e-book do wypożyczenia lub zakupu na stronie:
[[[separator]]]
Rewolucja 4.0 to termin odmieniany dziś przez wszystkie przypadki. Praktycznie każda dyskusja o obecnym stanie rozwoju czy perspektywach ewolucji ładu społecznego oraz gospodarczego nie może się odbyć bez odwołań do błyskawicznie postępujących zmian w sektorze ICT, wpływu sztucznej inteligencji na rytm życia przyszłych pokoleń, nowych szans i zagrożeń tworzonych przez technologie informatyczne w każdym aspekcie ludzkiej egzystencji. Czym jednak właściwie jest rewolucja 4.0? Odwołując się do klasyków pokroju Alvina Toefflera można stwierdzić, że jej istotą jest zastąpienie naszego potencjału intelektualnego w zakresie akumulacji wiedzy i jej inteligentnego stosowania przez dostępne nam rozwiązania technologiczne. Tak jak pierwsza, neolityczna rewolucja technologiczna pozwoliła człowiekowi pierwotnemu zwielokrotnić swoją siłę, a rewolucja przemysłowa zastąpić ją maszynami, tak rewolucja cyfrowa pozwoliła zwielokrotnić akumulację naszej wiedzy. Rewolucja 4.0 pozwala ją z kolei wykorzystywać bez naszego udziału - poprzez coraz bardziej zaawansowaną sztuczną inteligencję. I tak jak każda z jej poprzedniczek nie pozostawia żadnego aspektu naszego życia nietkniętym.
Megatrend wszechogarniających zmian cyfrowych w naszym otoczeniu rodzi zarówno obawy, jak i nadzieje. Czy otwiera się przed nami świat pełen szans na realizację własnych marzeń, czy świat, w którym człowiek jest już coraz mniej potrzebny? Czy mamy większe niż kiedykolwiek szanse na realizację potrzeb ludzkości, czy może zmierzamy ku jej końcowi? Odpowiedź wydaje się jedna: diabeł tkwi w szczegółach. O ile bowiem dyskusje nad rewolucją 4.0 są źródłem wielu ciekawych wniosków i przemyśleń, to jednak w większości wypadków rzadko prowadzą do refleksji nad konkretnymi formułami wdrożeniowymi takich czy innych rozwiązań technologicznych.
Niniejsza publikacja odnosi się właśnie do tej niszy badawczej. Zespół młodych entuzjastów, skupionych wokół środowiska założonej przez studentów SGH Fundacji Instrat, zastanawia się nad różnorodnymi zagadnieniami, od automatyzacji transportu, przez zarządzanie energetyką po modele ekonomii współdzielenia - nie tyle od strony znaczenia procesu ich ewolucji w duchu 4.0, lecz ich realnej, efektywnej realizacji w praktyce życia codziennego. Autorzy zwracają szczególną uwagę na zjawisko destrukcyjnego charakteru innowacji (dziś określanego jako disruptive), który nie zawsze bywa rekompensowany kreacją nowej wartości, jak życzyłby sobie tego Joseph Schumpeter. Każda technologia - zarówno materialny produkt, jak i sposób rozwiązywania problemu ekonomicznego - nabywa znaczenia dopiero w określonym kontekście, bez którego nie sposób ocenić pełnych korzyści i kosztów stosowania danej technologii.
Opracowanie jest podzielone na dwie części tematyczne. Pierwsza, System i praca, służy jako wprowadzenie do strukturalnych zagadnień związanych z rzeczywistością kształtowaną przez Rewolucję 4.0. Autorzy analizują obszary związane ze zmianami norm i instytucji transformującego się systemu społeczno-gospodarczego. Dominują więc pytania o organizację infrastruktury zmiany, płaszczyzny zmiany, zarządzanie nią. Z kolei druga część, Rozwój 4.0, poświęcona jest konkretnym problemom praktycznym wymagającym skupienia uwagi wokół rosnącej dynamiki zmian technologicznych i społecznych. Analizie są więc poddane konkretne rozwiązania, trendy, wdrożenia i potencjalne konsekwencje wyboru różnych trajektorii ich przyszłej ewolucji. Rewolucja 4.0 nie jest bowiem przyszłością, lecz teraźniejszością.
