Ulubione
  1. Strona główna
  2. MODEL BIZNESU W SPRAWOZDANIU FINANSOWYM Ograniczenia informacyjne

MODEL BIZNESU W SPRAWOZDANIU FINANSOWYM Ograniczenia informacyjne

53,00 zł
47,70 zł
/ szt.
Oszczędzasz 10 % ( 5,30 zł).
Najniższa cena produktu z 30 dni przed obniżką: 47,70 zł
Autor: Mariusz Karwowski
Kod produktu: 978-83-8030-230-3
Cena regularna:
53,00 zł
47,70 zł
/ szt.
Oszczędzasz 10 % ( 5,30 zł).
Najniższa cena produktu z 30 dni przed obniżką: 47,70 zł
Dodaj do ulubionych
Łatwy zwrot towaru w ciągu 14 dni od zakupu bez podania przyczyny
MODEL BIZNESU W SPRAWOZDANIU FINANSOWYM Ograniczenia informacyjne
MODEL BIZNESU W SPRAWOZDANIU FINANSOWYM Ograniczenia informacyjne

 

e-book do wypożyczenia lub zakupu na stronie:

https://www.ibuk.pl

 

[[[separator]]]

 

Dostarczanie informacji o zasobach przedsiębiorstwa i tworzonej przez niego wartości, umożliwiających ocenę jego zdolności do generowania przyszłych wpływów środków pieniężnych netto, ma istotne znaczenie dla bezpiecznego inwestowania w kapitałowe i dłużne papiery wartościowe. Podstawowym źródłem informacji tego rodzaju wciąż pozostaje sprawozdanie finansowe. Zgodnie z Założeniami koncepcyjnymi MSSF służy ono do dostarczania informacji finansowych na temat jednostki gospodarczej, użytecznych przy podejmowaniu decyzji finansowych, które oparte są na przewidywanych zwrotach, zależnych od kwoty, terminu i niepewności przyszłych przepływów środków pieniężnych netto do jednostki [MSSF ZK, par. C2-C3]. Z punktu widzenia właściwej oceny działalności przedsiębiorstwa istotne są również informacje niefinansowe, pochodzące ze sprawozdania z działalności, którego celem jest zapewnienie informacji uzupełniających dane finansowe w sprawozdaniu finansowym. W ostatnich latach coraz częściej wskazywane są jednak ograniczenia w stosunku do użyteczności sprawozdań finansowych [por. Karwowski, Świderska, 2017b, s. 23]. Na podstawie ankiety przeprowadzonej przez Pricewaterhouse Coopers [2014a] dotyczącej innowacji w sprawozdawczości finansowej stwierdzono, że 72% spośród badanych inwestorów oczekuje przedstawienia zasad (polityki) rachunkowości w kontekście prowadzonej działalności gospodarczej, np. wyjaśnienia zasad ujmowania przychodów z uwzględnieniem różnych produktów lub jednostek biznesowych. Także liczna grupa badanych inwestorów (70%) oczekuje bardziej wyraźnego powiązania wyniku finansowego z modelem biznesu przedsiębiorstwa, w ramach którego wkłady finansowe i niefinansowe są przetwarzane w rezultaty, przekazywane do klientów w zamian za środki pieniężne. Natomiast w ankiecie przeprowadzonej przez K. O. Yonga, C. Y. Lim i P. Tana [2016, s. 69] 71% respondentów zgodziło się, że model biznesu jednostki powinien być podstawą wyceny aktywów i zobowiązań. W innym badaniu Pricewaterhouse Coopers [2014b] wykazano, że 80% inwestorów uznało za najbardziej użyteczne wyjaśnienia dotyczące modelu biznesu na poziomie segmentu.

Badania literaturowe uzasadniają zidentyfikowane oczekiwania badanej grupy użytkowników sprawozdania finansowego. Informacje o modelu biznesu przedsiębiorstwa mają przyczyniać się do lepszego zrozumienia działalności firmy oraz dokonania bardziej trafnych prognoz odnośnie przyszłych rezultatów działalności [por. Mechelli, Ciminia, Mazzocchetti, 2017, s. 2]. C. Nielsen i P. N. Bukh [2011, s. 257] uznali, że zainteresowanie modelem biznesu w rachunkowości jest uzasadnione występowaniem przesłanek z których wynika, że ujawniane informacje nie są wystarczające do identyfikacji procesu tworzenia wartości (understanding gap). Według nich model biznesu powinien odgrywać istotną rolę w sprawozdaniu finansowym, stanowiąc pomost między przedsiębiorstwem i inwestorami oraz ich oczekiwaniami informacyjnymi w stosunku do przedsiębiorstwa. D. L. Collins, F. J. Roman i C. Hung [2011, s. 65] wskazują np. na ułatwienie wyjaśnienia osiąganych marż linii lotniczych (tradycyjnych i nisko kosztowych) w Stanach Zjednoczonych, biorąc pod uwagę charakterystykę modeli biznesu (dostępność miejsc, przychody na jednego pasażera). Podobnie P. Weill, T. W. Malone, V. T. D'Urso, G. Herman i S. Woerner [2005, s. 26] wykazują, że typ modelu biznesu lepiej wyjaśnia niejednorodność wyników finansowych niż jedynie informacja o rodzaju działalności. T. Falencikowski [2013, s. 38] uznał model biznesu za obiekt konceptualny, który wchodzi w skład zasobów niematerialnych przedsiębiorstwa. Zdaniem J. Magretty [2002, s. 90], miernikiem pozwalającym na określenie czy model biznesu działa właściwie jest wynik finansowy, którego ustalenie wymaga wartościowej, czyli pieniężnej wyceny procesów gospodarczych. Zatem określenie wyniku finansowego danego okresu nie byłoby możliwe bez wprowadzenia jednolitej miary, jaką jest pieniądz [Owsiak, 2015, s. 176]. Pomiar wkładów (zasobów) i rezultatów działalności (dóbr i usług) w pieniądzu stanowi jedyny sposób agregacji różnych wartości zjawisk w sferze realnej [Ostaszewski, 2013, s. 21-22] i jest ważnym osiągnięciem w rachunkowości finansowej [Świderska, 2013, s. 29-30]. Wycena w wartościach pieniężnych jest powiązana z przepływami pieniężnymi, na które wpływają przede wszystkim klienci, zasoby i ich konfiguracja. Z perspektywy rachunkowości zdolność przedsiębiorstwa do generowania dodatnich przepływów pieniężnych jest najważniejsza. Poza tym przepływy pieniężne są obiektywnie mierzalne i analiza sposobu, w jaki są wykorzystywane i generowane w działalności, może stanowić podstawę oceny wpływu modelu biznesu na wzrost wartości [por. EFRAG, ANC, FRC, 2013, pkt 3.38, s. 48], co powinno zostać przedstawione w sprawozdaniu finansowym. Zatem można stwierdzić, że sprawozdanie finansowe powinno zostać podporządkowane modelowi biznesu, gdyż tylko wówczas spełni rolę efektywnego narzędzia pomiaru dokonań jednostki. Model biznesu dotyczy wielu obszarów działalności jednostki, z których część jest mierzalnych, a inne nie, więc niektóre jego elementy nadają się tylko do opisu np. w sprawozdaniu z działalności. Jednak dotychczas ujęcie informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym nie doczekało się ostatecznego kształtu i wymaga pogłębionych prac koncepcyjnych i badań empirycznych [Kamieniecka, 2017, s. 113]. Odpowiedzią IASB na zidentyfikowane potrzeby użytkowników sprawozdań finansowych w zakresie modelu biznesu był projekt zmian do Założeń koncepcyjnych MSSF z 2008 r. W projekcie wskazano, że informacje o przepływach pieniężnych przedsiębiorstwa mają umożliwić użytkownikom sprawozdań finansowych m.in. zrozumienie modelu biznesu jednostki i jej działalności operacyjnej [IASB, 2008b, par. OB23]. Odwołanie do modelu biznesu nie zostało jednak utrzymane w ostatecznie przyjętych Założeniach koncepcyjnych. Model biznesu pojawił się również w dokumencie dyskusyjnym z 2005 r. oraz w projekcie stanowiska z 2009 r. nt. komentarza zarządu. Zgodnie z dokumentem dyskusyjnym opis w zakresie działalności jednostki powinien obejmować jej segmenty, dobra i usługi, modele biznesu i procesy, metody dystrybucji, strukturę działalności, w tym główne miejsca prowadzenia działalności [IASB, 2005, par. A31]. Na podstawie projektu stanowiska jednostka miała m.in. przedstawić swój ?model ekonomiczny" [IASB,2009a, par. 26], który został zmieniony w ostatecznej wersji dokumentu na ?sposób kreowania wartości" [IASB, 2010, par. 26]. W dokumencie dyskusyjnym z 2013 r. IASB wskazuje na możliwość pośredniego odzwierciedlenia modelu biznesu w standardach sprawozdawczości finansowej [IASB, 2013, par. 9.27]. Natomiast w projekcie z 2015 r. IASB zwrócił uwagę, że nie ujęto w nim ogólnej dyskusji na temat roli modelu biznesu w sprawozdawczości finansowej, ale omówiono jak sposób prowadzenia działalności gospodarczej przez jednostkę może mieć wpływ na [IASB, 2015b, s. 19; por. IASB 2015a, par. BCIN.28-BCIN.34]:

a) jednostkę rozliczeniową,

b) wycenę,

c) prezentację i ujawnianie informacji, w tym sposób klasyfikacji aktywów, zobowiązań, kapitału własnego, przychodów i kosztów oraz ustalenie czy przychody i koszty włączyć do innych całkowitych dochodów, zamiast sprawozdania z zysków lub strat.

Podstawowym problemem powyższych dokumentów był brak definicji modelu biznesu, której nie ma także w MSSF 9 Instrumenty finansowe. Zaakceptowany przez IASB w 2009 r. i przyjęty do prawa Unii Europejskiej w 2016 r. MSSF 9, obok MSR 12 Podatek dochodowy, jest jedynym standardem, który wprost odnosi się do tego terminu. Standard, w którym model biznesu jest postrzegany w oparciu o sposób zarządzania aktywami i zobowiązaniami finansowymi, zapewnia przydatne informacje dla użytkowników sprawozdań finansowych w przewidywaniu przepływów pieniężnych [MSSF 9, par. BC4.15]. Wprowadza kategorie instrumentów finansowych wycenianych według zamortyzowanego kosztu i wartości godziwej. Klasyfikacja do określonej kategorii określana jest m.in. na podstawie modelu biznesu jednostki, który wpływa na jakość predykcyjną umownych przepływów pieniężnych. W sposób bezpośredni do modelu biznesu odnosi się również ustawa o rachunkowości w zakresie sprawozdania z działalności. Zgodnie z jej art. 49b wybrane jednostki zawierają dodatkowo w sprawozdaniu - jako wyodrębnioną część - oświadczenie na temat informacji niefinansowych, które obejmuje m.in. zwięzły opis modelu biznesu jednostki. Wprowadzenie takiego obowiązku wynikało z Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE z dnia 22.10.2014 r. zmieniającej dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności przez niektóre duże jednostki oraz grupy. Należy również zwrócić uwagę, że znaczenie modelu biznesu jednostki wzrosło w wyniku rozwoju raportowania zintegrowanego (integrated reporting). W 2013 r. IIRC opublikowała Założenia koncepcyjne zintegrowanego raportowania. Zgodnie z nimi podstawowym celem raportu zintegrowanego jest wyjaśnienie dostawcom kapitału sposobu, w jaki organizacja tworzy wartość. Natomiast kluczowym ujawnieniem w raporcie zintegrowanym jest informacja o modelu biznesu jednostki [IIRC, 2013b, pkt 2.23, s. 13]. Głównym celem opracowania jest wskazanie ograniczeń w zakresie prezentacji informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym i przedstawienie możliwości udoskonalenia tego obszaru informacyjnego. W związku z realizacją założonego celu sformułowano główną tezę badawczą, która opiera się na stwierdzeniu, że sprawozdanie finansowe w kształcie zgodnym z MSSF w ograniczonym stopniu zapewnia informacje o modelu biznesu przedsiębiorstwa, a realizacja tej potrzeby informacyjnej może wymagać konwersji sprawozdania finansowego. Zdefiniowano poniższe cele poznawcze:

1. Przegląd definicji, elementów i typów modelu biznesu pod kątem ich przydatności z punktu widzenia sprawozdania finansowego. Określenie wpływu modelu biznesu na osiągnięcie celu sprawozdania finansowego.

