Ulubione
  1. Strona główna
  2. ORGANIZACJE BIZNESU W UNII EUROPEJSKIEJ Aktorzy, strategie, interesy, reguły

ORGANIZACJE BIZNESU W UNII EUROPEJSKIEJ Aktorzy, strategie, interesy, reguły

50,00 zł
45,00 zł
/ szt.
Oszczędzasz 10 % ( 5,00 zł).
Najniższa cena produktu z 30 dni przed obniżką: 45,00 zł
Autor: Urszula Kurczewska
Kod produktu: 978-83-8030-054-5
Cena regularna:
50,00 zł
45,00 zł
/ szt.
Oszczędzasz 10 % ( 5,00 zł).
Najniższa cena produktu z 30 dni przed obniżką: 45,00 zł
Dodaj do ulubionych
Łatwy zwrot towaru w ciągu 14 dni od zakupu bez podania przyczyny
ORGANIZACJE BIZNESU W UNII EUROPEJSKIEJ Aktorzy, strategie, interesy, reguły
ORGANIZACJE BIZNESU W UNII EUROPEJSKIEJ Aktorzy, strategie, interesy, reguły
[[[separator]]]

Wraz z rozwojem Unii Europejskiej i pogłębianiem się procesu integracji europejskiej krajowa polityka publiczna w coraz większym stopniu podlega europeizacji. Również środowiska biznesu, które do niedawna jeszcze odgrywały istotną rolę w formułowaniu tej polityki na szczeblu krajowym, obecnie, chcąc nadal wpływać na proces stanowienia prawa gospodarczego, muszą adaptować swoje strategie reprezentacji interesów do szybko zmieniających się warunków otoczenia zewnętrznego i podejmować działalność lobbingową na forum Unii Europejskiej. W państwach Europy Zachodniej proces adaptacji tych strategii trwa od lat 90., w nowych państwach Unii organizacje biznesu i inni aktorzy sceny politycznej przechodzą od 2004 roku przyspieszoną transformację dostosowywania swojej działalności do nowych wymagań europejskiego systemu zapośredniczania interesów.

Celem omawianych w książce badań jest analiza strategii reprezentacji interesów stosowanych przez krajowe i europejskie organizacje biznesu oraz proces ich dostosowywania do wymogów unijnego systemu zarządzania wielopoziomowego oraz zmian politycznych, instytucjonalnych i gospodarczych zachodzących w Unii.

W badaniach przyjęto założenie, że organizacje biznesu zarówno na szczeblu UE, jak i w państwach członkowskich odgrywają istotną rolę w procesie kształtowania polityki gospodarczej i adaptują swoje strategie lobbingowe do zmieniającego się kontekstu. Dotychczas wypracowane w kraju zestawy metod i narzędzi lobbingu są dostosowywane do wymagań na poziomie Unii. Co więcej, nawet tam ze względu na zmiany instytucjonalne i kompetencyjne organizacje muszą często modyfikować swoje działania, aby sprostać rosnącej konkurencji wśród licznych interesariuszy. Wraz z wejściem w życie postanowień Traktatu z Lizbony, wprowadzeniem reform strukturalnych i nowych metod zarządzania, realizacją przez Komisję Europejską polityki otwartości, przejrzystości i inkluzyjności pojawiły się nowe możliwości, a także wyzwania dla grup interesu w zakresie dostępu do unijnego procesu stanowienia prawa. Można założyć, że część organizacji biznesu dostrzega te możliwości i je wykorzystuje, a część, mimo ich zauważania, z nich nie korzysta. Niniejsza analiza zmierza do wyjaśnienia, jak poszczególne organizacje biznesu reprezentują swoje interesy na szczeblu krajowym i wobec instytucji UE, jak modyfikują swoje strategie lobbingowe, jak przebiega proces ich europeizacji.

Europeizacja jest tutaj definiowana jako adaptacja krajowych organizacji biznesu do specyfiki unijnego systemu agregacji interesów grupowych w trzech wymiarach: organizacyjnym, strategii działań lobbingowych oraz postrzegania spraw europejskich. W analizie przyjęto perspektywę neoinstytucjonalną, stosując szerokie rozumienie pojęcia instytucji, włączając w to zarówno struktury organizacyjne, jak też formalne i nieformalne procedury, reguły, normy i zwyczaje. Uwaga skoncentrowana jest głównie na aktorach: organizacjach, instytucjach, interesariuszach, a także na zasadach i regułach rządzących ich zachowaniem. Zastosowanie znalazła tu przede wszystkim koncepcja "logiki wpływu" i "logiki członkostwa" rozwinięta przez Ph.C. Schmittera i W. Streecka , która pozwala na wyjaśnienie reguł i procesów zachodzących w organizacji i strategiach działania interesariuszy, którzy, chcąc skutecznie reprezentować interesy, muszą dostosowywać swoje działania do zmieniającego się kontekstu, a jednocześnie odpowiadać adekwatnie na potrzeby swoich członków. Wykorzystywana jest także teoria dostępu i wymiany zasobów P. Bouwena, umożliwiająca wyjaśnienie złożonych relacji wymiany międzyorganizacyjnej oraz zależności od zasobów oferowanych przez instytucje publiczne i podmioty prywatne . W mniejszym stopniu analiza sięga do koncepcji zależności od ścieżki (path dependency), która pozwala na prześledzenie, jak powstają i kształtują się instytucje i procesy pod względem różnych uwarunkowań, w tym w modelu zarządzania wielopoziomowego UE.

Systemy reprezentacji interesów w państwach europejskich różnią się dość istotnie. Dominujący w Europie model neokorporacjonizmu występuje w wielu wariantach, tradycje etatystyczne są silnie zakorzenione we Francji, model pluralistyczny występuje natomiast w Wielkiej Brytanii. W większości nowych państw Unii występuje połączenie cech obu modeli, stąd tak trudno jednoznacznie określić, jaki charakter posiadają tamtejsze systemy. Grupy interesu i inni aktorzy wypracowali strategie mniej lub bardziej skutecznej reprezentacji interesów w swoich państwach. Przyspieszony proces europeizacji polityki publicznej zmusza ich do zaadaptowania tychże strategii do uwarunkowań europejskiej areny lobbingu. Wymagania dla strategii na poziomie krajowym różnią się zasadniczo od tych na poziomie Unii. Struktura instytucjonalna i decyzyjna UE jest bardziej złożona od krajowych modeli instytucji politycznych i administracyjnych. Charakteryzuje się wielopoziomowością, sieciowością w zarządzaniu, mniejszą przejrzystością i niejednoznacznym podziałem władz. Jednocześnie ukształtował się model współpracy sieciowej włączającej wielu aktorów: instytucje unijne i krajowe, podmioty publiczne i prywatne, rozwijający kulturę negocjacji i konsultacji, licznych komitetów, grup, sieci i platform. Te uwarunkowania różnią się zasadniczo od systemów instytucjonalnych i legislacyjnych w poszczególnych państwach europejskich. Wypracowane przez interesariuszy strategie reprezentacji interesów wobec instytucji krajowych okazują się często nieadekwatne do uwarunkowań na poziomie UE. Dlatego organizacje jeśli chcą skutecznie wpływać na decyzje podejmowane w unijnych instytucjach, muszą dostosować je do nowego kontekstu.

Strategie reprezentacji interesów danych aktorów publicznych, ich charakter, złożoność i skuteczność warunkowane są przez wiele czynników, zarówno tych wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Czynniki endogenne w przypadku stowarzyszeń dotyczą ich struktur organizacyjnych, hierarchii władzy, procedur decyzyjnych i modelu zarządzania, liczby członków i ich kategorii, poziomu reprezentatywności, zasobów organizacyjnych, informacyjnych i finansowych, otwartości na współpracę z innymi, elastyczności w dostosowywaniu się do zmieniającego się otoczenia, innowacyjności itp. Nie mniej istotne są uwarunkowania egzogenne wynikające z charakteru i zmienności otoczenia zewnętrznego, np. struktura instytucjonalna ośrodków władzy krajowej i ponadnarodowej, ich otwartość/zamknięcie na relacje z interesariuszami, typ kultury politycznej, charakter systemu zapośredniczenia interesów, poziom konkurencyjności i rywalizacji ze strony innych podmiotów, normy i reguły rządzące areną reprezentacji interesów etc. W badaniach nad strategiami reprezentacji interesów organizacji biznesu należy brać pod uwagę większość tych uwarunkowań, chociaż ich analiza nastręcza liczne trudności i nie pozwala na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków.

W prezentowanych badaniach przyjęto szerokie rozumienie lobbingu, a mianowicie lobbingiem określa się każde działanie prawnie dozwolone, którego celem jest dążenie do wywierania wpływu na procesy decyzyjne i formułowanie polityki przez instytucje publiczne . Należy pamiętać także o tym, że lobbing jest niezwykle trudnym obiektem badań, gdyż w wielu krajach jest on traktowany jako działalność nie do końca spełniająca akceptowalne standardy etyczne. Większość badań na temat lobbingu wykorzystuje dane publicznie dostępne, które nie ukazują w całości obrazu tego rodzaju aktywności. Niezwykle trudno jest pozyskać dane o działaniach niejawnych, o których ich autorzy mówią niechętnie.

Przestawiono tutaj zróżnicowane podejścia do badań lobbingu organizacji biznesu. Z jednej strony można je analizować przy zastosowaniu badań sondażowych, które umożliwiają naszkicowanie ogólnego obrazu danego zjawiska w dość dużej populacji wybranej kategorii interesariuszy, a także dokonanie porównań międzynarodowych. Z drugiej strony włączono także inne kwestie, które mają wzbogacić wizerunek wielości strategii reprezentacji interesów organizacji biznesu w ich złożonym otoczeniu zewnętrznym. Badaniem objęto także izby gospodarcze oraz wskazano na istotną rolę, jaką pełnią w kreowaniu polityki krajowej i unijnej. Przedstawiono także problem powszechności stosowania przez środowiska biznesu metod lobbingu bezpośredniego w relacjach z instytucjami decyzyjnymi, szczególnie na szczeblu Unii. Przeprowadzono także analizy dwóch przypadków: procesu uchwalania tzw. unijnej dyrektywy tytoniowej oraz liberalizacji handlu międzynarodowego i jej konsekwencji dla branży tekstylnoodzieżowej w UE. Pozwoliło to na rekonstrukcję specyfiki i odmienności strategii reprezentacji interesów europejskich oraz krajowych organizacji biznesu.