Część pierwszą otwiera artykuł Rewolucja platform wielostronnych. Refleksja nad gospodarką współdzielenia w świetle interesu publicznego, autorstwa Jana J. Zygmuntowskiego, który podejmuje się analizy nowego modelu biznesowego, jakim jest platforma wielostronna. Artykuł z jednej strony przybliża korzyści ekonomiczne nowych rozwiązań, z drugiej strony nie ucieka jednak od krytycznej refleksji nad procesami generowanymi przez platformy wielostronne, zwłaszcza w zakresie ryzyka tendencji monopolistycznych. Do powyższych treści nawiązuje kolejne opracowanie tej części, Gig economy a prawa pracownicze i sposoby organizacji pracowników. Autorka, Zuzanna Kowalik, nie poprzestaje przy tym na analizie szans pozwalających płynnie łączyć popyt i podaż na pracę za pośrednictwem rozwiązań ICT. Podnosi również temat stopniowej transformacji praw pracowniczych i stawia pytania o kształt organizacji interesów pracowników w realiach rewolucji 4.0. Kolejny autor, Konrad Grabowicz, w tekście Feudalizm technologiczny jako źródło sekularnej stagnacji w późnym kapitalizmie wpisuje się w nurt krytyki nierównej dystrybucji korzyści płynących z fetyszyzowanego wzrostu gospodarczego. Tym, co go odróżnia od mainstreamu naśladowców J. Stiglitza jest fakt, że w swoich rozważaniach koncentruje się na określeniu beneficjentów i przegranych w realiach osłabienia dynamiki wzrostu. W tym zakresie najwięcej uwagi poświęca autor dynamice relacji między rynkiem pracy a postępem technologicznym. Pierwszą część książki zamyka opracowanie Filipa Lubińskiego - Bezrobocie technologiczne a podstawowy dochód gwarantowany. Autor odnosi się do chyba najbardziej gorąco, a jednocześnie najbardziej powierzchownie, dyskutowanego współcześnie zagadnienia związanego z rewolucją 4.0. Wychodząc od fundamentalnego stwierdzenia o wypieraniu pracowników z rynku przy jednoczesnym braku kreowania nowego sektora mogącego zniwelować efekt technologicznego bezrobocia, autor analizuje perspektywy nowej umowy społecznej wymuszanej przez fundamentalne zmiany zachodzące w relacji między dochodem a pracą. W połączeniu z wypowiedziami poprzedzających autorów opracowanie dopełnia obraz strukturalnych szans i wyzwań, z jakimi będą musiały zmierzyć się współczesne społeczeństwa i rządy.
Druga część pracy, Rozwój 4.0, również składa się z czterech artykułów, tym razem jednak już bardziej szczegółowych, skoncentrowanych na konkretnych zagadnieniach praktycznych na styku ekonomii i polityki publicznej. Pierwszy z nich, Polityka wspierania nowych technologii w dobiepostindustrialnej - specyfika nordyckiego modelu rozwoju, autorstwa Karoliny Porębnej, podejmuje temat szwedzkiego modelu kooperacji państwa, przedsiębiorstw oraz szkolnictwa wyższego. Współpraca de facto przybrała postać wysoce efektywnego modelu wykorzystywania nakładów na badania i rozwój oraz wzajemnej koordynacji na poziomie strategicznym. Kolejny artykuł, Ekonomiczne aspekty bezpieczeństwa teleinformatycznego przedsiębiorstw czwartej rewolucji przemysłowej, autorstwa Kamila Gapińskiego, odnosi się do analizy ekonomicznych konsekwencji coraz liczniejszych zagrożeń bezpieczeństwa teleinformatycznego. Skala zmian technologicznych stawia je w jednym rzędzie z tradycyjnymi zagrożeniami bezpieczeństwa publicznego, podczas gdy świadomość wciąż pozostaje dalece mniej rozwinięta. Trzeci artykuł sekcji, Upiór na drodze, czyli o hiperwydajności samochodów osobowych, napisany przez Tomasza Janasza oraz Michała Hetmańskiego, jest kolejnym głosem w bogatej i popularnej ostatnio dyskusji o automatyzacji transportu osobowego. Autorzy szeroko analizują dyskusje na ten temat, poczynając od kręgów biznesowych, koncentrujących się na perspektywach dochodowości nowego rynku dóbr i usług, po kręgi akademickie zastanawiające się nad szerszymi, społecznymi i środowiskowymi konsekwencjami nowych rozwiązań. Wskazują oni, że rozwiązania w skali mikro mają potencjał do komplementarności z użytecznością nowych technologii w skali makro. Wymaga to jednak nie tylko entuzjazmu, lecz również rozwagi. Sekcję i książkę zamyka artykuł Grażyny Meller, Postęp technologiczny w produkcji energii elektrycznej w Afryce
Subsaharyjskiej. Autorka pochyla się w nim nad problemem już znanym - użytecznością energetyki rozproszonej, lecz w nowym kontekście - obniżenia jej kosztów poprzez nowoczesne rozwiązania teleinformatyczne. Razem z poprzednimi tekstami stanowi on dopełnienie ciekawego spektrum studiów przypadku komplementarnego ze strukturalnymi rozważaniami pierwszej części pracy.
