symptomów zbliżającego się bankructwa, aby odpowiednio szybko podjąć działania uzdrawiające przedsiębiorstwo. Sformułowany został postulat ucywilizowania procesów bankructwa poprzez tworzenie instytucjonalnej infrastruktury upadłości.
Treść rozdziałów składających się na czwartą część książki koncentruje się wokół tezy, że budowanie przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa opiera się współcześnie na tworzeniu własnego niepowtarzalnego zasobu, dostosowanego do potrzeb związanych z realizacją celów przedsiębiorstwa przedsiębiorstwach nowej gospodarki podstawowym źródłem przewagi konkurencyjnej jest kapitał intelektualny, którego udział w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa wzrasta, a w wielu spółkach jest już bardzo wysoki. Posiadanie niepowtarzalnego zasobu idzie w parze z innowacyjnością, która warunkuje nie tylko rozwój, ale też przetrwanie przedsiębiorstwa. Wskazano też na znaczenie dla konkurencyjności przedsiębiorstwa wykorzystywania technologii informatycznych.
W warunkach wysokich wymagań technologicznych, które wiążą się z wielkimi nakładami i wymagają dużej skali działalności, szczególne znaczenie dla osiągania celów ma współpraca między przedsiębiorstwami. Powszechnymi strategiami wzrostu i rozwoju przedsiębiorstw stały się fuzje, przejęcia, alianse strategiczne. Zagadnienia te zostały omówione w rozdziałach wchodzących w skład piątej części książki.
Każdy rozdział książki zamyka wykaz literatury, której lektura pozwoli na pogłębienie wiedzy w stosownym zakresie. Inicjatywa wydania książki i jej koncepcja powstała w Instytucie Przedsiębiorstwa Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Wybór poruszonych w niej zagadnień i układ książki mają jednak charakter autorski, jego trafność redaktor naukowa książki poddaje pod osąd Czytelników.
Publikacja ukazuje się głównie dzięki zaangażowaniu i pracy zespołu autorskiego, moich koleżanek, kolegów i współpracowników z Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie. Pragnę im tą drogą serdecznie podziękować za chęć współpracy oraz czas i wysiłek poświęcony na przygotowanie tekstów w taki sposób, że redakcja książki była dla mnie przyjemnością.
Wyrażam nadzieję, że książka będzie wkładem środowiska naukowego Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie SGH w kształtowanie nauki o przedsiębiorstwie w Polsce.
Irena Lichniak
[[[separator]]]
Część I. Proces kształtowania się nauki o przedsiębiorstwie
1. Geneza rynku, konkurencji i przedsiębiorstwa - Tadeusz P. Tkaczyk
2. Przemiany w teoriach przedsiębiorstwa - Tadeusz P. Tkaczyk
2.1. Teorie firmy w ekonomii klasycznej
2.2. Wspołczesne teorie fi rmy
2.3. Kształtowanie się nauki o przedsiębiorstwie
Bibliografia
Część II. Cele przedsiębiorstwa i jego interesariuszy
3. Przedsiębiorczość, przedsiębiorca, przedsiębiorstwo. Istota i relacje - Roman Sobiecki
Bibliografia
4. Cele przedsiębiorstwa - Magdalena Mikołajek-Gocejna
5. Interesariusze przedsiębiorstwa i ich cele - Magdalena Mikołajek-Gocejna
Bibliografia
6. Rodzaje przedsiębiorstw - Beata Żelazko
Bibliografia
7. Przedsiębiorstwo wobec wyzwań wspołczesności - Władysław Szymański
7.1. Wyzwania wspołczesności. Globalizacja
7.2. Zmiany otoczenia przedsiębiorstw
8. Kwestia społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw - Władysław Szymański
Bibliografia
Część III. Cykl życia przedsiębiorstwa
9. Wzrost i rozwoj przedsiębiorstwa - Krystyna Poznańska
10. Fazy rozwoju przedsiębiorstwa - Krystyna Poznańska
10.1. Tworzenie przedsiębiorstwa
10.2. Rozwoj i dojrzałość przedsiębiorstwa
11. Cykl życia małych i średnich przedsiębiorstw - Krystyna Poznańska