W niniejszym opracowaniu przedstawiono wyniki sondażowych badań porównawczych dotyczących tego, jak organizacje biznesu adaptują swoje krajowe strategie reprezentacji interesów do wymagań europejskiej sceny lobbingowej w wymiarze organizacyjnym, stosowanych narzędzi, wzorów relacji z ośrodkami decyzyjnymi i innymi aktorami publicznymi, otwarciem na współpracę i kontakty z otoczeniem zewnętrznym itp. Badania te były prowadzone w ramach projektu "EUROLOB II" realizowanego przez Uniwersytet w Mannheim w Niemczech w kilku państwach: Niemczech, Francji, Wielkiej Brytanii, Polsce oraz na szczeblu Unii Europejskiej. Były to badania sondażowe krajowych i europejskich organizacji biznesu oraz europejskich organizacji pozarządowych i wybranych dużych przedsiębiorstw. Jest to w pewnym stopniu powtórzenie i kontynuacja wcześniejszego badania "EUROLOB I", które było realizowane w 1999 roku (ale bez udziału Polski).

Unikalny charakter tego projektu polega na tym, że są to jedyne ilościowe badania porównawcze organizacji biznesu i ich strategii reprezentacji interesów w Europie. Do tej pory nie przeprowadzono żadnych badań ilościowych tego typu stowarzyszeń, nie porównywano ani kondycji samych ugrupowań, ani ich metod i narzędzi lobbingu. Nie zajmowano się też analizą ilościową ewolucji strategii lobbingowych, uwzględniając zmieniające się uwarunkowania otoczenia zewnętrznego organizacji, w tym dotyczące przemian struktury instytucjonalnej UE. Dlatego analiza porównawcza stowarzyszeń krajowych i europejskich na podstawie badań ilościowych jest przedsięwzięciem nowatorskim i oryginalnym, umożliwiającym wyodrębnienie podobieństw oraz różnic w profilach samych organizacji i ich strategiach reprezentacji interesów. Można bowiem oczekiwać, że występują istotne różnice w funkcjonowaniu i reprezentacji podmiotów krajowych i europejskich, biznesowych i społecznych, tych z Europy Zachodniej i z nowych państw członkowskich Unii, które wynikają z odmiennych tradycji oraz uwarunkowań politycznych, społecznych i ekonomicznych. Włączenie do projektu stowarzyszeń z Polski miało na celu rozszerzenie analizy porównawczej o interesariuszy z nowych państw Unii, reprezentujących prawdopodobnie inne wzory działań kolektywnych i strategii lobbingowych. Uwzględniono także europejskie organizacje pozarządowe reprezentujące interesy społeczne, aby przetestować hipotezy o zróżnicowaniu i odmienności strategii lobbingowych NGOs i organizacji biznesu.

W badaniach "EUROLOB II" przyjęto założenie, że na strategie lobbingowe organizacji biznesu mają wpływ zarówno "logika wpływu", jak i "logika członkostwa" będące immanentną cechą tego typu ugrupowań. Z jednej strony organizacje biznesu, kierując się "logiką wpływu", dostosowują swoje strategie do zmieniających się uwarunkowań na szczeblu UE, w tym reform instytucjonalnych, upolitycznienia procesu stanowienia prawa, rosnącej konkurencji między interesariuszami oraz rozszerzenia Unii o nowych członków. Z drugiej strony "logika członkostwa" wskazuje na uzależnienie stowarzyszeń od zasobów oferowanych przez ich członków, w tym środków finansowych, reprezentatywności, wsparcia eksperckiego. Badania zmierzają do wyjaśnienia, w jakim stopniu te dwie logiki przenikają się i jaki mają wpływ na strategie reprezentacji interesów. Co więcej, badania mają na celu nie tylko dokonanie analizy porównawczej stowarzyszeń z różnych państw europejskich, ale także zbadanie tego, czy i w jakim zakresie strategie te zmieniły się w ciągu ostatnich kilkunastu lat .

W badaniach sondażowych wykorzystano technikę ankiety internetowej i ankiety pocztowej, wspomagane wywiadem telefonicznym oraz internetowym (CAWI). Kwestionariusz składał się z 25 pytań zamkniętych i otwartych dotyczących trzech głównych tematów: charakterystyki organizacji, strategii reprezentacji interesów wobec instytucji UE oraz wobec organów krajowych (metod, narzędzi, form współpracy) oraz zmieniającego się otoczenia zewnętrznego (tj. przemian struktury instytucjonalnej UE, rosnącej lub nie konkurencji ze strony innych interesariuszy, wzorów współpracy). Aby badania były bardziej wnikliwe i szczegółowe, zostały uzupełnione przez wywiady ustruktury zowane z przedstawicielami organizacji biznesu. To pozwoliło na stworzenie pełniejszego obrazu ich działalności i form reprezentacji interesów.

Do próby celowej zakwalifikowano wszystkie stowarzyszenia reprezentujące interesy ekonomiczne przedsiębiorstw w danym kraju. Są to ugrupowania zarówno branżowe, jak i ponadsektorowe (pracodawców). W tej próbie nie znalazły się izby gospodarcze, w tym przemysłowohandlowe i regionalne, z uwagi na odmienność ich statusu prawnego w Niemczech i Francji oraz związanych z nim specyficznych funkcji. Badaniem nie objęto też stowarzyszeń zawodowych czy regionalnych, ponieważ nie mają charakteru organizacji biznesu. Badania sondażowe objęły niemal 600 organizacji biznesu: w Wielkiej Brytanii (104 stowarzyszenia), Francji (55 ugrupowań), w Niemczech (204), Polsce (56), a także 101 europejskich organizacji biznesu i 28 europejskich stowarzyszeń społecznych. Dodatkowo włączono także 39 przedsiębiorstw z różnych państw, jednak ich dane nie były uwzględniane we większości analiz. W niektórych przypadkach, głównie w celu prześledzenia zmiany procesów wykorzystywane były wyniki badań z pierwszego projektu "EUROLOB I" realizowanego w 1999 roku w Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech oraz na szczeblu UE. Przebadano wówczas za pomocą niemal identycznego kwestionariusza ponad 800 organizacji .

W prezentowanym opracowaniu znalazły się też omówienia problematyki organizacji biznesu dokonane z innej perspektywy. Na podstawie materiałów zastanych, tj. raportów na temat działalności organizacji, oficjalnych dokumentów unijnych, informacji dostępnych w Internecie, doniesień prasowych i innych, a także danych z bezpośrednich wywiadów pogłębionych, przeprowadzono analizę jakościową strategii reprezentacji interesów organizacji biznesu i ich przemian adaptacyjnych do zmieniającego się otoczenia zewnętrznego. Analiza jakościowa uzupełniona przez ustrukturyzowane wywiady pogłębione pozwoliła na wnikliwsze prześledzenie najważniejszych elementów takich strategii oraz tego, jak organizacje dostosowują je do nowych wymagań na poziomie Unii.

Na książkę składa się osiem rozdziałów, w których zawarte są analizy problemów dotyczących szeroko rozumianej reprezentacji interesów organizacji biznesu w Unii Europejskiej oraz w Polsce. Układ poszczególnych rozdziałów wynika z zamysłu zaprezentowania wielości i złożoności uwarunkowań strategii lobbingowych różnych typów stowarzyszeń biznesu w Europie. Omawiane są w nich wyniki badań ilościowych i jakościowych, analizy przypadków ilustrujące wielorakość stosowanych przez organizacje strategii, a także zróżnicowane i skomplikowane konteksty polityczne oraz społeczne.

Pierwsze trzy rozdziały prezentują wyniki porównawczych badań ilościowych zrealizowanych w ramach projektu "EUROLOB II". Pierwszy z nich przedstawia analizę roli i znaczenia organizacji biznesu w formułowaniu unijnej polityki publicznej, charakterystykę tych organizacji, posiadane przez nie zasoby i wysoko cenione dobra, a także główne funkcje i zadania, które wykonują. W rozdziale drugim zawarta jest analiza ich strategii reprezentacji interesów w UE oraz możliwości adaptacyjne względem zmieniających się uwarunkowań europejskiej areny politycznej. Rozdział trzeci natomiast prezentuje omówienie polskich organizacji biznesu i ich działań lobbingowych stosowanych wobec instytucji krajowych oraz na szczeblu UE.

W rozdziale czwartym przedstawiono omówienie najczęściej stosowanej metody lobbingu bezpośredniego, czyli kontaktów bezpośrednich między interesariuszami a przedstawicielami Komisji Europejskiej. Autorka przyjmuje założenie, że relacje face to face są jednym z głównych instrumentów w strategiach reprezentacji interesów organizacji biznesu i ich członków, czyli przedsiębiorstw. Dzięki nowym regulacjom prawnym dotyczącym realizacji zasady przejrzystości w pracach Komisji Europejskiej dane na temat kontaktów bezpośrednich są jawne i dostępne. Ich analiza pozwala na wniknięcie w tajniki takich bezpośrednich relacji oraz ukazanie natłoku (over supply) interesariuszy i sieci powiązań. Szczególna uwaga poświęcona została relacjom bezpośrednim w formułowaniu unijnej polityki klimatycznej i energetycznej.

Kolejne dwa rozdziały przedstawiają analizę izb gospodarczych w UE i w Polsce oraz ich znaczenie jako organizacji biznesu. Ponieważ badania "EUROLOB II" nie obejmowały izb gospodarczych ze względu na ich specjalny uprzywilejowany status w wielu krajach europejskich, toteż w tej książce nie mogło zabraknąć omówienia tego typu organizacji oraz ukazania ich roli jako grup interesu. Szczególna uwaga została poświęcona polskim izbom gospodarczym i procesowi ich instytucjonalizacji.

