Ulubione
  1. Strona główna
  2. KONCEPCJA OTWARTYCH INNOWACJI Perspektywa polskich przedsiębiorstw przemysłowych

KONCEPCJA OTWARTYCH INNOWACJI Perspektywa polskich przedsiębiorstw przemysłowych

65,00 zł
58,50 zł
/ szt.
Oszczędzasz 10 % ( 6,50 zł).
Najniższa cena produktu z 30 dni przed obniżką: 58,50 zł
Autor: Małgorzata Stefania Lewandowska
Kod produktu: 978-83-8030-208-2
Cena regularna:
65,00 zł
58,50 zł
/ szt.
Oszczędzasz 10 % ( 6,50 zł).
Najniższa cena produktu z 30 dni przed obniżką: 58,50 zł
Dodaj do ulubionych
Łatwy zwrot towaru w ciągu 14 dni od zakupu bez podania przyczyny
KONCEPCJA OTWARTYCH INNOWACJI Perspektywa polskich przedsiębiorstw przemysłowych
KONCEPCJA OTWARTYCH INNOWACJI Perspektywa polskich przedsiębiorstw przemysłowych

 

e-book do wypożyczenia lub zakupu na stronie:

https://www.ibuk.pl

 

 

[[[separator]]]

 

Ponad dekadę po ukazaniu się pierwszych opracowań można już stwierdzić, że koncepcja otwartych innowacji (open innovation - OI) stała się jednym z podstawowych pojęć szeroko pojmowanej dziedziny zarządzania innowacjami. Henry W. Chesbrough, twórca pojęcia, definiuje ją jako "celowy przypływ i odpływ wiedzy, który przyspiesza innowacje w przedsiębiorstwie, jak również poszerza rynki umożliwiające jej wykorzystanie" (2006a, s. 1). Pierwotna definicja ewoluowała, zaś próby określania koncepcji podejmowało wielu badaczy (m.in. Gassmann, Enkel, 2004; Dahlander, Gann, 2010; West, Bogers, 2014). W niniejszej monografii przyjmiemy jej najnowszą wersję. Zatem otwarta innowacja to: "Rozproszony proces innowacji, oparty na celowo zarządzanych przepływach wiedzy w organizacji, obejmujących przepływy pieniężne i niepieniężne, organizowane zgodnie z jej modelem biznesu. Wiedza może napływać do organizacji (pozyskiwanie wiedzy ze źródeł zewnętrznych poprzez procesy wewnętrzne) oraz wypływać z organizacji (przyczyniając się do maksymalizacji wykorzystania wiedzy wewnętrznej w wyniku jej komercjalizacji) lub poprzez wystąpienie obu tych procesów jednocześnie" (Chesbrough, Bogers, 2014, s. 17). W tej definicji innowacja to tworzenie i komercjalizacja nowych lub ulepszonych produktów, procesów, usług, zaś aspekt otwartości związany jest z przepływem wiedzy przez granice organizacji. Model ten znajduje się niejako w opozycji do koncepcji zamkniętych innowacji (closed innovation), w której uwaga koncentruje się na rozwijaniu własnych zasobów przedsiębiorstwa, przy jednoczesnym wysokim stopniu ochrony jego własności intelektualnej. Duże zainteresowanie koncepcją otwartych innowacji (OI) znalazło swój wyraz w rosnącej liczbie publikacji naukowych, opracowań, raportów badawczych. O znaczeniu koncepcji świadczą poświęcone jej wydanie raportu OECD (2008) czy też specjalne wydania wiodących czasopism, by przywołać trzy wydania