Bibliografia
12. Sytuacje kryzysowe w przedsiębiorstwach - Elżbieta Mączyńska
Wprowadzenie
12.1. Sytuacje kryzysowe w przedsiębiorstwach a cykle koniunkturalne w gospodarce globalnej
12.2. Sytuacje kryzysowe w przedsiębiorstwach a przełomy cywilizacyjne. Kreatywność i destrukcja
12.3. Sytuacje kryzysowe a niepewność i ambiwalencja. Ekonomia wiedzy niedoskonałej
12.4. Kryzysy na rynkach nieruchomości a sytuacje kryzysowe w przedsiębiorstwach
12.5. Systemy wczesnego ostrzegania przed kryzysem i zagrożeniem upadłością
12.6. Przyczyny i sposoby zwalczania kryzysow w przedsiębiorstwach. Aspekty mikroekonomiczne
12.7. Rachunkowość agresywna jako przyczyna sytuacji kryzysowych
12.8. Zarządzanie w sytuacji kryzysowej. Restrukturyzacja przedsiębiorstwa
13. Upadłość przedsiębiorstwa. Zaprzestanie działalności - Elżbieta Mączyńska
13.1. Globalizacja ryzyka bankructwa
13.2. Kształtowanie się teorii bankructwa
13.3. Postępowanie naprawcze
13.4. Upadłość
13.5. Upadłość przedsiębiorstwa - kierunki zmian
Podsumowanie
Bibliografia
Część IV. Wewnętrzne czynniki konkurencyjności przedsiębiorstwa
14. Konkurencyjność przedsiębiorstwa - Zdzisław Pierścionek
14.1. Definicja konkurencyjności przedsiębiorstwa
14.2. Strategie konkurencji przedsiębiorstwa
Bibliografia
15. Zarządzanie zasobami materialnymi - Urszula Malinowska
15.1. Zasoby trwałe
15.1.1. Pole decyzji w zakresie gospodarki środkami trwałymi
15.1.2. Budowa programu inwestycji
15.1.3. Wpływ inwestycji na położenie finansowe przedsiębiorstw
15.1.4. Finansowanie inwestycji
15.2. Zarządzanie zasobami obrotowymi
15.2.1. Gospodarowanie zapasami
15.2.2. Gospodarowanie należnościami
15.2.3. Zarządzanie gotowką
15.2.4. Finansowanie zasobow obrotowych
Bibliografia
16. Kapitał intelektualny przedsiębiorstwa - Irena Lichniak
16.1. Kapitał intelektualny strategicznym zasobem przedsiębiorstwa w gospodarce opartej na wiedzy
16.2. Komponenty kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa
16.3. Pomiar i ocena kapitału intelektualnego. Raportowanie o kapitale intelektualnym
16.4. Kształtowanie kapita
Opis
Wstęp
Kontrowersje wokół przedmiotu, zakresu, metod badawczych ?Nauki o przedsiębiorstwie" nie przeszkadzają w jej rozwoju. Nauce tej coraz to nowe wyzwania stawia bowiem praktyka gospodarcza. Radykalne zmiany w otoczeniu biznesowym przedsiębiorstw, których wyrazem jest globalna konkurencja, dyfuzja innowacji, nowe systemy wartości lepiej wyedukowanych społeczeństw, wszechobecne technologie informatyczne, wywierają wpływ na cechy współczesnego przedsiębiorstwa, nowe rozumienie jego granic, celów, czynników generujących wartość i określających zdolności konkurencyjne. Przedsiębiorstwa współczesne oparte są na wiedzy, konkurują na rynkach międzynarodowych i globalnych, stosują nowoczesne technologie informatyczne. Następuje przesunięcie w układzie czynników różnicujących przedsiębiorstwa silne i słabe. Wśród nich ważną rolę odgrywa posiadanie własnych, niepowtarzalnych zasobów, zwłaszcza zasobów i wartości niematerialnych.
Odpowiedzią na te wyzwania jest podejmowanie badań nad funkcjonowaniem i rozwojem przedsiębiorstw w warunkach globalizacji twórczej destrukcji, procesami i formami umiędzynarodowiania przedsiębiorstw, strategiami przedsiębiorstw wobec wymogów zrównoważonego rozwoju, kierowaniem zmianami w przedsiębiorstwie, rozwojem przedsiębiorstw nowej gospodarki usług, innowacjami. Wyniki badań w nowych obszarach, choć nie zawsze satysfakcjonujące poznawczo i aplikacyjnie, przyczyniają się do rozwoju teorii przedsiębiorstwa i tworzenia nauki o przedsiębiorstwie, którą traktujemy jako praktyczną teorię przedsiębiorstwa.