3. Identyfikacja odzwierciedlenia modelu biznesu w ujmowaniu, wycenie, prezentacji i ujawnianiu informacji w sprawozdaniu finansowym według MSSF.

4. Stworzenie i weryfikacja propozycji konwersji sprawozdania finansowego w celu przedstawienia w nim informacji o realizacji modelu biznesu.

Cele metodyczne:

1. Sformułowanie teoretycznych podstaw służących do identyfikacji parametrów modelu biznesu i jego elementów istotnych z punktu widzenia sprawozdania finansowego.

2. Opracowanie narzędzia służącego do oceny jakości informacji o modelu biznesu oraz etapów analizy systemu rachunkowości pod kątem możliwości ujawniania w sprawozdaniu finansowym informacji o realizacji przyjętego modelu biznesu.

Cele utylitarne:

1. Zademonstrowanie rozwiązań umożliwiających odzwierciedlenie modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym.

2. Przedstawienie sposobu oceny jakości ujawnianych informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu z działalności, stanowiących kontekst dla oceny sprawozdania finansowego w zakresie modelu biznesu.

Aby udowodnić tezę główną, sformułowano trzy tezy pomocnicze i trzy hipotezy badawcze. Tezy pomocnicze są następujące:

1. Model biznesu, dla celów rachunkowości, stanowi strukturę składającą się z wzajemnie powiązanych elementów, wyrażającą logikę prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwo.

2. Model biznesu w sposób szczególny akcentuje problematykę wartości, dlatego informacja o sposobie jego realizacji powinna być prezentowana w sprawozdaniu finansowym.

3. Sprawozdanie finansowe sporządzone według MSSF zawiera przede wszystkim informacje o takich elementach modelu biznesu jak zasoby, przychody i koszty oraz wybrane informacje o propozycji wartości, działaniach i klientach.

Hipotezy badawcze są następujące:

1. Sposób prezentacji w sprawozdaniu finansowym informacji o realizacji przyjętego modelu biznesu jest determinowany zasadami (polityką) rachunkowości.

2. Zastosowane zasady (polityka) rachunkowości mogą nie zapewniać dostatecznych informacji o modelu biznesu.

3. Konwersja sprawozdania finansowego może zapewniać przedstawienie informacji o realizowanym modelu biznesu.

Praca stanowi istotny wkład w rozwój teorii i praktyki dyscypliny finansów dzięki identyfikacji luki w zakresie informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym oraz propozycji konwersji sprawozdania finansowego w celu prezentacji w nim informacji o realizacji modelu biznesu. W pracy wykorzystano następujące metody badawcze:

-- badanie literaturowe,

-- metodę delficką,

-- badanie ankietowe,

-- krytyczną analizę standardów rachunkowości, wspartą doświadczeniem autora,

-- wnioskowanie logiczne,

-- analizę zawartości sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności.

Badaniem literaturowym objęto zagadnienia dotyczące przede wszystkim modelu biznesu i sprawozdawczości finansowej. W wyniku przeprowadzonych studiów literatury polskiej i zagranicznej, określono korzystny wpływ modelu biznesu na osiągnięcie celu sprawozdania finansowego w postaci wsparcia interesariuszy zewnętrznych w zakresie oceny perspektyw przyszłych wpływów środków pieniężnych netto do jednostki oraz oszacowania wartości jednostki sprawozdawczej. Do potwierdzenia wniosków wynikających z badania literaturowego wykorzystano metodę delficką i badanie ankietowe, co było przejawem triangulacji metod badawczych. Krytyczna analiza standardów sprawozdawczości finansowej została przeprowadzona pod kątem wykorzystania modelu biznesu lub jego elementów w sprawozdaniu finansowym według MSSF. Badanie zostało wsparte doświadczeniem autora, głównie związanym z uczestnictwem w licznych konferencjach i warsztatach poświęconych MSSF, co umożliwiło wymianę poglądów i doświadczeń dotyczących problematyki poruszanej w monografii. Wnioskowanie logiczne wykorzystano do określenia etapów analizy systemu rachunkowości pod kątem możliwości prezentacji w sprawozdaniu finansowym informacji o realizacji przyjętego modelu biznesu. Pozwoliło to również na zaproponowanie sposobu konwersji raportowanych danych pochodzących z systemu rachunkowości w celu eliminacji zakłóceń w prezentacji realizowanego modelu biznesu, uwzględniającego obowiązujące zasady (politykę) rachunkowości, ze szczególnym naciskiem na zasadę rzetelnego i jasnego obrazu. Analiza zawartości sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności umożliwiła identyfikację modelu biznesu stosowanego przez badane przedsiębiorstwa, w tym ocenę jakości ujawnianych informacji o modelu biznesu w sprawozdaniach z działalności, a następnie identyfikację zasad (polityki) rachunkowości przyjętych przez badane przedsiębiorstwa, co pozwoliło na określenie potencjalnych czerwonych flag, wskazujących dane wątpliwej jakości z punktu widzenia modelu biznesu. Cel badawczy ujęty w pracy zrealizowano w trzech etapach badań. Na pierwszym etapie badań (rozdziały pierwszy i drugi), w wyniku interdyscyplinarnego i krytycznego przeglądu literatury krajowej i zagranicznej z zakresu rachunkowości, finansów i zarządzania, wskazano istotę modelu biznesu oraz jego atrybuty ważne przy sporządzaniu sprawozdania finansowego według MSSF. Takie badanie można ulokować z jednej strony w ramach badań w obszarze rachunkowości finansowej, z drugiej - z pogranicza rachunkowości i innych dyscyplin [Wachowicz,2016, s. 135-136]. W celu przedstawienia definicji oraz elementów i typów modelu biznesu, wykorzystano przede wszystkim wyniki badań literatury z obszaru zarządzania, co pozwoliło na poszerzenie perspektywy badania mieszczącego się w zakresie rachunkowości. Dodatkowo, przyjmując za podstawę rozważań model biznesu, wskazano różnice występujące między nim i strategią. Na końcu etapu na podstawie rozumowania indukcyjnego zaprezentowano wpływ modelu biznesu na osiągnięcie celu sprawozdania finansowego, w podziale na wsparcie w zakresie oceny perspektyw przyszłych wpływów środków pieniężnych netto do jednostki oraz oszacowania wartości jednostki sprawozdawczej. Wykorzystano zarówno badania wtórne, jak i pierwotne, co pozwoliło na triangulację metod badawczych.

Na drugim etapie badań (rozdział trzeci), na podstawie wyników krytycznej analizy MSSF i dotychczasowych publikacji z rachunkowości, wspartej doświadczeniem autora, zidentyfikowano odzwierciedlenie modelu biznesu w ujmowaniu, wycenie oraz sposobie prezentacji i zakresie ujawniania informacji. W szczególności określono sposób, w jaki obowiązujące standardy odwołują się do modelu biznesu. Trudność tego badania polegała na tym, że model biznesu jest używany w sposób bezpośredni wyłącznie w MSSF 9 Instrumenty finansowe i MSR 12 Podatek dochodowy. W nielicznych pozostałych standardach jest wykorzystywany w sposób pośredni. Wynikiem zastosowanego na tym etapie wnioskowania dedukcyjnego jest wskazanie ograniczeń sprawozdania finansowego według MSSF z punktu widzenia prezentacji modelu biznesu. Wykorzystano badania wtórne, jak również badania pierwotne w zakresie ankiety przeprowadzonej przez K. O. Yonga i in. [2016] wśród członków Institute of Singapore Chartered Accountants (ISCA). Na trzecim etapie badań (rozdziały czwarty, piąty i szósty) zaprezentowano wyniki badań empirycznych ukierunkowanych na poszukiwanie wpływu modelu biznesu na przyjęte zasady (politykę) rachunkowości przedsiębiorstw z sektorów odzieżowego i nieruchomości. Wybór tych sektorów wynika z obserwacji, na podstawie których można stwierdzić, że wybrane sektory mogą charakteryzować się wielością występujących modeli biznesu i także mogą mieć zróżnicowany charakter. W wyniku badań wyodrębniono modele biznesu w ramach poszczególnych sektorów, przy wykorzystaniu atrybutów zidentyfikowanych na pierwszym etapie badań. Jest to zgodne z tym, że kształt modelu biznesu, czyli sposobu, w jaki przedsiębiorstwo prowadzi swoją działalność w zidentyfikowanym i zdiagnozowanym stanie otoczenia, zależy przede wszystkim od sektora [Nogalski, 2009a, s. 39]. Po wyróżnieniu i scharakteryzowaniu modeli biznesu na podstawie sprawozdań z działalności, zaprezentowano wyniki oceny ich wpływu na przyjęte zasady (politykę) rachunkowości. Aby zachować spójność z wynikami badań z drugiego etapu realizacji celu badawczego, zaprezentowano dane pochodzące ze sprawozdań finansowych sporządzonych zgodnie z MSSF. W szczególności na etapie trzecim zaprezentowano odpowiedzi na następujące pytania badawcze:

1. Czy w sprawozdaniu z działalności występują informacje o modelu biznesu lub jego elementach, które mogą posłużyć jako kontekst dla oceny sprawozdań finansowych? Jaka jest jakość tych informacji?

2. Jak model biznesu został uwzględniony w stosowanych zasadach (polityce) rachunkowości?

3. W jaki sposób można dokonać konwersji informacji w sprawozdaniu finansowym, w sytuacji występowania zakłóceń w prezentacji realizowanego modelu biznesu?

Uzyskanie odpowiedzi na pytania było możliwe dzięki badaniom przeprowadzonym w obszarach dotyczących:

-- modeli wyceny, metod amortyzacji i okresów użytkowania środków trwałych;

-- metod wyceny nieruchomości inwestycyjnych po początkowym ujęciu;

-- sposobów ustalania kosztów wytworzenia produktów;

-- sposobów dokonywania odpisów aktualizujących wartość aktywów niefinansowych i należności;

-- metod wyceny rozchodu zapasów;

-- metod wyceny zobowiązań z tytułu kredytów i obligacji po początkowym ujęciu;

-- zasad ujmowania przychodów ze sprzedaży.