Badania ilościowe mają wiele zalet i dzięki nim można zidentyfikować pewne trendy czy ogólne zjawiska. Natomiast niemożliwe jest wniknięcie w meandry procesów społecznych bez analizy konkretnych przypadków pokazujących złożoność i wielość czynników oraz zmiennych. Dlatego też dwa rozdziały zostały poświęcone analizie wybranych case studies. Rozdział siódmy prezentuje obszerne i szczegółowe omówienie procesu nowelizacji tzw. dyrektywy tytoniowej, w sprawie której doszło do niezwykle ofensywnych działań lobbingowych europejskiego biznesu, a także do starcia się trzech skonfliktowanych stron: branży tytoniowej w Europie, państw członkowskich Unii oraz interesów społecznych. Przypadek ten ilustruje, jak skomplikowany może być proces uchwalania przez unijne instytucje regulacji prawnych, jak zróżnicowane i odmienne wyłaniają się interesy i strony konfliktu, jak poszczególne państwa tworzą sojusze z branżą tytoniową, jak mobilizują się organizacje biznesu i stowarzyszenia społeczne, wreszcie jakie strategie lobbingowe realizują poszczególne grupy interesu. Jest to przypadek o tyle szczególny, o ile niektóre podmioty branży tytoniowej zastosowały niezwykle agresywne instrumenty lobbingu, co w warunkach dominującej w Brukseli kultury konsensusu i dyplomatycznych negocjacji jest raczej rzadkością. Co więcej, doszło do zbieżności, a w niektórych przypadkach zrównania interesów branżowych z interesami niektórych państw, co może być interpretowane jako konsekwencje skutecznych działań lobbingowych środowisk biznesowych albo też powielanie krajowych wzorców neokorporatyzmu w zapośredniczeniu interesów grupowych. Interesujące jest także przyjrzenie się strategiom argumentacyjnym poszczególnych stron konfliktu oraz temu, jak bardzo mogą być one wyrafinowane i osobliwe.

W rozdziale ósmym zaprezentowano analizę strategii reprezentacji interesów europejskich, międzynarodowych i krajowych organizacji biznesu w sprawie liberalizacji handlu międzynarodowego, a konkretnie zniesienia ograniczeń w wymianie handlowej towarów tekstylnoodzieżowych między Unią Europejską a Chinami. Przypadek ten ilustruje, jak dalekosiężne konsekwencje mają międzynarodowe porozumienia handlowe w wybranych sektorach gospodarki, jak aktywizują się i podejmują działania kolektywne różne zainteresowane strony i jak odmienne mogą być interesy oraz strategie reprezentacji podmiotów, zarówno tych działających na rzecz liberalizacji handlu, jak i tych będących orędownikami stosowania instrumentów protekcjonistycznych. Wyodrębniona została specyfika kampanii lobbingowych organizacji zrzeszających importerów w tym sektorze oraz stowarzyszeń reprezentujących producentów.

Całość publikacji wieńczy zakończenie podsumowujące główne problemy związane z reprezentacją interesów organizacji biznesu w Unii Europejskiej oraz wskazujące na dalsze wyzwania i wątpliwości w badaniach na temat lobbingu europejskiego. Szczególne podziękowania i słowa uznania należą się prof. Beate KohlerKoch z Universitat Mannheim w Niemczech, która nie tylko umożliwiła udział autorki w badaniach "EUROLOB II", ale też nieustannie inspirowała i zachęcała do wnikliwości w dociekaniach na temat organizacji biznesu oraz ich działalności lobbingowej. Podziękowania kieruję także do prof. dr hab. Krzysztofa Jasieckiego z IFiS PAN, którego sugestie i podpowiedzi wspomogły proces badawczy oraz przygotowanie ostatecznej wersji książki.

[[[separator]]]

Wprowadzenie

 

Rozdział 1. Organizacje biznesu w Unii Europejskiej, ich zasoby i funkcje

1.1. Specyficzne cechy organizacji biznesu w Unii Europejskiej

1.2. Zasoby organizacji: reprezentatywność i legitymizacja

1.3 .Zasoby finansowe organizacji i wiedza ekspercka

1.4. Funkcje pełnione przez organizacje biznesu i stowarzyszenia społeczne

 

Rozdział 2. Strategie reprezentacji interesów organizacji biznesu w Unii Europejskiej

2.1. Nowe uwarunkowania zewnętrzne jako wyzwanie i szansa dla reprezentacji interesów

2.2. Relacje organizacji z instytucjami Unii Europejskiej i ich znaczenie

2.3. Kontakty organizacji z instytucjami krajowymi i ich użyteczność

2.4. Adaptacja strategii reprezentacji interesów organizacji biznesu do zmieniającego się kontekstu

 

Rozdział 3. Polskie organizacje biznesu i proces ich europeizacji

3.1. Kim są polskie organizacje biznesu?

3.2. Relacje organizacji z instytucjami krajowymi

3.3. Strategie reprezentacji interesów na szczeblu Unii Europejskiej

3.4. Otwartość polskich organizacji biznesu na współpracę z innymi interesariuszami w Polsce i w Unii Europejskiej

 

Rozdział 4. Relacje bezpośrednie z Komisją Europejską jako dominująca forma reprezentacji interesów

4.1. Kontakty bezpośrednie interesariuszy z decydentami jako złożone relacje społeczne

4.2. Lobbing bezpośredni wobec Komisji Europejskiej

4.3. Strategie organizacji biznesu i przedsiębiorstw w relacjach z Komisją Europejską

4.4. Organizacje pozarządowe i ich strategie wobec Komisji Europejskiej

4.5. Polityka klimatyczna i energetyczna Unii Europejskiej - główna arena lobbingu bezpośredniego

 

Rozdział 5. Izby gospodarcze jako reprezentanci interesów przedsiębiorców

5.1. Modele funkcjonowania izb gospodarczych w Europie

5.2. Eurochambres jako istotny aktor na europejskiej arenie


Rozdział 6. Polskie izby gospodarcze w procesie instytucjonalizacji

6.1. Izby gospodarcze w Polsce - silny czy słaby reprezentant interesów małych i średnich przedsiębiorstw?

6.2. Specyfika polskiego modelu funkcjonowania izb

6.3. Polskie izby gospodarcze w poszukiwaniu swojej tożsamości

6.4. Czy zmiana modelu izb w Polsce jest możliwa?

 

Rozdział 7. Strategie reprezentacji interesów biznesu w procesie uchwalania nowej dyrektywy tytoniowej

7.1. Dlaczego nowa dyrektywa tytoniowa stała się celem ofensywnego lobbingu europejskiego biznesu?

7.2. Kluczowi interesariusze w procesie uchwalania dyrektywy tytoniowej

7.3. Strategia lobbingowa koncernu Philip Morris International w sprawie nowelizacji dyrektywy tytoniowej

7.4. Lobbing koalicji organizacji branży tytoniowej w sprawie nowelizacji dyrektywy tytoniowej

7.5. Przebieg procesu politycznego - najważniejsze etapy i momenty przełomowe, konflikty i podziały polityczne oraz narodowe

7.6. Podziały polityczne i narodowe w instytucjach Unii Europejskiej w procesie uchwalania dyrektywy tytoniowej.

7.7. Stanowisko Polski w sprawie dyrektywy tytoniowej - obrona interesów Polski czy koncernów tytoniowych?

 

Rozdział 8. Reprezentacja interesów biznesu w sprawie liberalizacji handlu międzynarodowego

8.1. Dlaczego lobbing w sprawie unijnej polityki handlowej?

8.2. Główni aktorzy i ich strategie reprezentacji interesów

8.3. Strategie reprezentacji interesów organizacji biznesu - starcie europejskich producentów i importerów

8.4. Specyfika i reguły lobbingu na rzecz protekcjonizmu versus liberalizacji w handlu międzynarodowym

 

Zakończenie

Bibliografia

Opis

Wydanie: I
Rok wydania: 2016
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza
Oprawa: twarda
Format: B5
Liczba stron: 227

Wstęp

Wraz z rozwojem Unii Europejskiej i pogłębianiem się procesu integracji europejskiej krajowa polityka publiczna w coraz większym stopniu podlega europeizacji. Również środowiska biznesu, które do niedawna jeszcze odgrywały istotną rolę w formułowaniu tej polityki na szczeblu krajowym, obecnie, chcąc nadal wpływać na proces stanowienia prawa gospodarczego, muszą adaptować swoje strategie reprezentacji interesów do szybko zmieniających się warunków otoczenia zewnętrznego i podejmować działalność lobbingową na forum Unii Europejskiej. W państwach Europy Zachodniej proces adaptacji tych strategii trwa od lat 90., w nowych państwach Unii organizacje biznesu i inni aktorzy sceny politycznej przechodzą od 2004 roku przyspieszoną transformację dostosowywania swojej działalności do nowych wymagań europejskiego systemu zapośredniczania interesów.

Celem omawianych w książce badań jest analiza strategii reprezentacji interesów stosowanych przez krajowe i europejskie organizacje biznesu oraz proces ich dostosowywania do wymogów unijnego systemu zarządzania wielopoziomowego oraz zmian politycznych, instytucjonalnych i gospodarczych zachodzących w Unii.

W badaniach przyjęto założenie, że organizacje biznesu zarówno na szczeblu UE, jak i w państwach członkowskich odgrywają istotną rolę w procesie kształtowania polityki gospodarczej i adaptują swoje strategie lobbingowe do zmieniającego się kontekstu. Dotychczas wypracowane w kraju zestawy metod i narzędzi lobbingu są dostosowywane do wymagań na poziomie Unii. Co więcej, nawet tam ze względu na zmiany instytucjonalne i kompetencyjne organizacje muszą często modyfikować swoje działania, aby sprostać rosnącej konkurencji wśród licznych interesariuszy. Wraz z wejściem w życie postanowień Traktatu z Lizbony, wprowadzeniem reform strukturalnych i nowych metod zarządzania, realizacją przez Komisję Europejską polityki otwartości, przejrzystości i inkluzyjności pojawiły się nowe możliwości, a także wyzwania dla grup interesu w zakresie dostępu do unijnego procesu stanowienia prawa. Można założyć, że część organizacji biznesu dostrzega te możliwości i je wykorzystuje, a część, mimo ich zauważania, z nich nie korzysta. Niniejsza analiza zmierza do wyjaśnienia, jak poszczególne organizacje biznesu reprezentują swoje interesy na szczeblu krajowym i wobec instytucji UE, jak modyfikują swoje strategie lobbingowe, jak przebiega proces ich europeizacji.

