GLOBALIZACJA I REGIONALIZACJA WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE Wyzwania integracji i rozwoju

Wobec konsekwencji kryzysu finansowego 2008 r., a także dynamicznych wydarzeń drugiej dekady XXI wieku potrzeba globalnego spojrzenia na tematy gospodarcze wydaje się być szczególnie ważna. Niniejsza monografia jest - w zamyśle autorów - takim właśnie spojrzeniem. Powinna okazać się ciekawą propozycją zarówno dla badaczy, wykładowców i studentów, jak i wszystkich zainteresowanych gospodarką światową.

Na monografię składają się dwie zasadnicze części, z których pierwsza dotyczy polityki gospodarczej i zarządzania rozwojem, a druga - handlu zagranicznego i związanej z nim integracji rynków. Tak szerokie podejście pozwoliło na prezentację wielu współczesnych zjawisk gospodarczych, a powstały dzięki niemu obraz gospodarki światowej nawiązuje do jej złożoności i różnorodności. Mamy nadzieję, że monografia dostarczy Czytelnikom nie tylko faktów i konkluzji wypracowanych przez autorów będących specjalistami w swoich dziedzinach, lecz także inspiracji do własnych przemyśleń i poszukiwań.

Aktualna sytuacja gospodarcza na świecie charakteryzuje się stosunkowo wysoką niepewnością. Przed wybuchem światowego kryzysu gospodarczego analitycy globalnej gospodarki zwracali uwagę przede wszystkim na przesuwanie się jej środka ciężkości z zachodu na wschód, a zwłaszcza na rosnącą rolę Chin. Nadejście kryzysu nie zahamowało tej tendencji, ale dodało do niej inne, równie istotne zjawiska. Zagrożenie bankructwem dużych instytucji finansowych, zaangażowanie środków z państwowych budżetów w ratowanie tych instytucji, a w konsekwencji napięcia fiskalne w wielu krajach wysuwają się tutaj na plan pierwszy. Kolejnym sygnałem są problemy strefy euro, a zwłaszcza krajów południa Europy, z Grecją na czele. Trudności te są tym bardziej warte uwagi, że mają one charakter nie tyle krótkoterminowych zawirowań, ile raczej przejawu słabości konkurencyjnej tych państw. Słabości maskowanej dotychczas niejako dobrą koniunkturą w takich sferach jak nieruchomości czy rynek kapitałowy. Wszystkiemu temu towarzyszy trwający program luzowania ilościowego realizowany przez amerykański FED, który sam w sobie bywa różnie oceniany, niemniej ze względu na jego bezprecedensowy charakter może mieć konsekwencje trudne do pełnego przewidzenia.

Dla podmiotów gospodarczych opisana wyżej niepewność może być niesprzyjająca, ale z badawczego punktu widzenia podwyższa ona atrakcyjność poznawczą wielu problemów gospodarki światowej. Niniejsza monografia jako owoc studiów nad aktualnymi zjawiskami ekonomicznymi powinna - w zamierzeniu Autorów - być ciekawą prezentacją wyników tych badań, dostarczającą wiedzy, ale także zachęcającą do dalszych własnych poszukiwań.

W tym miejscu warto jeszcze dodać, że inspiracją do przygotowania przez Autorów monografii była konferencja naukowa z cyklu ?Globalizacja i regionalizacja we współczesnym świecie", zorganizowana przez Katedrę Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych, która odbyła się 26 września 2014 r. w murach Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Konferencja ta była okazją do prezentacji wyników badań i wymiany poglądów przez przedstawicieli szeroko rozumianych nauk ekonomicznych. Wśród uczestników znaleźli się zarówno prelegenci badający międzynarodowe relacje gospodarcze, zagadnienia mikro- i makroekonomiczne, jak i patrzący na gospodarkę przez pryzmat regionalny. Szeroki zakres tematyczny tego wydarzenia sprawił niewątpliwie, że wielu jego uczestników zapamięta je jako bardzo ciekawe z intelektualnego punktu widzenia. Co więcej, oprócz publikacji Globalizacja i regionalizacja we współczesnym świecie - wyzwania integracji i rozwoju konferencja przyczyniła się do powstania innej monografii, a także szeregu publikacji w Zeszytach Naukowych UEK.