Wybór wskazanych obszarów badania wynika z faktu, że dotyczą one kluczowych pozycji sprawozdania z sytuacji finansowej oraz sprawozdania z zysków lub strat i innych całkowitych dochodów. Te pozycje wymagają od kierownictwa jednostki kierowania się osądem, pozwalającym w różnym stopniu na dostosowanie zasad (polityki) rachunkowości do właściwego modelu biznesu. Uzyskanie odpowiedzi zapewniły wyniki otrzymane w trakcie badania zasad (polityki) rachunkowości, które opierały się w całości na sprawozdaniach finansowych, przede wszystkim opisie polityki rachunkowości oraz dodatkowych notach i objaśnieniach. Efektem wnioskowania indukcyjnego na trzecim etapie jest opracowanie i przetestowanie uniwersalnego sposobu konwersji sprawozdania finansowego w celu eliminacji zakłóceń w prezentacji realizowanego modelu biznesu, w którym duże znaczenie odgrywa odpowiedni dobór zasad (polityki) rachunkowości, w tym sposób ujawniania informacji. Zgodnie z MSR 8 [par. 5] przez politykę rachunkowości rozumie się konkretne prawidła, metody, konwencje, reguły i praktyki przyjęte przez jednostkę przy sporządzaniu i prezentacji sprawozdań finansowych. Polityka rachunkowości obejmuje nadrzędne (obligatoryjne) i wybrane, spośród dopuszczonych, zasady rachunkowości3. Nadrzędne zasady rachunkowości charakteryzują się dużą stabilnością oraz ograniczonymi możliwościami wyboru. Natomiast z punktu widzenia właściwego przedstawienia skutków przyjętego modelu biznesu można wykorzystać wybrane zasady rachunkowości, które dobierane przez kierownictwo jednostki drogą świadomego wyboru i odnoszące się do szczegółowych rozwiązań przyjmowanych przez firmę, nie mogą być sprzeczne z przepisami prawa. Zasady (polityka) rachunkowości, w tym szacunki, charakteryzują się pewnym stopniem uznaniowości, która jest potencjalnie cenna. Pozwala zarządzającym lepiej dopasować sprawozdania finansowe do występującej rzeczywistości gospodarczej [por. Palepu, Healy, Peek, 2010, s. 7], przy czym wydaje się, że przedsiębiorstwa charakteryzujące się podobnym modelem biznesu powinny stosować zbliżone zasady (politykę) rachunkowości. Ważnym zagadnieniem polityki rachunkowości, w tym szacunków, jest poziom ujawnień, który może ułatwić zrozumienie specyfiki funkcjonowania przedsiębiorstwa przez użytkowników sprawozdań finansowych. Regulacje w zakresie rachunkowości finansowej zwykle wprowadzają minimalne wymogi dotyczące ujawniania informacji, ale nie ograniczają możliwości dobrowolnego ujawniania dodatkowych informacji. Elastyczność w zakresie ujawniania można wykorzystać do opisu modelu biznesu w sprawozdaniu z działalności lub notach do sprawozdania finansowego [por. Palepu i in., 2010, s. 98], w szczególności w sprawozdawczości dotyczącej segmentów działalności. W powyższym podejściu szczególne znaczenie ma zasada rzetelnego i jasnego obrazu. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z dnia 26.06.2013 r. nawiązuje do tej zasady w sposób następujący: ?Roczne sprawozdania finansowe powinny być sporządzane przy zastosowaniu zasady ostrożności, w sposób prawdziwy i rzetelny przedstawiać stan aktywów i pasywów jednostki, jej sytuację finansową oraz wynik finansowy. Możliwe jest, że w wyjątkowych sytuacjach sprawozdanie finansowe nie będzie przedstawiać takiego prawdziwego i rzetelnego obrazu, przy zastosowaniu przepisów niniejszej dyrektywy. W takich przypadkach dana jednostka powinna odstąpić od zastosowania się do takich przepisów w celu przedstawienia prawdziwego i rzetelnego obrazu. Państwom członkowskim należy pozwolić na określenie takich wyjątkowych przypadków i ustanowienie stosownych przepisów szczególnych mających zastosowanie w takich sytuacjach. Za wyjątkowe przypadki należy uznawać wyłącznie bardzo nietypowe transakcje i nietypowe sytuacje; nie powinny one być np. związane z całymi konkretnymi sektorami" [Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013, pkt 9 preambuły]. Do zasady rzetelnego i jasnego obrazu nawiązuje MSR 1 [par. 15], zgodnie z którym: ?Rzetelna prezentacja wymaga wiernego odzwierciedlenia efektów transakcji, innych zdarzeń i warunków, zgodnie z definicjami i warunkami ujmowania aktywów, zobowiązań, przychodów i kosztów przedstawionymi w Założeniach koncepcyjnych. Zakłada się, że stosowanie MSSF, wraz z dodatkowymi ujawnieniami w uzasadnionych przypadkach, skutkuje tym, że sprawozdanie finansowe spełnia wymóg rzetelnej prezentacji". MSR 1 [par. 19, z zastrzeżeniem par. 23-24] przewiduje możliwość odstąpienia od zastosowania określonych zasad (polityki) rachunkowości, jeśli kierownictwo uzna, że spełnienie wymogu MSSF może być na tyle mylące, iż spowoduje, że sprawozdanie finansowe nie spełni celu sprawozdawczości finansowej. Dotyczy to jednak okoliczności bardzo rzadkich, niepowtarzalnych, wyjątkowych, nieprzewidzianych w standardach lub na tyle złożonych, że niemożliwe było ustalenie szczegółowych rozwiązań. W przypadku, gdy jednostka odstępuje od stosowania określonych zasad (polityki) rachunkowości, ujawnia ten fakt oraz inne określone w MSR 1 informacje [Karwowski, Świderska, 2017a, s. 68-69].

Na rysunku 1 przedstawiono ramowy schemat opracowania, w którym pola najjaśniejsze oznaczają dany rozdział, pola ciemniejsze - tezy pomocnicze i hipotezy badawcze, a pola najciemniejsze - metody badawcze.

 

 

[[[separator]]]

 

Wykaz skrótów

 

Wprowadzenie

 

 

Rozdział 1. Istota, elementy i typy modeli biznesu

1.1. Istota modelu biznesu

1.2. Model biznesu a strategia

1.3. Struktura modelu biznesu

1.4. Typologia modeli biznesu

 

 

Rozdział 2. Model biznesu a użyteczność sprawozdania finansowego

2.1. Model biznesu a system rachunkowości finansowej - przegląd systematyczny

2.2. Opis modelu biznesu w raporcie finansowym

2.3. Wpływ modelu biznesu na osiągnięcie celu sprawozdania finansowego

2.3.1. Model biznesu a ocena perspektyw przyszłych wpływów środków pieniężnych netto do jednostki

2.3.2. Model biznesu a oszacowanie wartości jednostki sprawozdawczej

 

 

Rozdział 3. Model biznesu w sprawozdaniu finansowym według MSSF

3.1. Model biznesu a Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej

3.2. Ujmowanie składników sprawozdania finansowego

3.3. Wycena składników sprawozdania finansowego

3.4. Prezentacja składników sprawozdania finansowego

3.5. Ujawnianie informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym

3.6. Identyfikacja luki w zakresie informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym

 

 

Rozdział 4. Metodyka badania empirycznego i charakterystyka wybranych sektorów

4.1. Próba badawcza

4.2. Etapy badania

4.3. Ogólna charakterystyka sektora odzieżowego, z uwzględnieniem typologii modeli biznesu

4.4. Ogólna charakterystyka sektora nieruchomości, z uwzględnieniem typologii modeli biznesu

 

 

Rozdział 5. Analiza systemu rachunkowości pod kątem informacji o realizacji

przyjętego modelu biznesu na przykładzie sektora odzieżowego

5.1. Identyfikacja modelu biznesu, w tym ocena jakości ujawnianych informacji

5.2. Identyfikacja zasad (polityki) rachunkowości

5.3. Konwersja raportowanych danych

 

 

Rozdział 6. Analiza systemu rachunkowości pod kątem informacji o realizacji

przyjętego modelu biznesu na przykładzie sektora nieruchomości

6.1. Identyfikacja modelu biznesu, w tym ocena jakości ujawnianych informacji

6.2. Identyfikacja zasad (polityki) rachunkowości

6.3. Konwersja raportowanych danych

 

 

Podsumowanie

Bibliografia

Artykuły, książki

Akty prawne, regulacje środowiskowe

Źródła internetowe

Spis rysunków

Spis tabel

 

Opis

Wydanie: I
Rok wydania: 2018
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza
Oprawa: miękka
Format: B5
Liczba stron: 368

 

e-book do wypożyczenia lub zakupu na stronie:

https://www.ibuk.pl

 

Wstęp

 

Dostarczanie informacji o zasobach przedsiębiorstwa i tworzonej przez niego wartości, umożliwiających ocenę jego zdolności do generowania przyszłych wpływów środków pieniężnych netto, ma istotne znaczenie dla bezpiecznego inwestowania w kapitałowe i dłużne papiery wartościowe. Podstawowym źródłem informacji tego rodzaju wciąż pozostaje sprawozdanie finansowe. Zgodnie z Założeniami koncepcyjnymi MSSF służy ono do dostarczania informacji finansowych na temat jednostki gospodarczej, użytecznych przy podejmowaniu decyzji finansowych, które oparte są na przewidywanych zwrotach, zależnych od kwoty, terminu i niepewności przyszłych przepływów środków pieniężnych netto do jednostki [MSSF ZK, par. C2-C3]. Z punktu widzenia właściwej oceny działalności przedsiębiorstwa istotne są również informacje niefinansowe, pochodzące ze sprawozdania z działalności, którego celem jest zapewnienie informacji uzupełniających dane finansowe w sprawozdaniu finansowym. W ostatnich latach coraz częściej wskazywane są jednak ograniczenia w stosunku do użyteczności sprawozdań finansowych [por. Karwowski, Świderska, 2017b, s. 23]. Na podstawie ankiety przeprowadzonej przez Pricewaterhouse Coopers [2014a] dotyczącej innowacji w sprawozdawczości finansowej stwierdzono, że 72% spośród badanych inwestorów oczekuje przedstawienia zasad (polityki) rachunkowości w kontekście prowadzonej działalności gospodarczej, np. wyjaśnienia zasad ujmowania przychodów z uwzględnieniem różnych produktów lub jednostek biznesowych. Także liczna grupa badanych inwestorów (70%) oczekuje bardziej wyraźnego powiązania wyniku finansowego z modelem biznesu przedsiębiorstwa, w ramach którego wkłady finansowe i niefinansowe są przetwarzane w rezultaty, przekazywane do klientów w zamian za środki pieniężne. Natomiast w ankiecie przeprowadzonej przez K. O. Yonga, C. Y. Lim i P. Tana [2016, s. 69] 71% respondentów zgodziło się, że model biznesu jednostki powinien być podstawą wyceny aktywów i zobowiązań. W innym badaniu Pricewaterhouse Coopers [2014b] wykazano, że 80% inwestorów uznało za najbardziej użyteczne wyjaśnienia dotyczące modelu biznesu na poziomie segmentu.