"R&D Management" (2006; 2009; 2010), jedno "Industry & Innovation" (2008), jedno "International Journal of Technology Management" (2010), jedno "Technovation" (2011) oraz jedno "Research Policy" (2014). Po roku 2003 opublikowano ponad 60 książek dotyczących różnych aspektów OI. Duża część konferencji naukowych poświęconych tematyce innowacji ma zwykle panel dedykowany OI. Koncepcja jest też podstawą modeli biznesu realizowanych przez coraz większą liczbę przedsiębiorstw, jak również przedmiotem zainteresowania twórców polityki gospodarczej, w której tworzenie narzędzi wspierania współpracy i dzielenia się wiedzą jest jednym z ważnych zadań mających na celu stymulację sprawności innowacyjnej podmiotów gospodarczych. W literaturze polskiej ostatnich lat pojawiła się znaczna liczba monografii (publikacji zwartych), które poruszają kwestie otwartych innowacji per se (Roszkowska-Menkes, 2015; Sopińska, Mierzejewska, 2017) i związanej z tym zjawiskiem zmiany granic przedsiębiorstwa (Romanowska, Cygler red., 2014); innowacyjności przedsiębiorstw (Janasz red., 2005a,b; Janasz, Kozioł-Nadolna, 2011; Poznańska, Sobiecki, 2012; Kolterman, 2013; Bojewska red., 2015), jej determinantów (Matusiak, Stawasz, Jewtuchowicz red., 2001; Janasz, Kozioł, 2007; Świadek, 2007; Janasz, 2010; Pichlak, 2012c), w tym również w sektorze MŚP (Bojewska, 2009; Skowronek-Mielczarek, 2013; Wach, 2013; Lisowska, Ropęga red., 2016); tworzenia i przepływu wiedzy (Mazur, Rószkiewicz, Strzyżewska, 2008; Bogdanienko, 2011; Weresa, Poznańska red., 2012; Wiśniewska, Janasz red., 2015); komercjalizacji innowacji (Gwarda-Gruszczyńska, 2013); współpracy w innowacjach (Kozioł-Nadolna, 2013; Szymura-Tyc, 2015; Świadek, Wiśniewska, 2015), w tym także z partnerami instytucjonalnymi (Matusiak, 2010); zarządzania własnością intelektualną (Okoń-Horodyńska, Wisła red., 2013; Dereń, 2014). Wiele jest również opracowań dotyczących związków między innowacyjnością a przedsiębiorczością (Duraj, Papiernik-Wojdera,2010), innowacyjnością a konkurencyjnością międzynarodową (Janowska i in. red., 2017); rolą innowacji w gospodarce (Dolińska, 2010; Jasiński red., 2010; Jasiński, 2013; Zorska, Molęda-Zdziech, Jung red., 2014); znaczenia klastrów (Skawińska, Zalewski, 2009; Gorynia, Jankowska, 2008; Kowalski, 2013); systemów innowacji (Weresa, 2012; Świadek, 2017), polityki innowacji (Czerniak, 2013; Weresa, 2014) oraz innowacyjności w kontekście jej wsparcia instytucjonalnego (Golińska-Pieszyńska, 2009; Niedzielski, Stanisławski, Stawasz red., 2011; Kotowicz-Jawor red.,2012; Kotowicz-Jawor, Krajewski, Okoń-Horodyńska red., 2015). Dostępne są również monografie traktujące o zagadnieniach akumulacji i wykorzystania kapitału innowacyjnego (Kijek, 2016), transferze wiedzy w działalności innowacyjnej przedsiębiorstw (Truskolaski, 2014) oraz zależności między innowacyjnością a eksportem (Mińska-Struzik, 2014), w których bazą empiryczną są dane uzyskane z polskiej wersji kwestionariusza CIS. Wskazuje to na rosnące zainteresowanie polskich naukowców złożoną tematyką, jaką są innowacje, jak również coraz częstsze korzystanie z danych, umożliwiających badanie zjawisk na dużych i bardzo dużych próbach przedsiębiorstw. Mimo tego nadal można zidentyfikować luki badawcze, szczególnie te w obszarze otwartych innowacji, które wymagają szerszej analizy i omówienia. Luka teoretyczna wynika z wciąż niewystarczającego osadzenia problematyki otwartych innowacji w teorii ekonomii i naukach o zarządzaniu, zarówno w publikacjach międzynarodowych, jak i literaturze polskiej. Ponadto w większości opracowań wskazujących na skutki przepływu wiedzy nie zawsze bierze się pod uwagę rolę, jaką w tym procesie odgrywa poziom jej absorpcji przez przedsiębiorstwo. Wciąż niewiele jest też prac, w których znaczenie wsparcia publicznego dla działalności innowacyjnej jest rozpatrywane nie tylko z punktu widzenia nakładów (input additionality) czy efektów (output additionality), ale również w kontekście promowania zachowań (internal behavioural additionality) oraz nawiązywania relacji (external behavioural additionality)1, zatem roli, jaką takie wsparcie może odegrać w stymulowaniu zachowań z zakresu OI. Luka empiryczna wynika z faktu, że wciąż niewiele jest opracowań dotyczących otwartych innowacji osadzonych w realiach gospodarczych Polski. Prezentowane podejście ma na celu weryfikację modelu empirycznego, który uwzględnia wiele wymiarów OI, akcentując dodatkowo funkcję, jaką w tym procesie pełni polityka innowacyjna. Zintegrowana, całościowa analiza pozwoli na holistyczne ujęcie badanej problematyki. Jest to szczególnie istotne w polskich realiach, w których poziom otwartości przedsiębiorstw na wiedzę z zewnątrz oraz poziom absorpcji tej wiedzy to jedna z podstawowych przyczyn ich niskiego poziomu innowacyjności. Istnieje także luka metodologiczna, wynikająca z faktu, że mało jest przykładów modelowania procesów otwartych innowacji w sposób wszechstronny, takich, w których uwzględnia się wiele zależności między zmiennymi modelu. Wobec tak określonych niedostatków w naukach o zarządzaniu, dotyczących procesów otwartych innowacji, widocznych szczególnie w literaturze krajowej, w niniejszym opracowaniu postawiono wiele celów, które podzielone zostały zgodnie ze strukturą pracy na te dotyczące aspektów teoretycznych oraz na te dotyczące warstwy empirycznej. Głównym celem monografii (celem poznawczym) jest ustalenie związków między działaniami związanymi z pozyskiwaniem i ochroną wiedzy dla poziomu innowacyjności przedsiębiorstw, a także zbadanie znaczenia determinantów otwartych innowacji, zarówno tych wynikających z cech samego przedsiębiorstwa, jak i czynników zewnętrznych. Celem teoriopoznawczym opracowania jest usystematyzowanie wiedzy na temat koncepcji otwartych innowacji, przedstawienie jej osadzenia teoretycznego, prezentacja obecnych w literaturze taksonomii, propozycji nowych konceptualizacji oraz krytycznych uwag odnoszących się do tej koncepcji. Celem empirycznym pracy jest zidentyfikowanie poziomu otwartości polskich przedsiębiorstw przemysłowych na wiedzę pozyskiwaną z zewnątrz, zarówno w formie uprzedmiotowionej, w drodze kooperacji, jak i poprzez korzystanie z otwartych źródeł wiedzy i roli, jaką w tych procesach odgrywa wiedza własna. Istotnym wątkiem pracy jest określenie znaczenia, jakie procesy otwartych innowacji mają dla poziomu innowacyjności badanych przedsiębiorstw mierzonego udziałem sprzedaży produktów innowacyjnych w sprzedaży ogółem. Zastosowana metoda równań strukturalnych, która zakłada przyczynową zależność między zmiennymi i służy do testowania modeli za pomocą układu równań liniowych, pozwala na testowanie wielu hipotez jednocześnie i daje możliwość systemowego podejścia do analizowanej problematyki. W tym miejscu należy podkreślić, że celem pracy nie jest kontrastowanie modelu otwartych innowacji z modelem zamkniętym. W rzeczywistości bowiem trudno byłoby znaleźć podmiot, który w żadnym stopniu nie korzysta z wiedzy zewnętrznej. Ważnym wątkiem opracowania jest ocena, na ile publiczne wsparcie finansowe wspomaga przedsiębiorstwa w kwestii podnoszenia ich innowacyjności w sposób bezpośredni i pośredni - poprzez aktywizację ich działań z zakresu otwartych innowacji, które z kolei stymulują sprawność innowacyjną, wpływając na poziom innowacyjności przedsiębiorstwa. Ten rodzaj wsparcia to jedno z narzędzi polityki innowacyjnej, której zadaniem jest stymulowanie tworzenia nowych rozwiązań, a także ich upowszechniania i wdrażania (Weresa, 2014, s. 87). Działania rządów skierowane na wspomaganie aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw są odpowiedzią na tezy przyjęte w teorii ekonomii (Nelson 1959; Arrow, 1962), w których stwierdza się, że przedsiębiorstwo nie jest zainteresowane inwestowaniem w działania związane z innowacjami, jeśli nie jest w stanie przechwycić i wykorzystać wszystkich płynących z nich korzyści (Luukkonen, 2000). Znaczącym elementem polityki powinno być więc promowanie kooperacji w innowacjach, dzięki której koszty innowacji oraz potencjalne korzyści mogłyby być dzielone już na wczesnych jej etapach (de Jong i in., 2010). Zatem dzięki włączeniu do rozważań zawartych w niniejszej monografii wątku instytucjonalnego, prezentowany model otwartych innowacji, co prawda w dużym uproszczeniu, przyrównać można do systemu innowacji, definiowanego jako "system wsparcia działalności B+R, który promuje i rozprzestrzenia wiedzę jako główne źródło innowacji" (Nelson, Rosenberg, 1993, s. 9) Celem metodologicznym opracowania jest stworzenie narzędzia badawczego, skonstruowanego w sposób na tyle uniwersalny, że może być stosowane do mierzenia procesów otwartych innowacji. Cele poznawczy, teoriopoznawczy, empiryczny i metodologiczny znajdują swoje dopełnienie w celu aplikatywnym, którym jest przedstawienie rekomendacji dla kadry zarządzającej przedsiębiorstwami wprowadzającymi innowacje w sposób otwarty, jak również rekomendacji odnoszących się do kształtowania polityki innowacyjnej wspierającej polskie przedsiębiorstwa przemysłowe. Zaprezentowane cele wynikają z przyjęcia stanowiska, że nauki o zarządzaniu należą do nauk stosowanych, które umożliwiają rozwiązywanie określonych rzeczywistych zjawisk, w tym procesów innowacyjnych realizowanych przez polskie przedsiębiorstwa w sposób otwarty. Biorąc pod uwagę systematykę subdyscyplin nauk o zarządzaniu (Cyfert i in.,2014) i uwzględniając fakt, że przedmiotem niniejszego opracowania są organizacje gospodarcze, średnie i duże polskie przedsiębiorstwa przemysłowe, badanie reprezentuje nurt praktyczny, analiza jest prowadzona na poziomie operacyjnym, a dotyczy szeroko definiowanego zarządzania innowacjami, w tym szczególnie otwartych innowacji i ich form. Podejmując próbę realizacji wyznaczonych celów, w pracy postawiono jedną hipotezę główną, która brzmi: Pozyskiwanie przez przedsiębiorstwo wiedzy ze źródeł zewnętrznych (w formie nieodpłatnej, w formie uprzedmiotowionej oraz w drodze współpracy), jak również posiadana wiedza wewnętrzna sprzyjają poziomowi jego innowacyjności. Znaczenie tych działań wzmacniane jest przez publiczne finansowe wsparcie aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw. Hipoteza główna pracy dotyczy jednostronnego przepływu wiedzy, nie podejmując wątków przepływu wiedzy na zewnątrz przedsiębiorstwa oraz przepływów wiedzy wzajemnej. To niewątpliwe ograniczenie wynika przede wszystkim z faktu, że pozyskiwanie wiedzy znacząco dominuje w podejmowanych przez badane przedsiębiorstwa procesach innowacyjnych, zaś ich wskazania na procesy odśrodkowe i wzajemne są praktycznie śladowe. Pomimo ograniczenia części empirycznej, zarówno procesy odśrodkowe, jak i procesy wzajemne omówione są od strony teoretycznej w rozdziale czwartym (punkt 4.3). Hipotezie głównej pracy odpowiada stworzony w opracowaniu model koncepcyjny otwartych innowacji. Model ten, po uwzględnieniu najważniejszych zależności, jest rozpisany na dwanaście hipotez badawczych, które są zaprezentowane w rozdziale szóstym (punkt 6.2). Struktura pracy została podporządkowana realizacji postawionych jej celów. Monografia składa się z sześciu rozdziałów, poprzedzonych wprowadzeniem i podsumowanych w zakończeniu oraz dwóch załączników. Rozdział pierwszy zawiera teoretyczne podstawy koncepcji otwartych innowacji (OI). Przedstawiono w nim definicje koncepcji, które ewoluowały na przestrzeni lat. Ukazane są również liczne modele procesów innowacyjnych. W kontekście wątpliwości, jakie budzi koncepcja, zasadnym było omówienie teorii ekonomicznych i tych z zakresu zarządzania, które wielu badaczy tematyki OI uznaje za jej swoiste podwaliny. Do najważniejszych należą: teoria kosztów transakcyjnych (Coase, 1937; Williamson, 1975); teoria zasobowa (Wernerfelt, 1984; Barney, 1991); podejście oparte na wiedzy (Winter, 1987; Kogut, Zander, 1992) i podejście oparte na technologii (Granstrand, 2000); koncepcja dynamicznych umiejętności (Teece, Pisano, Shuen, 1997; Eisenhardt, Martin, 2000); koncepcja absorpcji wiedzy (Cohen, Levinthal, 1989); koncepcja relacyjnego postrzegania przedsiębiorstwa (Dyer, Singh, 1998), teoria wartości transakcyjnej (Zając, Olsen, 1993), a także koncepcje współtworzenia wartości (Prahalad, Ramaswamy, 2004; Vargo, Lusch, 2004) oraz przewłaszczania wartości (Teece, 1986). Rozdział drugi zawiera przegląd propozycji taksonomii OI, jej nowych konceptualizacji, kierunków dalszych badań. Podstawą rozdziału są studia literaturowe. Rozdział drugi traktuje także o krytycznym podejściu do samej koncepcji, w którym podważana jest jej warstwa teoretyczna oraz kwestionowane jest, czy rzeczywiście wnosi ona nowe elementy do teorii i modeli wcześniej obecnych w literaturze. Rozdział trzeci prezentuje problematykę procesów współpracy w innowacjach. Omówiona została w nim specyfika współpracy z różnymi podmiotami: uczestnikami łańcucha dostaw, konkurentami i podmiotami instytucjonalnymi. Rozdział czwarty przedstawia zagadnienia związane z pozyskiwaniem wiedzy z otwartych źródeł wiedzy, pozyskiwania jej w sposób odpłatny oraz w procesach wzajemnej wymiany. Zawiera również rozważania dotyczące suplementarności, komplementarności oraz substytucyjności wiedzy, roli absorpcji wiedzy w modelu otwartych innowacji, znaczenia ochrony własności intelektualnej oraz prezentuje miary efektów, jakie mają miejsce w następstwie procesów otwartych. Rozdział piąty zawiera charakterystykę wybranych determinantów procesów otwartych innowacji (z poziomu kraju, branży, grupy kapitałowej, przedsiębiorswta), ze szczególnym uwzględnieniem polityki finansowego wsparcia innowacji. Prezentowane w rozdziałach trzecim, czwartym i piątym rozważania teoretyczne oraz licznie przytaczane wyniki prac empirycznych stanowią podstawę do postawionej w pracy hipotezy głównej oraz hipotez pomocniczych. Rozdział szósty to rozdział empiryczny. Zawarta jest w nim charakterystyka modelu badawczego wraz z hipotezami. W dalszej części zaprezentowana jest próba badawcza, operacjonalizacja zmiennych oraz stosowane w pracy metody analityczne. Badanie oparte jest na danych z reprezentatywnej próby 7783 średnich i dużych polskich przedsiębiorstw, NACE sekcje B-E, uczestniczących w badaniu GUS 2011 przy wykorzystaniu kwestionariusza PNT-02 (polska wersja: Community Innovation Survey) za lata 2008-2010. Community Innovation Survey (CIS) zawiera informacje o aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw z krajów członków Unii Europejskiej, krajów kandydujących, Islandii i Norwegii, gromadzonych przy wykorzystaniu jednolitego kwestionariusza oraz metodologii opartej na wytycznych Podręcznika Oslo (Oslo Manual, 2005), co umożliwia uzyskanie danych statystycznych porównywalnych i zharmonizowanych. Rozdział szósty zawiera również wyniki przeprowadzonej analizy empirycznej. Jest jednocześnie ostatnim rozdziałem monografii. W zakończeniu opracowania zawarto podsumowanie wywodów prezentowanych we wcześniejszych rozdziałach, ze szczególnym uwzględnieniem wyników badania empirycznego, które omawiane są w kontekście badań innych autorów analizujących aktywność innowacyjną polskich przedsiębiorstw. Uzupełnieniem pracy są dwa aneksy. Aneks I zawiera tabele z różnych rozdziałów monografii, które ze względu na swoje rozmiary zostały przeniesione na koniec opracowania. Aneks II natomiast zawiera szczegółową charakterystykę narzędzia badawczego, jakim jest kwestionariusz Community Innovation Survey (CIS). Omówiona jest w nim metoda badania i gromadzenia danych o innowacjach w krajach Unii Europejskiej. W kolejnych częściach zaprezentowane są podstawy prawne gromadzenia, przetwarzania i udostępniania danych z kwestionariusza CIS, kryteria gromadzenia danych do kwestionariusza, historia i ewolucja samego kwestionariusza oraz możliwości jego wykorzystania. W ostatniej części zaprezentowano ocenę kwestionariusza CIS jako narzędzia badawczego oraz autorskie propozycje jego modyfikacji. Przedstawiona monografia przybliża problematykę otwartych innowacji, problem wciąż słabo udokumentowany w literaturze, szczególnie tej dotyczącej krajów naszego regionu. Wnioski z badania wskazują (podobnie jak w innych krajach) na zasadność szerszego wykorzystania przez przedsiębiorstwa kombinacji różnych typów wiedzy dla osiągnięcia efektów synergicznych, w wyniku których zwiększa się efektywność procesów innowacyjnych. Prezentowana analiza empiryczna ma jednak swoje ograniczenia. Poziom innowacyjności mierzony jest udziałem sprzedaży produktów innowacyjnych w sprzedaży ogółem, tak więc znaczenie procesów dośrodkowych dla innowacji procesowych oraz innowacji nietechnologicznych, marketingowych i organizacyjnych nie jest możliwe do bezpośredniej i jednoznacznej oceny. Kolejnym ograniczeniem jest fakt, że pomimo iż próba średnich i dużych przedsiębiorstw objęta badaniem jest reprezentatywna, zaś w przypadku dużych przedsiębiorstw pełna, pozostaje jednak zawężona do przedsiębiorstw przemysłowych. Ograniczeniem jest również, ze względu na tajemnicę statystyczną, niepełnydostęp do danych, w tym przede wszystkim finansowych, oraz specyfika okresu badawczego, który przypadał na lata kryzysu finansowego. Należy też zwrócić uwagę, że ze względu na konstrukcję samego narzędzia badawczego (kwestionariusza CIS/PNT-02) w analizie uwzględniono tylko przedsiębiorstwa w danym okresie obserwacji "innowacyjne", czyli takie, które wprowadziły innowację technologiczną (produktową i/lub procesową), co znacznie uszczupla próbę badawczą. Istotną kwestią, zwłaszcza w przypadku mierzenia wpływu finansowego wsparcia czy też współpracy na poziom innowacyjności przedsiębiorstw, jest to, że ich efekty mogą być znacznie odłożone w czasie, co przy badaniu prowadzonym w jednym (trzyletnim) okresie obserwacji jest sporym ograniczeniem. Jednakże sposób udostępniania danych, niepozwalający na identyfikację badanych jednostek, nawet przy dostępie do danych z wielu okresów i tak uniemożliwia budowę szeregów czasowych. Ograniczeniem jest również, że dane obejmują lata 2008- 2010, a więc widoczne jest znaczne opóźnienie publikacji w stosunku do danych empirycznych. Wynika to przede wszystkim z ograniczeń dostępu do danych pozyskiwanych z GUS-u, problemów proceduralnych, długości samego procesu twórczego, badawczego, a wreszcie edytorskiego. Ważnym wątkiem w literaturze dotyczącej otwartych innowacji jest znaczenie modelu biznesu przedsiębiorstwa dla wytwarzania i przechwytywania wartości (Chesbrough, 2006b; 2007a). Należy bowiem podkreślić, że intencją autorki monografii nie jest prezentacja konkretnego modelu biznesu najbardziej korzystnego dla przedsiębiorstwa, a raczej wskazanie, jaki jest poziom otwartości na zewnętrzne źródła wiedzy, wykorzystania własnych zasobów i wsparcia finansowego z zewnątrz, który lepiej niż inne przyczynia się do zwiększenia poziomu innowacyjności przedsiębiorstwa. W tym kontekście ogólny model otwartych innowacji omówiony jest też w podziale na branże, zgrupowane według poziomu techniki, ze względu na przynależność przedsiębiorstw do grup kapitałowych oraz ze względu na ich wielkość. Zdiagnozowane różnice w intensywności podejmowanych procesów innowacyjnych pozwalają w dużo bardziej zindywidualizowany sposób przedstawić zarówno wnioski badawcze, jak i rekomendacje. Wyniki badania mogą stać się inspiracją dla menedżerów przedsiębiorstw oraz twórców polityki innowacyjnej państwa, szczególnie w zakresie promocji nawiązywania relacji między podmiotami gospodarczymi, zaś prezentowany sposób mierzenia skuteczności wsparcia, który uwzględnia jej wielowymiarowość, narzędziem szerzej wykorzystywanym przez organa państwowe oceniające skutki prowadzonej polityki wspierania innowacji.

