STATYSTYKA OD PODSTAW Z SYSTEMEM STATA

Podręcznik Statystyka od podstaw z systemem Stata jest podręcznikiem akademickim, łączącym tradycję z nowoczesnością. Tradycję stanowią metody statystyczne, których zastosowania są prezentowane w pracy - nowoczesność to nowa technologia związana z wykorzystaniem systemu Stata. Konwencja pracy wpisuje się w nurt tego, co stanowi zmianę statystycznego myślenia w procesie nauczania statystyki. Statystykę coraz częściej, w nowoczesnym podejściu definiuje się jako: "sposób pozyskiwania informacji z danych" (Statistics is a way to get information from data, G. Keller, 2012).

W pracy Czytelnik znajdzie podstawowe informacje o systemie Stata, które ułatwią zrozumienie zarówno istoty metod statystycznych jak i korzystanie z nich. Intencją autorów było położenie głównego nacisku nie na teorię, ale na praktyczne zastosowanie metod statystycznych do różnych zbiorów danych, opis postępowania analitycznego dla wykorzystanych metod wraz z wnioskowaniem na tej podstawie.

Podstawowe zagadnienia omawiane w pracy to: elementy metody reprezentacyjnej, analiza struktury, rozkłady teoretyczne zmiennych losowych, wnioskowanie statystyczne, analiza wariancji i kowariancji, analiza korelacji i regresji oraz analiza szeregów czasowych. Wykorzystane w pracy zbiory danych dotyczą zagadnień procesów społecznych, ekonomicznych, biznesowych. Podręcznik jest polecany nie tylko dla studentów uczelni i kierunków ekonomicznych, społecznych, ale również dla analityków biznesowych stawiających pierwsze kroki w analizach statystycznych. Czytelnikom polecamy również podręcznik z tej serii Statystyka od podstaw z systemem SAS.

W procesie dydaktycznym, obecnie na każdym poziomie nauczania, codziennością prawie staje się korzystanie z różnego rodzaju narzędzi informatycznych, począwszy od prostych programów, kończąc na zaawansowanych aplikacjach. Mają one ułatwić, a czasami usprawnić i przyspieszyć, proces przetwarzania informacji, proces nauczania i wreszcie proces badawczy. Do takich narzędzi czy systemów wspomagających należy system Stata.

Stata jest jednym z wielu funkcjonujących systemów, pakietów komputerowych, które mogą być wykorzystywane w procesie dydaktycznym wyższej uczelni, w tym w procesie nauczania takiego przedmiotu, jakim jest statystyka.

Podręcznik Statystyka od podstaw z systemem Stata został przygotowany jako bliźniaczy podręcznik do podręcznika Statystyka od podstaw z systemem SAS, E. Frątczak i A. Korczyńskiego (SGH, Warszawa 2013). Filozofia konstrukcji podręcznika i zbiory wykorzystane w nim do ilustracji przykładów są takie same, jak w podręczniku Statystyka od podstaw z systemem SAS. Chodziło nam o to, aby Czytelnicy mogli porównać dwa systemy statystyczne, popularne w środowisku naukowym i studenckim w zakresie podstawowych analiz statystycznych.

Inspiracją do przygotowania podręczników były programy nauczania statystyki, funkcjonujące na uczelniach ekonomicznych, w tym w Szkole Głównej Handlowej (SGH). Wiodącym podręcznikiem do nauczania statystyki według standardowego programu w SGH (aktualny sylabus programu nauczania wraz z obowiązującą literaturą zamieszcza załącznik 3) jest Statystyka od podstaw, J. Joźwiak i J. Podgórskiego (2012).

Zakładamy, że informacje ogólne o systemie Stata oraz przykłady zawarte w tym podręczniku wraz z algorytmami rozwiązań mogą być pomocne w rozwiązywaniu ćwiczeń ze statystyki w programie podstawowym statystyki, wspomaganym systemem Stata. Zdajemy sobie sprawę, że tekst tego podręcznika prezentuje zaledwie mały wycinek możliwości obu wykorzystanych narzędzi w zakresie ?Statystyki od podstaw". Mamy nadzieję, że ocena tego podręcznika i wszelkie uwagi Czytelników pozwolą nam w przyszłości przygotować jego ulepszoną i poszerzoną wersję.