Badania literaturowe uzasadniają zidentyfikowane oczekiwania badanej grupy użytkowników sprawozdania finansowego. Informacje o modelu biznesu przedsiębiorstwa mają przyczyniać się do lepszego zrozumienia działalności firmy oraz dokonania bardziej trafnych prognoz odnośnie przyszłych rezultatów działalności [por. Mechelli, Ciminia, Mazzocchetti, 2017, s. 2]. C. Nielsen i P. N. Bukh [2011, s. 257] uznali, że zainteresowanie modelem biznesu w rachunkowości jest uzasadnione występowaniem przesłanek z których wynika, że ujawniane informacje nie są wystarczające do identyfikacji procesu tworzenia wartości (understanding gap). Według nich model biznesu powinien odgrywać istotną rolę w sprawozdaniu finansowym, stanowiąc pomost między przedsiębiorstwem i inwestorami oraz ich oczekiwaniami informacyjnymi w stosunku do przedsiębiorstwa. D. L. Collins, F. J. Roman i C. Hung [2011, s. 65] wskazują np. na ułatwienie wyjaśnienia osiąganych marż linii lotniczych (tradycyjnych i nisko kosztowych) w Stanach Zjednoczonych, biorąc pod uwagę charakterystykę modeli biznesu (dostępność miejsc, przychody na jednego pasażera). Podobnie P. Weill, T. W. Malone, V. T. D'Urso, G. Herman i S. Woerner [2005, s. 26] wykazują, że typ modelu biznesu lepiej wyjaśnia niejednorodność wyników finansowych niż jedynie informacja o rodzaju działalności. T. Falencikowski [2013, s. 38] uznał model biznesu za obiekt konceptualny, który wchodzi w skład zasobów niematerialnych przedsiębiorstwa. Zdaniem J. Magretty [2002, s. 90], miernikiem pozwalającym na określenie czy model biznesu działa właściwie jest wynik finansowy, którego ustalenie wymaga wartościowej, czyli pieniężnej wyceny procesów gospodarczych. Zatem określenie wyniku finansowego danego okresu nie byłoby możliwe bez wprowadzenia jednolitej miary, jaką jest pieniądz [Owsiak, 2015, s. 176]. Pomiar wkładów (zasobów) i rezultatów działalności (dóbr i usług) w pieniądzu stanowi jedyny sposób agregacji różnych wartości zjawisk w sferze realnej [Ostaszewski, 2013, s. 21-22] i jest ważnym osiągnięciem w rachunkowości finansowej [Świderska, 2013, s. 29-30]. Wycena w wartościach pieniężnych jest powiązana z przepływami pieniężnymi, na które wpływają przede wszystkim klienci, zasoby i ich konfiguracja. Z perspektywy rachunkowości zdolność przedsiębiorstwa do generowania dodatnich przepływów pieniężnych jest najważniejsza. Poza tym przepływy pieniężne są obiektywnie mierzalne i analiza sposobu, w jaki są wykorzystywane i generowane w działalności, może stanowić podstawę oceny wpływu modelu biznesu na wzrost wartości [por. EFRAG, ANC, FRC, 2013, pkt 3.38, s. 48], co powinno zostać przedstawione w sprawozdaniu finansowym. Zatem można stwierdzić, że sprawozdanie finansowe powinno zostać podporządkowane modelowi biznesu, gdyż tylko wówczas spełni rolę efektywnego narzędzia pomiaru dokonań jednostki. Model biznesu dotyczy wielu obszarów działalności jednostki, z których część jest mierzalnych, a inne nie, więc niektóre jego elementy nadają się tylko do opisu np. w sprawozdaniu z działalności. Jednak dotychczas ujęcie informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym nie doczekało się ostatecznego kształtu i wymaga pogłębionych prac koncepcyjnych i badań empirycznych [Kamieniecka, 2017, s. 113]. Odpowiedzią IASB na zidentyfikowane potrzeby użytkowników sprawozdań finansowych w zakresie modelu biznesu był projekt zmian do Założeń koncepcyjnych MSSF z 2008 r. W projekcie wskazano, że informacje o przepływach pieniężnych przedsiębiorstwa mają umożliwić użytkownikom sprawozdań finansowych m.in. zrozumienie modelu biznesu jednostki i jej działalności operacyjnej [IASB, 2008b, par. OB23]. Odwołanie do modelu biznesu nie zostało jednak utrzymane w ostatecznie przyjętych Założeniach koncepcyjnych. Model biznesu pojawił się również w dokumencie dyskusyjnym z 2005 r. oraz w projekcie stanowiska z 2009 r. nt. komentarza zarządu. Zgodnie z dokumentem dyskusyjnym opis w zakresie działalności jednostki powinien obejmować jej segmenty, dobra i usługi, modele biznesu i procesy, metody dystrybucji, strukturę działalności, w tym główne miejsca prowadzenia działalności [IASB, 2005, par. A31]. Na podstawie projektu stanowiska jednostka miała m.in. przedstawić swój ?model ekonomiczny" [IASB,2009a, par. 26], który został zmieniony w ostatecznej wersji dokumentu na ?sposób kreowania wartości" [IASB, 2010, par. 26]. W dokumencie dyskusyjnym z 2013 r. IASB wskazuje na możliwość pośredniego odzwierciedlenia modelu biznesu w standardach sprawozdawczości finansowej [IASB, 2013, par. 9.27]. Natomiast w projekcie z 2015 r. IASB zwrócił uwagę, że nie ujęto w nim ogólnej dyskusji na temat roli modelu biznesu w sprawozdawczości finansowej, ale omówiono jak sposób prowadzenia działalności gospodarczej przez jednostkę może mieć wpływ na [IASB, 2015b, s. 19; por. IASB 2015a, par. BCIN.28-BCIN.34]:

a) jednostkę rozliczeniową,

b) wycenę,

c) prezentację i ujawnianie informacji, w tym sposób klasyfikacji aktywów, zobowiązań, kapitału własnego, przychodów i kosztów oraz ustalenie czy przychody i koszty włączyć do innych całkowitych dochodów, zamiast sprawozdania z zysków lub strat.

Podstawowym problemem powyższych dokumentów był brak definicji modelu biznesu, której nie ma także w MSSF 9 Instrumenty finansowe. Zaakceptowany przez IASB w 2009 r. i przyjęty do prawa Unii Europejskiej w 2016 r. MSSF 9, obok MSR 12 Podatek dochodowy, jest jedynym standardem, który wprost odnosi się do tego terminu. Standard, w którym model biznesu jest postrzegany w oparciu o sposób zarządzania aktywami i zobowiązaniami finansowymi, zapewnia przydatne informacje dla użytkowników sprawozdań finansowych w przewidywaniu przepływów pieniężnych [MSSF 9, par. BC4.15]. Wprowadza kategorie instrumentów finansowych wycenianych według zamortyzowanego kosztu i wartości godziwej. Klasyfikacja do określonej kategorii określana jest m.in. na podstawie modelu biznesu jednostki, który wpływa na jakość predykcyjną umownych przepływów pieniężnych. W sposób bezpośredni do modelu biznesu odnosi się również ustawa o rachunkowości w zakresie sprawozdania z działalności. Zgodnie z jej art. 49b wybrane jednostki zawierają dodatkowo w sprawozdaniu - jako wyodrębnioną część - oświadczenie na temat informacji niefinansowych, które obejmuje m.in. zwięzły opis modelu biznesu jednostki. Wprowadzenie takiego obowiązku wynikało z Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE z dnia 22.10.2014 r. zmieniającej dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności przez niektóre duże jednostki oraz grupy. Należy również zwrócić uwagę, że znaczenie modelu biznesu jednostki wzrosło w wyniku rozwoju raportowania zintegrowanego (integrated reporting). W 2013 r. IIRC opublikowała Założenia koncepcyjne zintegrowanego raportowania. Zgodnie z nimi podstawowym celem raportu zintegrowanego jest wyjaśnienie dostawcom kapitału sposobu, w jaki organizacja tworzy wartość. Natomiast kluczowym ujawnieniem w raporcie zintegrowanym jest informacja o modelu biznesu jednostki [IIRC, 2013b, pkt 2.23, s. 13]. Głównym celem opracowania jest wskazanie ograniczeń w zakresie prezentacji informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym i przedstawienie możliwości udoskonalenia tego obszaru informacyjnego. W związku z realizacją założonego celu sformułowano główną tezę badawczą, która opiera się na stwierdzeniu, że sprawozdanie finansowe w kształcie zgodnym z MSSF w ograniczonym stopniu zapewnia informacje o modelu biznesu przedsiębiorstwa, a realizacja tej potrzeby informacyjnej może wymagać konwersji sprawozdania finansowego. Zdefiniowano poniższe cele poznawcze:

1. Przegląd definicji, elementów i typów modelu biznesu pod kątem ich przydatności z punktu widzenia sprawozdania finansowego. Określenie wpływu modelu biznesu na osiągnięcie celu sprawozdania finansowego.

3. Identyfikacja odzwierciedlenia modelu biznesu w ujmowaniu, wycenie, prezentacji i ujawnianiu informacji w sprawozdaniu finansowym według MSSF.

4. Stworzenie i weryfikacja propozycji konwersji sprawozdania finansowego w celu przedstawienia w nim informacji o realizacji modelu biznesu.

Cele metodyczne:

1. Sformułowanie teoretycznych podstaw służących do identyfikacji parametrów modelu biznesu i jego elementów istotnych z punktu widzenia sprawozdania finansowego.

2. Opracowanie narzędzia służącego do oceny jakości informacji o modelu biznesu oraz etapów analizy systemu rachunkowości pod kątem możliwości ujawniania w sprawozdaniu finansowym informacji o realizacji przyjętego modelu biznesu.

Cele utylitarne:

1. Zademonstrowanie rozwiązań umożliwiających odzwierciedlenie modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym.

2. Przedstawienie sposobu oceny jakości ujawnianych informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu z działalności, stanowiących kontekst dla oceny sprawozdania finansowego w zakresie modelu biznesu.

Aby udowodnić tezę główną, sformułowano trzy tezy pomocnicze i trzy hipotezy badawcze. Tezy pomocnicze są następujące:

1. Model biznesu, dla celów rachunkowości, stanowi strukturę składającą się z wzajemnie powiązanych elementów, wyrażającą logikę prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwo.

2. Model biznesu w sposób szczególny akcentuje problematykę wartości, dlatego informacja o sposobie jego realizacji powinna być prezentowana w sprawozdaniu finansowym.

3. Sprawozdanie finansowe sporządzone według MSSF zawiera przede wszystkim informacje o takich elementach modelu biznesu jak zasoby, przychody i koszty oraz wybrane informacje o propozycji wartości, działaniach i klientach.

Hipotezy badawcze są następujące:

1. Sposób prezentacji w sprawozdaniu finansowym informacji o realizacji przyjętego modelu biznesu jest determinowany zasadami (polityką) rachunkowości.

2. Zastosowane zasady (polityka) rachunkowości mogą nie zapewniać dostatecznych informacji o modelu biznesu.

3. Konwersja sprawozdania finansowego może zapewniać przedstawienie informacji o realizowanym modelu biznesu.

Praca stanowi istotny wkład w rozwój teorii i praktyki dyscypliny finansów dzięki identyfikacji luki w zakresie informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym oraz propozycji konwersji sprawozdania finansowego w celu prezentacji w nim informacji o realizacji modelu biznesu. W pracy wykorzystano następujące metody badawcze:

-- badanie literaturowe,

-- metodę delficką,

-- badanie ankietowe,

-- krytyczną analizę standardów rachunkowości, wspartą doświadczeniem autora,

-- wnioskowanie logiczne,

-- analizę zawartości sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności.