Wracając do prezentowanej publikacji - warto dodać, że składają się na nią dwie zasadnicze części, z których pierwsza dotyczy polityki gospodarczej i zarządzania rozwojem, a druga handlu zagranicznego i związanej z nim integracji rynków. Część pierwszą rozpoczęto od zagadnień związanych ze wzrostem gospodarczym i uwarunkowań aktywności gospodarczej państwa. Kolejne rozdziały dotyczą krajów Dalekiego Wschodu - odnoszą się do japońskiej abenomiki oraz polityki transportowej w obliczu rozwoju Chin i Indii. Rozdział na temat mnożnika fiskalnego przenosi uwagę na grunt Polski i Europy. Pozostałe rozdziały również odnoszą się do tego regionu, a w jednym przypadku zaprezentowano analizę porównawczą UE, ASEAN i MERCOSUR pod kątem konwergencji. Następne rozdziały dotyczą Wspólnej Polityki Rolnej i oceny skuteczności wdrażania unijnych programów pomocowych w Polsce. Część pierwsza może być ciekawym źródłem wiedzy na temat zjawisk zachodzących w gospodarce światowej, a przede wszystkim polityk i działań państw, regionów i ugrupowań integracyjnych podejmowanych w obliczu tych zjawisk.

Jak wspomniano, Autorzy rozdziałów zamieszczonych w części drugiej skupili się na zagadnieniach integracji gospodarczej i handlu zagranicznego. Rozpoczyna ją prezentacja wyników analizy sytuacji krajów rozwijających się na tle tendencji cen w handlu międzynarodowym. W następnym rozdziale zawarto ocenę stopnia integracji chińskiego, japońskiego i amerykańskiego rynku akcji. W trzecim rozdziale podjęto problem wpływu fragmentaryzacji procesów produkcji na handel zagraniczny Korei Południowej. Kolejne rozdziały dotyczą wyników analizy tendencji w handlu zagranicznym Rosji i Polski, przy czym pierwsze opracowanie odnosi się do całości obrotów handlowych, a drugie - relacji z UE. Ostatnim rozdziałem tej części jest prezentacja analizy handlu zagranicznego na przykładzie jednego z województw, pokazująca relacje międzynarodowe regionu zachodniopomorskiego. Lektura części drugiej może dostarczyć wiadomości na temat handlu zagranicznego widzianego z różnych perspektyw i w różniej skali, a także jego związku z aktualną sytuacją gospodarczą.

Dzięki szerokiej i aktualnej tematyce monografia może być pomocna dla wszystkich prowadzących badania w zakresie międzynarodowych stosunków gospodarczych, makroekonomii i gospodarki regionalnej. Powinna okazać swoją przydatność także jako przystępny zasób wiedzy dla studentów i może być - w całości lub we fragmentach - traktowana jako podręcznik uzupełniający. Studenci zapewne docenią także jej wartość jako źródła możliwego do wykorzystania przy pisaniu prac dyplomowych.

Wstęp

CZĘŚĆ I. POLITYKA GOSPODARCZA I ZARZĄDZANIE ROZWOJEM

Eliza Frejtag-Mika, Katarzyna Sieradzka

1. Granice wzrostu gospodarczego - dylematy współczesności

1.1. Wprowadzenie

1.2. Miary postępu gospodarczego i społecznego

1.3. Zrównoważony rozwój jako wymóg cywilizacyjny

1.4. Pomoc międzynarodowa dla krajów biednych

1.5. Podsumowanie

Anna Chmielak

2. Strategiczne uwarunkowania aktywności państwa

2.1. Wprowadzenie

2.2. Aksjologiczne przesłanki aktywności państwa

2.3. Źródła i przejawy dysfunkcjonalności państwa

2.4. Co dalej?

2.5. Podsumowanie

Jerzy Grabowiecki

3. Abenomika - przełom czy kontynuacja w modelu społeczno-gospodarczym Japonii

3.1. Wprowadzenie

3.2. Japońska stagnacja gospodarcza i deflacja

3.3. Japońskie pakiety stymulujące wydatki w dyskusji ekonomistów

3.4. Założenia abenomiki

3.5. Podsumowanie

Monika Paradowska

4. Rozwój społeczno-gospodarczy a wyzwania polityki transportowej w Chinach i Indiach

4.1. Wprowadzenie

4.2. Rola transportu w kontekście rozwoju społeczno-gospodarczego

4.3. Rozwój transportu w Chinach i Indiach

4.4. Podsumowanie

Katarzyna Kalinowska

5. Szacunki mnożnika fiskalnego dla Polski

5.1. Wprowadzenie

5.2. Czynniki determinujące efektywność impulsu fiskalnego

5.3. Szacunki mnożnika fiskalnego - przegląd literatury

5.4. Wartość mnożnika fiskalnego w Polsce

5.5. Podsumowanie

Izabela Młynarzewska-Borowiec

6. Tendencje konwergencyjne w regionalnych ugrupowaniach integracyjnych - analiza empiryczna na przykładzie Unii Europejskiej, ASEAN i MERCOSUR