[[[separator]]]

 

Wprowadzenie

 

Rozdział 1. Teoretyczne podstawy koncepcji otwartych innowacji

1.1. Podstawowe typy innowacji oraz modele procesów innowacyjnych

1.2. Otwarte innowacje - zdefiniowanie pojęcia

1.3. Koncepcja otwartych innowacji w naukach ekonomicznych

1.4. Teoria kosztów transakcyjnych

1.5. Teorie zasobowe

1.5.1. Teoria zasobowa - ujęcie tradycyjne

1.5.2. Podejście oparte na wiedzy

1.5.3. Dynamiczne zdolności i absorpcja wiedzy

1.6. Podejście relacyjne

1.7. Teorie wartości

1.7.1. Koncepcja kreowania wartości

1.7.2. Koncepcja przewłaszczania wartości

Podsumowanie

 

Rozdział 2. Obszary badawcze, nowe konceptualizacje oraz krytyka otwartych innowacji

2.1. Taksonomie obszarów badawczych otwartych innowacji

2.1.1. Propozycja Gassmanna (2006)

2.1.2. Propozycja Fredberga, Elmquist i Ollila (2008; 2009)

2.1.3. Propozycja Gassmanna, Enkel i Chesbrougha (2010)

2.1.4. Propozycja Van de Vrande, Vanhaverbeke'a i Gassmanna (2010)

2.1.5. Propozycja Remneland Wikhamna i Wikhman (2013)

2.1.6. Propozycja Chesbrougha i Bogersa (2014)

2.1.7. Propozycja Randhawa, Wildena i Hohbergera (2014)

2.1.8. Propozycja Kovacsa, Van Looya i Cassimana (2014)

2.2. Nowe konceptualizacje otwartych innowacji

2.2.1. Propozycja konceptualizacji Dahlandera i Ganna (2010)

2.2.2. Propozycja konceptualizacji Huizingha (2011)

2.2.3. Propozycja konceptualizacji Lichtenthalera (2011)

2.2.4. Propozycja konceptualizacji Westa i Bogersa (2014)

2.3. Analiza polskich publikacji na temat otwartych innowacji z lat 2008-2016

2.4. Krytyczne podejście do koncepcji otwartych innowacji

Podsumowanie

 

Rozdział 3. Współpraca w procesach innowacyjnych

3.1. Specyfika współpracy w procesach innowacyjnych

3.2. Współpraca z partnerami w łańcuchu dostaw

3.3. Nabywca jako źródło wiedzy i partner w procesach innowacyjnych

3.4. Współpraca z konkurentami

3.5. Współpraca z partnerami instytucjonalnymi

3.6. Współpraca w procesach innowacyjnych z partnerami krajowymi i zagranicznymi

Podsumowanie

 

 

Rozdział 4. Inne formy transferu wiedzy w modelu otwartych innowacji

4.1. Otwarte źródła wiedzy dla działalności innowacyjnej przedsiębiorstw

4.2. Odpłatne źródła wiedzy dla działalności innowacyjnej przedsiębiorstw

4.3. Procesy odśrodkowe i procesy wzajemne w otwartych innowacjach

4.4. Otwartość przedsiębiorstwa na wiedzę a poziom ochrony wiedzy

4.5. Suplementarność, komplementarność i substytucyjność wiedzy

4.6. Pomiar efektów procesów pozyskiwania wiedzy

Podsumowanie

 

 

Rozdział 5. Wybrane determinanty otwartych innowacji

Czynniki makrootoczenia .

5.1. Poziom innowacyjności kraju

5.2. Narodowy system innowacji

5.3. Polityka wsparcia finansowego procesów innowacyjnych

Czynniki mezootoczenia oraz czynniki wewnętrzne

5.4. Poziom techniki branży działania przedsiębiorstwa

5.5. Przynależność przedsiębiorstwa do grupy kapitałowej

5.6. Wielkość przedsiębiorstwa

Podsumowanie

 

 

Rozdział 6. Badanie empiryczne polskich przedsiębiorstw przemysłowych

6.1. Cel i zakres badania

6.2. Hipotezy i model koncepcyjny otwartych innowacji

6.3. Zmienne i ich operacjonalizacja

6.4. Charakterystyka próby badawczej

6.5. Metody analizy danych

6.6. Organizacja i przebieg badań

6.7. Empiryczny model otwartych innowacji polskich przedsiębiorstw przemysłowych

6.8. Weryfikacja hipotez badawczych

6.9. Modelowanie strukturalne w podgrupach badanych przedsiębiorstw

6.10. Profile polskich przedsiębiorstw przemysłowych

6.11. Wnioski z badania empirycznego polskich przedsiębiorstw przemysłowych

Podsumowanie

 

 

Zakończenie

 

Aneks I. Zestawienie wybranych tabel z poszczególnych rozdziałów

Aneks II. Kwestionariusz Community Innovation Survey - charakterystyka .