Badaniem literaturowym objęto zagadnienia dotyczące przede wszystkim modelu biznesu i sprawozdawczości finansowej. W wyniku przeprowadzonych studiów literatury polskiej i zagranicznej, określono korzystny wpływ modelu biznesu na osiągnięcie celu sprawozdania finansowego w postaci wsparcia interesariuszy zewnętrznych w zakresie oceny perspektyw przyszłych wpływów środków pieniężnych netto do jednostki oraz oszacowania wartości jednostki sprawozdawczej. Do potwierdzenia wniosków wynikających z badania literaturowego wykorzystano metodę delficką i badanie ankietowe, co było przejawem triangulacji metod badawczych. Krytyczna analiza standardów sprawozdawczości finansowej została przeprowadzona pod kątem wykorzystania modelu biznesu lub jego elementów w sprawozdaniu finansowym według MSSF. Badanie zostało wsparte doświadczeniem autora, głównie związanym z uczestnictwem w licznych konferencjach i warsztatach poświęconych MSSF, co umożliwiło wymianę poglądów i doświadczeń dotyczących problematyki poruszanej w monografii. Wnioskowanie logiczne wykorzystano do określenia etapów analizy systemu rachunkowości pod kątem możliwości prezentacji w sprawozdaniu finansowym informacji o realizacji przyjętego modelu biznesu. Pozwoliło to również na zaproponowanie sposobu konwersji raportowanych danych pochodzących z systemu rachunkowości w celu eliminacji zakłóceń w prezentacji realizowanego modelu biznesu, uwzględniającego obowiązujące zasady (politykę) rachunkowości, ze szczególnym naciskiem na zasadę rzetelnego i jasnego obrazu. Analiza zawartości sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności umożliwiła identyfikację modelu biznesu stosowanego przez badane przedsiębiorstwa, w tym ocenę jakości ujawnianych informacji o modelu biznesu w sprawozdaniach z działalności, a następnie identyfikację zasad (polityki) rachunkowości przyjętych przez badane przedsiębiorstwa, co pozwoliło na określenie potencjalnych czerwonych flag, wskazujących dane wątpliwej jakości z punktu widzenia modelu biznesu. Cel badawczy ujęty w pracy zrealizowano w trzech etapach badań. Na pierwszym etapie badań (rozdziały pierwszy i drugi), w wyniku interdyscyplinarnego i krytycznego przeglądu literatury krajowej i zagranicznej z zakresu rachunkowości, finansów i zarządzania, wskazano istotę modelu biznesu oraz jego atrybuty ważne przy sporządzaniu sprawozdania finansowego według MSSF. Takie badanie można ulokować z jednej strony w ramach badań w obszarze rachunkowości finansowej, z drugiej - z pogranicza rachunkowości i innych dyscyplin [Wachowicz,2016, s. 135-136]. W celu przedstawienia definicji oraz elementów i typów modelu biznesu, wykorzystano przede wszystkim wyniki badań literatury z obszaru zarządzania, co pozwoliło na poszerzenie perspektywy badania mieszczącego się w zakresie rachunkowości. Dodatkowo, przyjmując za podstawę rozważań model biznesu, wskazano różnice występujące między nim i strategią. Na końcu etapu na podstawie rozumowania indukcyjnego zaprezentowano wpływ modelu biznesu na osiągnięcie celu sprawozdania finansowego, w podziale na wsparcie w zakresie oceny perspektyw przyszłych wpływów środków pieniężnych netto do jednostki oraz oszacowania wartości jednostki sprawozdawczej. Wykorzystano zarówno badania wtórne, jak i pierwotne, co pozwoliło na triangulację metod badawczych.

Na drugim etapie badań (rozdział trzeci), na podstawie wyników krytycznej analizy MSSF i dotychczasowych publikacji z rachunkowości, wspartej doświadczeniem autora, zidentyfikowano odzwierciedlenie modelu biznesu w ujmowaniu, wycenie oraz sposobie prezentacji i zakresie ujawniania informacji. W szczególności określono sposób, w jaki obowiązujące standardy odwołują się do modelu biznesu. Trudność tego badania polegała na tym, że model biznesu jest używany w sposób bezpośredni wyłącznie w MSSF 9 Instrumenty finansowe i MSR 12 Podatek dochodowy. W nielicznych pozostałych standardach jest wykorzystywany w sposób pośredni. Wynikiem zastosowanego na tym etapie wnioskowania dedukcyjnego jest wskazanie ograniczeń sprawozdania finansowego według MSSF z punktu widzenia prezentacji modelu biznesu. Wykorzystano badania wtórne, jak również badania pierwotne w zakresie ankiety przeprowadzonej przez K. O. Yonga i in. [2016] wśród członków Institute of Singapore Chartered Accountants (ISCA). Na trzecim etapie badań (rozdziały czwarty, piąty i szósty) zaprezentowano wyniki badań empirycznych ukierunkowanych na poszukiwanie wpływu modelu biznesu na przyjęte zasady (politykę) rachunkowości przedsiębiorstw z sektorów odzieżowego i nieruchomości. Wybór tych sektorów wynika z obserwacji, na podstawie których można stwierdzić, że wybrane sektory mogą charakteryzować się wielością występujących modeli biznesu i także mogą mieć zróżnicowany charakter. W wyniku badań wyodrębniono modele biznesu w ramach poszczególnych sektorów, przy wykorzystaniu atrybutów zidentyfikowanych na pierwszym etapie badań. Jest to zgodne z tym, że kształt modelu biznesu, czyli sposobu, w jaki przedsiębiorstwo prowadzi swoją działalność w zidentyfikowanym i zdiagnozowanym stanie otoczenia, zależy przede wszystkim od sektora [Nogalski, 2009a, s. 39]. Po wyróżnieniu i scharakteryzowaniu modeli biznesu na podstawie sprawozdań z działalności, zaprezentowano wyniki oceny ich wpływu na przyjęte zasady (politykę) rachunkowości. Aby zachować spójność z wynikami badań z drugiego etapu realizacji celu badawczego, zaprezentowano dane pochodzące ze sprawozdań finansowych sporządzonych zgodnie z MSSF. W szczególności na etapie trzecim zaprezentowano odpowiedzi na następujące pytania badawcze:

1. Czy w sprawozdaniu z działalności występują informacje o modelu biznesu lub jego elementach, które mogą posłużyć jako kontekst dla oceny sprawozdań finansowych? Jaka jest jakość tych informacji?

2. Jak model biznesu został uwzględniony w stosowanych zasadach (polityce) rachunkowości?

3. W jaki sposób można dokonać konwersji informacji w sprawozdaniu finansowym, w sytuacji występowania zakłóceń w prezentacji realizowanego modelu biznesu?

Uzyskanie odpowiedzi na pytania było możliwe dzięki badaniom przeprowadzonym w obszarach dotyczących:

-- modeli wyceny, metod amortyzacji i okresów użytkowania środków trwałych;

-- metod wyceny nieruchomości inwestycyjnych po początkowym ujęciu;

-- sposobów ustalania kosztów wytworzenia produktów;

-- sposobów dokonywania odpisów aktualizujących wartość aktywów niefinansowych i należności;

-- metod wyceny rozchodu zapasów;

-- metod wyceny zobowiązań z tytułu kredytów i obligacji po początkowym ujęciu;

-- zasad ujmowania przychodów ze sprzedaży.

Wybór wskazanych obszarów badania wynika z faktu, że dotyczą one kluczowych pozycji sprawozdania z sytuacji finansowej oraz sprawozdania z zysków lub strat i innych całkowitych dochodów. Te pozycje wymagają od kierownictwa jednostki kierowania się osądem, pozwalającym w różnym stopniu na dostosowanie zasad (polityki) rachunkowości do właściwego modelu biznesu. Uzyskanie odpowiedzi zapewniły wyniki otrzymane w trakcie badania zasad (polityki) rachunkowości, które opierały się w całości na sprawozdaniach finansowych, przede wszystkim opisie polityki rachunkowości oraz dodatkowych notach i objaśnieniach. Efektem wnioskowania indukcyjnego na trzecim etapie jest opracowanie i przetestowanie uniwersalnego sposobu konwersji sprawozdania finansowego w celu eliminacji zakłóceń w prezentacji realizowanego modelu biznesu, w którym duże znaczenie odgrywa odpowiedni dobór zasad (polityki) rachunkowości, w tym sposób ujawniania informacji. Zgodnie z MSR 8 [par. 5] przez politykę rachunkowości rozumie się konkretne prawidła, metody, konwencje, reguły i praktyki przyjęte przez jednostkę przy sporządzaniu i prezentacji sprawozdań finansowych. Polityka rachunkowości obejmuje nadrzędne (obligatoryjne) i wybrane, spośród dopuszczonych, zasady rachunkowości3. Nadrzędne zasady rachunkowości charakteryzują się dużą stabilnością oraz ograniczonymi możliwościami wyboru. Natomiast z punktu widzenia właściwego przedstawienia skutków przyjętego modelu biznesu można wykorzystać wybrane zasady rachunkowości, które dobierane przez kierownictwo jednostki drogą świadomego wyboru i odnoszące się do szczegółowych rozwiązań przyjmowanych przez firmę, nie mogą być sprzeczne z przepisami prawa. Zasady (polityka) rachunkowości, w tym szacunki, charakteryzują się pewnym stopniem uznaniowości, która jest potencjalnie cenna. Pozwala zarządzającym lepiej dopasować sprawozdania finansowe do występującej rzeczywistości gospodarczej [por. Palepu, Healy, Peek, 2010, s. 7], przy czym wydaje się, że przedsiębiorstwa charakteryzujące się podobnym modelem biznesu powinny stosować zbliżone zasady (politykę) rachunkowości. Ważnym zagadnieniem polityki rachunkowości, w tym szacunków, jest poziom ujawnień, który może ułatwić zrozumienie specyfiki funkcjonowania przedsiębiorstwa przez użytkowników sprawozdań finansowych. Regulacje w zakresie rachunkowości finansowej zwykle wprowadzają minimalne wymogi dotyczące ujawniania informacji, ale nie ograniczają możliwości dobrowolnego ujawniania dodatkowych informacji. Elastyczność w zakresie ujawniania można wykorzystać do opisu modelu biznesu w sprawozdaniu z działalności lub notach do sprawozdania finansowego [por. Palepu i in., 2010, s. 98], w szczególności w sprawozdawczości dotyczącej segmentów działalności. W powyższym podejściu szczególne znaczenie ma zasada rzetelnego i jasnego obrazu. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z dnia 26.06.2013 r. nawiązuje do tej zasady w sposób następujący: ?Roczne sprawozdania finansowe powinny być sporządzane przy zastosowaniu zasady ostrożności, w sposób prawdziwy i rzetelny przedstawiać stan aktywów i pasywów jednostki, jej sytuację finansową oraz wynik finansowy. Możliwe jest, że w wyjątkowych sytuacjach sprawozdanie finansowe nie będzie przedstawiać takiego prawdziwego i rzetelnego obrazu, przy zastosowaniu przepisów niniejszej dyrektywy. W takich przypadkach dana jednostka powinna odstąpić od zastosowania się do takich przepisów w celu przedstawienia prawdziwego i rzetelnego obrazu. Państwom członkowskim należy pozwolić na określenie takich wyjątkowych przypadków i ustanowienie stosownych przepisów szczególnych mających zastosowanie w takich sytuacjach. Za wyjątkowe przypadki należy uznawać wyłącznie bardzo nietypowe transakcje i nietypowe sytuacje; nie powinny one być np. związane z całymi konkretnymi sektorami" [Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013, pkt 9 preambuły]. Do zasady rzetelnego i jasnego obrazu nawiązuje MSR 1 [par. 15], zgodnie z którym: ?Rzetelna prezentacja wymaga wiernego odzwierciedlenia efektów transakcji, innych zdarzeń i warunków, zgodnie z definicjami i warunkami ujmowania aktywów, zobowiązań, przychodów i kosztów przedstawionymi w Założeniach koncepcyjnych. Zakłada się, że stosowanie MSSF, wraz z dodatkowymi ujawnieniami w uzasadnionych przypadkach, skutkuje tym, że sprawozdanie finansowe spełnia wymóg rzetelnej prezentacji". MSR 1 [par. 19, z zastrzeżeniem par. 23-24] przewiduje możliwość odstąpienia od zastosowania określonych zasad (polityki) rachunkowości, jeśli kierownictwo uzna, że spełnienie wymogu MSSF może być na tyle mylące, iż spowoduje, że sprawozdanie finansowe nie spełni celu sprawozdawczości finansowej. Dotyczy to jednak okoliczności bardzo rzadkich, niepowtarzalnych, wyjątkowych, nieprzewidzianych w standardach lub na tyle złożonych, że niemożliwe było ustalenie szczegółowych rozwiązań. W przypadku, gdy jednostka odstępuje od stosowania określonych zasad (polityki) rachunkowości, ujawnia ten fakt oraz inne określone w MSR 1 informacje [Karwowski, Świderska, 2017a, s. 68-69].