Europeizacja jest tutaj definiowana jako adaptacja krajowych organizacji biznesu do specyfiki unijnego systemu agregacji interesów grupowych w trzech wymiarach: organizacyjnym, strategii działań lobbingowych oraz postrzegania spraw europejskich. W analizie przyjęto perspektywę neoinstytucjonalną, stosując szerokie rozumienie pojęcia instytucji, włączając w to zarówno struktury organizacyjne, jak też formalne i nieformalne procedury, reguły, normy i zwyczaje. Uwaga skoncentrowana jest głównie na aktorach: organizacjach, instytucjach, interesariuszach, a także na zasadach i regułach rządzących ich zachowaniem. Zastosowanie znalazła tu przede wszystkim koncepcja "logiki wpływu" i "logiki członkostwa" rozwinięta przez Ph.C. Schmittera i W. Streecka , która pozwala na wyjaśnienie reguł i procesów zachodzących w organizacji i strategiach działania interesariuszy, którzy, chcąc skutecznie reprezentować interesy, muszą dostosowywać swoje działania do zmieniającego się kontekstu, a jednocześnie odpowiadać adekwatnie na potrzeby swoich członków. Wykorzystywana jest także teoria dostępu i wymiany zasobów P. Bouwena, umożliwiająca wyjaśnienie złożonych relacji wymiany międzyorganizacyjnej oraz zależności od zasobów oferowanych przez instytucje publiczne i podmioty prywatne . W mniejszym stopniu analiza sięga do koncepcji zależności od ścieżki (path dependency), która pozwala na prześledzenie, jak powstają i kształtują się instytucje i procesy pod względem różnych uwarunkowań, w tym w modelu zarządzania wielopoziomowego UE.

Systemy reprezentacji interesów w państwach europejskich różnią się dość istotnie. Dominujący w Europie model neokorporacjonizmu występuje w wielu wariantach, tradycje etatystyczne są silnie zakorzenione we Francji, model pluralistyczny występuje natomiast w Wielkiej Brytanii. W większości nowych państw Unii występuje połączenie cech obu modeli, stąd tak trudno jednoznacznie określić, jaki charakter posiadają tamtejsze systemy. Grupy interesu i inni aktorzy wypracowali strategie mniej lub bardziej skutecznej reprezentacji interesów w swoich państwach. Przyspieszony proces europeizacji polityki publicznej zmusza ich do zaadaptowania tychże strategii do uwarunkowań europejskiej areny lobbingu. Wymagania dla strategii na poziomie krajowym różnią się zasadniczo od tych na poziomie Unii. Struktura instytucjonalna i decyzyjna UE jest bardziej złożona od krajowych modeli instytucji politycznych i administracyjnych. Charakteryzuje się wielopoziomowością, sieciowością w zarządzaniu, mniejszą przejrzystością i niejednoznacznym podziałem władz. Jednocześnie ukształtował się model współpracy sieciowej włączającej wielu aktorów: instytucje unijne i krajowe, podmioty publiczne i prywatne, rozwijający kulturę negocjacji i konsultacji, licznych komitetów, grup, sieci i platform. Te uwarunkowania różnią się zasadniczo od systemów instytucjonalnych i legislacyjnych w poszczególnych państwach europejskich. Wypracowane przez interesariuszy strategie reprezentacji interesów wobec instytucji krajowych okazują się często nieadekwatne do uwarunkowań na poziomie UE. Dlatego organizacje jeśli chcą skutecznie wpływać na decyzje podejmowane w unijnych instytucjach, muszą dostosować je do nowego kontekstu.

Strategie reprezentacji interesów danych aktorów publicznych, ich charakter, złożoność i skuteczność warunkowane są przez wiele czynników, zarówno tych wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Czynniki endogenne w przypadku stowarzyszeń dotyczą ich struktur organizacyjnych, hierarchii władzy, procedur decyzyjnych i modelu zarządzania, liczby członków i ich kategorii, poziomu reprezentatywności, zasobów organizacyjnych, informacyjnych i finansowych, otwartości na współpracę z innymi, elastyczności w dostosowywaniu się do zmieniającego się otoczenia, innowacyjności itp. Nie mniej istotne są uwarunkowania egzogenne wynikające z charakteru i zmienności otoczenia zewnętrznego, np. struktura instytucjonalna ośrodków władzy krajowej i ponadnarodowej, ich otwartość/zamknięcie na relacje z interesariuszami, typ kultury politycznej, charakter systemu zapośredniczenia interesów, poziom konkurencyjności i rywalizacji ze strony innych podmiotów, normy i reguły rządzące areną reprezentacji interesów etc. W badaniach nad strategiami reprezentacji interesów organizacji biznesu należy brać pod uwagę większość tych uwarunkowań, chociaż ich analiza nastręcza liczne trudności i nie pozwala na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków.

W prezentowanych badaniach przyjęto szerokie rozumienie lobbingu, a mianowicie lobbingiem określa się każde działanie prawnie dozwolone, którego celem jest dążenie do wywierania wpływu na procesy decyzyjne i formułowanie polityki przez instytucje publiczne . Należy pamiętać także o tym, że lobbing jest niezwykle trudnym obiektem badań, gdyż w wielu krajach jest on traktowany jako działalność nie do końca spełniająca akceptowalne standardy etyczne. Większość badań na temat lobbingu wykorzystuje dane publicznie dostępne, które nie ukazują w całości obrazu tego rodzaju aktywności. Niezwykle trudno jest pozyskać dane o działaniach niejawnych, o których ich autorzy mówią niechętnie.

Przestawiono tutaj zróżnicowane podejścia do badań lobbingu organizacji biznesu. Z jednej strony można je analizować przy zastosowaniu badań sondażowych, które umożliwiają naszkicowanie ogólnego obrazu danego zjawiska w dość dużej populacji wybranej kategorii interesariuszy, a także dokonanie porównań międzynarodowych. Z drugiej strony włączono także inne kwestie, które mają wzbogacić wizerunek wielości strategii reprezentacji interesów organizacji biznesu w ich złożonym otoczeniu zewnętrznym. Badaniem objęto także izby gospodarcze oraz wskazano na istotną rolę, jaką pełnią w kreowaniu polityki krajowej i unijnej. Przedstawiono także problem powszechności stosowania przez środowiska biznesu metod lobbingu bezpośredniego w relacjach z instytucjami decyzyjnymi, szczególnie na szczeblu Unii. Przeprowadzono także analizy dwóch przypadków: procesu uchwalania tzw. unijnej dyrektywy tytoniowej oraz liberalizacji handlu międzynarodowego i jej konsekwencji dla branży tekstylnoodzieżowej w UE. Pozwoliło to na rekonstrukcję specyfiki i odmienności strategii reprezentacji interesów europejskich oraz krajowych organizacji biznesu.

W niniejszym opracowaniu przedstawiono wyniki sondażowych badań porównawczych dotyczących tego, jak organizacje biznesu adaptują swoje krajowe strategie reprezentacji interesów do wymagań europejskiej sceny lobbingowej w wymiarze organizacyjnym, stosowanych narzędzi, wzorów relacji z ośrodkami decyzyjnymi i innymi aktorami publicznymi, otwarciem na współpracę i kontakty z otoczeniem zewnętrznym itp. Badania te były prowadzone w ramach projektu "EUROLOB II" realizowanego przez Uniwersytet w Mannheim w Niemczech w kilku państwach: Niemczech, Francji, Wielkiej Brytanii, Polsce oraz na szczeblu Unii Europejskiej. Były to badania sondażowe krajowych i europejskich organizacji biznesu oraz europejskich organizacji pozarządowych i wybranych dużych przedsiębiorstw. Jest to w pewnym stopniu powtórzenie i kontynuacja wcześniejszego badania "EUROLOB I", które było realizowane w 1999 roku (ale bez udziału Polski).

Unikalny charakter tego projektu polega na tym, że są to jedyne ilościowe badania porównawcze organizacji biznesu i ich strategii reprezentacji interesów w Europie. Do tej pory nie przeprowadzono żadnych badań ilościowych tego typu stowarzyszeń, nie porównywano ani kondycji samych ugrupowań, ani ich metod i narzędzi lobbingu. Nie zajmowano się też analizą ilościową ewolucji strategii lobbingowych, uwzględniając zmieniające się uwarunkowania otoczenia zewnętrznego organizacji, w tym dotyczące przemian struktury instytucjonalnej UE. Dlatego analiza porównawcza stowarzyszeń krajowych i europejskich na podstawie badań ilościowych jest przedsięwzięciem nowatorskim i oryginalnym, umożliwiającym wyodrębnienie podobieństw oraz różnic w profilach samych organizacji i ich strategiach reprezentacji interesów. Można bowiem oczekiwać, że występują istotne różnice w funkcjonowaniu i reprezentacji podmiotów krajowych i europejskich, biznesowych i społecznych, tych z Europy Zachodniej i z nowych państw członkowskich Unii, które wynikają z odmiennych tradycji oraz uwarunkowań politycznych, społecznych i ekonomicznych. Włączenie do projektu stowarzyszeń z Polski miało na celu rozszerzenie analizy porównawczej o interesariuszy z nowych państw Unii, reprezentujących prawdopodobnie inne wzory działań kolektywnych i strategii lobbingowych. Uwzględniono także europejskie organizacje pozarządowe reprezentujące interesy społeczne, aby przetestować hipotezy o zróżnicowaniu i odmienności strategii lobbingowych NGOs i organizacji biznesu.

W badaniach "EUROLOB II" przyjęto założenie, że na strategie lobbingowe organizacji biznesu mają wpływ zarówno "logika wpływu", jak i "logika członkostwa" będące immanentną cechą tego typu ugrupowań. Z jednej strony organizacje biznesu, kierując się "logiką wpływu", dostosowują swoje strategie do zmieniających się uwarunkowań na szczeblu UE, w tym reform instytucjonalnych, upolitycznienia procesu stanowienia prawa, rosnącej konkurencji między interesariuszami oraz rozszerzenia Unii o nowych członków. Z drugiej strony "logika członkostwa" wskazuje na uzależnienie stowarzyszeń od zasobów oferowanych przez ich członków, w tym środków finansowych, reprezentatywności, wsparcia eksperckiego. Badania zmierzają do wyjaśnienia, w jakim stopniu te dwie logiki przenikają się i jaki mają wpływ na strategie reprezentacji interesów. Co więcej, badania mają na celu nie tylko dokonanie analizy porównawczej stowarzyszeń z różnych państw europejskich, ale także zbadanie tego, czy i w jakim zakresie strategie te zmieniły się w ciągu ostatnich kilkunastu lat .