A II. 1. Gromadzenie danych o innowacjach w krajach Unii Europejskiej

A II. 2. Podstawy prawne kwestionariusza CIS

A II. 3. Kryteria gromadzenia danych CIS

A II. 4. Kwestionariusz CIS jako narzędzie badawcze

A II. 5. Zakres informacji statystycznej kwestionariusza CIS

A II. 6. Polska statystyka innowacji

A II. 7. Propozycje modyfikacji kwestionariusza CIS/PNT-02

 

Spis rysunków

Spis tabel

Bibliografia

Opis

Wydanie: 1
Rok wydania: 2018
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza
Oprawa: miękka
Format: B5
Liczba stron: 382

 

e-book do wypożyczenia lub zakupu na stronie:

https://www.ibuk.pl

 

 

Wstęp

 

Ponad dekadę po ukazaniu się pierwszych opracowań można już stwierdzić, że koncepcja otwartych innowacji (open innovation - OI) stała się jednym z podstawowych pojęć szeroko pojmowanej dziedziny zarządzania innowacjami. Henry W. Chesbrough, twórca pojęcia, definiuje ją jako "celowy przypływ i odpływ wiedzy, który przyspiesza innowacje w przedsiębiorstwie, jak również poszerza rynki umożliwiające jej wykorzystanie" (2006a, s. 1). Pierwotna definicja ewoluowała, zaś próby określania koncepcji podejmowało wielu badaczy (m.in. Gassmann, Enkel, 2004; Dahlander, Gann, 2010; West, Bogers, 2014). W niniejszej monografii przyjmiemy jej najnowszą wersję. Zatem otwarta innowacja to: "Rozproszony proces innowacji, oparty na celowo zarządzanych przepływach wiedzy w organizacji, obejmujących przepływy pieniężne i niepieniężne, organizowane zgodnie z jej modelem biznesu. Wiedza może napływać do organizacji (pozyskiwanie wiedzy ze źródeł zewnętrznych poprzez procesy wewnętrzne) oraz wypływać z organizacji (przyczyniając się do maksymalizacji wykorzystania wiedzy wewnętrznej w wyniku jej komercjalizacji) lub poprzez wystąpienie obu tych procesów jednocześnie" (Chesbrough, Bogers, 2014, s. 17). W tej definicji innowacja to tworzenie i komercjalizacja nowych lub ulepszonych produktów, procesów, usług, zaś aspekt otwartości związany jest z przepływem wiedzy przez granice organizacji. Model ten znajduje się niejako w opozycji do koncepcji zamkniętych innowacji (closed innovation), w której uwaga koncentruje się na rozwijaniu własnych zasobów przedsiębiorstwa, przy jednoczesnym wysokim stopniu ochrony jego własności intelektualnej. Duże zainteresowanie koncepcją otwartych innowacji (OI) znalazło swój wyraz w rosnącej liczbie publikacji naukowych, opracowań, raportów badawczych. O znaczeniu koncepcji świadczą poświęcone jej wydanie raportu OECD (2008) czy też specjalne wydania wiodących czasopism, by przywołać trzy wydania

