Bezpośrednie inwestycje zagraniczne polskich przedsiębiorstw to książka dotycząca bardzo istotnego i aktualnego zagadnienia, jakim jest kapitałowa ekspansja zagraniczna polskich spółek. Tematyka ta jest szczególnie ważna na obecnym etapie rozwoju polskiej gospodarki, która osiągnęła średni poziom rozwoju i aspiruje do dogonienia krajów najwyżej rozwiniętych. Nie będzie to jednak możliwe bez rozwoju krajowych przedsiębiorstw, zdolnych do sprostania globalnej konkurencji, i podbijających rynki zagraniczne przez eksport czy bezpośrednie inwestycje zagraniczne.
Autorzy niniejszego opracowania zbadali strategie internacjonalizacji polskich firm, a w szczególności spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Przedstawione w publikacji wyniki badań zawierają zarówno wnioski z badań literaturowych przedstawiających specyfikę umiędzynarodowienia przedsiębiorstw z rynków wschodzących w kontekście polskich spółek, jak i wyniki badań empirycznych obejmujące między innymi model internacjonalizacji na przykładzie wybranych polskich przedsiębiorstw produkcyjnych posiadających bezpośrednie inwestycje zagraniczne.
Prezentowana książka stanowi niezbędne kompendium wiedzy o umiędzynarodowieniu polskich przedsiębiorstw i jest skierowana zarówno do teoretyków, jak i praktyków gospodarczych.
[[[separator]]]W ciągu ostatniej dekady polskie przedsiębiorstwa z rosnącą intensywnością zaczęły angażować się na rynkach zagranicznych, czego przejawem był zarówno wzrost ich eksportu, jak i wzrost polskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Dokonywane były one zarówno w oparciu o przejęcia spółek zagranicznych, jak i realizację inwestycji od podstaw. Przejęć dokonywały różne przedsiębiorstwa, wśród najbardziej znanych były jednak Asseco, Maspex, KGHM czy Orlen. Inwestycje od podstaw realizowane były z kolei m. in. przez LPP, Projprzem czy Aplisens. Wzrost zaangażowania kapitałowego polskich firm za granicą spowodował, że wiele z polskich firm zaczęło przekształcać się we wschodzące korporacje międzynarodowe (KMN). Cele rosnącego zaangażowania polskich firm za granicą były różne. Część przedsiębiorstw rozwijała zagraniczną sieć dystrybucji sprzedaży przez rozwój swych zagranicznych przedstawicielstw, centrów logistycznych czy filii wspierających marketing produktów. Takie cele przyświecały wielu inwestycjom realizowanym przez LPP, Wojas czy Decora. Inne firmy z kolei rozwijały produkcję zagraniczną, zarówno w celu wykorzystania lokalnych zasobów siły roboczej co czynił Erbud, Bioton czy Relpol, jak również w celu wykorzystania zasobów naturalnych - co przyświecało celom inwestycji realizowanych przez wspomniany wcześniej KGHM Rosnące inwestycje zagraniczne polskich firm przełożyły się na istotny wzrost polskich bezpośrednich inwestycji za granicą Według danych UNCTAD ich skumulowana wartość wzrosła z 95 milionów USD na początku lat 90. XX wieku do prawie 55 miliardów USD na koniec roku 2013. Oznacza to, że proces podejmowania bezpośredniej ekspansji kapitałowej rozwija się w przypadku polskich przedsiębiorstw w sposób bardzo dynamiczny, a wręcz skokowy.
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) pochodzące z byłych krajów ekonomicznej transformacji - do których zaliczana jest Polska - często bywają rozpatrywane w szerszym kontekście bezpośrednich inwestycji zagranicznych czy korporacji międzynarodowych pochodzących z rynków wschodzących. Wzrost tego typu inwestycji w ostatnich dekadach doprowadził do ożywienia dyskusji na temat teorii umiędzynarodowienia. Wielu badaczy zaczęło wskazywać, że tradycyjne koncepcje wyjaśniające rozwój KMN czy BIZ były tworzone głównie na podstawie doświadczeń firm pochodzących z państw rozwiniętych. W efekcie - według niektórych badaczy - nie przystają one do rzeczywistości gospodarek wschodzących. Inni z kolei badacze wskazują, że jest wręcz przeciwnie i tradycyjne teorie są wystarczające dla wyjaśnienia tych zjawisk.