W badaniach sondażowych wykorzystano technikę ankiety internetowej i ankiety pocztowej, wspomagane wywiadem telefonicznym oraz internetowym (CAWI). Kwestionariusz składał się z 25 pytań zamkniętych i otwartych dotyczących trzech głównych tematów: charakterystyki organizacji, strategii reprezentacji interesów wobec instytucji UE oraz wobec organów krajowych (metod, narzędzi, form współpracy) oraz zmieniającego się otoczenia zewnętrznego (tj. przemian struktury instytucjonalnej UE, rosnącej lub nie konkurencji ze strony innych interesariuszy, wzorów współpracy). Aby badania były bardziej wnikliwe i szczegółowe, zostały uzupełnione przez wywiady ustruktury zowane z przedstawicielami organizacji biznesu. To pozwoliło na stworzenie pełniejszego obrazu ich działalności i form reprezentacji interesów.

Do próby celowej zakwalifikowano wszystkie stowarzyszenia reprezentujące interesy ekonomiczne przedsiębiorstw w danym kraju. Są to ugrupowania zarówno branżowe, jak i ponadsektorowe (pracodawców). W tej próbie nie znalazły się izby gospodarcze, w tym przemysłowohandlowe i regionalne, z uwagi na odmienność ich statusu prawnego w Niemczech i Francji oraz związanych z nim specyficznych funkcji. Badaniem nie objęto też stowarzyszeń zawodowych czy regionalnych, ponieważ nie mają charakteru organizacji biznesu. Badania sondażowe objęły niemal 600 organizacji biznesu: w Wielkiej Brytanii (104 stowarzyszenia), Francji (55 ugrupowań), w Niemczech (204), Polsce (56), a także 101 europejskich organizacji biznesu i 28 europejskich stowarzyszeń społecznych. Dodatkowo włączono także 39 przedsiębiorstw z różnych państw, jednak ich dane nie były uwzględniane we większości analiz. W niektórych przypadkach, głównie w celu prześledzenia zmiany procesów wykorzystywane były wyniki badań z pierwszego projektu "EUROLOB I" realizowanego w 1999 roku w Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech oraz na szczeblu UE. Przebadano wówczas za pomocą niemal identycznego kwestionariusza ponad 800 organizacji .

W prezentowanym opracowaniu znalazły się też omówienia problematyki organizacji biznesu dokonane z innej perspektywy. Na podstawie materiałów zastanych, tj. raportów na temat działalności organizacji, oficjalnych dokumentów unijnych, informacji dostępnych w Internecie, doniesień prasowych i innych, a także danych z bezpośrednich wywiadów pogłębionych, przeprowadzono analizę jakościową strategii reprezentacji interesów organizacji biznesu i ich przemian adaptacyjnych do zmieniającego się otoczenia zewnętrznego. Analiza jakościowa uzupełniona przez ustrukturyzowane wywiady pogłębione pozwoliła na wnikliwsze prześledzenie najważniejszych elementów takich strategii oraz tego, jak organizacje dostosowują je do nowych wymagań na poziomie Unii.

Na książkę składa się osiem rozdziałów, w których zawarte są analizy problemów dotyczących szeroko rozumianej reprezentacji interesów organizacji biznesu w Unii Europejskiej oraz w Polsce. Układ poszczególnych rozdziałów wynika z zamysłu zaprezentowania wielości i złożoności uwarunkowań strategii lobbingowych różnych typów stowarzyszeń biznesu w Europie. Omawiane są w nich wyniki badań ilościowych i jakościowych, analizy przypadków ilustrujące wielorakość stosowanych przez organizacje strategii, a także zróżnicowane i skomplikowane konteksty polityczne oraz społeczne.

Pierwsze trzy rozdziały prezentują wyniki porównawczych badań ilościowych zrealizowanych w ramach projektu "EUROLOB II". Pierwszy z nich przedstawia analizę roli i znaczenia organizacji biznesu w formułowaniu unijnej polityki publicznej, charakterystykę tych organizacji, posiadane przez nie zasoby i wysoko cenione dobra, a także główne funkcje i zadania, które wykonują. W rozdziale drugim zawarta jest analiza ich strategii reprezentacji interesów w UE oraz możliwości adaptacyjne względem zmieniających się uwarunkowań europejskiej areny politycznej. Rozdział trzeci natomiast prezentuje omówienie polskich organizacji biznesu i ich działań lobbingowych stosowanych wobec instytucji krajowych oraz na szczeblu UE.

W rozdziale czwartym przedstawiono omówienie najczęściej stosowanej metody lobbingu bezpośredniego, czyli kontaktów bezpośrednich między interesariuszami a przedstawicielami Komisji Europejskiej. Autorka przyjmuje założenie, że relacje face to face są jednym z głównych instrumentów w strategiach reprezentacji interesów organizacji biznesu i ich członków, czyli przedsiębiorstw. Dzięki nowym regulacjom prawnym dotyczącym realizacji zasady przejrzystości w pracach Komisji Europejskiej dane na temat kontaktów bezpośrednich są jawne i dostępne. Ich analiza pozwala na wniknięcie w tajniki takich bezpośrednich relacji oraz ukazanie natłoku (over supply) interesariuszy i sieci powiązań. Szczególna uwaga poświęcona została relacjom bezpośrednim w formułowaniu unijnej polityki klimatycznej i energetycznej.

Kolejne dwa rozdziały przedstawiają analizę izb gospodarczych w UE i w Polsce oraz ich znaczenie jako organizacji biznesu. Ponieważ badania "EUROLOB II" nie obejmowały izb gospodarczych ze względu na ich specjalny uprzywilejowany status w wielu krajach europejskich, toteż w tej książce nie mogło zabraknąć omówienia tego typu organizacji oraz ukazania ich roli jako grup interesu. Szczególna uwaga została poświęcona polskim izbom gospodarczym i procesowi ich instytucjonalizacji.

Badania ilościowe mają wiele zalet i dzięki nim można zidentyfikować pewne trendy czy ogólne zjawiska. Natomiast niemożliwe jest wniknięcie w meandry procesów społecznych bez analizy konkretnych przypadków pokazujących złożoność i wielość czynników oraz zmiennych. Dlatego też dwa rozdziały zostały poświęcone analizie wybranych case studies. Rozdział siódmy prezentuje obszerne i szczegółowe omówienie procesu nowelizacji tzw. dyrektywy tytoniowej, w sprawie której doszło do niezwykle ofensywnych działań lobbingowych europejskiego biznesu, a także do starcia się trzech skonfliktowanych stron: branży tytoniowej w Europie, państw członkowskich Unii oraz interesów społecznych. Przypadek ten ilustruje, jak skomplikowany może być proces uchwalania przez unijne instytucje regulacji prawnych, jak zróżnicowane i odmienne wyłaniają się interesy i strony konfliktu, jak poszczególne państwa tworzą sojusze z branżą tytoniową, jak mobilizują się organizacje biznesu i stowarzyszenia społeczne, wreszcie jakie strategie lobbingowe realizują poszczególne grupy interesu. Jest to przypadek o tyle szczególny, o ile niektóre podmioty branży tytoniowej zastosowały niezwykle agresywne instrumenty lobbingu, co w warunkach dominującej w Brukseli kultury konsensusu i dyplomatycznych negocjacji jest raczej rzadkością. Co więcej, doszło do zbieżności, a w niektórych przypadkach zrównania interesów branżowych z interesami niektórych państw, co może być interpretowane jako konsekwencje skutecznych działań lobbingowych środowisk biznesowych albo też powielanie krajowych wzorców neokorporatyzmu w zapośredniczeniu interesów grupowych. Interesujące jest także przyjrzenie się strategiom argumentacyjnym poszczególnych stron konfliktu oraz temu, jak bardzo mogą być one wyrafinowane i osobliwe.

W rozdziale ósmym zaprezentowano analizę strategii reprezentacji interesów europejskich, międzynarodowych i krajowych organizacji biznesu w sprawie liberalizacji handlu międzynarodowego, a konkretnie zniesienia ograniczeń w wymianie handlowej towarów tekstylnoodzieżowych między Unią Europejską a Chinami. Przypadek ten ilustruje, jak dalekosiężne konsekwencje mają międzynarodowe porozumienia handlowe w wybranych sektorach gospodarki, jak aktywizują się i podejmują działania kolektywne różne zainteresowane strony i jak odmienne mogą być interesy oraz strategie reprezentacji podmiotów, zarówno tych działających na rzecz liberalizacji handlu, jak i tych będących orędownikami stosowania instrumentów protekcjonistycznych. Wyodrębniona została specyfika kampanii lobbingowych organizacji zrzeszających importerów w tym sektorze oraz stowarzyszeń reprezentujących producentów.

Całość publikacji wieńczy zakończenie podsumowujące główne problemy związane z reprezentacją interesów organizacji biznesu w Unii Europejskiej oraz wskazujące na dalsze wyzwania i wątpliwości w badaniach na temat lobbingu europejskiego. Szczególne podziękowania i słowa uznania należą się prof. Beate KohlerKoch z Universitat Mannheim w Niemczech, która nie tylko umożliwiła udział autorki w badaniach "EUROLOB II", ale też nieustannie inspirowała i zachęcała do wnikliwości w dociekaniach na temat organizacji biznesu oraz ich działalności lobbingowej. Podziękowania kieruję także do prof. dr hab. Krzysztofa Jasieckiego z IFiS PAN, którego sugestie i podpowiedzi wspomogły proces badawczy oraz przygotowanie ostatecznej wersji książki.