Na rysunku 1 przedstawiono ramowy schemat opracowania, w którym pola najjaśniejsze oznaczają dany rozdział, pola ciemniejsze - tezy pomocnicze i hipotezy badawcze, a pola najciemniejsze - metody badawcze.

 

 

Spis treści

 

Wykaz skrótów

 

Wprowadzenie

 

 

Rozdział 1. Istota, elementy i typy modeli biznesu

1.1. Istota modelu biznesu

1.2. Model biznesu a strategia

1.3. Struktura modelu biznesu

1.4. Typologia modeli biznesu

 

 

Rozdział 2. Model biznesu a użyteczność sprawozdania finansowego

2.1. Model biznesu a system rachunkowości finansowej - przegląd systematyczny

2.2. Opis modelu biznesu w raporcie finansowym

2.3. Wpływ modelu biznesu na osiągnięcie celu sprawozdania finansowego

2.3.1. Model biznesu a ocena perspektyw przyszłych wpływów środków pieniężnych netto do jednostki

2.3.2. Model biznesu a oszacowanie wartości jednostki sprawozdawczej

 

 

Rozdział 3. Model biznesu w sprawozdaniu finansowym według MSSF

3.1. Model biznesu a Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej

3.2. Ujmowanie składników sprawozdania finansowego

3.3. Wycena składników sprawozdania finansowego

3.4. Prezentacja składników sprawozdania finansowego

3.5. Ujawnianie informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym

3.6. Identyfikacja luki w zakresie informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym

 

 

Rozdział 4. Metodyka badania empirycznego i charakterystyka wybranych sektorów

4.1. Próba badawcza

4.2. Etapy badania

4.3. Ogólna charakterystyka sektora odzieżowego, z uwzględnieniem typologii modeli biznesu

4.4. Ogólna charakterystyka sektora nieruchomości, z uwzględnieniem typologii modeli biznesu

 

 

Rozdział 5. Analiza systemu rachunkowości pod kątem informacji o realizacji

przyjętego modelu biznesu na przykładzie sektora odzieżowego

5.1. Identyfikacja modelu biznesu, w tym ocena jakości ujawnianych informacji

5.2. Identyfikacja zasad (polityki) rachunkowości

5.3. Konwersja raportowanych danych

 

 

Rozdział 6. Analiza systemu rachunkowości pod kątem informacji o realizacji

przyjętego modelu biznesu na przykładzie sektora nieruchomości

6.1. Identyfikacja modelu biznesu, w tym ocena jakości ujawnianych informacji

6.2. Identyfikacja zasad (polityki) rachunkowości

6.3. Konwersja raportowanych danych

 

 

Podsumowanie

Bibliografia

Artykuły, książki

Akty prawne, regulacje środowiskowe

Źródła internetowe

Spis rysunków

Spis tabel

 

Opinie

Twoja ocena:
Wydanie: I
Rok wydania: 2018
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza
Oprawa: miękka
Format: B5
Liczba stron: 368

 

e-book do wypożyczenia lub zakupu na stronie:

https://www.ibuk.pl

 

 

Dostarczanie informacji o zasobach przedsiębiorstwa i tworzonej przez niego wartości, umożliwiających ocenę jego zdolności do generowania przyszłych wpływów środków pieniężnych netto, ma istotne znaczenie dla bezpiecznego inwestowania w kapitałowe i dłużne papiery wartościowe. Podstawowym źródłem informacji tego rodzaju wciąż pozostaje sprawozdanie finansowe. Zgodnie z Założeniami koncepcyjnymi MSSF służy ono do dostarczania informacji finansowych na temat jednostki gospodarczej, użytecznych przy podejmowaniu decyzji finansowych, które oparte są na przewidywanych zwrotach, zależnych od kwoty, terminu i niepewności przyszłych przepływów środków pieniężnych netto do jednostki [MSSF ZK, par. C2-C3]. Z punktu widzenia właściwej oceny działalności przedsiębiorstwa istotne są również informacje niefinansowe, pochodzące ze sprawozdania z działalności, którego celem jest zapewnienie informacji uzupełniających dane finansowe w sprawozdaniu finansowym. W ostatnich latach coraz częściej wskazywane są jednak ograniczenia w stosunku do użyteczności sprawozdań finansowych [por. Karwowski, Świderska, 2017b, s. 23]. Na podstawie ankiety przeprowadzonej przez Pricewaterhouse Coopers [2014a] dotyczącej innowacji w sprawozdawczości finansowej stwierdzono, że 72% spośród badanych inwestorów oczekuje przedstawienia zasad (polityki) rachunkowości w kontekście prowadzonej działalności gospodarczej, np. wyjaśnienia zasad ujmowania przychodów z uwzględnieniem różnych produktów lub jednostek biznesowych. Także liczna grupa badanych inwestorów (70%) oczekuje bardziej wyraźnego powiązania wyniku finansowego z modelem biznesu przedsiębiorstwa, w ramach którego wkłady finansowe i niefinansowe są przetwarzane w rezultaty, przekazywane do klientów w zamian za środki pieniężne. Natomiast w ankiecie przeprowadzonej przez K. O. Yonga, C. Y. Lim i P. Tana [2016, s. 69] 71% respondentów zgodziło się, że model biznesu jednostki powinien być podstawą wyceny aktywów i zobowiązań. W innym badaniu Pricewaterhouse Coopers [2014b] wykazano, że 80% inwestorów uznało za najbardziej użyteczne wyjaśnienia dotyczące modelu biznesu na poziomie segmentu.

Badania literaturowe uzasadniają zidentyfikowane oczekiwania badanej grupy użytkowników sprawozdania finansowego. Informacje o modelu biznesu przedsiębiorstwa mają przyczyniać się do lepszego zrozumienia działalności firmy oraz dokonania bardziej trafnych prognoz odnośnie przyszłych rezultatów działalności [por. Mechelli, Ciminia, Mazzocchetti, 2017, s. 2]. C. Nielsen i P. N. Bukh [2011, s. 257] uznali, że zainteresowanie modelem biznesu w rachunkowości jest uzasadnione występowaniem przesłanek z których wynika, że ujawniane informacje nie są wystarczające do identyfikacji procesu tworzenia wartości (understanding gap). Według nich model biznesu powinien odgrywać istotną rolę w sprawozdaniu finansowym, stanowiąc pomost między przedsiębiorstwem i inwestorami oraz ich oczekiwaniami informacyjnymi w stosunku do przedsiębiorstwa. D. L. Collins, F. J. Roman i C. Hung [2011, s. 65] wskazują np. na ułatwienie wyjaśnienia osiąganych marż linii lotniczych (tradycyjnych i nisko kosztowych) w Stanach Zjednoczonych, biorąc pod uwagę charakterystykę modeli biznesu (dostępność miejsc, przychody na jednego pasażera). Podobnie P. Weill, T. W. Malone, V. T. D'Urso, G. Herman i S. Woerner [2005, s. 26] wykazują, że typ modelu biznesu lepiej wyjaśnia niejednorodność wyników finansowych niż jedynie informacja o rodzaju działalności. T. Falencikowski [2013, s. 38] uznał model biznesu za obiekt konceptualny, który wchodzi w skład zasobów niematerialnych przedsiębiorstwa. Zdaniem J. Magretty [2002, s. 90], miernikiem pozwalającym na określenie czy model biznesu działa właściwie jest wynik finansowy, którego ustalenie wymaga wartościowej, czyli pieniężnej wyceny procesów gospodarczych. Zatem określenie wyniku finansowego danego okresu nie byłoby możliwe bez wprowadzenia jednolitej miary, jaką jest pieniądz [Owsiak, 2015, s. 176]. Pomiar wkładów (zasobów) i rezultatów działalności (dóbr i usług) w pieniądzu stanowi jedyny sposób agregacji różnych wartości zjawisk w sferze realnej [Ostaszewski, 2013, s. 21-22] i jest ważnym osiągnięciem w rachunkowości finansowej [Świderska, 2013, s. 29-30]. Wycena w wartościach pieniężnych jest powiązana z przepływami pieniężnymi, na które wpływają przede wszystkim klienci, zasoby i ich konfiguracja. Z perspektywy rachunkowości zdolność przedsiębiorstwa do generowania dodatnich przepływów pieniężnych jest najważniejsza. Poza tym przepływy pieniężne są obiektywnie mierzalne i analiza sposobu, w jaki są wykorzystywane i generowane w działalności, może stanowić podstawę oceny wpływu modelu biznesu na wzrost wartości [por. EFRAG, ANC, FRC, 2013, pkt 3.38, s. 48], co powinno zostać przedstawione w sprawozdaniu finansowym. Zatem można stwierdzić, że sprawozdanie finansowe powinno zostać podporządkowane modelowi biznesu, gdyż tylko wówczas spełni rolę efektywnego narzędzia pomiaru dokonań jednostki. Model biznesu dotyczy wielu obszarów działalności jednostki, z których część jest mierzalnych, a inne nie, więc niektóre jego elementy nadają się tylko do opisu np. w sprawozdaniu z działalności. Jednak dotychczas ujęcie informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym nie doczekało się ostatecznego kształtu i wymaga pogłębionych prac koncepcyjnych i badań empirycznych [Kamieniecka, 2017, s. 113]. Odpowiedzią IASB na zidentyfikowane potrzeby użytkowników sprawozdań finansowych w zakresie modelu biznesu był projekt zmian do Założeń koncepcyjnych MSSF z 2008 r. W projekcie wskazano, że informacje o przepływach pieniężnych przedsiębiorstwa mają umożliwić użytkownikom sprawozdań finansowych m.in. zrozumienie modelu biznesu jednostki i jej działalności operacyjnej [IASB, 2008b, par. OB23]. Odwołanie do modelu biznesu nie zostało jednak utrzymane w ostatecznie przyjętych Założeniach koncepcyjnych. Model biznesu pojawił się również w dokumencie dyskusyjnym z 2005 r. oraz w projekcie stanowiska z 2009 r. nt. komentarza zarządu. Zgodnie z dokumentem dyskusyjnym opis w zakresie działalności jednostki powinien obejmować jej segmenty, dobra i usługi, modele biznesu i procesy, metody dystrybucji, strukturę działalności, w tym główne miejsca prowadzenia działalności [IASB, 2005, par. A31]. Na podstawie projektu stanowiska jednostka miała m.in. przedstawić swój ?model ekonomiczny" [IASB,2009a, par. 26], który został zmieniony w ostatecznej wersji dokumentu na ?sposób kreowania wartości" [IASB, 2010, par. 26]. W dokumencie dyskusyjnym z 2013 r. IASB wskazuje na możliwość pośredniego odzwierciedlenia modelu biznesu w standardach sprawozdawczości finansowej [IASB, 2013, par. 9.27]. Natomiast w projekcie z 2015 r. IASB zwrócił uwagę, że nie ujęto w nim ogólnej dyskusji na temat roli modelu biznesu w sprawozdawczości finansowej, ale omówiono jak sposób prowadzenia działalności gospodarczej przez jednostkę może mieć wpływ na [IASB, 2015b, s. 19; por. IASB 2015a, par. BCIN.28-BCIN.34]:

a) jednostkę rozliczeniową,

b) wycenę,

c) prezentację i ujawnianie informacji, w tym sposób klasyfikacji aktywów, zobowiązań, kapitału własnego, przychodów i kosztów oraz ustalenie czy przychody i koszty włączyć do innych całkowitych dochodów, zamiast sprawozdania z zysków lub strat.