Uważamy, że wykorzystanie tak bogatych narzędzi statystycznych, jakimi są Stata i SAS w procesie dydaktycznym, powinno się zacząć od zapoznania się z podstawami statystyki, a następnie przechodzić do coraz bardziej zaawansowanych procedur, algorytmów i analiz, które mogą stanowić przedmiot wykładów specjalistycznych.

Logika konstrukcji tego podręcznika jest taka, że nie omawiamy procedur statystycznych ani podstaw teorii statystyki, ponieważ Czytelnik powinien je znaleźć w wielu podręcznikach ze statystyki, w tym m.in. we wspomnianych już opracowaniach J. Jóźwiak i J. Podgórskiego (2012) oraz E. Frątczak i A. Korczyńskiego (2013).

Struktura podręcznika jest następująca: najpierw omówiono narzędzie wraz z podstawowymi informacjami o możliwościach jego wykorzystania do obróbki i wizualizacji danych wraz z raportowaniem, a następnie, w kolejnych rozdziałach, podano przykłady analizy, począwszy od metody reprezentacyjnej i wybranych schematów losowania próby, skończywszy zaś na analizie szeregów czasowych.

Wprowadzenie

1. Środowisko pracy w systemie Stata

1.1. Informacje ogólne

1.2. Interfejs pakietu Stata

1.2.1. Okna

1.2.2. Pasek narzędzi

1.2.3. Pasek statusu

1.3. Składnia i sposób wpisywania komend

1.4. Pomoc i źródła informacji o systemie Stata

1.5. Aktualizacja pakietu Stata

2. Przetwarzanie danych w systemie Stata

2.1. Przygotowanie systemu do pracy

2.1.1. Rozpoczęcie pracy w pakiecie Stata

2.1.2. Zapisywanie wyników pracy z wykorzystaniem pliku log

2.2. Podstawowe operacje na zbiorach danych

2.2.1. Wczytywanie i zapisywanie zbiorów danych

2.2.2. Importowanie zbiorów danych

2.2.3. Transformacja zmiennych i zbiorów danych

2.2.4. Raportowanie na podstawie zbiorów danych

3. Wybrane zagadnienia metody reprezentacyjnej

3.1. Losowanie proste

3.2. Losowanie warstwowe

3.3. Losowanie systematyczne

4. Analiza struktury

4.1. Prezentacja tabelaryczna i graficzna struktury zjawisk

4.2. Miary położenia

4.3. Stosowanie wag w pakiecie Stata

4.4. Obserwacje odstające

5. Analiza rozkładu

5.1. Graficzna prezentacja wybranych rozkładów

5.2. Badanie zgodności rozkładu empirycznego z rozkładem teoretycznym

6. Weryfikacja hipotez statystycznych

6.1. Test istotności dla średniej

6.2. Test istotności dla różnicy średnich

6.3. Test istotności dla wariancji

6.4. Test istotności dla różnicy wariancji

6.5. Test istotności dla frakcji

6.6. Test istotności dla mediany

6.7. Test serii

7. Analiza wariancji i kowariancji

7.1. Analiza wariancji z pojedynczą klasyfikacją

7.2. Analiza wariancji z podwójną klasyfikacją

7.3. Analiza kowariancji

8. Analiza korelacji i regresji

8.1. Analiza korelacji

8.2. Klasyczny model regresji liniowej

8.3. Regresja wieloraka

9. Analiza szeregów czasowych

9.1. Przygotowanie zbioru danych do analizy

9.2. Graficzna prezentacja szeregu czasowego

9.3. Dekompozycja szeregów czasowych

9.3.1. Dekompozycja szeregu bez okresowości

9.3.2. Dekompozycja szeregu addytywnego

9.3.3. Dekompozycja szeregu multiplikatywnego

9.4. Modelowanie i prognozowanie szeregu czasowego

Bibliografia

Załącznik 1. Podstawy programowania w ramach systemu Stata

Załącznik 2. Słownik komend - Stata

Załącznik 3. Sylabus do przedmiotu Statystyka - program obowiązujący w roku akademickim 2012/2013