Z powyższych względów istotne wydaje się pytanie czy doświadczenia rozwoju polskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych oraz polskich wschodzących korporacji międzynarodowych mogą być w pełni opisane przez tradycyjne koncepcje KMN i BIZ, czy może wpisują się one w inne próby wyjaśnienia tych zjawisk proponowane przez badaczy tych zjawisk na rynkach wschodzących. Pomimo że zagraniczna ekspansja kapitałowa polskich spółek jest coraz częściej dostrzegana przez badaczy, to jednak wciąż jest to zjawisko stosunkowo mało opisane w literaturze przedmiotu. W efekcie bardzo niewielu badaczy próbowało dotychczas odpowiedzieć na postawione wyżej pytanie przez dokonanie pogłębionej analizy zarówno danych statystycznych, jak również za pośrednictwem badań opartych na danych ilościowych, jak i jakościowych pochodzących bezpośrednio z przedsiębiorstw.
W opisanym wyżej kontekście głównym celem niniejszej publikacji było przedstawienie specyfiki ekspansji zagranicznej polskich przedsiębiorstw w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych, zarówno w wymiarze teorii ekonomii, jak i praktyki gospodarczej.
Realizacja powyższych celów jest zgoda z hipotezami pracy. W tezie pierwszej wskazano, że tradycyjne modele i teorie umiędzynarodowienia nie pozwalają na pełne wytłumaczenie rozwoju korporacji międzynarodowych i bezpośrednich inwestycji zagranicznych pochodzących z Polski. Hipoteza druga stanowi, że poziom umiędzynarodowienia polskich przedsiębiorstw - szczególnie w odniesieniu do ekspansji kapitałowej - jest na niskim poziomie, a główne motywy internacjonalizacji to wciąż poszukiwanie rynków zbytu oraz zasobów. Z kolei w hipotezie trzeciej wskazano, że internacjonalizacja polskich przedsiębiorstw produkcyjnych prowadzących BIZ w wielu przypadkach przebiega zgodnie z tradycyjnym modelem uppsalskim.
Niniejsza książka składa się z pięciu rozdziałów. Dwa pierwsze rozdziały opierają się na przeglądzie wyników dotychczasowych badań teoretycznych i empirycznych. Trzy kolejne rozdziały zawierają natomiast prezentację własnych badań empirycznych oraz praktycznych i teoretycznych implikacji, które z nich wynikają. Na końcu opracowania zaprezentowano podsumowanie i wnioski.
W rozdziale pierwszym przedstawiono najważniejsze tradycyjne i nowe teorie wyjaśniające bezpośrednie inwestycje zagraniczne oraz rozwój korporacji międzynarodowych z rynków wschodzących. Istotną część pierwszego rozdziału stanowi dokonanie oceny nowych podejść do wyjaśniania BIZ i KMN, które powstały na bazie doświadczeń rynków wschodzących.
Rozdział drugi poświęcono przeglądowi literatury i istniejących badań poświęconych polskim BIZ i KMN. Najważniejsze kwestie, do których odniesiono się w powyższym rozdziale to motywy podejmowania BIZ oraz koncentracja geograficzna inwestycji, formy i modele internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw, struktura branżowa BIZ, zasoby i cechy polskich spółek realizujących BIZ oraz wpływ umiędzynarodowienia na konkurencyjność.
W rozdziale trzecim zawarto prezentację charakterystyki i zmienności BIZ polskich przedsiębiorstw zrealizowanych w latach 2009-2013 w oparciu o analizę dostępnych danych statystycznych. Przedstawiono w nim wielkości oraz dynamikę wartości polskich BIZ, ich strukturę geograficzną oraz strukturę branżową. Ponadto dokonano w nim porównania wartości polskich BIZ do pozostałych BIZ krajów członkowskich UE, w tym gospodarek krajów najbardziej rozwiniętych.
Rozdział czwarty objął prezentację badań empirycznych dotyczących polskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych realizowanych przez spółki notowane na GPW. W pierwszej części rozdziału przedstawiono zastosowaną metodę badawczą oraz etapy badań. Następnie omówiono uzyskane wyniki badań. Zaprezentowana została między innymi charakterystyka BIZ w kontekście ich głównych lokalizacji oraz struktury branżowej. Przedstawiono również ocenę poziomu internacjonalizacji analizowanych podmiotów przy wykorzystaniu syntetycznych i strukturalnych wskaźników umiędzynarodowienia. W ostatniej części badania opisano m in motywy oraz bariery rozwoju BIZ na podstawie wyników przeprowadzonych badań ankietowych.
W ostatnim rozdziale przedstawiono natomiast wyniki analizy studiów przypadków, w których badano modele internacjonalizacji wybranych polskich przedsiębiorstw produkcyjnych. W pierwszej części tego rozdziału przedstawiono cel oraz zastosowaną metodą badawczą. Następnie opisano specyfikę sześciu analizowanych przedsiębiorstw w zakresie prowadzonego przez nie procesu internacjonalizacji
Ostatnia - końcowa i podsumowująca - część opracowania zawiera podsumowanie wszystkich studiów teoretycznych i empirycznych, a także główne wnioski dla teorii BIZ, KMN oraz praktyki gospodarczej, które wynikają z przeprowadzonych badań.
