WSPÓŁCZESNA KONTROLA W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

[[[separator]]]

Wysoki poziom zaufania obywateli do administracji publicznej powinien być strategicznym celem dla całego aparatu urzędniczego państwa. To ukierunkowuje szereg działań oraz decyzji w zakresie funkcjonowania różnego typu jednostek sektora finansów publicznych. Jednak wciąż na pierwszy plan wysuwa się systematyczna i całościowa kontrola działalności takich podmiotów. Trudno sobie wyobrazić sprawne wykonywanie obowiązków przez osoby zatrudnione w administracji publicznej bez ciągłego sprawdzania i analizowania ich pracy. Taka kontrola w żadnym wypadku nie powinna mieć wyłącznie negatywnych konotacji. Często jednak funkcyjni urzędnicy i osoby na kierowniczych stanowiskach utożsamiają kontrolę z szukaniem dowodów na popełnione przez nich błędy. Niekiedy może być to prawdą, na co niewątpliwie wpływają burzliwe zmiany polityczne w naszym kraju, ale wraz z dalszym rozwojem społeczeństwa obywatelskiego oraz podnoszeniem świadomości w zakresie praw i obowiązków takie myślenie powinno być coraz rzadsze. Kontrola we współczesnym jej rozumieniu ma raczej wspomagać pracownika i jak najwcześniej wskazywać błędy czy nieprawidłowości, tak aby było jeszcze możliwe ich poprawienie. Natomiast w sytuacjach skrajnych, kiedy wyraźnie mamy do czynienia z celowym i świadomym postępowaniem pracownika niezgodnym z przepisami, kontrola ma pomóc w wykryciu takich przypadków i uruchomieniu dalszych czynności sprawdzających lub nawet dochodzeniowych.

Głównym celem monografii jest ukazanie współczesnych aspektów procedur różnego rodzaju kontroli w odniesieniu do podmiotów i instytucji funkcjonujących w sektorze finansów publicznych lub na jego styku z innymi sektorami. Wartością dodaną tej książki jest zaprezentowanie doświadczeń autorów, którzy w większości są czynnymi pracownikami jednostek sektora finansów publicznych, dlatego umiejętnie łączą znajomość teorii z jej praktycznym odbiciem w codziennej urzędniczej pracy.

Monografia składa się z 20 rozdziałów. W rozdziale 1, autorstwa Marcina Sudoła, zostały przedstawione najważniejsze podobieństwa oraz różnice pomiędzy audytem wewnętrznym a kontrolą wewnętrzną, z podkreśleniem funkcji i sposobów przeprowadzania kontroli wewnętrznej. Milena Tymendorf dokonała w rozdziale 2 porównania systemów kontroli państwowej w krajach Grupy Wyszehradzkiej, syntetycznie przedstawiając kluczowe cechy takiej kontroli w Czechach, Polsce, Słowacji i na Węgrzech. Z kolei rozdział 3, autorstwa Krzysztofa Fornala, dotyczy skuteczności powierzania obowiązków w kontekście odpowiedzialności kierowniczej w jednostkach z sektora finansów publicznych, co stanowi niezwykle istotną problematykę z punktu widzenia ponoszenia konsekwencji za błędne decyzje zarządcze. Tematykę odpowiedzialności kierowniczej kontynuowała w rozdziale 4 Małgorzata Szafran, która skupiła się na obszarze rachunkowości i zaakcentowała wybrane elementy odpowiedzialności karnej w tym zakresie. Autorka rozdziału 5, Justyna Głowacka, także nawiązała do kwestii odpowiedzialności urzędniczej, pisząc o odpowiedzialności wójta za naruszenie przepisów dotyczących zamówień publicznych. W rozdziale 6 Małgorzata Kornaga podjęła temat działalności kontrolnej Najwyższej Izby Kontroli w 2018 r., dokonując subiektywnego wyboru przykładów z tego okresu. Rozdział 7 również dotyczy aspektów kontroli Najwyższej Izby Kontroli, ale w odniesieniu do budżetów regionalnych izb rachunkowych - Cezary Domasik przedstawił wybrane elementy wyników takiej kontroli, z wyszczególnieniem nieprawidłowości i uchybień. Natomiast w rozdziale 8 Daria Kolarz opisała instrumenty kontroli zarządczej jako mechanizmów, które wyznaczają kierunek działania Ministerstwa Finansów, oraz uwzględniła niektóre elementy sprawozdawczości z wykonania planu działalności tej jednostki. W rozdziale 9, autorstwa Urszuli Jastrzębskiej, również przedstawiono funkcjonowanie kontroli zarządczej w administracji rządowej, tym razem na przykładzie zlikwidowanego ostatnio Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej. Agnieszka Bukowska-Paszkowiak w rozdziale 10 poruszyła problematykę kontroli zarządczej w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, szczególną uwagę poświęcając jej dokumentowaniu oraz ocenie jej wykonywania. Temat kontroli zarządczej kontynuowała Edyta Jakubowska-Leśniak w rozdziale 11, w którym opisała specyfikę kontroli zarządczej w gminie. Z kolei Ewelina Wróblewska w rozdziale 12 scharakteryzowała działanie kontroli zarządczej na przykładzie Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala w Łodzi. W rozdziale 13 Edyta Brezgieł przedstawiła natomiast wybrane problemy kontroli zarządczej w Centrum Usług Wspólnych w Suwałkach - jednostce, która wspomaga i zastępuje niektóre elementy działalności innych podmiotów z sektora finansów publicznych. W rozdziale 14 poruszono jakże aktualną tematykę ochrony danych osobowych i regulacji zapisanych w ogólnym rozporządzeniu o ochronie danych osobowych w kontekście kontroli zarządczej - Izabela Obtułowicz zaakcentowała bowiem konieczność dokonywania oceny zgodności zarządzania ryzykiem właśnie z przepisami tego rozporządzenia. W rozdziale 15 Michał Guziołek opisał mechanizm kontroli zarządczej na przykładzie spółki kolejowej - Przewozy Regionalne Sp. z o.o. (pomimo że nie jest to stricte jednostka sektora finansów publicznych, to jej udziałowcami są należące do niego samorządy). Wioleta Jedlińska przedstawiła w rozdziale 16 specyfikę kontrolowania wydatków środków publicznych z budżetu Kancelarii Senatu przyznanych na dotacje przeznaczane na działania na rzecz Polonii i Polaków za granicą, szczegółowo omawiając wybrane aspekty weryfikacji sprawozdań i kontroli dokumentów w tym zakresie. Natomiast Renata Wojtczak skupiła się w rozdziale 17 na wybranych aspektach kontroli rozliczeń biur senatorskich w poprzedniej kadencji parlamentu. Michał Daniłowski w rozdziale 18 poruszył niezwykle aktualny problem zarządzania kryzysowego w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom hybrydowym na poziomie ogólnoeuropejskim, charakteryzując najważniejsze pojęcia i wyzwania, a także współpracę pomiędzy Unią Europejską a NATO w tym obszarze. W rozdziale 19 Wojciech Surówka zaprezentował trzy linie obrony w jednostce sektora finansów publicznych na przykładzie agencji wykonawczej w kontekście kontroli wewnętrznej takiego podmiotu. Ostatni rozdział dotyczy aspektów ryzyka finansowego w jednostce samorządu terytorialnego - Anna Woźniak opisała taką specyfikę, przyjmując jako przykład miasto Radzyń Podlaski.