Postęp w nauce sprawia, że niektóre tradycyjne wątki teorii zarządzania, teorii organizacji, ekonomiki i organizacji przedsiębiorstwa - dyscyplin, które zajmują się przedsiębiorstwem, są już przestarzałe. Mam nadzieję, że wątków takich nie znajdziecie Państwo w książce, którą oddajemy do Waszych rąk. Książka jest w szczególności adresowana do studentów kierunków ekonomicznych i menedżerskich, ale też innych kierunków studiów. Z uwagi na cele kształcenia, bardziej atrakcyjna niż wiedza o przeszłości jest wiedza o przyszłości, której jednak nauka zajmująca się zmienną rzeczywistością nie jest w stanie dostarczyć, gdyż dysponuje tylko wynikami badań nad tym, co jest i co było, a nie nad tym, co będzie. Uwzględnienie w treści książki wyników najnowszych badań było jedną z najważniejszych przesłanek tworzenia zespołu autorskiego i wyboru zagadnień w niej omawianych. Autorami książki są pracownicy naukowo-dydaktyczni Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, prowadzący badania nad wzajemnymi zależnościami pomiędzy funkcjonowaniem i rozwojem współczesnego przedsiębiorstwa a lokalnym, regionalnym, krajowym, międzynarodowym i globalnym otoczeniem rynkowym, społecznym, instytucjonalnym, zaangażowani w proces dydaktyczny na wszystkich rodzajach i kierunkach studiów realizowanych w Szkole Głównej Handlowej. Prace badawcze przez nich realizowane mają nie tylko charakter poznawczy, ale też aplikacyjny, zawierają wnioski i rekomendacje dla praktyki gospodarczej. Z tego względu książka, pomyślana jako podręcznik akademicki, ma też, jak mniemam, walory naukowe.
Przy wyborze zagadnień przedstawionych w książce uwzględniony został, rzecz jasna, cel nauczania przedmiotu "Nauka o przedsiębiorstwie". Jest nim stworzenie usystematyzowanych podstaw pozwalających na rozumienie uwarunkowań złożoności procesów i zjawisk występujących w przedsiębiorstwie oraz ich logiki. Moim staraniem było, aby układ i sposób prezentowania treści zawartych w 23 rozdziałach książki nie tylko umożliwił efektywne studiowanie poszczególnych zagadnień, ale żeby ujęcie przynajmniej niektórych z nich było nowatorskie.
W trzech pierwszych rozdziałach, omawiających proces kształtowania nauki o przedsiębiorstwie, zawarta jest ocena dotychczasowego stanu badań nad teorią firmy, postulat kontynuowania badań nad firmą, integrujących przedstawicieli różnych nauk w celu rozwijania nauki o przedsiębiorstwie, traktowanym jak żywy organizm, kategorię historyczną, ulegającą przemianom i oddziałującą na otoczenie biznesowe i społeczne. Proces kształtowania nauki o przedsiębiorstwie ujęty został jako proces obejmujący swym zakresem nie tylko ekonomiczną teorię przedsiębiorstwa, ale podchodzący do tego podmiotu gospodarczego w sposób interdyscyplinarny, i to w procesie jego przemian.
W rozdziałach składających się na drugą część książki wskazano, że określanie celów jest ważnym zagadnieniem teoretycznym i ma istotne implikacje praktyczne dla różnych rodzajów przedsiębiorstw, że umiejętność dokonywania trafnych wyborów ma zasadnicze znaczenie dla ich konkurencyjności. W wyborach tych uwzględniać trzeba cele interesariuszy przedsiębiorstwa, chociaż priorytetem są interesy właścicieli. Przedstawiono inne niż w tradycyjnej teorii i świeże w polskich warunkach podejście do defi niowania celów przedsiębiorstwa, a mianowicie koncepcję maksymalizacji w dłuższym okresie wartości dla właścicieli i jej miejsce w teorii przedsiębiorstwa a także nowe wyzwania, jakie stawia teorii przedsiębiorstwa współczesna praktyka, wyzwania związane z globalizacją i imperatywem wzrostu zrównoważonego.
