INWESTOWANIE. OD UNIKANIA DO POSZUKIWANIA RYZYKA NA RYNKACH FINANSOWYCH

(...)

Związek finansjalizacji z ryzykiem nie ogranicza się jednak tylko do ewolucji profilu tego ryzyka. Jednym ze zjawisk towarzyszących finansjalizacji i - jak można sądzić - ściśle się z nią łączących, jest przekształcanie się podejścia do ryzyka. Najogólniej postawy wobec ryzyka dzieli się na trzy kategorie: awersję do ryzyka (prowadzącą do jego unikania), obojętność wobec ryzyka (mogącą wiązać się z nie-znajomością sytuacji) oraz skłonność do ryzyka (stanowiącą przesłankę podejmowania działań wiążących się z ryzykiem). W praktyce kategorie te stanowią raczej punkty na kontinuum, obejmującym z jednej strony całkowitą awersję do choćby minimalnego poziomu ryzyka, z drugiej zaś - poszukiwanie ryzyka za wszelką cenę. Zachodzące zmiany, łączone z finansjalizacją, polegają na nadreprezentacji wśród inwestorów podejścia przejawiającego się zwiększonym apetytem na ryzyko.

Różne stopnie awersji do ryzyka i apetytu na ryzyko na rynku finansowym stały się przedmiotem analizy w poszczególnych rozdziałach niniejszej książki.

Awersja do ryzyka powoduje, że przedsiębiorstwa na rynkach finansowych poszukują instrumentów umożliwiających zabezpieczenie wyniku finansowego eksponowanego na ryzyko wynikające z działalności operacyjnej prowadzonej w sferze realnej. Grzegorz Szuchnik zaprezentował zagadnienia związane z wykorzystaniem instrumentów pochodnych w celu zabezpieczenia importera przed ryzykiem kursu walutowego. Tekst ten obrazuje jak głęboko finasjalizacja przeniknęła do wnętrza przedsiębiorstw, bowiem pokazuje, w jaki sposób można neutralizować wpływ rynków finansowych (w tym przypadku rynku walutowego) na wyniki przedsiębiorstwa poprzez zastosowanie... instrumentów rynku finansowego.

Awersja do ryzyka może prowadzić inwestorów do poszukiwania sposobów ochrony zgromadzonego kapitału, jednak bez ograniczania potencjału zysków, jak ma to miejsce w przypadku hedgingu. Za bezpieczną alternatywę (safe haven) zwykło się uważać złoto, które przez wieki sprawdzało się w tej roli. Zmiany, które dokonały się na rynkach finansowych dotknęły jednak również ten typ inwestycji. Coraz częściej zawierane są transakcje zastępujące tradycyjny zakup kruszcu nabywaniem różnego rodzaju instrumentów poświadczających uprawnienia do zysków wynikających ze zmiany ceny złota. Formą pośrednich inwestycji w złoto jest też zakup jednostek uczestnictwa lub certyfikatów funduszy inwestujących w złoto, w instrumenty pochodne na złoto czy wręcz w akcje spółek złoto wydobywających lub przetwarzających. Tej formie pośrednich inwestycji w złoto poświęcony został drugi rozdział książki, w którym Piotr Rosik przeprowadził analizę opłacalności inwestowania w latach 2006-2015 w fundusze złota zarządzane przez polskie towarzystwa funduszy inwestycyjnych.

Pewną formą awersji do ryzyka, którą można określić jako "awersja postfactum", jest pozbywanie się przez banki w drodze sekurytyzacji portfeli kredytów udzielonych klientom. Stosowanie tej metody stanowi jeden z przejawów finasjalizacji, polegający na zmianie modelu funkcjonowania przedsiębiorstw bankowych. Z tradycyjnych jednostek finansujących udzielane kredyty przyjętymi depozytami i kapitałem własnym przekształcają się one w podmioty urynkowione, sprzedające kredyty zamiast zatrzymywania ich w bilansie. Sekurytyzacja, jako forma sprzedaży całych portfeli kredytów, jest metodą na "wypychanie" ryzyka podjętego przy ich udzielaniu poza bank. Konsekwencje ziszczenia się tego ryzyka odczuwają nabywcy instrumentów finansowych wyemitowanych na bazie sprzedanych wierzytelności. Zagadnienie udziału banków w procesie sekurytyzacji wierzytelności w różnych rolach (jako sprzedającego portfel kredytów, inwestora, a także organizatora emisji tego typu) przedstawiła Iwona Chrostek w trzecim rozdziale książki. Autorka pokazuje w nim mechanizm, dzięki któremu sprzedając portfel wierzytelności, a następnie kupując papiery wartościowe wyemitowane na ich podstawie przez fundusz inwestycyjny lub spółkę specjalnego przeznaczenia, bank obniża łączny poziom raportowanego ryzyka.