Niniejsza monografia jest już kolejną z serii książek pod naszą redakcją dotyczących audytu wewnętrznego i kontroli zarządczej w sektorze finansów publicznych. Dlatego niektóre zagadnienia teoretyczne zostały w niej omówione bardzo syntetycznie lub celowo je pominięto, a Czytelników zainteresowanych nimi odsyłamy do naszych wcześniejszych publikacji odnoszących się do tej problematyki.

Paweł Dec, Gabriel Główka

[[[separator]]]

Wstęp

Rozdział 1

Audyt wewnętrzny a kontrola wewnętrzna - podobieństwa i różnice

Marcin Sudół

Rozdział 2

Porównanie systemów kontroli państwowej w krajach Grupy Wyszehradzkiej

Milena Tymendorf

Rozdział 3

Skuteczność powierzenia obowiązków i odpowiedzialności kierowniczej w jednostkach sektora finansów publicznych

Krzysztof Fornal

Rozdział 4

Odpowiedzialność kierownicza w jednostkach sektora finansów publicznych na podstawie ustawy o rachunkowości

Małgorzata Szafran

Rozdział 5

Odpowiedzialność wójta za naruszenie przepisów dotyczących zamówień publicznych

Justyna Głowacka

Rozdział 6

Działalność kontrolna Najwyższej Izby Kontroli w 2018 r.

Małgorzata Kornaga

Rozdział 7

Budżety regionalnych izb obrachunkowych w kontekście wyników kontroli Najwyższej Izby Kontroli

Cezary Domasik

Rozdział 8

Instrumenty kontroli zarządczej jako mechanizmy wyznaczające kierunek działania Ministerstwa Finansów

Daria Kolarz

Rozdział 9

Kontrola zarządcza w organach administracji rządowej na przykładzie Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej

Urszula Jastrzębska

Rozdział 10

Kontrola zarządcza w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych

Agnieszka Bukowska-Paszkowiak

Rozdział 11

Kontrola zarządcza w gminie

Edyta Jakubowska-Leśniak

Rozdział 12

Analiza funkcjonowania kontroli zarządczej na przykładzie Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala w Łodzi

Ewelina Wróblewska

Rozdział 13

Kontrola zarządcza w Centrum Usług Wspólnych w Suwałkach

Edyta Brezgieł

Rozdział 14

Ochrona danych osobowych jako przedmiot kontroli zarządczej

Izabela Obtułowicz

Rozdział 15

System kontroli zarządczej na przykładzie spółki kolejowej Przewozy Regionalne Sp. z o.o.

Michał Guziołek

Rozdział 16

Kontrola wydatkowania środków publicznych z budżetu Kancelarii Senatu przyznanych na dotacje przeznaczane na działania na rzecz Polonii i Polaków za granicą

Wioleta Jedlińska

Rozdział 17

Kontrola rozliczeń biur senatorskich w latach 2011-2015 165

Renata Wojtczak

Rozdział 18

Zarządzanie kryzysowe w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom hybrydowym na poziomie ogólnoeuropejskim

Michał Daniłowski

Rozdział 19

Trzy linie obrony w jednostce sektora finansów publicznych na przykładzie agencji wykonawczej

Wojciech Surówka

Rozdział 20

Ryzyko finansowe w jednostce samorządu terytorialnego na przykładzie miasta Radzyń Podlaski

Anna Woźniak

Bibliografia