Rozdziały wchodzące w skład trzeciej części książki są wkładem ich autorek w kształtowanie teorii bankructwa. Zagadnienie to jest słabo rozpoznane; ani w teorii przedsiębiorstwa, ani poza nią nie powstała dotychczas teoria bankructwa, wyjaśniająca mechanizmy przetrwania i upadłości firm. Tymczasem w związku z wielką dynamiką zmian technologicznych, ekonomicznych i społecznych oraz globalizacją narasta i globalizuje się ryzyko występowania sytuacji kryzysowych i ryzyko bankructwa. Stąd potrzeba wczesnego identyfikowania symptomów zbliżającego się bankructwa, aby odpowiednio szybko podjąć działania uzdrawiające przedsiębiorstwo. Sformułowany został postulat ucywilizowania procesów bankructwa poprzez tworzenie instytucjonalnej infrastruktury upadłości.
Treść rozdziałów składających się na czwartą część książki koncentruje się wokół tezy, że budowanie przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa opiera się współcześnie na tworzeniu własnego niepowtarzalnego zasobu, dostosowanego do potrzeb związanych z realizacją celów przedsiębiorstwa przedsiębiorstwach nowej gospodarki podstawowym źródłem przewagi konkurencyjnej jest kapitał intelektualny, którego udział w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa wzrasta, a w wielu spółkach jest już bardzo wysoki. Posiadanie niepowtarzalnego zasobu idzie w parze z innowacyjnością, która warunkuje nie tylko rozwój, ale też przetrwanie przedsiębiorstwa. Wskazano też na znaczenie dla konkurencyjności przedsiębiorstwa wykorzystywania technologii informatycznych.
W warunkach wysokich wymagań technologicznych, które wiążą się z wielkimi nakładami i wymagają dużej skali działalności, szczególne znaczenie dla osiągania celów ma współpraca między przedsiębiorstwami. Powszechnymi strategiami wzrostu i rozwoju przedsiębiorstw stały się fuzje, przejęcia, alianse strategiczne. Zagadnienia te zostały omówione w rozdziałach wchodzących w skład piątej części książki.
Każdy rozdział książki zamyka wykaz literatury, której lektura pozwoli na pogłębienie wiedzy w stosownym zakresie. Inicjatywa wydania książki i jej koncepcja powstała w Instytucie Przedsiębiorstwa Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Wybór poruszonych w niej zagadnień i układ książki mają jednak charakter autorski, jego trafność redaktor naukowa książki poddaje pod osąd Czytelników.
Publikacja ukazuje się głównie dzięki zaangażowaniu i pracy zespołu autorskiego, moich koleżanek, kolegów i współpracowników z Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie. Pragnę im tą drogą serdecznie podziękować za chęć współpracy oraz czas i wysiłek poświęcony na przygotowanie tekstów w taki sposób, że redakcja książki była dla mnie przyjemnością.
Wyrażam nadzieję, że książka będzie wkładem środowiska naukowego Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie SGH w kształtowanie nauki o przedsiębiorstwie w Polsce.