Spis treści

Wprowadzenie

 

Rozdział 1. Organizacje biznesu w Unii Europejskiej, ich zasoby i funkcje

1.1. Specyficzne cechy organizacji biznesu w Unii Europejskiej

1.2. Zasoby organizacji: reprezentatywność i legitymizacja

1.3 .Zasoby finansowe organizacji i wiedza ekspercka

1.4. Funkcje pełnione przez organizacje biznesu i stowarzyszenia społeczne

 

Rozdział 2. Strategie reprezentacji interesów organizacji biznesu w Unii Europejskiej

2.1. Nowe uwarunkowania zewnętrzne jako wyzwanie i szansa dla reprezentacji interesów

2.2. Relacje organizacji z instytucjami Unii Europejskiej i ich znaczenie

2.3. Kontakty organizacji z instytucjami krajowymi i ich użyteczność

2.4. Adaptacja strategii reprezentacji interesów organizacji biznesu do zmieniającego się kontekstu

 

Rozdział 3. Polskie organizacje biznesu i proces ich europeizacji

3.1. Kim są polskie organizacje biznesu?

3.2. Relacje organizacji z instytucjami krajowymi

3.3. Strategie reprezentacji interesów na szczeblu Unii Europejskiej

3.4. Otwartość polskich organizacji biznesu na współpracę z innymi interesariuszami w Polsce i w Unii Europejskiej

 

Rozdział 4. Relacje bezpośrednie z Komisją Europejską jako dominująca forma reprezentacji interesów

4.1. Kontakty bezpośrednie interesariuszy z decydentami jako złożone relacje społeczne

4.2. Lobbing bezpośredni wobec Komisji Europejskiej

4.3. Strategie organizacji biznesu i przedsiębiorstw w relacjach z Komisją Europejską

4.4. Organizacje pozarządowe i ich strategie wobec Komisji Europejskiej

4.5. Polityka klimatyczna i energetyczna Unii Europejskiej - główna arena lobbingu bezpośredniego

 

Rozdział 5. Izby gospodarcze jako reprezentanci interesów przedsiębiorców

5.1. Modele funkcjonowania izb gospodarczych w Europie

5.2. Eurochambres jako istotny aktor na europejskiej arenie


Rozdział 6. Polskie izby gospodarcze w procesie instytucjonalizacji

6.1. Izby gospodarcze w Polsce - silny czy słaby reprezentant interesów małych i średnich przedsiębiorstw?

6.2. Specyfika polskiego modelu funkcjonowania izb

6.3. Polskie izby gospodarcze w poszukiwaniu swojej tożsamości

6.4. Czy zmiana modelu izb w Polsce jest możliwa?

 

Rozdział 7. Strategie reprezentacji interesów biznesu w procesie uchwalania nowej dyrektywy tytoniowej

7.1. Dlaczego nowa dyrektywa tytoniowa stała się celem ofensywnego lobbingu europejskiego biznesu?

7.2. Kluczowi interesariusze w procesie uchwalania dyrektywy tytoniowej

7.3. Strategia lobbingowa koncernu Philip Morris International w sprawie nowelizacji dyrektywy tytoniowej

7.4. Lobbing koalicji organizacji branży tytoniowej w sprawie nowelizacji dyrektywy tytoniowej

7.5. Przebieg procesu politycznego - najważniejsze etapy i momenty przełomowe, konflikty i podziały polityczne oraz narodowe

7.6. Podziały polityczne i narodowe w instytucjach Unii Europejskiej w procesie uchwalania dyrektywy tytoniowej.

7.7. Stanowisko Polski w sprawie dyrektywy tytoniowej - obrona interesów Polski czy koncernów tytoniowych?

 

Rozdział 8. Reprezentacja interesów biznesu w sprawie liberalizacji handlu międzynarodowego

8.1. Dlaczego lobbing w sprawie unijnej polityki handlowej?

8.2. Główni aktorzy i ich strategie reprezentacji interesów

8.3. Strategie reprezentacji interesów organizacji biznesu - starcie europejskich producentów i importerów

8.4. Specyfika i reguły lobbingu na rzecz protekcjonizmu versus liberalizacji w handlu międzynarodowym

 

Zakończenie

Bibliografia

Opinie

Twoja ocena:
Wydanie: I
Rok wydania: 2016
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza
Oprawa: twarda
Format: B5
Liczba stron: 227

Wraz z rozwojem Unii Europejskiej i pogłębianiem się procesu integracji europejskiej krajowa polityka publiczna w coraz większym stopniu podlega europeizacji. Również środowiska biznesu, które do niedawna jeszcze odgrywały istotną rolę w formułowaniu tej polityki na szczeblu krajowym, obecnie, chcąc nadal wpływać na proces stanowienia prawa gospodarczego, muszą adaptować swoje strategie reprezentacji interesów do szybko zmieniających się warunków otoczenia zewnętrznego i podejmować działalność lobbingową na forum Unii Europejskiej. W państwach Europy Zachodniej proces adaptacji tych strategii trwa od lat 90., w nowych państwach Unii organizacje biznesu i inni aktorzy sceny politycznej przechodzą od 2004 roku przyspieszoną transformację dostosowywania swojej działalności do nowych wymagań europejskiego systemu zapośredniczania interesów.

Celem omawianych w książce badań jest analiza strategii reprezentacji interesów stosowanych przez krajowe i europejskie organizacje biznesu oraz proces ich dostosowywania do wymogów unijnego systemu zarządzania wielopoziomowego oraz zmian politycznych, instytucjonalnych i gospodarczych zachodzących w Unii.

W badaniach przyjęto założenie, że organizacje biznesu zarówno na szczeblu UE, jak i w państwach członkowskich odgrywają istotną rolę w procesie kształtowania polityki gospodarczej i adaptują swoje strategie lobbingowe do zmieniającego się kontekstu. Dotychczas wypracowane w kraju zestawy metod i narzędzi lobbingu są dostosowywane do wymagań na poziomie Unii. Co więcej, nawet tam ze względu na zmiany instytucjonalne i kompetencyjne organizacje muszą często modyfikować swoje działania, aby sprostać rosnącej konkurencji wśród licznych interesariuszy. Wraz z wejściem w życie postanowień Traktatu z Lizbony, wprowadzeniem reform strukturalnych i nowych metod zarządzania, realizacją przez Komisję Europejską polityki otwartości, przejrzystości i inkluzyjności pojawiły się nowe możliwości, a także wyzwania dla grup interesu w zakresie dostępu do unijnego procesu stanowienia prawa. Można założyć, że część organizacji biznesu dostrzega te możliwości i je wykorzystuje, a część, mimo ich zauważania, z nich nie korzysta. Niniejsza analiza zmierza do wyjaśnienia, jak poszczególne organizacje biznesu reprezentują swoje interesy na szczeblu krajowym i wobec instytucji UE, jak modyfikują swoje strategie lobbingowe, jak przebiega proces ich europeizacji.

Europeizacja jest tutaj definiowana jako adaptacja krajowych organizacji biznesu do specyfiki unijnego systemu agregacji interesów grupowych w trzech wymiarach: organizacyjnym, strategii działań lobbingowych oraz postrzegania spraw europejskich. W analizie przyjęto perspektywę neoinstytucjonalną, stosując szerokie rozumienie pojęcia instytucji, włączając w to zarówno struktury organizacyjne, jak też formalne i nieformalne procedury, reguły, normy i zwyczaje. Uwaga skoncentrowana jest głównie na aktorach: organizacjach, instytucjach, interesariuszach, a także na zasadach i regułach rządzących ich zachowaniem. Zastosowanie znalazła tu przede wszystkim koncepcja "logiki wpływu" i "logiki członkostwa" rozwinięta przez Ph.C. Schmittera i W. Streecka , która pozwala na wyjaśnienie reguł i procesów zachodzących w organizacji i strategiach działania interesariuszy, którzy, chcąc skutecznie reprezentować interesy, muszą dostosowywać swoje działania do zmieniającego się kontekstu, a jednocześnie odpowiadać adekwatnie na potrzeby swoich członków. Wykorzystywana jest także teoria dostępu i wymiany zasobów P. Bouwena, umożliwiająca wyjaśnienie złożonych relacji wymiany międzyorganizacyjnej oraz zależności od zasobów oferowanych przez instytucje publiczne i podmioty prywatne . W mniejszym stopniu analiza sięga do koncepcji zależności od ścieżki (path dependency), która pozwala na prześledzenie, jak powstają i kształtują się instytucje i procesy pod względem różnych uwarunkowań, w tym w modelu zarządzania wielopoziomowego UE.

Systemy reprezentacji interesów w państwach europejskich różnią się dość istotnie. Dominujący w Europie model neokorporacjonizmu występuje w wielu wariantach, tradycje etatystyczne są silnie zakorzenione we Francji, model pluralistyczny występuje natomiast w Wielkiej Brytanii. W większości nowych państw Unii występuje połączenie cech obu modeli, stąd tak trudno jednoznacznie określić, jaki charakter posiadają tamtejsze systemy. Grupy interesu i inni aktorzy wypracowali strategie mniej lub bardziej skutecznej reprezentacji interesów w swoich państwach. Przyspieszony proces europeizacji polityki publicznej zmusza ich do zaadaptowania tychże strategii do uwarunkowań europejskiej areny lobbingu. Wymagania dla strategii na poziomie krajowym różnią się zasadniczo od tych na poziomie Unii. Struktura instytucjonalna i decyzyjna UE jest bardziej złożona od krajowych modeli instytucji politycznych i administracyjnych. Charakteryzuje się wielopoziomowością, sieciowością w zarządzaniu, mniejszą przejrzystością i niejednoznacznym podziałem władz. Jednocześnie ukształtował się model współpracy sieciowej włączającej wielu aktorów: instytucje unijne i krajowe, podmioty publiczne i prywatne, rozwijający kulturę negocjacji i konsultacji, licznych komitetów, grup, sieci i platform. Te uwarunkowania różnią się zasadniczo od systemów instytucjonalnych i legislacyjnych w poszczególnych państwach europejskich. Wypracowane przez interesariuszy strategie reprezentacji interesów wobec instytucji krajowych okazują się często nieadekwatne do uwarunkowań na poziomie UE. Dlatego organizacje jeśli chcą skutecznie wpływać na decyzje podejmowane w unijnych instytucjach, muszą dostosować je do nowego kontekstu.