[[[separator]]]Wprowadzenie
Rozdział 1. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne jako element rozwoju korporacji międzynarodowych z rynków wchodzących w świetle teorii
1.1. Uwagi wstępne
1.2. Tradycyjne teorie bezpośrednich inwestycji zagranicznych
1.3. Ewolucyjne modele rozwoju BIZ i KMN
1.4. Teoretyczne implikacje badań nad BIZ i KMN z rynków wschodzących i ich krytycy
1.5. Podsumowanie i wnioski
1.6. Literatura i źródła
Rozdział 2.Bezpośrednie inwestycje zagraniczne polskich przedsiębiorstw w świetle dotychczasowych badań
2.1. Uwagi wstępne
2.2. Specyfika BIZ z krajów po okresie transformacji
2.3. Koncentracja geograficzna polskich BIZ
2.4. Motywy podejmowania projektów BIZ przez polskie firmy
2.5. Formy internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw
2.6. Struktura branżowa BIZ
2.7. Zasoby i cechy polskich spółek realizujących BIZ
2.8. Wpływ umiędzynarodowienia na konkurencyjność i efektywność przedsiębiorstw
2.9. Podsumowanie i wnioski
2.10. Literatura i źródła
Rozdział 3. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne polskich przedsiębiorstw w świetle danych statystycznych
3.1. Uwagi wstępne
3.2. Wielkość i dynamika polskich BIZ
3.3. Kierunki internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw
3.4. Internacjonalizacja polskich przedsiębiorstw w ujęciu branżowym
3.5. Internacjonalizacja polskich przedsiębiorstw w porównaniu do innych krajów
3.6. Podsumowanie i wnioski
3.7. Literatura i źródła
Rozdział 4. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne polskich przedsiębiorstw notowanych na GPW
4.1. Uwagi wstępne
4.2. Metodologia i opis badania
4.3. Charakterystyka BIZ realizowanych przez Polskie spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie posiadające BIZ w 2013
4.4. Poziom umiędzynarodowienia spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie posiadających BIZ w 2013 - wyniki badań
4.5. Formy BIZ, motywy i bariery ekspansji kapitałowej przedsiębiorstw - wyniki badań ankietowych
4.6. Motywy bezpośrednich inwestycji zagranicznych
4.7. Bariery dla rozwoju BIZ
4.8. Wpływ BIZ na pozycję konkurencyjną
4.9. Umiejętności pozyskane w wyniku BIZ
4.10. Podsumowanie i wnioski
4.11. Literatura i źródła
Rozdział 5. BIZ jako element umiędzynarodowienia wybranych spółek produkcyjnych notowanych na GPW
5.1. Uwagi wstępne
5.2. Cel i metoda
5.3. Studia przypadków i omówienie wyników analiz
5.4. Podsumowanie i wnioski
5.5. Literatura i źródła
Zakończenie
Spis rysunków
Spis tabel
Noty o autorach
Opis
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne polskich przedsiębiorstw to książka dotycząca bardzo istotnego i aktualnego zagadnienia, jakim jest kapitałowa ekspansja zagraniczna polskich spółek. Tematyka ta jest szczególnie ważna na obecnym etapie rozwoju polskiej gospodarki, która osiągnęła średni poziom rozwoju i aspiruje do dogonienia krajów najwyżej rozwiniętych. Nie będzie to jednak możliwe bez rozwoju krajowych przedsiębiorstw, zdolnych do sprostania globalnej konkurencji, i podbijających rynki zagraniczne przez eksport czy bezpośrednie inwestycje zagraniczne.
Autorzy niniejszego opracowania zbadali strategie internacjonalizacji polskich firm, a w szczególności spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Przedstawione w publikacji wyniki badań zawierają zarówno wnioski z badań literaturowych przedstawiających specyfikę umiędzynarodowienia przedsiębiorstw z rynków wschodzących w kontekście polskich spółek, jak i wyniki badań empirycznych obejmujące między innymi model internacjonalizacji na przykładzie wybranych polskich przedsiębiorstw produkcyjnych posiadających bezpośrednie inwestycje zagraniczne.
Prezentowana książka stanowi niezbędne kompendium wiedzy o umiędzynarodowieniu polskich przedsiębiorstw i jest skierowana zarówno do teoretyków, jak i praktyków gospodarczych.