Publikacja czerpie z wielu źródeł intelektualnych i rozmaitych szkół myśli ekonomicznej. Dzięki fuzji szerokich ram teoretycznych z unikalnym doświadczeniem młodego zespołu, żywo zainteresowanego przeobrażeniami otaczającego świata, ostateczne owoce pracy nie stronią od śmiałych wizji i systemowych schematów, przy pełnym zachowaniu zakotwiczenia w ograniczeniach rzeczywistości. Obrana metodologia nie obejmuje systematycznych własnych badań empirycznych, ale stanowi osadzone w teorii ekonomii i historii społeczno-gospodarczej rozważania jakościowe, poparte odniesieniami do licznych przypadków empirycznych.
Krytyczna i pragmatyczna analiza stoi u podstaw tego, co Immanuel Wallerstein nazywa ?utopistyką" - poszukiwaniem utopii możliwych, realnych. Futurystyczny charakter rozważań jest ukierunkowany na konstruowanie scenariuszy rozwojowych związanych z aplikacją nowych technologii. Rewolucja 4.0 nie może się toczyć bezładnie, zdają się argumentować autorzy, ale musi być kierowana w stronę najlepszego z możliwych światów. W tym celu społeczeństwo i interes publiczny muszą być w centrum uwagi, aby zagwarantować holistyczny i zbalansowany rozwój całego systemu społeczno-gospodarczego.
W tym miejscu redaktorzy chcieliby podziękować za pomoc Dziekanowi Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, profesorowi Wojciechowi Morawskiemu, za pomoc niezbędną do sfinalizowania publikacji. Monografia stanowi element szerokiego projektu #FutureInsights, którego celem jest promowanie debaty publicznej nad społecznym wymiarem przemian technologicznych.
Krzysztof Kozłowski Jan J. Zygmuntowski
[[[separator]]]
Wstęp
SYSTEM I PRACA
Jan J. Zygmuntowski
Rozdział 1. Rewolucja platform wielostronnych. Refleksja nad gospodarką współdzielenia w świetle interesu publicznego
Zuzanna Kowalik
Rozdział 2. Gig economy a prawa pracownicze i sposoby organizacji pracowników
Konrad Grabowicz
Rozdział 3. Feudalizm technologiczny jako źródło sekularnej stagnacji w późnym kapitalizmie
Filip Lubiński
Rozdział 4. Bezrobocie technologiczne a bezwarunkowy dochód podstawowy
ROZWÓJ 4.0
Karolina Porębna
Rozdział 5. Polityka wspierania nowych technologii w dobie postindustrialnej - specyfika nordyckiego modelu rozwoju
Kamil Gapiński
Rozdział 6. Ekonomiczne aspekty bezpieczeństwa teleinformatycznego przedsiębiorstw czwartej rewolucji przemysłowej
Tomasz Janasz, Michał Hetmański
Rozdział 7. Upiór na drodze, czyli o hiperwydajności samochodów osobowych
Grażyna Meller
Rozdział 8. Postęp technologiczny w produkcji energii elektrycznej w Afryce Subsaharyjskiej
Aneks
Opis
e-book do wypożyczenia lub zakupu na stronie:
Wstęp
Rewolucja 4.0 to termin odmieniany dziś przez wszystkie przypadki. Praktycznie każda dyskusja o obecnym stanie rozwoju czy perspektywach ewolucji ładu społecznego oraz gospodarczego nie może się odbyć bez odwołań do błyskawicznie postępujących zmian w sektorze ICT, wpływu sztucznej inteligencji na rytm życia przyszłych pokoleń, nowych szans i zagrożeń tworzonych przez technologie informatyczne w każdym aspekcie ludzkiej egzystencji. Czym jednak właściwie jest rewolucja 4.0? Odwołując się do klasyków pokroju Alvina Toefflera można stwierdzić, że jej istotą jest zastąpienie naszego potencjału intelektualnego w zakresie akumulacji wiedzy i jej inteligentnego stosowania przez dostępne nam rozwiązania technologiczne. Tak jak pierwsza, neolityczna rewolucja technologiczna pozwoliła człowiekowi pierwotnemu zwielokrotnić swoją siłę, a rewolucja przemysłowa zastąpić ją maszynami, tak rewolucja cyfrowa pozwoliła zwielokrotnić akumulację naszej wiedzy. Rewolucja 4.0 pozwala ją z kolei wykorzystywać bez naszego udziału - poprzez coraz bardziej zaawansowaną sztuczną inteligencję. I tak jak każda z jej poprzedniczek nie pozostawia żadnego aspektu naszego życia nietkniętym.