Obok różnych stopni awersji do ryzyka uczestnicy rynków finansowych przejawiają także skłonność do ryzyka. Biorąc pod uwagę ogromną skalę spekulacji, która jest jednym z przejawów finansjalizacji, należy sądzić, jak już stwierdzono, że inwestorzy częściej poszukują ryzyka niż sposobów na jego uniknięcie. Chociaż spekulować można w każdym segmencie rynku i każdym instrumentem (różnić się ewentualnie mogą metody spekulacji), to autorzy kolejnych dwóch rozdziałów skoncentrowali się na rynku akcji. Małgorzata Domańska, pisząc o podejmowaniu decyzji inwestycyjnych na podstawie wskaźników MACD, stochastic i RSI, próbowała dociec czy i w jaki sposób pozwala to osiągnąć zadowalające zyski z inwestycji. Z kolei Piotr Całka skoncentrował się na wykorzystaniu średnich ruchomych w procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych na giełdzie papierów wartościowych.

Skłonność do podejmowania ryzyka może u inwestorów przybrać patologiczną formę, skłaniając ich do przekraczania norm moralnych i prawnych. Zagadnieniem tym zajęła się w ostatnim rozdziale książki Ewa Kłosek, prezentując problematykę manipulacji instrumentem finansowym. Metody, którymi posługują się podmioty dokonujące tych manipulacji są zróżnicowane, opierają się na ciągle nowych pomysłach i są doskonalone przez kolejnych chętnych do podejmowania tego typu ryzyka. Jednym z powodów dużej skali zjawiska jest stosunkowo niewielka wykrywalność takich przestępstw i jeszcze mniejszy odsetek ukaranych. Manipulacja kursami instrumentów finansowych nie jest zjawiskiem nowym, jednak duża liczba instrumentów i rynków sprzyja jej rozwojowi, z jednej strony stwarzając więcej okazji, z drugiej zaś zwiększając trudności w jej wykrywaniu i ukaraniu sprawców.

Zaprezentowane zagadnienia mniej lub bardziej bezpośrednio wiążą się ze zjawiskiem finansjalizacji, w tym szczególnie z postawami inwestorów wobec ryzyka. Ilustrują paradoksy rynków finansowych i poszerzające się możliwości jakie rynki te dają, obrazują też skutki wykorzystania nowych metod, zmieniających charakter działalności podmiotów obecnych na tych rynkach i efekty stosowania zaawansowanych technik analitycznych wspomagających decyzje inwestorów. Ukazują również istniejące na rynkach finansowych patologie. W sumie zagadnienia te oddają bogactwo i złożoność problemów, z którymi mamy do czynienia zajmując się profesjonalnym inwestowaniem, i które sprawiają, że studia z tego zakresu są takie ciekawe.

Agata Adamska, Andrzej Fierla

Wstęp

Grzegorz Szuchnik

Rozdział 1. Zabezpieczanie importera instrumentami pochodnymi przed ryzykiem kursu walutowego

Wprowadzenie

1.1. Rynek finansowy

1.1.1. Segmenty rynku finansowego

1.1.2. Transakcje walutowe

1.1.3. Transakcje walutowe natychmiastowe

1.2. Walutowe transakcje terminowe

1.2.1. Forward i futures

1.2.2. FX swap

1.2.3. Opcje

1.3. Przykłady zastosowania derywatów przez importera

1.3.1. Forward

1.3.2. FX swap

1.3.3. Opcje

Podsumowanie

Piotr Rosik

Rozdział 2. Analiza opłacalności inwestowania w latach 2006-2015 w fundusze złota zarządzane przez polskie TFI