Wstęp
W ciągu ostatniej dekady polskie przedsiębiorstwa z rosnącą intensywnością zaczęły angażować się na rynkach zagranicznych, czego przejawem był zarówno wzrost ich eksportu, jak i wzrost polskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Dokonywane były one zarówno w oparciu o przejęcia spółek zagranicznych, jak i realizację inwestycji od podstaw. Przejęć dokonywały różne przedsiębiorstwa, wśród najbardziej znanych były jednak Asseco, Maspex, KGHM czy Orlen. Inwestycje od podstaw realizowane były z kolei m. in. przez LPP, Projprzem czy Aplisens. Wzrost zaangażowania kapitałowego polskich firm za granicą spowodował, że wiele z polskich firm zaczęło przekształcać się we wschodzące korporacje międzynarodowe (KMN). Cele rosnącego zaangażowania polskich firm za granicą były różne. Część przedsiębiorstw rozwijała zagraniczną sieć dystrybucji sprzedaży przez rozwój swych zagranicznych przedstawicielstw, centrów logistycznych czy filii wspierających marketing produktów. Takie cele przyświecały wielu inwestycjom realizowanym przez LPP, Wojas czy Decora. Inne firmy z kolei rozwijały produkcję zagraniczną, zarówno w celu wykorzystania lokalnych zasobów siły roboczej co czynił Erbud, Bioton czy Relpol, jak również w celu wykorzystania zasobów naturalnych - co przyświecało celom inwestycji realizowanych przez wspomniany wcześniej KGHM Rosnące inwestycje zagraniczne polskich firm przełożyły się na istotny wzrost polskich bezpośrednich inwestycji za granicą Według danych UNCTAD ich skumulowana wartość wzrosła z 95 milionów USD na początku lat 90. XX wieku do prawie 55 miliardów USD na koniec roku 2013. Oznacza to, że proces podejmowania bezpośredniej ekspansji kapitałowej rozwija się w przypadku polskich przedsiębiorstw w sposób bardzo dynamiczny, a wręcz skokowy.
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) pochodzące z byłych krajów ekonomicznej transformacji - do których zaliczana jest Polska - często bywają rozpatrywane w szerszym kontekście bezpośrednich inwestycji zagranicznych czy korporacji międzynarodowych pochodzących z rynków wschodzących. Wzrost tego typu inwestycji w ostatnich dekadach doprowadził do ożywienia dyskusji na temat teorii umiędzynarodowienia. Wielu badaczy zaczęło wskazywać, że tradycyjne koncepcje wyjaśniające rozwój KMN czy BIZ były tworzone głównie na podstawie doświadczeń firm pochodzących z państw rozwiniętych. W efekcie - według niektórych badaczy - nie przystają one do rzeczywistości gospodarek wschodzących. Inni z kolei badacze wskazują, że jest wręcz przeciwnie i tradycyjne teorie są wystarczające dla wyjaśnienia tych zjawisk.
Z powyższych względów istotne wydaje się pytanie czy doświadczenia rozwoju polskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych oraz polskich wschodzących korporacji międzynarodowych mogą być w pełni opisane przez tradycyjne koncepcje KMN i BIZ, czy może wpisują się one w inne próby wyjaśnienia tych zjawisk proponowane przez badaczy tych zjawisk na rynkach wschodzących. Pomimo że zagraniczna ekspansja kapitałowa polskich spółek jest coraz częściej dostrzegana przez badaczy, to jednak wciąż jest to zjawisko stosunkowo mało opisane w literaturze przedmiotu. W efekcie bardzo niewielu badaczy próbowało dotychczas odpowiedzieć na postawione wyżej pytanie przez dokonanie pogłębionej analizy zarówno danych statystycznych, jak również za pośrednictwem badań opartych na danych ilościowych, jak i jakościowych pochodzących bezpośrednio z przedsiębiorstw.
W opisanym wyżej kontekście głównym celem niniejszej publikacji było przedstawienie specyfiki ekspansji zagranicznej polskich przedsiębiorstw w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych, zarówno w wymiarze teorii ekonomii, jak i praktyki gospodarczej.
Realizacja powyższych celów jest zgoda z hipotezami pracy. W tezie pierwszej wskazano, że tradycyjne modele i teorie umiędzynarodowienia nie pozwalają na pełne wytłumaczenie rozwoju korporacji międzynarodowych i bezpośrednich inwestycji zagranicznych pochodzących z Polski. Hipoteza druga stanowi, że poziom umiędzynarodowienia polskich przedsiębiorstw - szczególnie w odniesieniu do ekspansji kapitałowej - jest na niskim poziomie, a główne motywy internacjonalizacji to wciąż poszukiwanie rynków zbytu oraz zasobów. Z kolei w hipotezie trzeciej wskazano, że internacjonalizacja polskich przedsiębiorstw produkcyjnych prowadzących BIZ w wielu przypadkach przebiega zgodnie z tradycyjnym modelem uppsalskim.