Strategie reprezentacji interesów danych aktorów publicznych, ich charakter, złożoność i skuteczność warunkowane są przez wiele czynników, zarówno tych wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Czynniki endogenne w przypadku stowarzyszeń dotyczą ich struktur organizacyjnych, hierarchii władzy, procedur decyzyjnych i modelu zarządzania, liczby członków i ich kategorii, poziomu reprezentatywności, zasobów organizacyjnych, informacyjnych i finansowych, otwartości na współpracę z innymi, elastyczności w dostosowywaniu się do zmieniającego się otoczenia, innowacyjności itp. Nie mniej istotne są uwarunkowania egzogenne wynikające z charakteru i zmienności otoczenia zewnętrznego, np. struktura instytucjonalna ośrodków władzy krajowej i ponadnarodowej, ich otwartość/zamknięcie na relacje z interesariuszami, typ kultury politycznej, charakter systemu zapośredniczenia interesów, poziom konkurencyjności i rywalizacji ze strony innych podmiotów, normy i reguły rządzące areną reprezentacji interesów etc. W badaniach nad strategiami reprezentacji interesów organizacji biznesu należy brać pod uwagę większość tych uwarunkowań, chociaż ich analiza nastręcza liczne trudności i nie pozwala na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków.

W prezentowanych badaniach przyjęto szerokie rozumienie lobbingu, a mianowicie lobbingiem określa się każde działanie prawnie dozwolone, którego celem jest dążenie do wywierania wpływu na procesy decyzyjne i formułowanie polityki przez instytucje publiczne . Należy pamiętać także o tym, że lobbing jest niezwykle trudnym obiektem badań, gdyż w wielu krajach jest on traktowany jako działalność nie do końca spełniająca akceptowalne standardy etyczne. Większość badań na temat lobbingu wykorzystuje dane publicznie dostępne, które nie ukazują w całości obrazu tego rodzaju aktywności. Niezwykle trudno jest pozyskać dane o działaniach niejawnych, o których ich autorzy mówią niechętnie.

Przestawiono tutaj zróżnicowane podejścia do badań lobbingu organizacji biznesu. Z jednej strony można je analizować przy zastosowaniu badań sondażowych, które umożliwiają naszkicowanie ogólnego obrazu danego zjawiska w dość dużej populacji wybranej kategorii interesariuszy, a także dokonanie porównań międzynarodowych. Z drugiej strony włączono także inne kwestie, które mają wzbogacić wizerunek wielości strategii reprezentacji interesów organizacji biznesu w ich złożonym otoczeniu zewnętrznym. Badaniem objęto także izby gospodarcze oraz wskazano na istotną rolę, jaką pełnią w kreowaniu polityki krajowej i unijnej. Przedstawiono także problem powszechności stosowania przez środowiska biznesu metod lobbingu bezpośredniego w relacjach z instytucjami decyzyjnymi, szczególnie na szczeblu Unii. Przeprowadzono także analizy dwóch przypadków: procesu uchwalania tzw. unijnej dyrektywy tytoniowej oraz liberalizacji handlu międzynarodowego i jej konsekwencji dla branży tekstylnoodzieżowej w UE. Pozwoliło to na rekonstrukcję specyfiki i odmienności strategii reprezentacji interesów europejskich oraz krajowych organizacji biznesu.

W niniejszym opracowaniu przedstawiono wyniki sondażowych badań porównawczych dotyczących tego, jak organizacje biznesu adaptują swoje krajowe strategie reprezentacji interesów do wymagań europejskiej sceny lobbingowej w wymiarze organizacyjnym, stosowanych narzędzi, wzorów relacji z ośrodkami decyzyjnymi i innymi aktorami publicznymi, otwarciem na współpracę i kontakty z otoczeniem zewnętrznym itp. Badania te były prowadzone w ramach projektu "EUROLOB II" realizowanego przez Uniwersytet w Mannheim w Niemczech w kilku państwach: Niemczech, Francji, Wielkiej Brytanii, Polsce oraz na szczeblu Unii Europejskiej. Były to badania sondażowe krajowych i europejskich organizacji biznesu oraz europejskich organizacji pozarządowych i wybranych dużych przedsiębiorstw. Jest to w pewnym stopniu powtórzenie i kontynuacja wcześniejszego badania "EUROLOB I", które było realizowane w 1999 roku (ale bez udziału Polski).

Unikalny charakter tego projektu polega na tym, że są to jedyne ilościowe badania porównawcze organizacji biznesu i ich strategii reprezentacji interesów w Europie. Do tej pory nie przeprowadzono żadnych badań ilościowych tego typu stowarzyszeń, nie porównywano ani kondycji samych ugrupowań, ani ich metod i narzędzi lobbingu. Nie zajmowano się też analizą ilościową ewolucji strategii lobbingowych, uwzględniając zmieniające się uwarunkowania otoczenia zewnętrznego organizacji, w tym dotyczące przemian struktury instytucjonalnej UE. Dlatego analiza porównawcza stowarzyszeń krajowych i europejskich na podstawie badań ilościowych jest przedsięwzięciem nowatorskim i oryginalnym, umożliwiającym wyodrębnienie podobieństw oraz różnic w profilach samych organizacji i ich strategiach reprezentacji interesów. Można bowiem oczekiwać, że występują istotne różnice w funkcjonowaniu i reprezentacji podmiotów krajowych i europejskich, biznesowych i społecznych, tych z Europy Zachodniej i z nowych państw członkowskich Unii, które wynikają z odmiennych tradycji oraz uwarunkowań politycznych, społecznych i ekonomicznych. Włączenie do projektu stowarzyszeń z Polski miało na celu rozszerzenie analizy porównawczej o interesariuszy z nowych państw Unii, reprezentujących prawdopodobnie inne wzory działań kolektywnych i strategii lobbingowych. Uwzględniono także europejskie organizacje pozarządowe reprezentujące interesy społeczne, aby przetestować hipotezy o zróżnicowaniu i odmienności strategii lobbingowych NGOs i organizacji biznesu.

W badaniach "EUROLOB II" przyjęto założenie, że na strategie lobbingowe organizacji biznesu mają wpływ zarówno "logika wpływu", jak i "logika członkostwa" będące immanentną cechą tego typu ugrupowań. Z jednej strony organizacje biznesu, kierując się "logiką wpływu", dostosowują swoje strategie do zmieniających się uwarunkowań na szczeblu UE, w tym reform instytucjonalnych, upolitycznienia procesu stanowienia prawa, rosnącej konkurencji między interesariuszami oraz rozszerzenia Unii o nowych członków. Z drugiej strony "logika członkostwa" wskazuje na uzależnienie stowarzyszeń od zasobów oferowanych przez ich członków, w tym środków finansowych, reprezentatywności, wsparcia eksperckiego. Badania zmierzają do wyjaśnienia, w jakim stopniu te dwie logiki przenikają się i jaki mają wpływ na strategie reprezentacji interesów. Co więcej, badania mają na celu nie tylko dokonanie analizy porównawczej stowarzyszeń z różnych państw europejskich, ale także zbadanie tego, czy i w jakim zakresie strategie te zmieniły się w ciągu ostatnich kilkunastu lat .

W badaniach sondażowych wykorzystano technikę ankiety internetowej i ankiety pocztowej, wspomagane wywiadem telefonicznym oraz internetowym (CAWI). Kwestionariusz składał się z 25 pytań zamkniętych i otwartych dotyczących trzech głównych tematów: charakterystyki organizacji, strategii reprezentacji interesów wobec instytucji UE oraz wobec organów krajowych (metod, narzędzi, form współpracy) oraz zmieniającego się otoczenia zewnętrznego (tj. przemian struktury instytucjonalnej UE, rosnącej lub nie konkurencji ze strony innych interesariuszy, wzorów współpracy). Aby badania były bardziej wnikliwe i szczegółowe, zostały uzupełnione przez wywiady ustruktury zowane z przedstawicielami organizacji biznesu. To pozwoliło na stworzenie pełniejszego obrazu ich działalności i form reprezentacji interesów.

Do próby celowej zakwalifikowano wszystkie stowarzyszenia reprezentujące interesy ekonomiczne przedsiębiorstw w danym kraju. Są to ugrupowania zarówno branżowe, jak i ponadsektorowe (pracodawców). W tej próbie nie znalazły się izby gospodarcze, w tym przemysłowohandlowe i regionalne, z uwagi na odmienność ich statusu prawnego w Niemczech i Francji oraz związanych z nim specyficznych funkcji. Badaniem nie objęto też stowarzyszeń zawodowych czy regionalnych, ponieważ nie mają charakteru organizacji biznesu. Badania sondażowe objęły niemal 600 organizacji biznesu: w Wielkiej Brytanii (104 stowarzyszenia), Francji (55 ugrupowań), w Niemczech (204), Polsce (56), a także 101 europejskich organizacji biznesu i 28 europejskich stowarzyszeń społecznych. Dodatkowo włączono także 39 przedsiębiorstw z różnych państw, jednak ich dane nie były uwzględniane we większości analiz. W niektórych przypadkach, głównie w celu prześledzenia zmiany procesów wykorzystywane były wyniki badań z pierwszego projektu "EUROLOB I" realizowanego w 1999 roku w Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech oraz na szczeblu UE. Przebadano wówczas za pomocą niemal identycznego kwestionariusza ponad 800 organizacji .

W prezentowanym opracowaniu znalazły się też omówienia problematyki organizacji biznesu dokonane z innej perspektywy. Na podstawie materiałów zastanych, tj. raportów na temat działalności organizacji, oficjalnych dokumentów unijnych, informacji dostępnych w Internecie, doniesień prasowych i innych, a także danych z bezpośrednich wywiadów pogłębionych, przeprowadzono analizę jakościową strategii reprezentacji interesów organizacji biznesu i ich przemian adaptacyjnych do zmieniającego się otoczenia zewnętrznego. Analiza jakościowa uzupełniona przez ustrukturyzowane wywiady pogłębione pozwoliła na wnikliwsze prześledzenie najważniejszych elementów takich strategii oraz tego, jak organizacje dostosowują je do nowych wymagań na poziomie Unii.

Na książkę składa się osiem rozdziałów, w których zawarte są analizy problemów dotyczących szeroko rozumianej reprezentacji interesów organizacji biznesu w Unii Europejskiej oraz w Polsce. Układ poszczególnych rozdziałów wynika z zamysłu zaprezentowania wielości i złożoności uwarunkowań strategii lobbingowych różnych typów stowarzyszeń biznesu w Europie. Omawiane są w nich wyniki badań ilościowych i jakościowych, analizy przypadków ilustrujące wielorakość stosowanych przez organizacje strategii, a także zróżnicowane i skomplikowane konteksty polityczne oraz społeczne.