Megatrend wszechogarniających zmian cyfrowych w naszym otoczeniu rodzi zarówno obawy, jak i nadzieje. Czy otwiera się przed nami świat pełen szans na realizację własnych marzeń, czy świat, w którym człowiek jest już coraz mniej potrzebny? Czy mamy większe niż kiedykolwiek szanse na realizację potrzeb ludzkości, czy może zmierzamy ku jej końcowi? Odpowiedź wydaje się jedna: diabeł tkwi w szczegółach. O ile bowiem dyskusje nad rewolucją 4.0 są źródłem wielu ciekawych wniosków i przemyśleń, to jednak w większości wypadków rzadko prowadzą do refleksji nad konkretnymi formułami wdrożeniowymi takich czy innych rozwiązań technologicznych.
Niniejsza publikacja odnosi się właśnie do tej niszy badawczej. Zespół młodych entuzjastów, skupionych wokół środowiska założonej przez studentów SGH Fundacji Instrat, zastanawia się nad różnorodnymi zagadnieniami, od automatyzacji transportu, przez zarządzanie energetyką po modele ekonomii współdzielenia - nie tyle od strony znaczenia procesu ich ewolucji w duchu 4.0, lecz ich realnej, efektywnej realizacji w praktyce życia codziennego. Autorzy zwracają szczególną uwagę na zjawisko destrukcyjnego charakteru innowacji (dziś określanego jako disruptive), który nie zawsze bywa rekompensowany kreacją nowej wartości, jak życzyłby sobie tego Joseph Schumpeter. Każda technologia - zarówno materialny produkt, jak i sposób rozwiązywania problemu ekonomicznego - nabywa znaczenia dopiero w określonym kontekście, bez którego nie sposób ocenić pełnych korzyści i kosztów stosowania danej technologii.
Opracowanie jest podzielone na dwie części tematyczne. Pierwsza, System i praca, służy jako wprowadzenie do strukturalnych zagadnień związanych z rzeczywistością kształtowaną przez Rewolucję 4.0. Autorzy analizują obszary związane ze zmianami norm i instytucji transformującego się systemu społeczno-gospodarczego. Dominują więc pytania o organizację infrastruktury zmiany, płaszczyzny zmiany, zarządzanie nią. Z kolei druga część, Rozwój 4.0, poświęcona jest konkretnym problemom praktycznym wymagającym skupienia uwagi wokół rosnącej dynamiki zmian technologicznych i społecznych. Analizie są więc poddane konkretne rozwiązania, trendy, wdrożenia i potencjalne konsekwencje wyboru różnych trajektorii ich przyszłej ewolucji. Rewolucja 4.0 nie jest bowiem przyszłością, lecz teraźniejszością.
Część pierwszą otwiera artykuł Rewolucja platform wielostronnych. Refleksja nad gospodarką współdzielenia w świetle interesu publicznego, autorstwa Jana J. Zygmuntowskiego, który podejmuje się analizy nowego modelu biznesowego, jakim jest platforma wielostronna. Artykuł z jednej strony przybliża korzyści ekonomiczne nowych rozwiązań, z drugiej strony nie ucieka jednak od krytycznej refleksji nad procesami generowanymi przez platformy wielostronne, zwłaszcza w zakresie ryzyka tendencji monopolistycznych. Do powyższych treści nawiązuje kolejne opracowanie tej części, Gig economy a prawa pracownicze i sposoby organizacji pracowników. Autorka, Zuzanna Kowalik, nie poprzestaje przy tym na analizie szans pozwalających płynnie łączyć popyt i podaż na pracę za pośrednictwem rozwiązań ICT. Podnosi również temat stopniowej transformacji praw pracowniczych i stawia pytania o kształt organizacji interesów pracowników w realiach rewolucji 4.0. Kolejny autor, Konrad Grabowicz, w tekście Feudalizm technologiczny jako źródło sekularnej stagnacji w późnym kapitalizmie wpisuje się w nurt krytyki nierównej dystrybucji korzyści płynących z fetyszyzowanego wzrostu gospodarczego. Tym, co go odróżnia od mainstreamu naśladowców J. Stiglitza jest fakt, że w swoich rozważaniach koncentruje się na określeniu beneficjentów i przegranych w realiach osłabienia dynamiki wzrostu. W tym zakresie najwięcej uwagi poświęca autor dynamice relacji między rynkiem pracy a postępem technologicznym. Pierwszą część książki zamyka opracowanie Filipa Lubińskiego - Bezrobocie technologiczne a podstawowy dochód gwarantowany. Autor odnosi się do chyba najbardziej gorąco, a jednocześnie najbardziej powierzchownie, dyskutowanego współcześnie zagadnienia związanego z rewolucją 4.0. Wychodząc od fundamentalnego stwierdzenia o wypieraniu pracowników z rynku przy jednoczesnym braku kreowania nowego sektora mogącego zniwelować efekt technologicznego bezrobocia, autor analizuje perspektywy nowej umowy społecznej wymuszanej przez fundamentalne zmiany zachodzące w relacji między dochodem a pracą. W połączeniu z wypowiedziami poprzedzających autorów opracowanie dopełnia obraz strukturalnych szans i wyzwań, z jakimi będą musiały zmierzyć się współczesne społeczeństwa i rządy.