Niniejsza książka składa się z pięciu rozdziałów. Dwa pierwsze rozdziały opierają się na przeglądzie wyników dotychczasowych badań teoretycznych i empirycznych. Trzy kolejne rozdziały zawierają natomiast prezentację własnych badań empirycznych oraz praktycznych i teoretycznych implikacji, które z nich wynikają. Na końcu opracowania zaprezentowano podsumowanie i wnioski.
W rozdziale pierwszym przedstawiono najważniejsze tradycyjne i nowe teorie wyjaśniające bezpośrednie inwestycje zagraniczne oraz rozwój korporacji międzynarodowych z rynków wschodzących. Istotną część pierwszego rozdziału stanowi dokonanie oceny nowych podejść do wyjaśniania BIZ i KMN, które powstały na bazie doświadczeń rynków wschodzących.
Rozdział drugi poświęcono przeglądowi literatury i istniejących badań poświęconych polskim BIZ i KMN. Najważniejsze kwestie, do których odniesiono się w powyższym rozdziale to motywy podejmowania BIZ oraz koncentracja geograficzna inwestycji, formy i modele internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw, struktura branżowa BIZ, zasoby i cechy polskich spółek realizujących BIZ oraz wpływ umiędzynarodowienia na konkurencyjność.
W rozdziale trzecim zawarto prezentację charakterystyki i zmienności BIZ polskich przedsiębiorstw zrealizowanych w latach 2009-2013 w oparciu o analizę dostępnych danych statystycznych. Przedstawiono w nim wielkości oraz dynamikę wartości polskich BIZ, ich strukturę geograficzną oraz strukturę branżową. Ponadto dokonano w nim porównania wartości polskich BIZ do pozostałych BIZ krajów członkowskich UE, w tym gospodarek krajów najbardziej rozwiniętych.
Rozdział czwarty objął prezentację badań empirycznych dotyczących polskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych realizowanych przez spółki notowane na GPW. W pierwszej części rozdziału przedstawiono zastosowaną metodę badawczą oraz etapy badań. Następnie omówiono uzyskane wyniki badań. Zaprezentowana została między innymi charakterystyka BIZ w kontekście ich głównych lokalizacji oraz struktury branżowej. Przedstawiono również ocenę poziomu internacjonalizacji analizowanych podmiotów przy wykorzystaniu syntetycznych i strukturalnych wskaźników umiędzynarodowienia. W ostatniej części badania opisano m in motywy oraz bariery rozwoju BIZ na podstawie wyników przeprowadzonych badań ankietowych.
W ostatnim rozdziale przedstawiono natomiast wyniki analizy studiów przypadków, w których badano modele internacjonalizacji wybranych polskich przedsiębiorstw produkcyjnych. W pierwszej części tego rozdziału przedstawiono cel oraz zastosowaną metodą badawczą. Następnie opisano specyfikę sześciu analizowanych przedsiębiorstw w zakresie prowadzonego przez nie procesu internacjonalizacji
Ostatnia - końcowa i podsumowująca - część opracowania zawiera podsumowanie wszystkich studiów teoretycznych i empirycznych, a także główne wnioski dla teorii BIZ, KMN oraz praktyki gospodarczej, które wynikają z przeprowadzonych badań.