"R&D Management" (2006; 2009; 2010), jedno "Industry & Innovation" (2008), jedno "International Journal of Technology Management" (2010), jedno "Technovation" (2011) oraz jedno "Research Policy" (2014). Po roku 2003 opublikowano ponad 60 książek dotyczących różnych aspektów OI. Duża część konferencji naukowych poświęconych tematyce innowacji ma zwykle panel dedykowany OI. Koncepcja jest też podstawą modeli biznesu realizowanych przez coraz większą liczbę przedsiębiorstw, jak również przedmiotem zainteresowania twórców polityki gospodarczej, w której tworzenie narzędzi wspierania współpracy i dzielenia się wiedzą jest jednym z ważnych zadań mających na celu stymulację sprawności innowacyjnej podmiotów gospodarczych. W literaturze polskiej ostatnich lat pojawiła się znaczna liczba monografii (publikacji zwartych), które poruszają kwestie otwartych innowacji per se (Roszkowska-Menkes, 2015; Sopińska, Mierzejewska, 2017) i związanej z tym zjawiskiem zmiany granic przedsiębiorstwa (Romanowska, Cygler red., 2014); innowacyjności przedsiębiorstw (Janasz red., 2005a,b; Janasz, Kozioł-Nadolna, 2011; Poznańska, Sobiecki, 2012; Kolterman, 2013; Bojewska red., 2015), jej determinantów (Matusiak, Stawasz, Jewtuchowicz red., 2001; Janasz, Kozioł, 2007; Świadek, 2007; Janasz, 2010; Pichlak, 2012c), w tym również w sektorze MŚP (Bojewska, 2009; Skowronek-Mielczarek, 2013; Wach, 2013; Lisowska, Ropęga red., 2016); tworzenia i przepływu wiedzy (Mazur, Rószkiewicz, Strzyżewska, 2008; Bogdanienko, 2011; Weresa, Poznańska red., 2012; Wiśniewska, Janasz red., 2015); komercjalizacji innowacji (Gwarda-Gruszczyńska, 2013); współpracy w innowacjach (Kozioł-Nadolna, 2013; Szymura-Tyc, 2015; Świadek, Wiśniewska, 2015), w tym także z partnerami instytucjonalnymi (Matusiak, 2010); zarządzania własnością intelektualną (Okoń-Horodyńska, Wisła red., 2013; Dereń, 2014). Wiele jest również opracowań dotyczących związków między innowacyjnością a przedsiębiorczością (Duraj, Papiernik-Wojdera,2010), innowacyjnością a konkurencyjnością międzynarodową (Janowska i in. red., 2017); rolą innowacji w gospodarce (Dolińska, 2010; Jasiński red., 2010; Jasiński, 2013; Zorska, Molęda-Zdziech, Jung red., 2014); znaczenia klastrów (Skawińska, Zalewski, 2009; Gorynia, Jankowska, 2008; Kowalski, 2013); systemów innowacji (Weresa, 2012; Świadek, 2017), polityki innowacji (Czerniak, 2013; Weresa, 2014) oraz innowacyjności w kontekście jej wsparcia instytucjonalnego (Golińska-Pieszyńska, 2009; Niedzielski, Stanisławski, Stawasz red., 2011; Kotowicz-Jawor red.,2012; Kotowicz-Jawor, Krajewski, Okoń-Horodyńska red., 2015). Dostępne są również monografie traktujące o zagadnieniach akumulacji i wykorzystania kapitału innowacyjnego (Kijek, 2016), transferze wiedzy w działalności innowacyjnej przedsiębiorstw (Truskolaski, 2014) oraz zależności między innowacyjnością a eksportem (Mińska-Struzik, 2014), w których bazą empiryczną są dane uzyskane z polskiej wersji kwestionariusza CIS. Wskazuje to na rosnące zainteresowanie polskich naukowców złożoną tematyką, jaką są innowacje, jak również coraz częstsze korzystanie z danych, umożliwiających badanie zjawisk na dużych i bardzo dużych próbach przedsiębiorstw. Mimo tego nadal można zidentyfikować luki badawcze, szczególnie te w obszarze otwartych innowacji, które wymagają szerszej analizy i omówienia. Luka teoretyczna wynika z wciąż niewystarczającego osadzenia problematyki otwartych innowacji w teorii ekonomii i naukach o zarządzaniu, zarówno w publikacjach międzynarodowych, jak i literaturze polskiej. Ponadto w większości opracowań wskazujących na skutki przepływu wiedzy nie zawsze bierze się pod uwagę rolę, jaką w tym procesie odgrywa poziom jej absorpcji przez przedsiębiorstwo. Wciąż niewiele jest też prac, w których znaczenie wsparcia publicznego dla działalności innowacyjnej jest rozpatrywane nie tylko z punktu widzenia nakładów (input additionality) czy efektów (output additionality), ale również w kontekście promowania zachowań (internal behavioural additionality) oraz nawiązywania relacji (external behavioural additionality)1, zatem roli, jaką takie wsparcie może odegrać w stymulowaniu zachowań z zakresu OI. Luka empiryczna wynika z faktu, że wciąż niewiele jest opracowań dotyczących otwartych innowacji osadzonych w realiach gospodarczych Polski. Prezentowane podejście ma na celu weryfikację modelu empirycznego, który uwzględnia wiele wymiarów OI, akcentując dodatkowo funkcję, jaką w tym procesie pełni polityka innowacyjna. Zintegrowana, całościowa analiza pozwoli na holistyczne ujęcie badanej problematyki. Jest to szczególnie istotne w polskich realiach, w których poziom otwartości przedsiębiorstw na wiedzę z zewnątrz oraz poziom absorpcji tej wiedzy to jedna z podstawowych przyczyn ich niskiego poziomu innowacyjności. Istnieje także luka metodologiczna, wynikająca z faktu, że mało jest przykładów modelowania procesów otwartych innowacji w sposób wszechstronny, takich, w których uwzględnia się wiele zależności między zmiennymi modelu. Wobec tak określonych niedostatków w naukach o zarządzaniu, dotyczących procesów otwartych innowacji, widocznych szczególnie w literaturze krajowej, w niniejszym opracowaniu postawiono wiele celów, które podzielone zostały zgodnie ze strukturą pracy na te dotyczące aspektów teoretycznych oraz na te dotyczące warstwy empirycznej. Głównym celem monografii (celem poznawczym) jest ustalenie związków między działaniami związanymi z pozyskiwaniem i ochroną wiedzy dla poziomu innowacyjności przedsiębiorstw, a także zbadanie znaczenia determinantów otwartych innowacji, zarówno tych wynikających z cech samego przedsiębiorstwa, jak i czynników zewnętrznych. Celem teoriopoznawczym opracowania jest usystematyzowanie wiedzy na temat koncepcji otwartych innowacji, przedstawienie jej osadzenia teoretycznego, prezentacja obecnych w literaturze taksonomii, propozycji nowych konceptualizacji oraz krytycznych uwag odnoszących się do tej koncepcji. Celem empirycznym pracy jest zidentyfikowanie poziomu otwartości polskich przedsiębiorstw przemysłowych na wiedzę pozyskiwaną z zewnątrz, zarówno w formie uprzedmiotowionej, w drodze kooperacji, jak i poprzez korzystanie z otwartych źródeł wiedzy i roli, jaką w tych procesach odgrywa wiedza własna. Istotnym wątkiem pracy jest określenie znaczenia, jakie procesy otwartych innowacji mają dla poziomu innowacyjności badanych przedsiębiorstw mierzonego udziałem sprzedaży produktów innowacyjnych w sprzedaży ogółem. Zastosowana metoda równań strukturalnych, która zakłada przyczynową zależność między zmiennymi i służy do testowania modeli za pomocą układu równań liniowych, pozwala na testowanie wielu hipotez jednocześnie i daje możliwość systemowego podejścia do analizowanej problematyki. W tym miejscu należy podkreślić, że celem pracy nie jest kontrastowanie modelu otwartych innowacji z modelem zamkniętym. W rzeczywistości bowiem trudno byłoby znaleźć podmiot, który w żadnym stopniu nie korzysta z wiedzy zewnętrznej. Ważnym wątkiem opracowania jest ocena, na ile publiczne wsparcie finansowe wspomaga przedsiębiorstwa w kwestii podnoszenia ich innowacyjności w sposób bezpośredni i pośredni - poprzez aktywizację ich działań z zakresu otwartych innowacji, które z kolei stymulują sprawność innowacyjną, wpływając na poziom innowacyjności przedsiębiorstwa. Ten rodzaj wsparcia to jedno z narzędzi polityki innowacyjnej, której zadaniem jest stymulowanie tworzenia nowych rozwiązań, a także ich upowszechniania i wdrażania (Weresa, 2014, s. 87). Działania rządów skierowane na wspomaganie aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw są odpowiedzią na tezy przyjęte w teorii ekonomii (Nelson 1959; Arrow, 1962), w których stwierdza się, że przedsiębiorstwo nie jest zainteresowane inwestowaniem w działania związane z innowacjami, jeśli nie jest w stanie przechwycić i wykorzystać wszystkich płynących z nich korzyści (Luukkonen, 2000). Znaczącym elementem polityki powinno być więc promowanie kooperacji w innowacjach, dzięki której koszty innowacji oraz potencjalne korzyści mogłyby być dzielone już na wczesnych jej etapach (de Jong i in., 2010). Zatem dzięki włączeniu do rozważań zawartych w niniejszej monografii wątku instytucjonalnego, prezentowany model otwartych innowacji, co prawda w dużym uproszczeniu, przyrównać można do systemu innowacji, definiowanego jako "system wsparcia działalności B+R, który promuje i rozprzestrzenia wiedzę jako główne źródło innowacji" (Nelson, Rosenberg, 1993, s. 9) Celem metodologicznym opracowania jest stworzenie narzędzia badawczego, skonstruowanego w sposób na tyle uniwersalny, że może być stosowane do mierzenia procesów otwartych innowacji. Cele poznawczy, teoriopoznawczy, empiryczny i metodologiczny znajdują swoje dopełnienie w celu aplikatywnym, którym jest przedstawienie rekomendacji dla kadry zarządzającej przedsiębiorstwami wprowadzającymi innowacje w sposób otwarty, jak również rekomendacji odnoszących się do kształtowania polityki innowacyjnej wspierającej polskie przedsiębiorstwa przemysłowe. Zaprezentowane cele wynikają z przyjęcia stanowiska, że nauki o zarządzaniu należą do nauk stosowanych, które umożliwiają rozwiązywanie określonych rzeczywistych zjawisk, w tym procesów innowacyjnych realizowanych przez polskie przedsiębiorstwa w sposób otwarty. Biorąc pod uwagę systematykę subdyscyplin nauk o zarządzaniu (Cyfert i in.,2014) i uwzględniając fakt, że przedmiotem niniejszego opracowania są organizacje gospodarcze, średnie i duże polskie przedsiębiorstwa przemysłowe, badanie reprezentuje nurt praktyczny, analiza jest prowadzona na poziomie operacyjnym, a dotyczy szeroko definiowanego zarządzania innowacjami, w tym szczególnie otwartych innowacji i ich form. Podejmując próbę realizacji wyznaczonych celów, w pracy postawiono jedną hipotezę główną, która