MOTYWACJA W UCZELNIACH NIEPUBLICZNYCH W POLSCE

Przemiany społeczno-gospodarcze początku lat dziewięćdziesiątych w Polsce przyczyniły się do powstania rynku niepublicznego szkolnictwa wyższego. Obecnie istnieje ponad 300 uczelni niepublicznych, a kształci się w nich ponad 640 tys. studentów. Oceniając dynamikę wzrostu sektora oraz jego udziału w rynku szkolnictwa wyższego, zaobserwowano bardzo szybki rozwój oraz osiągnięcie poziomu pewnej dojrzałości, w tym pojawienie się prawidłowości w szeroko rozumianym zarządzaniu czynnikiem ludzkim. Można zatem stwierdzić, że w relacjach między uczelniami niepublicznymi a rynkiem usług edukacyjnych szkolnictwa wyższego uczelnie dokonały bardzo wiele i osiągnięcia te potwierdzają m.in. umiejętności i doświadczenie zarządzających.

Ponieważ szkoły wyższe działają w sferze zaliczonej do usług o charakterze wybitnie niematerialnym, najważniejszym więc czynnikiem warunkującym ich sukces rynkowy są zasoby ludzkie. W dziedzinie relacji wewnętrznych uczelnie osiągnęły zauważalny postęp, jednak nie wszystkie narzędzia zostały w pełni wykształcone. Warto wspomnieć, że np. wdrożone systemy motywacyjne są jeszcze niedojrzałe. Właśnie na tym aspekcie działalności szkół wyższych skupiono się w niniejszej pracy. W roku akademickim 2006/2007 uczelnie niepubliczne zatrudniały ogółem ponad 25 tys. osób, w tym 16 100 nauczycieli akademickich i 9 423 pracowników niebędących nauczycielami akademickimi. Nauczyciele akademiccy pracujący na uczelniach tego typu stanowili 16,6% ogółu nauczycieli zatrudnionych we wszystkich uczelniach, publicznych i niepublicznych. W odniesieniu do pracowników administracyjnych, określanych zgodnie z systematyką przyjętą w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym jako ?pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi", odsetek ten wynosił równe 13%.

Uczelnia jest specyficznym pracodawcą, którego pracownicy tworzą dwie niejednorodne grupy. Łatwo wyodrębnić grupę pracowników naukowo-dydaktycznych oraz pracowników = administracyjnych. Pion naukowo-dydaktyczny złożony jest z osób prowadzących zajęcia dydaktyczne oraz uprawiających określoną dyscyplinę nauki. Charakterystyczną cechą tej grupy jest dominacja pracy indywidualnej oraz motywacji opartej na osiąganiu wyników pracy naukowej, wyrażonych w postaci stopni lub tytułu naukowego oraz różnorodnych form publikacji. Stopnie te pozycja w środowisku narzucają oczywistą hierarchię.

W pionie pracowników naukowo-dydaktycznych działania motywujące pojawiają się głównie w ramach jednostek organizacyjnych, takich jak: wydziały, instytuty czy katedry. Polegają one na mobilizowaniu do podwyższania jakości zajęć dydaktycznych, ale przede wszystkim do zdobywania kolejnych stopni naukowych, co z reguły dodatkowo wymuszane jest przez obowiązujące przepisy narzucające okres, w jakim adept nauki musi zdobyć wyższy stopień naukowy.

Pracownicy administracyjni natomiast są grupą realizującą ważne dla uczelni cele i zadania. Służby te odpowiadają m.in. za sprawy kadrowe, finansowe, marketing, rekrutację, public relations oraz obsługę studentów w dziekanacie. Realizacja tych zadań ma istotny wpływ na jakość kształcenia i pośrednio na pozycję rynkową uczelni. Motywacja pracowników uczelnianej administracji jest zbliżona do stosowanej w sektorze przedsiębiorstw usługowych. Akceptują oni podległość służbową, ponieważ nie występuje w tym środowisku czynnik hierarchizujący oparty ma stopniach naukowych, jak w gronie nauczycieli akademickich.

Brakuje jednak spójnego dla całej organizacji procesu motywacyjnego, spełniającego oczekiwania obu grup pracowniczych uczelni. Powinien on prowadzić do realizacji misji i wizji uczelni w zgodzie z polityką jakości w zakresie szkolnictwa wyższego. Powinien także stanowić integralny element strategii zarządzania uczelnią.

W niniejszej monografii autorka podjęła się przedstawienia diagnozy istniejących systemów motywacyjnych oraz określenia skutków i zależności wynikających z ich stosowania w uczelniach niepublicznych.

WSTĘP

Rozdział 1. UCZELNIA NIEPUBLICZNA JAKO ORGANIZACJA

1.1. Pojęcie organizacji. Istota, proces i zakres zarządzania organizacjami

1.2. Funkcje zarządzania - planowanie i organizowanie

1.3. Kontrolna funkcja zarządzania

1.4. Nowoczesne koncepcje i metody zarządzania organizacjami

Rozdział 2. MOTYWACJA W ZARZĄDZANIU CZYNNIKIEM LUDZKIM W UCZELNIACH NIEPUBLICZNYCH

2.1. Pojęcie i mechanizmy motywacji

2.2. Charakterystyka wybranych teorii motywacji

2.3. Tradycyjne i nowoczesne modele motywowania

2.4. Zarządzanie zasobami ludzkimi w aspekcie motywacji pracowników i zarządzania czasem

Rozdział 3. MOTYWACJA W FUNKCJONOWANIU UCZELNI NIEPUBLICZNYCH

3.1. Narzędzia oddziaływania motywacyjnego

3.2. Motywacyjne metody kształtowania systemu wynagrodzeń w usługach edukacyjnych szkolnictwa wyższego

3.3. Podstawowe grupy pracowników uczelni niepublicznej

3.4. Struktura organizacyjna jako czynnik motywacji pracowników uczelni niepublicznej

Rozdział 4. NARZĘDZIA MOTYWACJI W KSZTAŁTOWANIU STOSUNKÓW PRACY W UCZELNIACH NIEPUBLICZNYCH

4.1. Relacje panujące na uczelniach w opinii badanych

4.2. Zarządzanie zasobami ludzkimi w uczelniach niepublicznych

4.3. Stosowane formy motywacyjne

4.4. Wzorcowy system motywacyjny w opinii badanych pracowników uczelni niepublicznych

Rozdział 5. UWARUNKOWANIA I MOTYWACJA PRACOWNIKÓW W BADANYCH UCZELNIACH NIEPUBLICZNYCH

5.1. Problematyka zarządzania pracownikami w uczelniach niepublicznych

5.2. System motywacyjny oraz kryteria oceny pracowników uczelni

niepublicznych

5.3. Hierarchia ważności warunków pracy

5.4. Uwarunkowania społeczne funkcjonowania uczelni niepublicznych

WNIOSKI

WYKAZ UCZELNI BIORĄCYCH UDZIAŁ W BADANIU OPISANYM

W ROZDZIALE PIĄTYM

LITERATURA

WYKAZ ILUSTRACJI

SPIS TABLIC