Spis treści
Wprowadzenie
Rozdział 1. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne jako element rozwoju korporacji międzynarodowych z rynków wchodzących w świetle teorii
1.1. Uwagi wstępne
1.2. Tradycyjne teorie bezpośrednich inwestycji zagranicznych
1.3. Ewolucyjne modele rozwoju BIZ i KMN
1.4. Teoretyczne implikacje badań nad BIZ i KMN z rynków wschodzących i ich krytycy
1.5. Podsumowanie i wnioski
1.6. Literatura i źródła
Rozdział 2.Bezpośrednie inwestycje zagraniczne polskich przedsiębiorstw w świetle dotychczasowych badań
2.1. Uwagi wstępne
2.2. Specyfika BIZ z krajów po okresie transformacji
2.3. Koncentracja geograficzna polskich BIZ
2.4. Motywy podejmowania projektów BIZ przez polskie firmy
2.5. Formy internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw
2.6. Struktura branżowa BIZ
2.7. Zasoby i cechy polskich spółek realizujących BIZ
2.8. Wpływ umiędzynarodowienia na konkurencyjność i efektywność przedsiębiorstw
2.9. Podsumowanie i wnioski
2.10. Literatura i źródła
Rozdział 3. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne polskich przedsiębiorstw w świetle danych statystycznych
3.1. Uwagi wstępne
3.2. Wielkość i dynamika polskich BIZ
3.3. Kierunki internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw
3.4. Internacjonalizacja polskich przedsiębiorstw w ujęciu branżowym
3.5. Internacjonalizacja polskich przedsiębiorstw w porównaniu do innych krajów
3.6. Podsumowanie i wnioski
3.7. Literatura i źródła
Rozdział 4. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne polskich przedsiębiorstw notowanych na GPW
4.1. Uwagi wstępne
4.2. Metodologia i opis badania
4.3. Charakterystyka BIZ realizowanych przez Polskie spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie posiadające BIZ w 2013
4.4. Poziom umiędzynarodowienia spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie posiadających BIZ w 2013 - wyniki badań
4.5. Formy BIZ, motywy i bariery ekspansji kapitałowej przedsiębiorstw - wyniki badań ankietowych
4.6. Motywy bezpośrednich inwestycji zagranicznych
4.7. Bariery dla rozwoju BIZ
4.8. Wpływ BIZ na pozycję konkurencyjną
4.9. Umiejętności pozyskane w wyniku BIZ
4.10. Podsumowanie i wnioski
4.11. Literatura i źródła
Rozdział 5. BIZ jako element umiędzynarodowienia wybranych spółek produkcyjnych notowanych na GPW
5.1. Uwagi wstępne
5.2. Cel i metoda
5.3. Studia przypadków i omówienie wyników analiz
5.4. Podsumowanie i wnioski
5.5. Literatura i źródła
Zakończenie
Spis rysunków
Spis tabel
Noty o autorach
Opinie
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne polskich przedsiębiorstw to książka dotycząca bardzo istotnego i aktualnego zagadnienia, jakim jest kapitałowa ekspansja zagraniczna polskich spółek. Tematyka ta jest szczególnie ważna na obecnym etapie rozwoju polskiej gospodarki, która osiągnęła średni poziom rozwoju i aspiruje do dogonienia krajów najwyżej rozwiniętych. Nie będzie to jednak możliwe bez rozwoju krajowych przedsiębiorstw, zdolnych do sprostania globalnej konkurencji, i podbijających rynki zagraniczne przez eksport czy bezpośrednie inwestycje zagraniczne.
Autorzy niniejszego opracowania zbadali strategie internacjonalizacji polskich firm, a w szczególności spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Przedstawione w publikacji wyniki badań zawierają zarówno wnioski z badań literaturowych przedstawiających specyfikę umiędzynarodowienia przedsiębiorstw z rynków wschodzących w kontekście polskich spółek, jak i wyniki badań empirycznych obejmujące między innymi model internacjonalizacji na przykładzie wybranych polskich przedsiębiorstw produkcyjnych posiadających bezpośrednie inwestycje zagraniczne.
Prezentowana książka stanowi niezbędne kompendium wiedzy o umiędzynarodowieniu polskich przedsiębiorstw i jest skierowana zarówno do teoretyków, jak i praktyków gospodarczych.
W ciągu ostatniej dekady polskie przedsiębiorstwa z rosnącą intensywnością zaczęły angażować się na rynkach zagranicznych, czego przejawem był zarówno wzrost ich eksportu, jak i wzrost polskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Dokonywane były one zarówno w oparciu o przejęcia spółek zagranicznych, jak i realizację inwestycji od podstaw. Przejęć dokonywały różne przedsiębiorstwa, wśród najbardziej znanych były jednak Asseco, Maspex, KGHM czy Orlen. Inwestycje od podstaw realizowane były z kolei m. in. przez LPP, Projprzem czy Aplisens. Wzrost zaangażowania kapitałowego polskich firm za granicą spowodował, że wiele z polskich firm zaczęło przekształcać się we wschodzące korporacje międzynarodowe (KMN). Cele rosnącego zaangażowania polskich firm za granicą były różne. Część przedsiębiorstw rozwijała zagraniczną sieć dystrybucji sprzedaży przez rozwój swych zagranicznych przedstawicielstw, centrów logistycznych czy filii wspierających marketing produktów. Takie cele przyświecały wielu inwestycjom realizowanym przez LPP, Wojas czy Decora. Inne firmy z kolei rozwijały produkcję zagraniczną, zarówno w celu wykorzystania lokalnych zasobów siły roboczej co czynił Erbud, Bioton czy Relpol, jak również w celu wykorzystania zasobów naturalnych - co przyświecało celom inwestycji realizowanych przez wspomniany wcześniej KGHM Rosnące inwestycje zagraniczne polskich firm przełożyły się na istotny wzrost polskich bezpośrednich inwestycji za granicą Według danych UNCTAD ich skumulowana wartość wzrosła z 95 milionów USD na początku lat 90. XX wieku do prawie 55 miliardów USD na koniec roku 2013. Oznacza to, że proces podejmowania bezpośredniej ekspansji kapitałowej rozwija się w przypadku polskich przedsiębiorstw w sposób bardzo dynamiczny, a wręcz skokowy.