brzmi: Pozyskiwanie przez przedsiębiorstwo wiedzy ze źródeł zewnętrznych (w formie nieodpłatnej, w formie uprzedmiotowionej oraz w drodze współpracy), jak również posiadana wiedza wewnętrzna sprzyjają poziomowi jego innowacyjności. Znaczenie tych działań wzmacniane jest przez publiczne finansowe wsparcie aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw. Hipoteza główna pracy dotyczy jednostronnego przepływu wiedzy, nie podejmując wątków przepływu wiedzy na zewnątrz przedsiębiorstwa oraz przepływów wiedzy wzajemnej. To niewątpliwe ograniczenie wynika przede wszystkim z faktu, że pozyskiwanie wiedzy znacząco dominuje w podejmowanych przez badane przedsiębiorstwa procesach innowacyjnych, zaś ich wskazania na procesy odśrodkowe i wzajemne są praktycznie śladowe. Pomimo ograniczenia części empirycznej, zarówno procesy odśrodkowe, jak i procesy wzajemne omówione są od strony teoretycznej w rozdziale czwartym (punkt 4.3). Hipotezie głównej pracy odpowiada stworzony w opracowaniu model koncepcyjny otwartych innowacji. Model ten, po uwzględnieniu najważniejszych zależności, jest rozpisany na dwanaście hipotez badawczych, które są zaprezentowane w rozdziale szóstym (punkt 6.2). Struktura pracy została podporządkowana realizacji postawionych jej celów. Monografia składa się z sześciu rozdziałów, poprzedzonych wprowadzeniem i podsumowanych w zakończeniu oraz dwóch załączników. Rozdział pierwszy zawiera teoretyczne podstawy koncepcji otwartych innowacji (OI). Przedstawiono w nim definicje koncepcji, które ewoluowały na przestrzeni lat. Ukazane są również liczne modele procesów innowacyjnych. W kontekście wątpliwości, jakie budzi koncepcja, zasadnym było omówienie teorii ekonomicznych i tych z zakresu zarządzania, które wielu badaczy tematyki OI uznaje za jej swoiste podwaliny. Do najważniejszych należą: teoria kosztów transakcyjnych (Coase, 1937; Williamson, 1975); teoria zasobowa (Wernerfelt, 1984; Barney, 1991); podejście oparte na wiedzy (Winter, 1987; Kogut, Zander, 1992) i podejście oparte na technologii (Granstrand, 2000); koncepcja dynamicznych umiejętności (Teece, Pisano, Shuen, 1997; Eisenhardt, Martin, 2000); koncepcja absorpcji wiedzy (Cohen, Levinthal, 1989); koncepcja relacyjnego postrzegania przedsiębiorstwa (Dyer, Singh, 1998), teoria wartości transakcyjnej (Zając, Olsen, 1993), a także koncepcje współtworzenia wartości (Prahalad, Ramaswamy, 2004; Vargo, Lusch, 2004) oraz przewłaszczania wartości (Teece, 1986). Rozdział drugi zawiera przegląd propozycji taksonomii OI, jej nowych konceptualizacji, kierunków dalszych badań. Podstawą rozdziału są studia literaturowe. Rozdział drugi traktuje także o krytycznym podejściu do samej koncepcji, w którym podważana jest jej warstwa teoretyczna oraz kwestionowane jest, czy rzeczywiście wnosi ona nowe elementy do teorii i modeli wcześniej obecnych w literaturze. Rozdział trzeci prezentuje problematykę procesów współpracy w innowacjach. Omówiona została w nim specyfika współpracy z różnymi podmiotami: uczestnikami łańcucha dostaw, konkurentami i podmiotami instytucjonalnymi. Rozdział czwarty przedstawia zagadnienia związane z pozyskiwaniem wiedzy z otwartych źródeł wiedzy, pozyskiwania jej w sposób odpłatny oraz w procesach wzajemnej wymiany. Zawiera również rozważania dotyczące suplementarności, komplementarności oraz substytucyjności wiedzy, roli absorpcji wiedzy w modelu otwartych innowacji, znaczenia ochrony własności intelektualnej oraz prezentuje miary efektów, jakie mają miejsce w następstwie procesów otwartych. Rozdział piąty zawiera charakterystykę wybranych determinantów procesów otwartych innowacji (z poziomu kraju, branży, grupy kapitałowej, przedsiębiorswta), ze szczególnym uwzględnieniem polityki finansowego wsparcia innowacji. Prezentowane w rozdziałach trzecim, czwartym i piątym rozważania teoretyczne oraz licznie przytaczane wyniki prac empirycznych stanowią podstawę do postawionej w pracy hipotezy głównej oraz hipotez pomocniczych. Rozdział szósty to rozdział empiryczny. Zawarta jest w nim charakterystyka modelu badawczego wraz z hipotezami. W dalszej części zaprezentowana jest próba badawcza, operacjonalizacja zmiennych oraz stosowane w pracy metody analityczne. Badanie oparte jest na danych z reprezentatywnej próby 7783 średnich i dużych polskich przedsiębiorstw, NACE sekcje B-E, uczestniczących w badaniu GUS 2011 przy wykorzystaniu kwestionariusza PNT-02 (polska wersja: Community Innovation Survey) za lata 2008-2010. Community Innovation Survey (CIS) zawiera informacje o aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw z krajów członków Unii Europejskiej, krajów kandydujących, Islandii i Norwegii, gromadzonych przy wykorzystaniu jednolitego kwestionariusza oraz metodologii opartej na wytycznych Podręcznika Oslo (Oslo Manual, 2005), co umożliwia uzyskanie danych statystycznych porównywalnych i zharmonizowanych. Rozdział szósty zawiera również wyniki przeprowadzonej analizy empirycznej. Jest jednocześnie ostatnim rozdziałem monografii. W zakończeniu opracowania zawarto podsumowanie wywodów prezentowanych we wcześniejszych rozdziałach, ze szczególnym uwzględnieniem wyników badania empirycznego, które omawiane są w kontekście badań innych autorów analizujących aktywność innowacyjną polskich przedsiębiorstw. Uzupełnieniem pracy są dwa aneksy. Aneks I zawiera tabele z różnych rozdziałów monografii, które ze względu na swoje rozmiary zostały przeniesione na koniec opracowania. Aneks II natomiast zawiera szczegółową charakterystykę narzędzia badawczego, jakim jest kwestionariusz Community Innovation Survey (CIS). Omówiona jest w nim metoda badania i gromadzenia danych o innowacjach w krajach Unii Europejskiej. W kolejnych częściach zaprezentowane są podstawy prawne gromadzenia, przetwarzania i udostępniania danych z kwestionariusza CIS, kryteria gromadzenia danych do kwestionariusza, historia i ewolucja samego kwestionariusza oraz możliwości jego wykorzystania. W ostatniej części zaprezentowano ocenę kwestionariusza CIS jako narzędzia badawczego oraz autorskie propozycje jego modyfikacji. Przedstawiona monografia przybliża problematykę otwartych innowacji, problem wciąż słabo udokumentowany w literaturze, szczególnie tej dotyczącej krajów naszego regionu. Wnioski z badania wskazują (podobnie jak w innych krajach) na zasadność szerszego wykorzystania przez przedsiębiorstwa kombinacji różnych typów wiedzy dla osiągnięcia efektów synergicznych, w wyniku których zwiększa się efektywność procesów innowacyjnych. Prezentowana analiza empiryczna ma jednak swoje ograniczenia. Poziom innowacyjności mierzony jest udziałem sprzedaży produktów innowacyjnych w sprzedaży ogółem, tak więc znaczenie procesów dośrodkowych dla innowacji procesowych oraz innowacji nietechnologicznych, marketingowych i organizacyjnych nie jest możliwe do bezpośredniej i jednoznacznej oceny. Kolejnym ograniczeniem jest fakt, że pomimo iż próba średnich i dużych przedsiębiorstw objęta badaniem jest reprezentatywna, zaś w przypadku dużych przedsiębiorstw pełna, pozostaje jednak zawężona do przedsiębiorstw przemysłowych. Ograniczeniem jest również, ze względu na tajemnicę statystyczną, niepełnydostęp do danych, w tym przede wszystkim finansowych, oraz specyfika okresu badawczego, który przypadał na lata kryzysu finansowego. Należy też zwrócić uwagę, że ze względu na konstrukcję samego narzędzia badawczego (kwestionariusza CIS/PNT-02) w analizie uwzględniono tylko przedsiębiorstwa w danym okresie obserwacji "innowacyjne", czyli takie, które wprowadziły innowację technologiczną (produktową i/lub procesową), co znacznie uszczupla próbę badawczą. Istotną kwestią, zwłaszcza w przypadku mierzenia wpływu finansowego wsparcia czy też współpracy na poziom innowacyjności przedsiębiorstw, jest to, że ich efekty mogą być znacznie odłożone w czasie, co przy badaniu prowadzonym w jednym (trzyletnim) okresie obserwacji jest sporym ograniczeniem. Jednakże sposób udostępniania danych, niepozwalający na identyfikację badanych jednostek, nawet przy dostępie do danych z wielu okresów i tak uniemożliwia budowę szeregów czasowych. Ograniczeniem jest również, że dane obejmują lata 2008- 2010, a więc widoczne jest znaczne opóźnienie publikacji w stosunku do danych empirycznych. Wynika to przede wszystkim z ograniczeń dostępu do danych pozyskiwanych z GUS-u, problemów proceduralnych, długości samego procesu twórczego, badawczego, a wreszcie edytorskiego. Ważnym wątkiem w literaturze dotyczącej otwartych innowacji jest znaczenie modelu biznesu przedsiębiorstwa dla wytwarzania i przechwytywania wartości (Chesbrough, 2006b; 2007a). Należy bowiem podkreślić, że intencją autorki monografii nie jest prezentacja konkretnego modelu biznesu najbardziej korzystnego dla przedsiębiorstwa, a raczej wskazanie, jaki jest poziom otwartości na zewnętrzne źródła wiedzy, wykorzystania własnych zasobów i wsparcia finansowego z zewnątrz, który lepiej niż inne przyczynia się do zwiększenia poziomu innowacyjności przedsiębiorstwa. W tym kontekście ogólny model otwartych innowacji omówiony jest też w podziale na branże, zgrupowane według poziomu techniki, ze względu na przynależność przedsiębiorstw do grup kapitałowych oraz ze względu na ich wielkość. Zdiagnozowane różnice w intensywności podejmowanych procesów innowacyjnych pozwalają w dużo bardziej zindywidualizowany sposób przedstawić zarówno wnioski badawcze, jak i rekomendacje. Wyniki badania mogą stać się inspiracją dla menedżerów przedsiębiorstw oraz twórców polityki innowacyjnej państwa, szczególnie w zakresie promocji nawiązywania relacji między podmiotami gospodarczymi, zaś prezentowany sposób mierzenia skuteczności wsparcia, który uwzględnia jej wielowymiarowość, narzędziem szerzej wykorzystywanym przez organa państwowe oceniające skutki prowadzonej polityki wspierania innowacji.