Irena Lichniak
Spis treści
Część I. Proces kształtowania się nauki o przedsiębiorstwie
1. Geneza rynku, konkurencji i przedsiębiorstwa - Tadeusz P. Tkaczyk
2. Przemiany w teoriach przedsiębiorstwa - Tadeusz P. Tkaczyk
2.1. Teorie firmy w ekonomii klasycznej
2.2. Wspołczesne teorie fi rmy
2.3. Kształtowanie się nauki o przedsiębiorstwie
Bibliografia
Część II. Cele przedsiębiorstwa i jego interesariuszy
3. Przedsiębiorczość, przedsiębiorca, przedsiębiorstwo. Istota i relacje - Roman Sobiecki
Bibliografia
4. Cele przedsiębiorstwa - Magdalena Mikołajek-Gocejna
5. Interesariusze przedsiębiorstwa i ich cele - Magdalena Mikołajek-Gocejna
Bibliografia
6. Rodzaje przedsiębiorstw - Beata Żelazko
Bibliografia
7. Przedsiębiorstwo wobec wyzwań wspołczesności - Władysław Szymański
7.1. Wyzwania wspołczesności. Globalizacja
7.2. Zmiany otoczenia przedsiębiorstw
8. Kwestia społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw - Władysław Szymański
Bibliografia
Część III. Cykl życia przedsiębiorstwa
9. Wzrost i rozwoj przedsiębiorstwa - Krystyna Poznańska
10. Fazy rozwoju przedsiębiorstwa - Krystyna Poznańska
10.1. Tworzenie przedsiębiorstwa
10.2. Rozwoj i dojrzałość przedsiębiorstwa
11. Cykl życia małych i średnich przedsiębiorstw - Krystyna Poznańska
Bibliografia
12. Sytuacje kryzysowe w przedsiębiorstwach - Elżbieta Mączyńska
Wprowadzenie
12.1. Sytuacje kryzysowe w przedsiębiorstwach a cykle koniunkturalne w gospodarce globalnej
12.2. Sytuacje kryzysowe w przedsiębiorstwach a przełomy cywilizacyjne. Kreatywność i destrukcja
12.3. Sytuacje kryzysowe a niepewność i ambiwalencja. Ekonomia wiedzy niedoskonałej
12.4. Kryzysy na rynkach nieruchomości a sytuacje kryzysowe w przedsiębiorstwach
12.5. Systemy wczesnego ostrzegania przed kryzysem i zagrożeniem upadłością
12.6. Przyczyny i sposoby zwalczania kryzysow w przedsiębiorstwach. Aspekty mikroekonomiczne
12.7. Rachunkowość agresywna jako przyczyna sytuacji kryzysowych
12.8. Zarządzanie w sytuacji kryzysowej. Restrukturyzacja przedsiębiorstwa
13. Upadłość przedsiębiorstwa. Zaprzestanie działalności - Elżbieta Mączyńska
13.1. Globalizacja ryzyka bankructwa
13.2. Kształtowanie się teorii bankructwa
13.3. Postępowanie naprawcze
13.4. Upadłość
13.5. Upadłość przedsiębiorstwa - kierunki zmian
Podsumowanie
Bibliografia
Część IV. Wewnętrzne czynniki konkurencyjności przedsiębiorstwa
14. Konkurencyjność przedsiębiorstwa - Zdzisław Pierścionek
14.1. Definicja konkurencyjności przedsiębiorstwa
14.2. Strategie konkurencji przedsiębiorstwa
Bibliografia
15. Zarządzanie zasobami materialnymi - Urszula Malinowska
15.1. Zasoby trwałe
15.1.1. Pole decyzji w zakresie gospodarki środkami trwałymi
15.1.2. Budowa programu inwestycji
15.1.3. Wpływ inwestycji na położenie finansowe przedsiębiorstw
15.1.4. Finansowanie inwestycji
15.2. Zarządzanie zasobami obrotowymi
15.2.1. Gospodarowanie zapasami
15.2.2. Gospodarowanie należnościami
15.2.3. Zarządzanie gotowką
15.2.4. Finansowanie zasobow obrotowych
Bibliografia
16. Kapitał intelektualny przedsiębiorstwa - Irena Lichniak
16.1. Kapitał intelektualny strategicznym zasobem przedsiębiorstwa w gospodarce opartej na wiedzy
16.2. Komponenty kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa
16.3. Pomiar i ocena kapitału intelektualnego. Raportowanie o kapitale intelektualnym
16.4. Kształtowanie kapita
Opinie
Kontrowersje wokół przedmiotu, zakresu, metod badawczych ?Nauki o przedsiębiorstwie" nie przeszkadzają w jej rozwoju. Nauce tej coraz to nowe wyzwania stawia bowiem praktyka gospodarcza. Radykalne zmiany w otoczeniu biznesowym przedsiębiorstw, których wyrazem jest globalna konkurencja, dyfuzja innowacji, nowe systemy wartości lepiej wyedukowanych społeczeństw, wszechobecne technologie informatyczne, wywierają wpływ na cechy współczesnego przedsiębiorstwa, nowe rozumienie jego granic, celów, czynników generujących wartość i określających zdolności konkurencyjne. Przedsiębiorstwa współczesne oparte są na wiedzy, konkurują na rynkach międzynarodowych i globalnych, stosują nowoczesne technologie informatyczne. Następuje przesunięcie w układzie czynników różnicujących przedsiębiorstwa silne i słabe. Wśród nich ważną rolę odgrywa posiadanie własnych, niepowtarzalnych zasobów, zwłaszcza zasobów i wartości niematerialnych.