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) pochodzące z byłych krajów ekonomicznej transformacji - do których zaliczana jest Polska - często bywają rozpatrywane w szerszym kontekście bezpośrednich inwestycji zagranicznych czy korporacji międzynarodowych pochodzących z rynków wschodzących. Wzrost tego typu inwestycji w ostatnich dekadach doprowadził do ożywienia dyskusji na temat teorii umiędzynarodowienia. Wielu badaczy zaczęło wskazywać, że tradycyjne koncepcje wyjaśniające rozwój KMN czy BIZ były tworzone głównie na podstawie doświadczeń firm pochodzących z państw rozwiniętych. W efekcie - według niektórych badaczy - nie przystają one do rzeczywistości gospodarek wschodzących. Inni z kolei badacze wskazują, że jest wręcz przeciwnie i tradycyjne teorie są wystarczające dla wyjaśnienia tych zjawisk.
Z powyższych względów istotne wydaje się pytanie czy doświadczenia rozwoju polskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych oraz polskich wschodzących korporacji międzynarodowych mogą być w pełni opisane przez tradycyjne koncepcje KMN i BIZ, czy może wpisują się one w inne próby wyjaśnienia tych zjawisk proponowane przez badaczy tych zjawisk na rynkach wschodzących. Pomimo że zagraniczna ekspansja kapitałowa polskich spółek jest coraz częściej dostrzegana przez badaczy, to jednak wciąż jest to zjawisko stosunkowo mało opisane w literaturze przedmiotu. W efekcie bardzo niewielu badaczy próbowało dotychczas odpowiedzieć na postawione wyżej pytanie przez dokonanie pogłębionej analizy zarówno danych statystycznych, jak również za pośrednictwem badań opartych na danych ilościowych, jak i jakościowych pochodzących bezpośrednio z przedsiębiorstw.
W opisanym wyżej kontekście głównym celem niniejszej publikacji było przedstawienie specyfiki ekspansji zagranicznej polskich przedsiębiorstw w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych, zarówno w wymiarze teorii ekonomii, jak i praktyki gospodarczej.
Realizacja powyższych celów jest zgoda z hipotezami pracy. W tezie pierwszej wskazano, że tradycyjne modele i teorie umiędzynarodowienia nie pozwalają na pełne wytłumaczenie rozwoju korporacji międzynarodowych i bezpośrednich inwestycji zagranicznych pochodzących z Polski. Hipoteza druga stanowi, że poziom umiędzynarodowienia polskich przedsiębiorstw - szczególnie w odniesieniu do ekspansji kapitałowej - jest na niskim poziomie, a główne motywy internacjonalizacji to wciąż poszukiwanie rynków zbytu oraz zasobów. Z kolei w hipotezie trzeciej wskazano, że internacjonalizacja polskich przedsiębiorstw produkcyjnych prowadzących BIZ w wielu przypadkach przebiega zgodnie z tradycyjnym modelem uppsalskim.
Niniejsza książka składa się z pięciu rozdziałów. Dwa pierwsze rozdziały opierają się na przeglądzie wyników dotychczasowych badań teoretycznych i empirycznych. Trzy kolejne rozdziały zawierają natomiast prezentację własnych badań empirycznych oraz praktycznych i teoretycznych implikacji, które z nich wynikają. Na końcu opracowania zaprezentowano podsumowanie i wnioski.
W rozdziale pierwszym przedstawiono najważniejsze tradycyjne i nowe teorie wyjaśniające bezpośrednie inwestycje zagraniczne oraz rozwój korporacji międzynarodowych z rynków wschodzących. Istotną część pierwszego rozdziału stanowi dokonanie oceny nowych podejść do wyjaśniania BIZ i KMN, które powstały na bazie doświadczeń rynków wschodzących.
Rozdział drugi poświęcono przeglądowi literatury i istniejących badań poświęconych polskim BIZ i KMN. Najważniejsze kwestie, do których odniesiono się w powyższym rozdziale to motywy podejmowania BIZ oraz koncentracja geograficzna inwestycji, formy i modele internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw, struktura branżowa BIZ, zasoby i cechy polskich spółek realizujących BIZ oraz wpływ umiędzynarodowienia na konkurencyjność.