Podstawowym problemem powyższych dokumentów był brak definicji modelu biznesu, której nie ma także w MSSF 9 Instrumenty finansowe. Zaakceptowany przez IASB w 2009 r. i przyjęty do prawa Unii Europejskiej w 2016 r. MSSF 9, obok MSR 12 Podatek dochodowy, jest jedynym standardem, który wprost odnosi się do tego terminu. Standard, w którym model biznesu jest postrzegany w oparciu o sposób zarządzania aktywami i zobowiązaniami finansowymi, zapewnia przydatne informacje dla użytkowników sprawozdań finansowych w przewidywaniu przepływów pieniężnych [MSSF 9, par. BC4.15]. Wprowadza kategorie instrumentów finansowych wycenianych według zamortyzowanego kosztu i wartości godziwej. Klasyfikacja do określonej kategorii określana jest m.in. na podstawie modelu biznesu jednostki, który wpływa na jakość predykcyjną umownych przepływów pieniężnych. W sposób bezpośredni do modelu biznesu odnosi się również ustawa o rachunkowości w zakresie sprawozdania z działalności. Zgodnie z jej art. 49b wybrane jednostki zawierają dodatkowo w sprawozdaniu - jako wyodrębnioną część - oświadczenie na temat informacji niefinansowych, które obejmuje m.in. zwięzły opis modelu biznesu jednostki. Wprowadzenie takiego obowiązku wynikało z Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE z dnia 22.10.2014 r. zmieniającej dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności przez niektóre duże jednostki oraz grupy. Należy również zwrócić uwagę, że znaczenie modelu biznesu jednostki wzrosło w wyniku rozwoju raportowania zintegrowanego (integrated reporting). W 2013 r. IIRC opublikowała Założenia koncepcyjne zintegrowanego raportowania. Zgodnie z nimi podstawowym celem raportu zintegrowanego jest wyjaśnienie dostawcom kapitału sposobu, w jaki organizacja tworzy wartość. Natomiast kluczowym ujawnieniem w raporcie zintegrowanym jest informacja o modelu biznesu jednostki [IIRC, 2013b, pkt 2.23, s. 13]. Głównym celem opracowania jest wskazanie ograniczeń w zakresie prezentacji informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym i przedstawienie możliwości udoskonalenia tego obszaru informacyjnego. W związku z realizacją założonego celu sformułowano główną tezę badawczą, która opiera się na stwierdzeniu, że sprawozdanie finansowe w kształcie zgodnym z MSSF w ograniczonym stopniu zapewnia informacje o modelu biznesu przedsiębiorstwa, a realizacja tej potrzeby informacyjnej może wymagać konwersji sprawozdania finansowego. Zdefiniowano poniższe cele poznawcze:

1. Przegląd definicji, elementów i typów modelu biznesu pod kątem ich przydatności z punktu widzenia sprawozdania finansowego. Określenie wpływu modelu biznesu na osiągnięcie celu sprawozdania finansowego.

3. Identyfikacja odzwierciedlenia modelu biznesu w ujmowaniu, wycenie, prezentacji i ujawnianiu informacji w sprawozdaniu finansowym według MSSF.

4. Stworzenie i weryfikacja propozycji konwersji sprawozdania finansowego w celu przedstawienia w nim informacji o realizacji modelu biznesu.

Cele metodyczne:

1. Sformułowanie teoretycznych podstaw służących do identyfikacji parametrów modelu biznesu i jego elementów istotnych z punktu widzenia sprawozdania finansowego.

2. Opracowanie narzędzia służącego do oceny jakości informacji o modelu biznesu oraz etapów analizy systemu rachunkowości pod kątem możliwości ujawniania w sprawozdaniu finansowym informacji o realizacji przyjętego modelu biznesu.

Cele utylitarne:

1. Zademonstrowanie rozwiązań umożliwiających odzwierciedlenie modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym.

2. Przedstawienie sposobu oceny jakości ujawnianych informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu z działalności, stanowiących kontekst dla oceny sprawozdania finansowego w zakresie modelu biznesu.

Aby udowodnić tezę główną, sformułowano trzy tezy pomocnicze i trzy hipotezy badawcze. Tezy pomocnicze są następujące:

1. Model biznesu, dla celów rachunkowości, stanowi strukturę składającą się z wzajemnie powiązanych elementów, wyrażającą logikę prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwo.

2. Model biznesu w sposób szczególny akcentuje problematykę wartości, dlatego informacja o sposobie jego realizacji powinna być prezentowana w sprawozdaniu finansowym.

3. Sprawozdanie finansowe sporządzone według MSSF zawiera przede wszystkim informacje o takich elementach modelu biznesu jak zasoby, przychody i koszty oraz wybrane informacje o propozycji wartości, działaniach i klientach.

Hipotezy badawcze są następujące:

1. Sposób prezentacji w sprawozdaniu finansowym informacji o realizacji przyjętego modelu biznesu jest determinowany zasadami (polityką) rachunkowości.

2. Zastosowane zasady (polityka) rachunkowości mogą nie zapewniać dostatecznych informacji o modelu biznesu.

3. Konwersja sprawozdania finansowego może zapewniać przedstawienie informacji o realizowanym modelu biznesu.

Praca stanowi istotny wkład w rozwój teorii i praktyki dyscypliny finansów dzięki identyfikacji luki w zakresie informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym oraz propozycji konwersji sprawozdania finansowego w celu prezentacji w nim informacji o realizacji modelu biznesu. W pracy wykorzystano następujące metody badawcze:

-- badanie literaturowe,

-- metodę delficką,

-- badanie ankietowe,

-- krytyczną analizę standardów rachunkowości, wspartą doświadczeniem autora,

-- wnioskowanie logiczne,

-- analizę zawartości sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności.

Badaniem literaturowym objęto zagadnienia dotyczące przede wszystkim modelu biznesu i sprawozdawczości finansowej. W wyniku przeprowadzonych studiów literatury polskiej i zagranicznej, określono korzystny wpływ modelu biznesu na osiągnięcie celu sprawozdania finansowego w postaci wsparcia interesariuszy zewnętrznych w zakresie oceny perspektyw przyszłych wpływów środków pieniężnych netto do jednostki oraz oszacowania wartości jednostki sprawozdawczej. Do potwierdzenia wniosków wynikających z badania literaturowego wykorzystano metodę delficką i badanie ankietowe, co było przejawem triangulacji metod badawczych. Krytyczna analiza standardów sprawozdawczości finansowej została przeprowadzona pod kątem wykorzystania modelu biznesu lub jego elementów w sprawozdaniu finansowym według MSSF. Badanie zostało wsparte doświadczeniem autora, głównie związanym z uczestnictwem w licznych konferencjach i warsztatach poświęconych MSSF, co umożliwiło wymianę poglądów i doświadczeń dotyczących problematyki poruszanej w monografii. Wnioskowanie logiczne wykorzystano do określenia etapów analizy systemu rachunkowości pod kątem możliwości prezentacji w sprawozdaniu finansowym informacji o realizacji przyjętego modelu biznesu. Pozwoliło to również na zaproponowanie sposobu konwersji raportowanych danych pochodzących z systemu rachunkowości w celu eliminacji zakłóceń w prezentacji realizowanego modelu biznesu, uwzględniającego obowiązujące zasady (politykę) rachunkowości, ze szczególnym naciskiem na zasadę rzetelnego i jasnego obrazu. Analiza zawartości sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności umożliwiła identyfikację modelu biznesu stosowanego przez badane przedsiębiorstwa, w tym ocenę jakości ujawnianych informacji o modelu biznesu w sprawozdaniach z działalności, a następnie identyfikację zasad (polityki) rachunkowości przyjętych przez badane przedsiębiorstwa, co pozwoliło na określenie potencjalnych czerwonych flag, wskazujących dane wątpliwej jakości z punktu widzenia modelu biznesu. Cel badawczy ujęty w pracy zrealizowano w trzech etapach badań. Na pierwszym etapie badań (rozdziały pierwszy i drugi), w wyniku interdyscyplinarnego i krytycznego przeglądu literatury krajowej i zagranicznej z zakresu rachunkowości, finansów i zarządzania, wskazano istotę modelu biznesu oraz jego atrybuty ważne przy sporządzaniu sprawozdania finansowego według MSSF. Takie badanie można ulokować z jednej strony w ramach badań w obszarze rachunkowości finansowej, z drugiej - z pogranicza rachunkowości i innych dyscyplin [Wachowicz,2016, s. 135-136]. W celu przedstawienia definicji oraz elementów i typów modelu biznesu, wykorzystano przede wszystkim wyniki badań literatury z obszaru zarządzania, co pozwoliło na poszerzenie perspektywy badania mieszczącego się w zakresie rachunkowości. Dodatkowo, przyjmując za podstawę rozważań model biznesu, wskazano różnice występujące między nim i strategią. Na końcu etapu na podstawie rozumowania indukcyjnego zaprezentowano wpływ modelu biznesu na osiągnięcie celu sprawozdania finansowego, w podziale na wsparcie w zakresie oceny perspektyw przyszłych wpływów środków pieniężnych netto do jednostki oraz oszacowania wartości jednostki sprawozdawczej. Wykorzystano zarówno badania wtórne, jak i pierwotne, co pozwoliło na triangulację metod badawczych.