Odpowiedzią na te wyzwania jest podejmowanie badań nad funkcjonowaniem i rozwojem przedsiębiorstw w warunkach globalizacji twórczej destrukcji, procesami i formami umiędzynarodowiania przedsiębiorstw, strategiami przedsiębiorstw wobec wymogów zrównoważonego rozwoju, kierowaniem zmianami w przedsiębiorstwie, rozwojem przedsiębiorstw nowej gospodarki usług, innowacjami. Wyniki badań w nowych obszarach, choć nie zawsze satysfakcjonujące poznawczo i aplikacyjnie, przyczyniają się do rozwoju teorii przedsiębiorstwa i tworzenia nauki o przedsiębiorstwie, którą traktujemy jako praktyczną teorię przedsiębiorstwa.
Postęp w nauce sprawia, że niektóre tradycyjne wątki teorii zarządzania, teorii organizacji, ekonomiki i organizacji przedsiębiorstwa - dyscyplin, które zajmują się przedsiębiorstwem, są już przestarzałe. Mam nadzieję, że wątków takich nie znajdziecie Państwo w książce, którą oddajemy do Waszych rąk. Książka jest w szczególności adresowana do studentów kierunków ekonomicznych i menedżerskich, ale też innych kierunków studiów. Z uwagi na cele kształcenia, bardziej atrakcyjna niż wiedza o przeszłości jest wiedza o przyszłości, której jednak nauka zajmująca się zmienną rzeczywistością nie jest w stanie dostarczyć, gdyż dysponuje tylko wynikami badań nad tym, co jest i co było, a nie nad tym, co będzie. Uwzględnienie w treści książki wyników najnowszych badań było jedną z najważniejszych przesłanek tworzenia zespołu autorskiego i wyboru zagadnień w niej omawianych. Autorami książki są pracownicy naukowo-dydaktyczni Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, prowadzący badania nad wzajemnymi zależnościami pomiędzy funkcjonowaniem i rozwojem współczesnego przedsiębiorstwa a lokalnym, regionalnym, krajowym, międzynarodowym i globalnym otoczeniem rynkowym, społecznym, instytucjonalnym, zaangażowani w proces dydaktyczny na wszystkich rodzajach i kierunkach studiów realizowanych w Szkole Głównej Handlowej. Prace badawcze przez nich realizowane mają nie tylko charakter poznawczy, ale też aplikacyjny, zawierają wnioski i rekomendacje dla praktyki gospodarczej. Z tego względu książka, pomyślana jako podręcznik akademicki, ma też, jak mniemam, walory naukowe.
Przy wyborze zagadnień przedstawionych w książce uwzględniony został, rzecz jasna, cel nauczania przedmiotu "Nauka o przedsiębiorstwie". Jest nim stworzenie usystematyzowanych podstaw pozwalających na rozumienie uwarunkowań złożoności procesów i zjawisk występujących w przedsiębiorstwie oraz ich logiki. Moim staraniem było, aby układ i sposób prezentowania treści zawartych w 23 rozdziałach książki nie tylko umożliwił efektywne studiowanie poszczególnych zagadnień, ale żeby ujęcie przynajmniej niektórych z nich było nowatorskie.
W trzech pierwszych rozdziałach, omawiających proces kształtowania nauki o przedsiębiorstwie, zawarta jest ocena dotychczasowego stanu badań nad teorią firmy, postulat kontynuowania badań nad firmą, integrujących przedstawicieli różnych nauk w celu rozwijania nauki o przedsiębiorstwie, traktowanym jak żywy organizm, kategorię historyczną, ulegającą przemianom i oddziałującą na otoczenie biznesowe i społeczne. Proces kształtowania nauki o przedsiębiorstwie ujęty został jako proces obejmujący swym zakresem nie tylko ekonomiczną teorię przedsiębiorstwa, ale podchodzący do tego podmiotu gospodarczego w sposób interdyscyplinarny, i to w procesie jego przemian.