6.1. Wprowadzenie

6.2. Zjawisko konwergencji realnej w Unii Europejskiej, MERCOSUR i ASEAN w latach 1993-2013

6.3. Test na istnienie klubów konwergencyjnych w Unii Europejskiej, MERCOSUR i ASEAN w latach 1993-2013

6.4. Podsumowanie

Anna Rydz-Żbikowska

7. Wspólna polityka rolna i rolnictwo ekologiczne jako jedno z największych wyzwań w zakresie integracji państw członkowskich Unii Europejskiej

7.1. Wprowadzenie

7.2. Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej. Funkcje i cele wspólnotowe rolnictwa europejskiego

7.3. Rolnictwo ekologiczne w Unii Europejskiej - statystyki i trendy

7.4. Przyszłość Wspólnej Polityki Rolnej

7.5. Przyszły kształt Wspólnej Polityki Rolnej

7.6. Podsumowanie

Marta Zaleska

8. Ocena realizacji celów lizbońskich w Polsce (na przykładzie Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego 2007-2013)

8.1. Wprowadzenie

8.2. Earmarking funduszy europejskich a RPO

8.3. Przykład Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013

8.4. Podsumowanie

Arkadiusz Mroczek

9. Ocena wsparcia konkurencyjności polskiej gospodarki w ramach polityki spójności UE na lata 2014-2020

9.1. Wprowadzenie

9.2. Metoda i założenia

9.3. Rezultaty POIG

9.4. Problemy i zastrzeżenia

9.5. Fundusze unijne na lata 2014-2020

9.6. Wsparcie rozwoju a działanie rynku

9.7. Podsumowanie

CZĘŚĆ II. HANDEL ZAGRANICZNY I INTEGRACJA GOSPODARCZA

Jerzy Dudziński

10. Tendencje cen w handlu międzynarodowym w XXI wieku a eksport krajów rozwijających się

10.1. Wprowadzenie

10.2. Tendencje cen w handlu międzynarodowym w XXI wieku

10.3. Ceny eksportowe i terms of trade a rola Chin w handlu międzynarodowym

10.4. Zróżnicowanie dynamiki eksportu według grup krajów rozwijających się

10.5. Niektóre skutki rosnącej roli Chin w handlu międzynarodowym

10.6. Podsumowanie

Sławomir I. Bukowski

11. Stopień integracji chińskiego rynku akcji z rynkiem akcji w Japonii i w Stanach Zjednoczonych

11.1. Wprowadzenie

11.2. Znaczenie rynku akcji w gospodarce Chin, Japonii i Stanów Zjednoczonych

11.3. Model oparty na wiadomościach (Model of news based measure) i dane statystyczne

11.4. Podsumowanie

Paweł Pasierbiak

12. Wpływ międzynarodowej fragmentaryzacji procesów produkcji na handel zagraniczny Korei Południowej

12.1. Wprowadzenie

12.2. Przegląd wybranych teorii fragmentaryzacji i koncepcja mierzenia handlu według wartości dodanej

12.4. Międzynarodowa fragmentaryzacja produkcji a handel zagraniczny Korei Południowej

12.5. Podsumowanie

Jarosław Kuśpit

13. Zmiany w handlu zagranicznym Rosji w okresie kryzysu i wychodzenia z kryzysu gospodarczego

13.1. Wprowadzenie

13.2. Kryzys w gospodarce rosyjskiej

13.3. Zmiany w wymianie handlowej z zagranicą

13.4. Podsumowanie

Elżbieta Czarny, Katarzyna Śledziewska

14. Zmiany w polskim handlu z zagranicą po dziesięciu latach członkostwa w UE

14.1. Wprowadzenie

14.2. Polski handel z Unią Europejską i resztą świata w latach 2004-2013

14.3. Polska w handlu wewnątrz Unii Europejskiej

14.4. Struktura rzeczowa handlu Polski w latach 2004-2013

14.5. Podsumowanie

Edward Molendowski

15. Polska na Jednolitym Rynku Europejskim - zmiany podobieństwa struktury wymiany handlowej w latach 2004-2013 (na tle krajów Grupy Wyszehradzkiej)

15.1. Wprowadzenie

15.2. Nowe zasady prowadzenia wymiany handlowej po akcesji do UE

15.3. Podobieństwa struktury eksportu i importu Polski w relacji z krajami UE-15 i UE-10

15.4. Zmiany struktury eksportu Polski w relacji z krajami UE-10 i UE-15

15.5. Zmiany struktury importu Polski w relacji z krajami UE-10 i UE-15

15.6. Podsumowanie

Renata Knap, Halina Nakonieczna-Kisiel

16. Handel zagraniczny województwa zachodniopomorskiego w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej

16.1. Wprowadzenie

16.2. Wielkość i dynamika obrotów

16.3. Struktura towarowa obrotów

16.4. Struktura geograficzna obrotów

16.5. Wskaźniki roli handlu zagranicznego WZ

16.6. Podsumowanie