Spis treści

 

Wprowadzenie

 

Rozdział 1. Teoretyczne podstawy koncepcji otwartych innowacji

1.1. Podstawowe typy innowacji oraz modele procesów innowacyjnych

1.2. Otwarte innowacje - zdefiniowanie pojęcia

1.3. Koncepcja otwartych innowacji w naukach ekonomicznych

1.4. Teoria kosztów transakcyjnych

1.5. Teorie zasobowe

1.5.1. Teoria zasobowa - ujęcie tradycyjne

1.5.2. Podejście oparte na wiedzy

1.5.3. Dynamiczne zdolności i absorpcja wiedzy

1.6. Podejście relacyjne

1.7. Teorie wartości

1.7.1. Koncepcja kreowania wartości

1.7.2. Koncepcja przewłaszczania wartości

Podsumowanie

 

Rozdział 2. Obszary badawcze, nowe konceptualizacje oraz krytyka otwartych innowacji

2.1. Taksonomie obszarów badawczych otwartych innowacji

2.1.1. Propozycja Gassmanna (2006)

2.1.2. Propozycja Fredberga, Elmquist i Ollila (2008; 2009)

2.1.3. Propozycja Gassmanna, Enkel i Chesbrougha (2010)

2.1.4. Propozycja Van de Vrande, Vanhaverbeke'a i Gassmanna (2010)

2.1.5. Propozycja Remneland Wikhamna i Wikhman (2013)

2.1.6. Propozycja Chesbrougha i Bogersa (2014)

2.1.7. Propozycja Randhawa, Wildena i Hohbergera (2014)

2.1.8. Propozycja Kovacsa, Van Looya i Cassimana (2014)

2.2. Nowe konceptualizacje otwartych innowacji

2.2.1. Propozycja konceptualizacji Dahlandera i Ganna (2010)

2.2.2. Propozycja konceptualizacji Huizingha (2011)

2.2.3. Propozycja konceptualizacji Lichtenthalera (2011)

2.2.4. Propozycja konceptualizacji Westa i Bogersa (2014)

2.3. Analiza polskich publikacji na temat otwartych innowacji z lat 2008-2016

2.4. Krytyczne podejście do koncepcji otwartych innowacji

Podsumowanie

 

Rozdział 3. Współpraca w procesach innowacyjnych

3.1. Specyfika współpracy w procesach innowacyjnych

3.2. Współpraca z partnerami w łańcuchu dostaw

3.3. Nabywca jako źródło wiedzy i partner w procesach innowacyjnych

3.4. Współpraca z konkurentami

3.5. Współpraca z partnerami instytucjonalnymi

3.6. Współpraca w procesach innowacyjnych z partnerami krajowymi i zagranicznymi

Podsumowanie

 

 

Rozdział 4. Inne formy transferu wiedzy w modelu otwartych innowacji

4.1. Otwarte źródła wiedzy dla działalności innowacyjnej przedsiębiorstw

4.2. Odpłatne źródła wiedzy dla działalności innowacyjnej przedsiębiorstw

4.3. Procesy odśrodkowe i procesy wzajemne w otwartych innowacjach

4.4. Otwartość przedsiębiorstwa na wiedzę a poziom ochrony wiedzy

4.5. Suplementarność, komplementarność i substytucyjność wiedzy

4.6. Pomiar efektów procesów pozyskiwania wiedzy

Podsumowanie

 

 

Rozdział 5. Wybrane determinanty otwartych innowacji

Czynniki makrootoczenia .

5.1. Poziom innowacyjności kraju

5.2. Narodowy system innowacji

5.3. Polityka wsparcia finansowego procesów innowacyjnych

Czynniki mezootoczenia oraz czynniki wewnętrzne

5.4. Poziom techniki branży działania przedsiębiorstwa

5.5. Przynależność przedsiębiorstwa do grupy kapitałowej

5.6. Wielkość przedsiębiorstwa

Podsumowanie

 

 

Rozdział 6. Badanie empiryczne polskich przedsiębiorstw przemysłowych

6.1. Cel i zakres badania

6.2. Hipotezy i model koncepcyjny otwartych innowacji

6.3. Zmienne i ich operacjonalizacja

6.4. Charakterystyka próby badawczej

6.5. Metody analizy danych

6.6. Organizacja i przebieg badań

6.7. Empiryczny model otwartych innowacji polskich przedsiębiorstw przemysłowych

6.8. Weryfikacja hipotez badawczych

6.9. Modelowanie strukturalne w podgrupach badanych przedsiębiorstw

6.10. Profile polskich przedsiębiorstw przemysłowych

6.11. Wnioski z badania empirycznego polskich przedsiębiorstw przemysłowych

Podsumowanie

 

 

Zakończenie

 

Aneks I. Zestawienie wybranych tabel z poszczególnych rozdziałów

Aneks II. Kwestionariusz Community Innovation Survey - charakterystyka .

A II. 1. Gromadzenie danych o innowacjach w krajach Unii Europejskiej

A II. 2. Podstawy prawne kwestionariusza CIS

A II. 3. Kryteria gromadzenia danych CIS

A II. 4. Kwestionariusz CIS jako narzędzie badawcze

A II. 5. Zakres informacji statystycznej kwestionariusza CIS

A II. 6. Polska statystyka innowacji

A II. 7. Propozycje modyfikacji kwestionariusza CIS/PNT-02

 

Spis rysunków

Spis tabel

Bibliografia

Opinie

Twoja ocena:
Wydanie: 1
Rok wydania: 2018
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza
Oprawa: miękka
Format: B5
Liczba stron: 382

 

e-book do wypożyczenia lub zakupu na stronie:

https://www.ibuk.pl

 

 

 

Ponad dekadę po ukazaniu się pierwszych opracowań można już stwierdzić, że koncepcja otwartych innowacji (open innovation - OI) stała się jednym z podstawowych pojęć szeroko pojmowanej dziedziny zarządzania innowacjami. Henry W. Chesbrough, twórca pojęcia, definiuje ją jako "celowy przypływ i odpływ wiedzy, który przyspiesza innowacje w przedsiębiorstwie, jak również poszerza rynki umożliwiające jej wykorzystanie" (2006a, s. 1). Pierwotna definicja ewoluowała, zaś próby określania koncepcji podejmowało wielu badaczy (m.in. Gassmann, Enkel, 2004; Dahlander, Gann, 2010; West, Bogers, 2014). W niniejszej monografii przyjmiemy jej najnowszą wersję. Zatem otwarta innowacja to: "Rozproszony proces innowacji, oparty na celowo zarządzanych przepływach wiedzy w organizacji, obejmujących przepływy pieniężne i niepieniężne, organizowane zgodnie z jej modelem biznesu. Wiedza może napływać do organizacji (pozyskiwanie wiedzy ze źródeł zewnętrznych poprzez procesy wewnętrzne) oraz wypływać z organizacji (przyczyniając się do maksymalizacji wykorzystania wiedzy wewnętrznej w wyniku jej komercjalizacji) lub poprzez wystąpienie obu tych procesów jednocześnie" (Chesbrough, Bogers, 2014, s. 17). W tej definicji innowacja to tworzenie i komercjalizacja nowych lub ulepszonych produktów, procesów, usług, zaś aspekt otwartości związany jest z przepływem wiedzy przez granice organizacji. Model ten znajduje się niejako w opozycji do koncepcji zamkniętych innowacji (closed innovation), w której uwaga koncentruje się na rozwijaniu własnych zasobów przedsiębiorstwa, przy jednoczesnym wysokim stopniu ochrony jego własności intelektualnej. Duże zainteresowanie koncepcją otwartych innowacji (OI) znalazło swój wyraz w rosnącej liczbie publikacji naukowych, opracowań, raportów badawczych. O znaczeniu koncepcji świadczą poświęcone jej wydanie raportu OECD (2008) czy też specjalne wydania wiodących czasopism, by przywołać trzy wydania