Druga część pracy, Rozwój 4.0, również składa się z czterech artykułów, tym razem jednak już bardziej szczegółowych, skoncentrowanych na konkretnych zagadnieniach praktycznych na styku ekonomii i polityki publicznej. Pierwszy z nich, Polityka wspierania nowych technologii w dobiepostindustrialnej - specyfika nordyckiego modelu rozwoju, autorstwa Karoliny Porębnej, podejmuje temat szwedzkiego modelu kooperacji państwa, przedsiębiorstw oraz szkolnictwa wyższego. Współpraca de facto przybrała postać wysoce efektywnego modelu wykorzystywania nakładów na badania i rozwój oraz wzajemnej koordynacji na poziomie strategicznym. Kolejny artykuł, Ekonomiczne aspekty bezpieczeństwa teleinformatycznego przedsiębiorstw czwartej rewolucji przemysłowej, autorstwa Kamila Gapińskiego, odnosi się do analizy ekonomicznych konsekwencji coraz liczniejszych zagrożeń bezpieczeństwa teleinformatycznego. Skala zmian technologicznych stawia je w jednym rzędzie z tradycyjnymi zagrożeniami bezpieczeństwa publicznego, podczas gdy świadomość wciąż pozostaje dalece mniej rozwinięta. Trzeci artykuł sekcji, Upiór na drodze, czyli o hiperwydajności samochodów osobowych, napisany przez Tomasza Janasza oraz Michała Hetmańskiego, jest kolejnym głosem w bogatej i popularnej ostatnio dyskusji o automatyzacji transportu osobowego. Autorzy szeroko analizują dyskusje na ten temat, poczynając od kręgów biznesowych, koncentrujących się na perspektywach dochodowości nowego rynku dóbr i usług, po kręgi akademickie zastanawiające się nad szerszymi, społecznymi i środowiskowymi konsekwencjami nowych rozwiązań. Wskazują oni, że rozwiązania w skali mikro mają potencjał do komplementarności z użytecznością nowych technologii w skali makro. Wymaga to jednak nie tylko entuzjazmu, lecz również rozwagi. Sekcję i książkę zamyka artykuł Grażyny Meller, Postęp technologiczny w produkcji energii elektrycznej w Afryce
Subsaharyjskiej. Autorka pochyla się w nim nad problemem już znanym - użytecznością energetyki rozproszonej, lecz w nowym kontekście - obniżenia jej kosztów poprzez nowoczesne rozwiązania teleinformatyczne. Razem z poprzednimi tekstami stanowi on dopełnienie ciekawego spektrum studiów przypadku komplementarnego ze strukturalnymi rozważaniami pierwszej części pracy.
Publikacja czerpie z wielu źródeł intelektualnych i rozmaitych szkół myśli ekonomicznej. Dzięki fuzji szerokich ram teoretycznych z unikalnym doświadczeniem młodego zespołu, żywo zainteresowanego przeobrażeniami otaczającego świata, ostateczne owoce pracy nie stronią od śmiałych wizji i systemowych schematów, przy pełnym zachowaniu zakotwiczenia w ograniczeniach rzeczywistości. Obrana metodologia nie obejmuje systematycznych własnych badań empirycznych, ale stanowi osadzone w teorii ekonomii i historii społeczno-gospodarczej rozważania jakościowe, poparte odniesieniami do licznych przypadków empirycznych.
Krytyczna i pragmatyczna analiza stoi u podstaw tego, co Immanuel Wallerstein nazywa ?utopistyką" - poszukiwaniem utopii możliwych, realnych. Futurystyczny charakter rozważań jest ukierunkowany na konstruowanie scenariuszy rozwojowych związanych z aplikacją nowych technologii. Rewolucja 4.0 nie może się toczyć bezładnie, zdają się argumentować autorzy, ale musi być kierowana w stronę najlepszego z możliwych światów. W tym celu społeczeństwo i interes publiczny muszą być w centrum uwagi, aby zagwarantować holistyczny i zbalansowany rozwój całego systemu społeczno-gospodarczego.