Wprowadzenie

2.1. Sposoby inwestowania w złoto

2.2. Polski rynek funduszy złota

2.3. Charakterystyka polskich funduszy złota

2.3.1. Investor Gold FIZ

2.3.2. Investor Gold Otwarty

2.3.3. PKO Złota

2.3.4. Quercus Gold

2.3.5. Superfund GoldFuture

2.4. Analiza wyników polskich funduszy złota

2.4.1. Okres hossy

2.4.2. Okres bessy (korekty)

2.4.3. Okres porównywalny dla wszystkich funduszy

2.4.4. Ryzyko inwestowania w polskie fundusze złota i złoto

Podsumowanie

Iwona Chrostek

Rozdział 3. Sekurytyzacja jako sposób zarządzania i obrotu wierzytelnościami bankowymi w Polsce

Wprowadzenie

3.1. Czym jest sekurytyzacja?

3.1.1. Definicja pojęcia sekurytyzacja

3.1.2. Rys historyczny

3.2. Sekurtyzacja na rynku bankowym

3.2.1. Korzyści dla inwestorów

3.2.2. Warunki przeprowadzenia sekurytyzacji aktywów banku

3.2.3. Struktura procesu sekurytyzacji

3.3. Fundusze sekurytyzacyjne

3.3.1. Definicja pojęcia oraz regulacje prawne

3.3.2. Sekurytyzacja wierzytelności za pomocą funduszy

3.3.3. Przyczyny rozwoju sekurytyzacji za pomocą funduszy

3.4. Sekurytyzacja w praktyce polskiej

3.4.1. Przegląd rynku sekurytyzacji w Polsce

3.4.2. Bariery ograniczające rozwój sekurytyzacji w Polsce

Podsumowanie

Małgorzata Domańska

Rozdział 4. Podejmowanie decyzji inwestycyjnych w oparciu o wskaźniki MACD, stochastic i RSI

Wprowadzenie

4.1. Analiza techniczna - podstawowe informacje

4.2. Opis wybranych wskaźników

4.2.1. Analiza zbieżności i rozbieżności średnich ruchomych (MACD)

4.2.2. Oscylator stochastyczny (stochastic)

4.2.3. Wskaźnik siły względnej (relative strength index - RSI)

4.3. Analiza wskaźnikowa notowań akcji wybranych spółek na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie

Podsumowanie

Piotr Całka

Rozdział 5. Średnie ruchome jako narzędzie podejmowania decyzji inwestycyjnych na giełdzie papierów wartościowych

Wprowadzenie

5.1. Podstawowe rodzaje średnich ruchomych

5.1.1. Prosta średnia ruchoma

5.1.2. Wykładnicza średnia ruchoma

5.1.3. Ważona średnia ruchoma

5.1.4. Średnia ruchoma korygowana o wolumen

5.2. Systemy inwestycyjne oparte na średnich ruchomych

5.2.1. Przecięcie się wykresów kursu i średniej ruchomej

5.2.2. Przecięcie się wykresów dwóch średnich ruchomych

5.2.3. Przecięcie się wykresów kursu i dwóch średnich ruchomych

5.3. Ocena skuteczności systemów inwestycyjnych opartych na średnich ruchomych

5.3.1. Kryteria oceny skuteczności systemów inwestycyjnych

5.3.2. Metodyka testowania

5.3.3. Wyniki oceny wybranych systemów inwestycyjnych

Podsumowanie

Ewa Kłosek

Rozdział 6. Manipulacja instrumentem finansowym

Wprowadzenie

6.1. Manipulacja instrumentem finansowym i sposoby w jakich się przejawia

6.1.1. Definicja manipulacji

6.1.2. Metody manipulacji

6.2. Mechanizmy prawne chroniące inwestorów przed manipulacją

Podsumowanie

Agata Adamska, Andrzej Fierla

Zakończenie

Bibliografia