Pierwsze trzy rozdziały prezentują wyniki porównawczych badań ilościowych zrealizowanych w ramach projektu "EUROLOB II". Pierwszy z nich przedstawia analizę roli i znaczenia organizacji biznesu w formułowaniu unijnej polityki publicznej, charakterystykę tych organizacji, posiadane przez nie zasoby i wysoko cenione dobra, a także główne funkcje i zadania, które wykonują. W rozdziale drugim zawarta jest analiza ich strategii reprezentacji interesów w UE oraz możliwości adaptacyjne względem zmieniających się uwarunkowań europejskiej areny politycznej. Rozdział trzeci natomiast prezentuje omówienie polskich organizacji biznesu i ich działań lobbingowych stosowanych wobec instytucji krajowych oraz na szczeblu UE.

W rozdziale czwartym przedstawiono omówienie najczęściej stosowanej metody lobbingu bezpośredniego, czyli kontaktów bezpośrednich między interesariuszami a przedstawicielami Komisji Europejskiej. Autorka przyjmuje założenie, że relacje face to face są jednym z głównych instrumentów w strategiach reprezentacji interesów organizacji biznesu i ich członków, czyli przedsiębiorstw. Dzięki nowym regulacjom prawnym dotyczącym realizacji zasady przejrzystości w pracach Komisji Europejskiej dane na temat kontaktów bezpośrednich są jawne i dostępne. Ich analiza pozwala na wniknięcie w tajniki takich bezpośrednich relacji oraz ukazanie natłoku (over supply) interesariuszy i sieci powiązań. Szczególna uwaga poświęcona została relacjom bezpośrednim w formułowaniu unijnej polityki klimatycznej i energetycznej.

Kolejne dwa rozdziały przedstawiają analizę izb gospodarczych w UE i w Polsce oraz ich znaczenie jako organizacji biznesu. Ponieważ badania "EUROLOB II" nie obejmowały izb gospodarczych ze względu na ich specjalny uprzywilejowany status w wielu krajach europejskich, toteż w tej książce nie mogło zabraknąć omówienia tego typu organizacji oraz ukazania ich roli jako grup interesu. Szczególna uwaga została poświęcona polskim izbom gospodarczym i procesowi ich instytucjonalizacji.

Badania ilościowe mają wiele zalet i dzięki nim można zidentyfikować pewne trendy czy ogólne zjawiska. Natomiast niemożliwe jest wniknięcie w meandry procesów społecznych bez analizy konkretnych przypadków pokazujących złożoność i wielość czynników oraz zmiennych. Dlatego też dwa rozdziały zostały poświęcone analizie wybranych case studies. Rozdział siódmy prezentuje obszerne i szczegółowe omówienie procesu nowelizacji tzw. dyrektywy tytoniowej, w sprawie której doszło do niezwykle ofensywnych działań lobbingowych europejskiego biznesu, a także do starcia się trzech skonfliktowanych stron: branży tytoniowej w Europie, państw członkowskich Unii oraz interesów społecznych. Przypadek ten ilustruje, jak skomplikowany może być proces uchwalania przez unijne instytucje regulacji prawnych, jak zróżnicowane i odmienne wyłaniają się interesy i strony konfliktu, jak poszczególne państwa tworzą sojusze z branżą tytoniową, jak mobilizują się organizacje biznesu i stowarzyszenia społeczne, wreszcie jakie strategie lobbingowe realizują poszczególne grupy interesu. Jest to przypadek o tyle szczególny, o ile niektóre podmioty branży tytoniowej zastosowały niezwykle agresywne instrumenty lobbingu, co w warunkach dominującej w Brukseli kultury konsensusu i dyplomatycznych negocjacji jest raczej rzadkością. Co więcej, doszło do zbieżności, a w niektórych przypadkach zrównania interesów branżowych z interesami niektórych państw, co może być interpretowane jako konsekwencje skutecznych działań lobbingowych środowisk biznesowych albo też powielanie krajowych wzorców neokorporatyzmu w zapośredniczeniu interesów grupowych. Interesujące jest także przyjrzenie się strategiom argumentacyjnym poszczególnych stron konfliktu oraz temu, jak bardzo mogą być one wyrafinowane i osobliwe.

W rozdziale ósmym zaprezentowano analizę strategii reprezentacji interesów europejskich, międzynarodowych i krajowych organizacji biznesu w sprawie liberalizacji handlu międzynarodowego, a konkretnie zniesienia ograniczeń w wymianie handlowej towarów tekstylnoodzieżowych między Unią Europejską a Chinami. Przypadek ten ilustruje, jak dalekosiężne konsekwencje mają międzynarodowe porozumienia handlowe w wybranych sektorach gospodarki, jak aktywizują się i podejmują działania kolektywne różne zainteresowane strony i jak odmienne mogą być interesy oraz strategie reprezentacji podmiotów, zarówno tych działających na rzecz liberalizacji handlu, jak i tych będących orędownikami stosowania instrumentów protekcjonistycznych. Wyodrębniona została specyfika kampanii lobbingowych organizacji zrzeszających importerów w tym sektorze oraz stowarzyszeń reprezentujących producentów.

Całość publikacji wieńczy zakończenie podsumowujące główne problemy związane z reprezentacją interesów organizacji biznesu w Unii Europejskiej oraz wskazujące na dalsze wyzwania i wątpliwości w badaniach na temat lobbingu europejskiego. Szczególne podziękowania i słowa uznania należą się prof. Beate KohlerKoch z Universitat Mannheim w Niemczech, która nie tylko umożliwiła udział autorki w badaniach "EUROLOB II", ale też nieustannie inspirowała i zachęcała do wnikliwości w dociekaniach na temat organizacji biznesu oraz ich działalności lobbingowej. Podziękowania kieruję także do prof. dr hab. Krzysztofa Jasieckiego z IFiS PAN, którego sugestie i podpowiedzi wspomogły proces badawczy oraz przygotowanie ostatecznej wersji książki.

Wprowadzenie

 

Rozdział 1. Organizacje biznesu w Unii Europejskiej, ich zasoby i funkcje

1.1. Specyficzne cechy organizacji biznesu w Unii Europejskiej

1.2. Zasoby organizacji: reprezentatywność i legitymizacja

1.3 .Zasoby finansowe organizacji i wiedza ekspercka

1.4. Funkcje pełnione przez organizacje biznesu i stowarzyszenia społeczne

 

Rozdział 2. Strategie reprezentacji interesów organizacji biznesu w Unii Europejskiej

2.1. Nowe uwarunkowania zewnętrzne jako wyzwanie i szansa dla reprezentacji interesów

2.2. Relacje organizacji z instytucjami Unii Europejskiej i ich znaczenie

2.3. Kontakty organizacji z instytucjami krajowymi i ich użyteczność

2.4. Adaptacja strategii reprezentacji interesów organizacji biznesu do zmieniającego się kontekstu

 

Rozdział 3. Polskie organizacje biznesu i proces ich europeizacji

3.1. Kim są polskie organizacje biznesu?

3.2. Relacje organizacji z instytucjami krajowymi

3.3. Strategie reprezentacji interesów na szczeblu Unii Europejskiej

3.4. Otwartość polskich organizacji biznesu na współpracę z innymi interesariuszami w Polsce i w Unii Europejskiej

 

Rozdział 4. Relacje bezpośrednie z Komisją Europejską jako dominująca forma reprezentacji interesów

4.1. Kontakty bezpośrednie interesariuszy z decydentami jako złożone relacje społeczne

4.2. Lobbing bezpośredni wobec Komisji Europejskiej

4.3. Strategie organizacji biznesu i przedsiębiorstw w relacjach z Komisją Europejską

4.4. Organizacje pozarządowe i ich strategie wobec Komisji Europejskiej

4.5. Polityka klimatyczna i energetyczna Unii Europejskiej - główna arena lobbingu bezpośredniego

 

Rozdział 5. Izby gospodarcze jako reprezentanci interesów przedsiębiorców

5.1. Modele funkcjonowania izb gospodarczych w Europie

5.2. Eurochambres jako istotny aktor na europejskiej arenie


Rozdział 6. Polskie izby gospodarcze w procesie instytucjonalizacji

6.1. Izby gospodarcze w Polsce - silny czy słaby reprezentant interesów małych i średnich przedsiębiorstw?

6.2. Specyfika polskiego modelu funkcjonowania izb

6.3. Polskie izby gospodarcze w poszukiwaniu swojej tożsamości

6.4. Czy zmiana modelu izb w Polsce jest możliwa?

 

Rozdział 7. Strategie reprezentacji interesów biznesu w procesie uchwalania nowej dyrektywy tytoniowej

7.1. Dlaczego nowa dyrektywa tytoniowa stała się celem ofensywnego lobbingu europejskiego biznesu?

7.2. Kluczowi interesariusze w procesie uchwalania dyrektywy tytoniowej

7.3. Strategia lobbingowa koncernu Philip Morris International w sprawie nowelizacji dyrektywy tytoniowej

7.4. Lobbing koalicji organizacji branży tytoniowej w sprawie nowelizacji dyrektywy tytoniowej

7.5. Przebieg procesu politycznego - najważniejsze etapy i momenty przełomowe, konflikty i podziały polityczne oraz narodowe

7.6. Podziały polityczne i narodowe w instytucjach Unii Europejskiej w procesie uchwalania dyrektywy tytoniowej.

7.7. Stanowisko Polski w sprawie dyrektywy tytoniowej - obrona interesów Polski czy koncernów tytoniowych?

 

Rozdział 8. Reprezentacja interesów biznesu w sprawie liberalizacji handlu międzynarodowego

8.1. Dlaczego lobbing w sprawie unijnej polityki handlowej?

8.2. Główni aktorzy i ich strategie reprezentacji interesów

8.3. Strategie reprezentacji interesów organizacji biznesu - starcie europejskich producentów i importerów

8.4. Specyfika i reguły lobbingu na rzecz protekcjonizmu versus liberalizacji w handlu międzynarodowym

 

Zakończenie

Bibliografia

Napisz swoją opinię
Twoja ocena:
Szybka wysyłka zamówień
Kup online i odbierz na uczelni
Bezpieczne płatności
pixel