W tym miejscu redaktorzy chcieliby podziękować za pomoc Dziekanowi Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, profesorowi Wojciechowi Morawskiemu, za pomoc niezbędną do sfinalizowania publikacji. Monografia stanowi element szerokiego projektu #FutureInsights, którego celem jest promowanie debaty publicznej nad społecznym wymiarem przemian technologicznych.
Krzysztof Kozłowski Jan J. Zygmuntowski
Spis treści
Wstęp
SYSTEM I PRACA
Jan J. Zygmuntowski
Rozdział 1. Rewolucja platform wielostronnych. Refleksja nad gospodarką współdzielenia w świetle interesu publicznego
Zuzanna Kowalik
Rozdział 2. Gig economy a prawa pracownicze i sposoby organizacji pracowników
Konrad Grabowicz
Rozdział 3. Feudalizm technologiczny jako źródło sekularnej stagnacji w późnym kapitalizmie
Filip Lubiński
Rozdział 4. Bezrobocie technologiczne a bezwarunkowy dochód podstawowy
ROZWÓJ 4.0
Karolina Porębna
Rozdział 5. Polityka wspierania nowych technologii w dobie postindustrialnej - specyfika nordyckiego modelu rozwoju
Kamil Gapiński
Rozdział 6. Ekonomiczne aspekty bezpieczeństwa teleinformatycznego przedsiębiorstw czwartej rewolucji przemysłowej
Tomasz Janasz, Michał Hetmański
Rozdział 7. Upiór na drodze, czyli o hiperwydajności samochodów osobowych
Grażyna Meller
Rozdział 8. Postęp technologiczny w produkcji energii elektrycznej w Afryce Subsaharyjskiej
Aneks
Opinie
e-book do wypożyczenia lub zakupu na stronie:
Rewolucja 4.0 to termin odmieniany dziś przez wszystkie przypadki. Praktycznie każda dyskusja o obecnym stanie rozwoju czy perspektywach ewolucji ładu społecznego oraz gospodarczego nie może się odbyć bez odwołań do błyskawicznie postępujących zmian w sektorze ICT, wpływu sztucznej inteligencji na rytm życia przyszłych pokoleń, nowych szans i zagrożeń tworzonych przez technologie informatyczne w każdym aspekcie ludzkiej egzystencji. Czym jednak właściwie jest rewolucja 4.0? Odwołując się do klasyków pokroju Alvina Toefflera można stwierdzić, że jej istotą jest zastąpienie naszego potencjału intelektualnego w zakresie akumulacji wiedzy i jej inteligentnego stosowania przez dostępne nam rozwiązania technologiczne. Tak jak pierwsza, neolityczna rewolucja technologiczna pozwoliła człowiekowi pierwotnemu zwielokrotnić swoją siłę, a rewolucja przemysłowa zastąpić ją maszynami, tak rewolucja cyfrowa pozwoliła zwielokrotnić akumulację naszej wiedzy. Rewolucja 4.0 pozwala ją z kolei wykorzystywać bez naszego udziału - poprzez coraz bardziej zaawansowaną sztuczną inteligencję. I tak jak każda z jej poprzedniczek nie pozostawia żadnego aspektu naszego życia nietkniętym.
Megatrend wszechogarniających zmian cyfrowych w naszym otoczeniu rodzi zarówno obawy, jak i nadzieje. Czy otwiera się przed nami świat pełen szans na realizację własnych marzeń, czy świat, w którym człowiek jest już coraz mniej potrzebny? Czy mamy większe niż kiedykolwiek szanse na realizację potrzeb ludzkości, czy może zmierzamy ku jej końcowi? Odpowiedź wydaje się jedna: diabeł tkwi w szczegółach. O ile bowiem dyskusje nad rewolucją 4.0 są źródłem wielu ciekawych wniosków i przemyśleń, to jednak w większości wypadków rzadko prowadzą do refleksji nad konkretnymi formułami wdrożeniowymi takich czy innych rozwiązań technologicznych.
Niniejsza publikacja odnosi się właśnie do tej niszy badawczej. Zespół młodych entuzjastów, skupionych wokół środowiska założonej przez studentów SGH Fundacji Instrat, zastanawia się nad różnorodnymi zagadnieniami, od automatyzacji transportu, przez zarządzanie energetyką po modele ekonomii współdzielenia - nie tyle od strony znaczenia procesu ich ewolucji w duchu 4.0, lecz ich realnej, efektywnej realizacji w praktyce życia codziennego. Autorzy zwracają szczególną uwagę na zjawisko destrukcyjnego charakteru innowacji (dziś określanego jako disruptive), który nie zawsze bywa rekompensowany kreacją nowej wartości, jak życzyłby sobie tego Joseph Schumpeter. Każda technologia - zarówno materialny produkt, jak i sposób rozwiązywania problemu ekonomicznego - nabywa znaczenia dopiero w określonym kontekście, bez którego nie sposób ocenić pełnych korzyści i kosztów stosowania danej technologii.