W rozdziałach składających się na drugą część książki wskazano, że określanie celów jest ważnym zagadnieniem teoretycznym i ma istotne implikacje praktyczne dla różnych rodzajów przedsiębiorstw, że umiejętność dokonywania trafnych wyborów ma zasadnicze znaczenie dla ich konkurencyjności. W wyborach tych uwzględniać trzeba cele interesariuszy przedsiębiorstwa, chociaż priorytetem są interesy właścicieli. Przedstawiono inne niż w tradycyjnej teorii i świeże w polskich warunkach podejście do defi niowania celów przedsiębiorstwa, a mianowicie koncepcję maksymalizacji w dłuższym okresie wartości dla właścicieli i jej miejsce w teorii przedsiębiorstwa a także nowe wyzwania, jakie stawia teorii przedsiębiorstwa współczesna praktyka, wyzwania związane z globalizacją i imperatywem wzrostu zrównoważonego.
Rozdziały wchodzące w skład trzeciej części książki są wkładem ich autorek w kształtowanie teorii bankructwa. Zagadnienie to jest słabo rozpoznane; ani w teorii przedsiębiorstwa, ani poza nią nie powstała dotychczas teoria bankructwa, wyjaśniająca mechanizmy przetrwania i upadłości firm. Tymczasem w związku z wielką dynamiką zmian technologicznych, ekonomicznych i społecznych oraz globalizacją narasta i globalizuje się ryzyko występowania sytuacji kryzysowych i ryzyko bankructwa. Stąd potrzeba wczesnego identyfikowania symptomów zbliżającego się bankructwa, aby odpowiednio szybko podjąć działania uzdrawiające przedsiębiorstwo. Sformułowany został postulat ucywilizowania procesów bankructwa poprzez tworzenie instytucjonalnej infrastruktury upadłości.
Treść rozdziałów składających się na czwartą część książki koncentruje się wokół tezy, że budowanie przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa opiera się współcześnie na tworzeniu własnego niepowtarzalnego zasobu, dostosowanego do potrzeb związanych z realizacją celów przedsiębiorstwa przedsiębiorstwach nowej gospodarki podstawowym źródłem przewagi konkurencyjnej jest kapitał intelektualny, którego udział w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa wzrasta, a w wielu spółkach jest już bardzo wysoki. Posiadanie niepowtarzalnego zasobu idzie w parze z innowacyjnością, która warunkuje nie tylko rozwój, ale też przetrwanie przedsiębiorstwa. Wskazano też na znaczenie dla konkurencyjności przedsiębiorstwa wykorzystywania technologii informatycznych.
W warunkach wysokich wymagań technologicznych, które wiążą się z wielkimi nakładami i wymagają dużej skali działalności, szczególne znaczenie dla osiągania celów ma współpraca między przedsiębiorstwami. Powszechnymi strategiami wzrostu i rozwoju przedsiębiorstw stały się fuzje, przejęcia, alianse strategiczne. Zagadnienia te zostały omówione w rozdziałach wchodzących w skład piątej części książki.
Każdy rozdział książki zamyka wykaz literatury, której lektura pozwoli na pogłębienie wiedzy w stosownym zakresie. Inicjatywa wydania książki i jej koncepcja powstała w Instytucie Przedsiębiorstwa Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Wybór poruszonych w niej zagadnień i układ książki mają jednak charakter autorski, jego trafność redaktor naukowa książki poddaje pod osąd Czytelników.
Publikacja ukazuje się głównie dzięki zaangażowaniu i pracy zespołu autorskiego, moich koleżanek, kolegów i współpracowników z Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie. Pragnę im tą drogą serdecznie podziękować za chęć współpracy oraz czas i wysiłek poświęcony na przygotowanie tekstów w taki sposób, że redakcja książki była dla mnie przyjemnością.
Wyrażam nadzieję, że książka będzie wkładem środowiska naukowego Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie SGH w kształtowanie nauki o przedsiębiorstwie w Polsce.