Na drugim etapie badań (rozdział trzeci), na podstawie wyników krytycznej analizy MSSF i dotychczasowych publikacji z rachunkowości, wspartej doświadczeniem autora, zidentyfikowano odzwierciedlenie modelu biznesu w ujmowaniu, wycenie oraz sposobie prezentacji i zakresie ujawniania informacji. W szczególności określono sposób, w jaki obowiązujące standardy odwołują się do modelu biznesu. Trudność tego badania polegała na tym, że model biznesu jest używany w sposób bezpośredni wyłącznie w MSSF 9 Instrumenty finansowe i MSR 12 Podatek dochodowy. W nielicznych pozostałych standardach jest wykorzystywany w sposób pośredni. Wynikiem zastosowanego na tym etapie wnioskowania dedukcyjnego jest wskazanie ograniczeń sprawozdania finansowego według MSSF z punktu widzenia prezentacji modelu biznesu. Wykorzystano badania wtórne, jak również badania pierwotne w zakresie ankiety przeprowadzonej przez K. O. Yonga i in. [2016] wśród członków Institute of Singapore Chartered Accountants (ISCA). Na trzecim etapie badań (rozdziały czwarty, piąty i szósty) zaprezentowano wyniki badań empirycznych ukierunkowanych na poszukiwanie wpływu modelu biznesu na przyjęte zasady (politykę) rachunkowości przedsiębiorstw z sektorów odzieżowego i nieruchomości. Wybór tych sektorów wynika z obserwacji, na podstawie których można stwierdzić, że wybrane sektory mogą charakteryzować się wielością występujących modeli biznesu i także mogą mieć zróżnicowany charakter. W wyniku badań wyodrębniono modele biznesu w ramach poszczególnych sektorów, przy wykorzystaniu atrybutów zidentyfikowanych na pierwszym etapie badań. Jest to zgodne z tym, że kształt modelu biznesu, czyli sposobu, w jaki przedsiębiorstwo prowadzi swoją działalność w zidentyfikowanym i zdiagnozowanym stanie otoczenia, zależy przede wszystkim od sektora [Nogalski, 2009a, s. 39]. Po wyróżnieniu i scharakteryzowaniu modeli biznesu na podstawie sprawozdań z działalności, zaprezentowano wyniki oceny ich wpływu na przyjęte zasady (politykę) rachunkowości. Aby zachować spójność z wynikami badań z drugiego etapu realizacji celu badawczego, zaprezentowano dane pochodzące ze sprawozdań finansowych sporządzonych zgodnie z MSSF. W szczególności na etapie trzecim zaprezentowano odpowiedzi na następujące pytania badawcze:

1. Czy w sprawozdaniu z działalności występują informacje o modelu biznesu lub jego elementach, które mogą posłużyć jako kontekst dla oceny sprawozdań finansowych? Jaka jest jakość tych informacji?

2. Jak model biznesu został uwzględniony w stosowanych zasadach (polityce) rachunkowości?

3. W jaki sposób można dokonać konwersji informacji w sprawozdaniu finansowym, w sytuacji występowania zakłóceń w prezentacji realizowanego modelu biznesu?

Uzyskanie odpowiedzi na pytania było możliwe dzięki badaniom przeprowadzonym w obszarach dotyczących:

-- modeli wyceny, metod amortyzacji i okresów użytkowania środków trwałych;

-- metod wyceny nieruchomości inwestycyjnych po początkowym ujęciu;

-- sposobów ustalania kosztów wytworzenia produktów;

-- sposobów dokonywania odpisów aktualizujących wartość aktywów niefinansowych i należności;

-- metod wyceny rozchodu zapasów;

-- metod wyceny zobowiązań z tytułu kredytów i obligacji po początkowym ujęciu;

-- zasad ujmowania przychodów ze sprzedaży.

Wybór wskazanych obszarów badania wynika z faktu, że dotyczą one kluczowych pozycji sprawozdania z sytuacji finansowej oraz sprawozdania z zysków lub strat i innych całkowitych dochodów. Te pozycje wymagają od kierownictwa jednostki kierowania się osądem, pozwalającym w różnym stopniu na dostosowanie zasad (polityki) rachunkowości do właściwego modelu biznesu. Uzyskanie odpowiedzi zapewniły wyniki otrzymane w trakcie badania zasad (polityki) rachunkowości, które opierały się w całości na sprawozdaniach finansowych, przede wszystkim opisie polityki rachunkowości oraz dodatkowych notach i objaśnieniach. Efektem wnioskowania indukcyjnego na trzecim etapie jest opracowanie i przetestowanie uniwersalnego sposobu konwersji sprawozdania finansowego w celu eliminacji zakłóceń w prezentacji realizowanego modelu biznesu, w którym duże znaczenie odgrywa odpowiedni dobór zasad (polityki) rachunkowości, w tym sposób ujawniania informacji. Zgodnie z MSR 8 [par. 5] przez politykę rachunkowości rozumie się konkretne prawidła, metody, konwencje, reguły i praktyki przyjęte przez jednostkę przy sporządzaniu i prezentacji sprawozdań finansowych. Polityka rachunkowości obejmuje nadrzędne (obligatoryjne) i wybrane, spośród dopuszczonych, zasady rachunkowości3. Nadrzędne zasady rachunkowości charakteryzują się dużą stabilnością oraz ograniczonymi możliwościami wyboru. Natomiast z punktu widzenia właściwego przedstawienia skutków przyjętego modelu biznesu można wykorzystać wybrane zasady rachunkowości, które dobierane przez kierownictwo jednostki drogą świadomego wyboru i odnoszące się do szczegółowych rozwiązań przyjmowanych przez firmę, nie mogą być sprzeczne z przepisami prawa. Zasady (polityka) rachunkowości, w tym szacunki, charakteryzują się pewnym stopniem uznaniowości, która jest potencjalnie cenna. Pozwala zarządzającym lepiej dopasować sprawozdania finansowe do występującej rzeczywistości gospodarczej [por. Palepu, Healy, Peek, 2010, s. 7], przy czym wydaje się, że przedsiębiorstwa charakteryzujące się podobnym modelem biznesu powinny stosować zbliżone zasady (politykę) rachunkowości. Ważnym zagadnieniem polityki rachunkowości, w tym szacunków, jest poziom ujawnień, który może ułatwić zrozumienie specyfiki funkcjonowania przedsiębiorstwa przez użytkowników sprawozdań finansowych. Regulacje w zakresie rachunkowości finansowej zwykle wprowadzają minimalne wymogi dotyczące ujawniania informacji, ale nie ograniczają możliwości dobrowolnego ujawniania dodatkowych informacji. Elastyczność w zakresie ujawniania można wykorzystać do opisu modelu biznesu w sprawozdaniu z działalności lub notach do sprawozdania finansowego [por. Palepu i in., 2010, s. 98], w szczególności w sprawozdawczości dotyczącej segmentów działalności. W powyższym podejściu szczególne znaczenie ma zasada rzetelnego i jasnego obrazu. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z dnia 26.06.2013 r. nawiązuje do tej zasady w sposób następujący: ?Roczne sprawozdania finansowe powinny być sporządzane przy zastosowaniu zasady ostrożności, w sposób prawdziwy i rzetelny przedstawiać stan aktywów i pasywów jednostki, jej sytuację finansową oraz wynik finansowy. Możliwe jest, że w wyjątkowych sytuacjach sprawozdanie finansowe nie będzie przedstawiać takiego prawdziwego i rzetelnego obrazu, przy zastosowaniu przepisów niniejszej dyrektywy. W takich przypadkach dana jednostka powinna odstąpić od zastosowania się do takich przepisów w celu przedstawienia prawdziwego i rzetelnego obrazu. Państwom członkowskim należy pozwolić na określenie takich wyjątkowych przypadków i ustanowienie stosownych przepisów szczególnych mających zastosowanie w takich sytuacjach. Za wyjątkowe przypadki należy uznawać wyłącznie bardzo nietypowe transakcje i nietypowe sytuacje; nie powinny one być np. związane z całymi konkretnymi sektorami" [Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013, pkt 9 preambuły]. Do zasady rzetelnego i jasnego obrazu nawiązuje MSR 1 [par. 15], zgodnie z którym: ?Rzetelna prezentacja wymaga wiernego odzwierciedlenia efektów transakcji, innych zdarzeń i warunków, zgodnie z definicjami i warunkami ujmowania aktywów, zobowiązań, przychodów i kosztów przedstawionymi w Założeniach koncepcyjnych. Zakłada się, że stosowanie MSSF, wraz z dodatkowymi ujawnieniami w uzasadnionych przypadkach, skutkuje tym, że sprawozdanie finansowe spełnia wymóg rzetelnej prezentacji". MSR 1 [par. 19, z zastrzeżeniem par. 23-24] przewiduje możliwość odstąpienia od zastosowania określonych zasad (polityki) rachunkowości, jeśli kierownictwo uzna, że spełnienie wymogu MSSF może być na tyle mylące, iż spowoduje, że sprawozdanie finansowe nie spełni celu sprawozdawczości finansowej. Dotyczy to jednak okoliczności bardzo rzadkich, niepowtarzalnych, wyjątkowych, nieprzewidzianych w standardach lub na tyle złożonych, że niemożliwe było ustalenie szczegółowych rozwiązań. W przypadku, gdy jednostka odstępuje od stosowania określonych zasad (polityki) rachunkowości, ujawnia ten fakt oraz inne określone w MSR 1 informacje [Karwowski, Świderska, 2017a, s. 68-69].

Na rysunku 1 przedstawiono ramowy schemat opracowania, w którym pola najjaśniejsze oznaczają dany rozdział, pola ciemniejsze - tezy pomocnicze i hipotezy badawcze, a pola najciemniejsze - metody badawcze.

 

 

 

Wykaz skrótów

 

Wprowadzenie

 

 

Rozdział 1. Istota, elementy i typy modeli biznesu

1.1. Istota modelu biznesu

1.2. Model biznesu a strategia

1.3. Struktura modelu biznesu

1.4. Typologia modeli biznesu

 

 

Rozdział 2. Model biznesu a użyteczność sprawozdania finansowego

2.1. Model biznesu a system rachunkowości finansowej - przegląd systematyczny

2.2. Opis modelu biznesu w raporcie finansowym

2.3. Wpływ modelu biznesu na osiągnięcie celu sprawozdania finansowego

2.3.1. Model biznesu a ocena perspektyw przyszłych wpływów środków pieniężnych netto do jednostki

2.3.2. Model biznesu a oszacowanie wartości jednostki sprawozdawczej

 

 

Rozdział 3. Model biznesu w sprawozdaniu finansowym według MSSF

3.1. Model biznesu a Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej

3.2. Ujmowanie składników sprawozdania finansowego

3.3. Wycena składników sprawozdania finansowego

3.4. Prezentacja składników sprawozdania finansowego

3.5. Ujawnianie informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym

3.6. Identyfikacja luki w zakresie informacji o modelu biznesu w sprawozdaniu finansowym

 

 

Rozdział 4. Metodyka badania empirycznego i charakterystyka wybranych sektorów

4.1. Próba badawcza

4.2. Etapy badania

4.3. Ogólna charakterystyka sektora odzieżowego, z uwzględnieniem typologii modeli biznesu

4.4. Ogólna charakterystyka sektora nieruchomości, z uwzględnieniem typologii modeli biznesu

 

 

Rozdział 5. Analiza systemu rachunkowości pod kątem informacji o realizacji

przyjętego modelu biznesu na przykładzie sektora odzieżowego

5.1. Identyfikacja modelu biznesu, w tym ocena jakości ujawnianych informacji

5.2. Identyfikacja zasad (polityki) rachunkowości

5.3. Konwersja raportowanych danych

 

 

Rozdział 6. Analiza systemu rachunkowości pod kątem informacji o realizacji

przyjętego modelu biznesu na przykładzie sektora nieruchomości

6.1. Identyfikacja modelu biznesu, w tym ocena jakości ujawnianych informacji

6.2. Identyfikacja zasad (polityki) rachunkowości

6.3. Konwersja raportowanych danych

 

 

Podsumowanie

Bibliografia

Artykuły, książki

Akty prawne, regulacje środowiskowe

Źródła internetowe

Spis rysunków

Spis tabel

 

Napisz swoją opinię
Twoja ocena:
Szybka wysyłka zamówień
Kup online i odbierz na uczelni
Bezpieczne płatności
pixel