Opracowanie jest podzielone na dwie części tematyczne. Pierwsza, System i praca, służy jako wprowadzenie do strukturalnych zagadnień związanych z rzeczywistością kształtowaną przez Rewolucję 4.0. Autorzy analizują obszary związane ze zmianami norm i instytucji transformującego się systemu społeczno-gospodarczego. Dominują więc pytania o organizację infrastruktury zmiany, płaszczyzny zmiany, zarządzanie nią. Z kolei druga część, Rozwój 4.0, poświęcona jest konkretnym problemom praktycznym wymagającym skupienia uwagi wokół rosnącej dynamiki zmian technologicznych i społecznych. Analizie są więc poddane konkretne rozwiązania, trendy, wdrożenia i potencjalne konsekwencje wyboru różnych trajektorii ich przyszłej ewolucji. Rewolucja 4.0 nie jest bowiem przyszłością, lecz teraźniejszością.
Część pierwszą otwiera artykuł Rewolucja platform wielostronnych. Refleksja nad gospodarką współdzielenia w świetle interesu publicznego, autorstwa Jana J. Zygmuntowskiego, który podejmuje się analizy nowego modelu biznesowego, jakim jest platforma wielostronna. Artykuł z jednej strony przybliża korzyści ekonomiczne nowych rozwiązań, z drugiej strony nie ucieka jednak od krytycznej refleksji nad procesami generowanymi przez platformy wielostronne, zwłaszcza w zakresie ryzyka tendencji monopolistycznych. Do powyższych treści nawiązuje kolejne opracowanie tej części, Gig economy a prawa pracownicze i sposoby organizacji pracowników. Autorka, Zuzanna Kowalik, nie poprzestaje przy tym na analizie szans pozwalających płynnie łączyć popyt i podaż na pracę za pośrednictwem rozwiązań ICT. Podnosi również temat stopniowej transformacji praw pracowniczych i stawia pytania o kształt organizacji interesów pracowników w realiach rewolucji 4.0. Kolejny autor, Konrad Grabowicz, w tekście Feudalizm technologiczny jako źródło sekularnej stagnacji w późnym kapitalizmie wpisuje się w nurt krytyki nierównej dystrybucji korzyści płynących z fetyszyzowanego wzrostu gospodarczego. Tym, co go odróżnia od mainstreamu naśladowców J. Stiglitza jest fakt, że w swoich rozważaniach koncentruje się na określeniu beneficjentów i przegranych w realiach osłabienia dynamiki wzrostu. W tym zakresie najwięcej uwagi poświęca autor dynamice relacji między rynkiem pracy a postępem technologicznym. Pierwszą część książki zamyka opracowanie Filipa Lubińskiego - Bezrobocie technologiczne a podstawowy dochód gwarantowany. Autor odnosi się do chyba najbardziej gorąco, a jednocześnie najbardziej powierzchownie, dyskutowanego współcześnie zagadnienia związanego z rewolucją 4.0. Wychodząc od fundamentalnego stwierdzenia o wypieraniu pracowników z rynku przy jednoczesnym braku kreowania nowego sektora mogącego zniwelować efekt technologicznego bezrobocia, autor analizuje perspektywy nowej umowy społecznej wymuszanej przez fundamentalne zmiany zachodzące w relacji między dochodem a pracą. W połączeniu z wypowiedziami poprzedzających autorów opracowanie dopełnia obraz strukturalnych szans i wyzwań, z jakimi będą musiały zmierzyć się współczesne społeczeństwa i rządy.