W rozdziale trzecim zawarto prezentację charakterystyki i zmienności BIZ polskich przedsiębiorstw zrealizowanych w latach 2009-2013 w oparciu o analizę dostępnych danych statystycznych. Przedstawiono w nim wielkości oraz dynamikę wartości polskich BIZ, ich strukturę geograficzną oraz strukturę branżową. Ponadto dokonano w nim porównania wartości polskich BIZ do pozostałych BIZ krajów członkowskich UE, w tym gospodarek krajów najbardziej rozwiniętych.
Rozdział czwarty objął prezentację badań empirycznych dotyczących polskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych realizowanych przez spółki notowane na GPW. W pierwszej części rozdziału przedstawiono zastosowaną metodę badawczą oraz etapy badań. Następnie omówiono uzyskane wyniki badań. Zaprezentowana została między innymi charakterystyka BIZ w kontekście ich głównych lokalizacji oraz struktury branżowej. Przedstawiono również ocenę poziomu internacjonalizacji analizowanych podmiotów przy wykorzystaniu syntetycznych i strukturalnych wskaźników umiędzynarodowienia. W ostatniej części badania opisano m in motywy oraz bariery rozwoju BIZ na podstawie wyników przeprowadzonych badań ankietowych.
W ostatnim rozdziale przedstawiono natomiast wyniki analizy studiów przypadków, w których badano modele internacjonalizacji wybranych polskich przedsiębiorstw produkcyjnych. W pierwszej części tego rozdziału przedstawiono cel oraz zastosowaną metodą badawczą. Następnie opisano specyfikę sześciu analizowanych przedsiębiorstw w zakresie prowadzonego przez nie procesu internacjonalizacji
Ostatnia - końcowa i podsumowująca - część opracowania zawiera podsumowanie wszystkich studiów teoretycznych i empirycznych, a także główne wnioski dla teorii BIZ, KMN oraz praktyki gospodarczej, które wynikają z przeprowadzonych badań.
Wprowadzenie
Rozdział 1. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne jako element rozwoju korporacji międzynarodowych z rynków wchodzących w świetle teorii
1.1. Uwagi wstępne
1.2. Tradycyjne teorie bezpośrednich inwestycji zagranicznych
1.3. Ewolucyjne modele rozwoju BIZ i KMN
1.4. Teoretyczne implikacje badań nad BIZ i KMN z rynków wschodzących i ich krytycy
1.5. Podsumowanie i wnioski
1.6. Literatura i źródła
Rozdział 2.Bezpośrednie inwestycje zagraniczne polskich przedsiębiorstw w świetle dotychczasowych badań
2.1. Uwagi wstępne
2.2. Specyfika BIZ z krajów po okresie transformacji
2.3. Koncentracja geograficzna polskich BIZ
2.4. Motywy podejmowania projektów BIZ przez polskie firmy
2.5. Formy internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw
2.6. Struktura branżowa BIZ
2.7. Zasoby i cechy polskich spółek realizujących BIZ
2.8. Wpływ umiędzynarodowienia na konkurencyjność i efektywność przedsiębiorstw
2.9. Podsumowanie i wnioski
2.10. Literatura i źródła
Rozdział 3. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne polskich przedsiębiorstw w świetle danych statystycznych
3.1. Uwagi wstępne
3.2. Wielkość i dynamika polskich BIZ
3.3. Kierunki internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw
3.4. Internacjonalizacja polskich przedsiębiorstw w ujęciu branżowym
3.5. Internacjonalizacja polskich przedsiębiorstw w porównaniu do innych krajów
3.6. Podsumowanie i wnioski
3.7. Literatura i źródła
Rozdział 4. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne polskich przedsiębiorstw notowanych na GPW
4.1. Uwagi wstępne
4.2. Metodologia i opis badania
4.3. Charakterystyka BIZ realizowanych przez Polskie spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie posiadające BIZ w 2013
4.4. Poziom umiędzynarodowienia spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie posiadających BIZ w 2013 - wyniki badań
4.5. Formy BIZ, motywy i bariery ekspansji kapitałowej przedsiębiorstw - wyniki badań ankietowych
4.6. Motywy bezpośrednich inwestycji zagranicznych
4.7. Bariery dla rozwoju BIZ
4.8. Wpływ BIZ na pozycję konkurencyjną
4.9. Umiejętności pozyskane w wyniku BIZ
4.10. Podsumowanie i wnioski
4.11. Literatura i źródła
Rozdział 5. BIZ jako element umiędzynarodowienia wybranych spółek produkcyjnych notowanych na GPW
5.1. Uwagi wstępne
5.2. Cel i metoda
5.3. Studia przypadków i omówienie wyników analiz
5.4. Podsumowanie i wnioski
5.5. Literatura i źródła
Zakończenie
Spis rysunków
Spis tabel
Noty o autorach