Irena Lichniak
Część I. Proces kształtowania się nauki o przedsiębiorstwie
1. Geneza rynku, konkurencji i przedsiębiorstwa - Tadeusz P. Tkaczyk
2. Przemiany w teoriach przedsiębiorstwa - Tadeusz P. Tkaczyk
2.1. Teorie firmy w ekonomii klasycznej
2.2. Wspołczesne teorie fi rmy
2.3. Kształtowanie się nauki o przedsiębiorstwie
Bibliografia
Część II. Cele przedsiębiorstwa i jego interesariuszy
3. Przedsiębiorczość, przedsiębiorca, przedsiębiorstwo. Istota i relacje - Roman Sobiecki
Bibliografia
4. Cele przedsiębiorstwa - Magdalena Mikołajek-Gocejna
5. Interesariusze przedsiębiorstwa i ich cele - Magdalena Mikołajek-Gocejna
Bibliografia
6. Rodzaje przedsiębiorstw - Beata Żelazko
Bibliografia
7. Przedsiębiorstwo wobec wyzwań wspołczesności - Władysław Szymański
7.1. Wyzwania wspołczesności. Globalizacja
7.2. Zmiany otoczenia przedsiębiorstw
8. Kwestia społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw - Władysław Szymański
Bibliografia
Część III. Cykl życia przedsiębiorstwa
9. Wzrost i rozwoj przedsiębiorstwa - Krystyna Poznańska
10. Fazy rozwoju przedsiębiorstwa - Krystyna Poznańska
10.1. Tworzenie przedsiębiorstwa
10.2. Rozwoj i dojrzałość przedsiębiorstwa
11. Cykl życia małych i średnich przedsiębiorstw - Krystyna Poznańska
Bibliografia
12. Sytuacje kryzysowe w przedsiębiorstwach - Elżbieta Mączyńska
Wprowadzenie
12.1. Sytuacje kryzysowe w przedsiębiorstwach a cykle koniunkturalne w gospodarce globalnej
12.2. Sytuacje kryzysowe w przedsiębiorstwach a przełomy cywilizacyjne. Kreatywność i destrukcja
12.3. Sytuacje kryzysowe a niepewność i ambiwalencja. Ekonomia wiedzy niedoskonałej
12.4. Kryzysy na rynkach nieruchomości a sytuacje kryzysowe w przedsiębiorstwach
12.5. Systemy wczesnego ostrzegania przed kryzysem i zagrożeniem upadłością
12.6. Przyczyny i sposoby zwalczania kryzysow w przedsiębiorstwach. Aspekty mikroekonomiczne
12.7. Rachunkowość agresywna jako przyczyna sytuacji kryzysowych
12.8. Zarządzanie w sytuacji kryzysowej. Restrukturyzacja przedsiębiorstwa
13. Upadłość przedsiębiorstwa. Zaprzestanie działalności - Elżbieta Mączyńska
13.1. Globalizacja ryzyka bankructwa
13.2. Kształtowanie się teorii bankructwa
13.3. Postępowanie naprawcze
13.4. Upadłość
13.5. Upadłość przedsiębiorstwa - kierunki zmian
Podsumowanie
Bibliografia
Część IV. Wewnętrzne czynniki konkurencyjności przedsiębiorstwa
14. Konkurencyjność przedsiębiorstwa - Zdzisław Pierścionek
14.1. Definicja konkurencyjności przedsiębiorstwa
14.2. Strategie konkurencji przedsiębiorstwa
Bibliografia
15. Zarządzanie zasobami materialnymi - Urszula Malinowska
15.1. Zasoby trwałe
15.1.1. Pole decyzji w zakresie gospodarki środkami trwałymi
15.1.2. Budowa programu inwestycji
15.1.3. Wpływ inwestycji na położenie finansowe przedsiębiorstw
15.1.4. Finansowanie inwestycji
15.2. Zarządzanie zasobami obrotowymi
15.2.1. Gospodarowanie zapasami
15.2.2. Gospodarowanie należnościami
15.2.3. Zarządzanie gotowką
15.2.4. Finansowanie zasobow obrotowych
Bibliografia
16. Kapitał intelektualny przedsiębiorstwa - Irena Lichniak
16.1. Kapitał intelektualny strategicznym zasobem przedsiębiorstwa w gospodarce opartej na wiedzy
16.2. Komponenty kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa
16.3. Pomiar i ocena kapitału intelektualnego. Raportowanie o kapitale intelektualnym
16.4. Kształtowanie kapita