Druga część pracy, Rozwój 4.0, również składa się z czterech artykułów, tym razem jednak już bardziej szczegółowych, skoncentrowanych na konkretnych zagadnieniach praktycznych na styku ekonomii i polityki publicznej. Pierwszy z nich, Polityka wspierania nowych technologii w dobiepostindustrialnej - specyfika nordyckiego modelu rozwoju, autorstwa Karoliny Porębnej, podejmuje temat szwedzkiego modelu kooperacji państwa, przedsiębiorstw oraz szkolnictwa wyższego. Współpraca de facto przybrała postać wysoce efektywnego modelu wykorzystywania nakładów na badania i rozwój oraz wzajemnej koordynacji na poziomie strategicznym. Kolejny artykuł, Ekonomiczne aspekty bezpieczeństwa teleinformatycznego przedsiębiorstw czwartej rewolucji przemysłowej, autorstwa Kamila Gapińskiego, odnosi się do analizy ekonomicznych konsekwencji coraz liczniejszych zagrożeń bezpieczeństwa teleinformatycznego. Skala zmian technologicznych stawia je w jednym rzędzie z tradycyjnymi zagrożeniami bezpieczeństwa publicznego, podczas gdy świadomość wciąż pozostaje dalece mniej rozwinięta. Trzeci artykuł sekcji, Upiór na drodze, czyli o hiperwydajności samochodów osobowych, napisany przez Tomasza Janasza oraz Michała Hetmańskiego, jest kolejnym głosem w bogatej i popularnej ostatnio dyskusji o automatyzacji transportu osobowego. Autorzy szeroko analizują dyskusje na ten temat, poczynając od kręgów biznesowych, koncentrujących się na perspektywach dochodowości nowego rynku dóbr i usług, po kręgi akademickie zastanawiające się nad szerszymi, społecznymi i środowiskowymi konsekwencjami nowych rozwiązań. Wskazują oni, że rozwiązania w skali mikro mają potencjał do komplementarności z użytecznością nowych technologii w skali makro. Wymaga to jednak nie tylko entuzjazmu, lecz również rozwagi. Sekcję i książkę zamyka artykuł Grażyny Meller, Postęp technologiczny w produkcji energii elektrycznej w Afryce
Subsaharyjskiej. Autorka pochyla się w nim nad problemem już znanym - użytecznością energetyki rozproszonej, lecz w nowym kontekście - obniżenia jej kosztów poprzez nowoczesne rozwiązania teleinformatyczne. Razem z poprzednimi tekstami stanowi on dopełnienie ciekawego spektrum studiów przypadku komplementarnego ze strukturalnymi rozważaniami pierwszej części pracy.
Publikacja czerpie z wielu źródeł intelektualnych i rozmaitych szkół myśli ekonomicznej. Dzięki fuzji szerokich ram teoretycznych z unikalnym doświadczeniem młodego zespołu, żywo zainteresowanego przeobrażeniami otaczającego świata, ostateczne owoce pracy nie stronią od śmiałych wizji i systemowych schematów, przy pełnym zachowaniu zakotwiczenia w ograniczeniach rzeczywistości. Obrana metodologia nie obejmuje systematycznych własnych badań empirycznych, ale stanowi osadzone w teorii ekonomii i historii społeczno-gospodarczej rozważania jakościowe, poparte odniesieniami do licznych przypadków empirycznych.
Krytyczna i pragmatyczna analiza stoi u podstaw tego, co Immanuel Wallerstein nazywa ?utopistyką" - poszukiwaniem utopii możliwych, realnych. Futurystyczny charakter rozważań jest ukierunkowany na konstruowanie scenariuszy rozwojowych związanych z aplikacją nowych technologii. Rewolucja 4.0 nie może się toczyć bezładnie, zdają się argumentować autorzy, ale musi być kierowana w stronę najlepszego z możliwych światów. W tym celu społeczeństwo i interes publiczny muszą być w centrum uwagi, aby zagwarantować holistyczny i zbalansowany rozwój całego systemu społeczno-gospodarczego.
W tym miejscu redaktorzy chcieliby podziękować za pomoc Dziekanowi Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, profesorowi Wojciechowi Morawskiemu, za pomoc niezbędną do sfinalizowania publikacji. Monografia stanowi element szerokiego projektu #FutureInsights, którego celem jest promowanie debaty publicznej nad społecznym wymiarem przemian technologicznych.
Krzysztof Kozłowski Jan J. Zygmuntowski
Wstęp
SYSTEM I PRACA
Jan J. Zygmuntowski
Rozdział 1. Rewolucja platform wielostronnych. Refleksja nad gospodarką współdzielenia w świetle interesu publicznego
Zuzanna Kowalik
Rozdział 2. Gig economy a prawa pracownicze i sposoby organizacji pracowników
Konrad Grabowicz
Rozdział 3. Feudalizm technologiczny jako źródło sekularnej stagnacji w późnym kapitalizmie
Filip Lubiński
Rozdział 4. Bezrobocie technologiczne a bezwarunkowy dochód podstawowy
ROZWÓJ 4.0
Karolina Porębna
Rozdział 5. Polityka wspierania nowych technologii w dobie postindustrialnej - specyfika nordyckiego modelu rozwoju
Kamil Gapiński
Rozdział 6. Ekonomiczne aspekty bezpieczeństwa teleinformatycznego przedsiębiorstw czwartej rewolucji przemysłowej
Tomasz Janasz, Michał Hetmański
Rozdział 7. Upiór na drodze, czyli o hiperwydajności samochodów osobowych
Grażyna Meller
Rozdział 8. Postęp technologiczny w produkcji energii elektrycznej w Afryce Subsaharyjskiej
Aneks