"R&D Management" (2006; 2009; 2010), jedno "Industry & Innovation" (2008), jedno "International Journal of Technology Management" (2010), jedno "Technovation" (2011) oraz jedno "Research Policy" (2014). Po roku 2003 opublikowano ponad 60 książek dotyczących różnych aspektów OI. Duża część konferencji naukowych poświęconych tematyce innowacji ma zwykle panel dedykowany OI. Koncepcja jest też podstawą modeli biznesu realizowanych przez coraz większą liczbę przedsiębiorstw, jak również przedmiotem zainteresowania twórców polityki gospodarczej, w której tworzenie narzędzi wspierania współpracy i dzielenia się wiedzą jest jednym z ważnych zadań mających na celu stymulację sprawności innowacyjnej podmiotów gospodarczych. W literaturze polskiej ostatnich lat pojawiła się znaczna liczba monografii (publikacji zwartych), które poruszają kwestie otwartych innowacji per se (Roszkowska-Menkes, 2015; Sopińska, Mierzejewska, 2017) i związanej z tym zjawiskiem zmiany granic przedsiębiorstwa (Romanowska, Cygler red., 2014); innowacyjności przedsiębiorstw (Janasz red., 2005a,b; Janasz, Kozioł-Nadolna, 2011; Poznańska, Sobiecki, 2012; Kolterman, 2013; Bojewska red., 2015), jej determinantów (Matusiak, Stawasz, Jewtuchowicz red., 2001; Janasz, Kozioł, 2007; Świadek, 2007; Janasz, 2010; Pichlak, 2012c), w tym również w sektorze MŚP (Bojewska, 2009; Skowronek-Mielczarek, 2013; Wach, 2013; Lisowska, Ropęga red., 2016); tworzenia i przepływu wiedzy (Mazur, Rószkiewicz, Strzyżewska, 2008; Bogdanienko, 2011; Weresa, Poznańska red., 2012; Wiśniewska, Janasz red., 2015); komercjalizacji innowacji (Gwarda-Gruszczyńska, 2013); współpracy w innowacjach (Kozioł-Nadolna, 2013; Szymura-Tyc, 2015; Świadek, Wiśniewska, 2015), w tym także z partnerami instytucjonalnymi (Matusiak, 2010); zarządzania własnością intelektualną (Okoń-Horodyńska, Wisła red., 2013; Dereń, 2014). Wiele jest również opracowań dotyczących związków między innowacyjnością a przedsiębiorczością (Duraj, Papiernik-Wojdera,2010), innowacyjnością a konkurencyjnością międzynarodową (Janowska i in. red., 2017); rolą innowacji w gospodarce (Dolińska, 2010; Jasiński red., 2010; Jasiński, 2013; Zorska, Molęda-Zdziech, Jung red., 2014); znaczenia klastrów (Skawińska, Zalewski, 2009; Gorynia, Jankowska, 2008; Kowalski, 2013); systemów innowacji (Weresa, 2012; Świadek, 2017), polityki innowacji (Czerniak, 2013; Weresa, 2014) oraz innowacyjności w kontekście jej wsparcia instytucjonalnego (Golińska-Pieszyńska, 2009; Niedzielski, Stanisławski, Stawasz red., 2011; Kotowicz-Jawor red.,2012; Kotowicz-Jawor, Krajewski, Okoń-Horodyńska red., 2015). Dostępne są również monografie traktujące o zagadnieniach akumulacji i wykorzystania kapitału innowacyjnego (Kijek, 2016), transferze wiedzy w działalności innowacyjnej przedsiębiorstw (Truskolaski, 2014) oraz zależności między innowacyjnością a eksportem (Mińska-Struzik, 2014), w których bazą empiryczną są dane uzyskane z polskiej wersji kwestionariusza CIS. Wskazuje to na rosnące zainteresowanie polskich naukowców złożoną tematyką, jaką są innowacje, jak również coraz częstsze korzystanie z danych, umożliwiających badanie zjawisk na dużych i bardzo dużych próbach przedsiębiorstw. Mimo tego nadal można zidentyfikować luki badawcze, szczególnie te w obszarze otwartych innowacji, które wymagają szerszej analizy i omówienia. Luka teoretyczna wynika z wciąż niewystarczającego osadzenia problematyki otwartych innowacji w teorii ekonomii i naukach o zarządzaniu, zarówno w publikacjach międzynarodowych, jak i literaturze polskiej. Ponadto w większości opracowań wskazujących na skutki przepływu wiedzy nie zawsze bierze się pod uwagę rolę, jaką w tym procesie odgrywa poziom jej absorpcji przez przedsiębiorstwo. Wciąż niewiele jest też prac, w których znaczenie wsparcia publicznego dla działalności innowacyjnej jest rozpatrywane nie tylko z punktu widzenia nakładów (input additionality) czy efektów (output additionality), ale również w kontekście promowania zachowań (internal behavioural additionality) oraz nawiązywania relacji (external behavioural additionality)1, zatem roli, jaką takie wsparcie może odegrać w stymulowaniu zachowań z zakresu OI. Luka empiryczna wynika z faktu, że wciąż niewiele jest opracowań dotyczących otwartych innowacji osadzonych w realiach gospodarczych Polski. Prezentowane podejście ma na celu weryfikację modelu empirycznego, który uwzględnia wiele wymiarów OI, akcentując dodatkowo funkcję, jaką w tym procesie pełni polityka innowacyjna. Zintegrowana, całościowa analiza pozwoli na holistyczne ujęcie badanej problematyki. Jest to szczególnie istotne w polskich realiach, w których poziom otwartości przedsiębiorstw na wiedzę z zewnątrz oraz poziom absorpcji tej wiedzy to jedna z podstawowych przyczyn ich niskiego poziomu innowacyjności. Istnieje także luka metodologiczna, wynikająca z faktu, że mało jest przykładów modelowania procesów otwartych innowacji w sposób wszechstronny, takich, w których uwzględnia się wiele zależności między zmiennymi modelu. Wobec tak określonych niedostatków w naukach o zarządzaniu, dotyczących procesów otwartych innowacji, widocznych szczególnie w literaturze krajowej, w niniejszym opracowaniu postawiono wiele celów, które podzielone zostały zgodnie ze strukturą pracy na te dotyczące aspektów teoretycznych oraz na te dotyczące warstwy empirycznej. Głównym celem monografii (celem poznawczym) jest ustalenie związków między działaniami związanymi z pozyskiwaniem i ochroną wiedzy dla poziomu innowacyjności przedsiębiorstw, a także zbadanie znaczenia determinantów otwartych innowacji, zarówno tych wynikających z cech samego przedsiębiorstwa, jak i czynników zewnętrznych. Celem teoriopoznawczym opracowania jest usystematyzowanie wiedzy na temat koncepcji otwartych innowacji, przedstawienie jej osadzenia teoretycznego, prezentacja obecnych w literaturze taksonomii, propozycji nowych konceptualizacji oraz krytycznych uwag odnoszących się do tej koncepcji. Celem empirycznym pracy jest zidentyfikowanie poziomu otwartości polskich przedsiębiorstw przemysłowych na wiedzę pozyskiwaną z zewnątrz, zarówno w formie uprzedmiotowionej, w drodze kooperacji, jak i poprzez korzystanie z otwartych źródeł wiedzy i roli, jaką w tych procesach odgrywa wiedza własna. Istotnym wątkiem pracy jest określenie znaczenia, jakie procesy otwartych innowacji mają dla poziomu innowacyjności badanych przedsiębiorstw mierzonego udziałem sprzedaży produktów innowacyjnych w sprzedaży ogółem. Zastosowana metoda równań strukturalnych, która zakłada przyczynową zależność między zmiennymi i służy do testowania modeli za pomocą układu równań liniowych, pozwala na testowanie wielu hipotez jednocześnie i daje możliwość systemowego podejścia do analizowanej problematyki. W tym miejscu należy podkreślić, że celem pracy nie jest kontrastowanie modelu otwartych innowacji z modelem zamkniętym. W rzeczywistości bowiem trudno byłoby znaleźć podmiot, który w żadnym stopniu nie korzysta z wiedzy zewnętrznej. Ważnym wątkiem opracowania jest ocena, na ile publiczne wsparcie finansowe wspomaga przedsiębiorstwa w kwestii podnoszenia ich innowacyjności w sposób bezpośredni i pośredni - poprzez aktywizację ich działań z zakresu otwartych innowacji, które z kolei stymulują sprawność innowacyjną, wpływając na poziom innowacyjności przedsiębiorstwa. Ten rodzaj wsparcia to jedno z narzędzi polityki innowacyjnej, której zadaniem jest stymulowanie tworzenia nowych rozwiązań, a także ich upowszechniania i wdrażania (Weresa, 2014, s. 87). Działania rządów skierowane na wspomaganie aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw są odpowiedzią na tezy przyjęte w teorii ekonomii (Nelson 1959; Arrow, 1962), w których stwierdza się, że przedsiębiorstwo nie jest zainteresowane inwestowaniem w działania związane z innowacjami, jeśli nie jest w stanie przechwycić i wykorzystać wszystkich płynących z nich korzyści (Luukkonen, 2000). Znaczącym elementem polityki powinno być więc promowanie kooperacji w innowacjach, dzięki której koszty innowacji oraz potencjalne korzyści mogłyby być dzielone już na wczesnych jej etapach (de Jong i in., 2010). Zatem dzięki włączeniu do rozważań zawartych w niniejszej monografii wątku instytucjonalnego, prezentowany model otwartych innowacji, co prawda w dużym uproszczeniu, przyrównać można do systemu innowacji, definiowanego jako "system wsparcia działalności B+R, który promuje i rozprzestrzenia wiedzę jako główne źródło innowacji" (Nelson, Rosenberg, 1993, s. 9) Celem metodologicznym opracowania jest stworzenie narzędzia badawczego, skonstruowanego w sposób na tyle uniwersalny, że może być stosowane do mierzenia procesów otwartych innowacji. Cele poznawczy, teoriopoznawczy, empiryczny i metodologiczny znajdują swoje dopełnienie w celu aplikatywnym, którym jest przedstawienie rekomendacji dla kadry zarządzającej przedsiębiorstwami wprowadzającymi innowacje w sposób otwarty, jak również rekomendacji odnoszących się do kształtowania polityki innowacyjnej wspierającej polskie przedsiębiorstwa przemysłowe. Zaprezentowane cele wynikają z przyjęcia stanowiska, że nauki o zarządzaniu należą do nauk stosowanych, które umożliwiają rozwiązywanie określonych rzeczywistych zjawisk, w tym procesów innowacyjnych realizowanych przez polskie przedsiębiorstwa w sposób otwarty. Biorąc pod uwagę systematykę subdyscyplin nauk o zarządzaniu (Cyfert i in.,2014) i uwzględniając fakt, że przedmiotem niniejszego opracowania są organizacje gospodarcze, średnie i duże polskie przedsiębiorstwa przemysłowe, badanie reprezentuje nurt praktyczny, analiza jest prowadzona na poziomie operacyjnym, a dotyczy szeroko definiowanego zarządzania innowacjami, w tym szczególnie otwartych innowacji i ich form. Podejmując próbę realizacji wyznaczonych celów, w pracy postawiono jedną hipotezę główną, która brzmi: Pozyskiwanie przez przedsiębiorstwo wiedzy ze źródeł zewnętrznych (w formie nieodpłatnej, w formie uprzedmiotowionej oraz w drodze współpracy), jak również posiadana wiedza wewnętrzna sprzyjają poziomowi jego innowacyjności. Znaczenie tych działań wzmacniane jest przez publiczne finansowe wsparcie aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw. Hipoteza główna pracy dotyczy jednostronnego przepływu wiedzy, nie podejmując wątków przepływu wiedzy na zewnątrz przedsiębiorstwa oraz przepływów wiedzy wzajemnej. To niewątpliwe ograniczenie wynika przede wszystkim z faktu, że pozyskiwanie wiedzy znacząco dominuje w podejmowanych przez badane przedsiębiorstwa procesach innowacyjnych, zaś ich wskazania na procesy odśrodkowe i wzajemne są praktycznie śladowe. Pomimo ograniczenia części empirycznej, zarówno procesy odśrodkowe, jak i procesy wzajemne omówione są od strony teoretycznej w rozdziale czwartym (punkt 4.3). Hipotezie głównej pracy odpowiada stworzony w opracowaniu model koncepcyjny otwartych innowacji. Model ten, po uwzględnieniu najważniejszych zależności, jest rozpisany na dwanaście hipotez badawczych, które są zaprezentowane w rozdziale szóstym (punkt 6.2). Struktura pracy została podporządkowana realizacji postawionych jej celów. Monografia składa się z sześciu rozdziałów, poprzedzonych wprowadzeniem i podsumowanych w zakończeniu oraz dwóch załączników. Rozdział pierwszy zawiera teoretyczne podstawy koncepcji otwartych innowacji (OI). Przedstawiono w nim definicje koncepcji, które ewoluowały na przestrzeni lat. Ukazane są również liczne modele procesów innowacyjnych. W kontekście wątpliwości, jakie budzi koncepcja, zasadnym było omówienie teorii ekonomicznych i tych z zakresu zarządzania, które wielu badaczy tematyki OI uznaje za jej swoiste podwaliny. Do najważniejszych należą: teoria kosztów transakcyjnych (Coase, 1937; Williamson, 1975); teoria zasobowa (Wernerfelt, 1984; Barney, 1991); podejście oparte na wiedzy (Winter, 1987; Kogut, Zander, 1992) i podejście oparte na technologii (Granstrand, 2000); koncepcja dynamicznych umiejętności (Teece, Pisano, Shuen, 1997; Eisenhardt, Martin, 2000); koncepcja absorpcji wiedzy (Cohen, Levinthal, 1989); koncepcja relacyjnego postrzegania przedsiębiorstwa (Dyer, Singh, 1998), teoria wartości transakcyjnej (Zając, Olsen, 1993), a także koncepcje współtworzenia wartości (Prahalad, Ramaswamy, 2004; Vargo, Lusch, 2004) oraz przewłaszczania wartości (Teece, 1986). Rozdział drugi zawiera przegląd propozycji taksonomii OI, jej nowych konceptualizacji, kierunków dalszych badań. Podstawą rozdziału są studia literaturowe. Rozdział drugi traktuje także o krytycznym podejściu do samej koncepcji, w którym podważana jest jej warstwa teoretyczna oraz kwestionowane jest, czy rzeczywiście wnosi ona nowe elementy do teorii i modeli wcześniej obecnych w literaturze. Rozdział trzeci prezentuje problematykę procesów współpracy w innowacjach. Omówiona została w nim specyfika współpracy z różnymi podmiotami: uczestnikami łańcucha dostaw, konkurentami i podmiotami instytucjonalnymi. Rozdział czwarty przedstawia zagadnienia związane z pozyskiwaniem wiedzy z otwartych źródeł wiedzy, pozyskiwania jej w sposób odpłatny oraz w procesach wzajemnej wymiany. Zawiera również rozważania dotyczące suplementarności, komplementarności oraz substytucyjności wiedzy, roli absorpcji wiedzy w modelu otwartych innowacji, znaczenia ochrony własności intelektualnej oraz prezentuje miary efektów, jakie mają miejsce w następstwie procesów otwartych. Rozdział piąty zawiera charakterystykę wybranych determinantów procesów otwartych innowacji (z poziomu kraju, branży, grupy kapitałowej, przedsiębiorswta), ze szczególnym uwzględnieniem polityki finansowego wsparcia innowacji. Prezentowane w rozdziałach trzecim, czwartym i piątym rozważania teoretyczne oraz licznie przytaczane wyniki prac empirycznych stanowią podstawę do postawionej w pracy hipotezy głównej oraz hipotez pomocniczych. Rozdział szósty to rozdział empiryczny. Zawarta jest w nim charakterystyka modelu badawczego wraz z hipotezami. W dalszej części zaprezentowana jest próba badawcza, operacjonalizacja zmiennych oraz stosowane w pracy metody analityczne. Badanie oparte jest na danych z reprezentatywnej próby 7783 średnich i dużych polskich przedsiębiorstw, NACE sekcje B-E, uczestniczących w badaniu GUS 2011 przy wykorzystaniu kwestionariusza PNT-02 (polska wersja: Community Innovation Survey) za lata 2008-2010. Community Innovation Survey (CIS) zawiera informacje o aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw z krajów członków Unii Europejskiej, krajów kandydujących, Islandii i Norwegii, gromadzonych przy wykorzystaniu jednolitego kwestionariusza oraz metodologii opartej na wytycznych Podręcznika Oslo (Oslo Manual, 2005), co umożliwia uzyskanie danych statystycznych porównywalnych i zharmonizowanych. Rozdział szósty zawiera również wyniki przeprowadzonej analizy empirycznej. Jest jednocześnie ostatnim rozdziałem monografii. W zakończeniu opracowania zawarto podsumowanie wywodów prezentowanych we wcześniejszych rozdziałach, ze szczególnym uwzględnieniem wyników badania empirycznego, które omawiane są w kontekście badań innych autorów analizujących aktywność innowacyjną polskich przedsiębiorstw. Uzupełnieniem pracy są dwa aneksy. Aneks I zawiera tabele z różnych rozdziałów monografii, które ze względu na swoje rozmiary zostały przeniesione na koniec opracowania. Aneks II natomiast zawiera szczegółową charakterystykę narzędzia badawczego, jakim jest kwestionariusz Community Innovation Survey (CIS). Omówiona jest w nim metoda badania i gromadzenia danych o innowacjach w krajach Unii Europejskiej. W kolejnych częściach zaprezentowane są podstawy prawne gromadzenia, przetwarzania i udostępniania danych z kwestionariusza CIS, kryteria gromadzenia danych do kwestionariusza, historia i ewolucja samego kwestionariusza oraz możliwości jego wykorzystania. W ostatniej części zaprezentowano ocenę kwestionariusza CIS jako narzędzia badawczego oraz autorskie propozycje jego modyfikacji. Przedstawiona monografia przybliża problematykę otwartych innowacji, problem wciąż słabo udokumentowany w literaturze, szczególnie tej dotyczącej krajów naszego regionu. Wnioski z badania wskazują (podobnie jak w innych krajach) na zasadność szerszego wykorzystania przez przedsiębiorstwa kombinacji różnych typów wiedzy dla osiągnięcia efektów synergicznych, w wyniku których zwiększa się efektywność procesów innowacyjnych. Prezentowana analiza empiryczna ma jednak swoje ograniczenia. Poziom innowacyjności mierzony jest udziałem sprzedaży produktów innowacyjnych w sprzedaży ogółem, tak więc znaczenie procesów dośrodkowych dla innowacji procesowych oraz innowacji nietechnologicznych, marketingowych i organizacyjnych nie jest możliwe do bezpośredniej i jednoznacznej oceny. Kolejnym ograniczeniem jest fakt, że pomimo iż próba średnich i dużych przedsiębiorstw objęta badaniem jest reprezentatywna, zaś w przypadku dużych przedsiębiorstw pełna, pozostaje jednak zawężona do przedsiębiorstw przemysłowych. Ograniczeniem jest również, ze względu na tajemnicę statystyczną, niepełnydostęp do danych, w tym przede wszystkim finansowych, oraz specyfika okresu badawczego, który przypadał na lata kryzysu finansowego. Należy też zwrócić uwagę, że ze względu na konstrukcję samego narzędzia badawczego (kwestionariusza CIS/PNT-02) w analizie uwzględniono tylko przedsiębiorstwa w danym okresie obserwacji "innowacyjne", czyli takie, które wprowadziły innowację technologiczną (produktową i/lub procesową), co znacznie uszczupla próbę badawczą. Istotną kwestią, zwłaszcza w przypadku mierzenia wpływu finansowego wsparcia czy też współpracy na poziom innowacyjności przedsiębiorstw, jest to, że ich efekty mogą być znacznie odłożone w czasie, co przy badaniu prowadzonym w jednym (trzyletnim) okresie obserwacji jest sporym ograniczeniem. Jednakże sposób udostępniania danych, niepozwalający na identyfikację badanych jednostek, nawet przy dostępie do danych z wielu okresów i tak uniemożliwia budowę szeregów czasowych. Ograniczeniem jest również, że dane obejmują lata 2008- 2010, a więc widoczne jest znaczne opóźnienie publikacji w stosunku do danych empirycznych. Wynika to przede wszystkim z ograniczeń dostępu do danych pozyskiwanych z GUS-u, problemów proceduralnych, długości samego procesu twórczego, badawczego, a wreszcie edytorskiego. Ważnym wątkiem w literaturze dotyczącej otwartych innowacji jest znaczenie modelu biznesu przedsiębiorstwa dla wytwarzania i przechwytywania wartości (Chesbrough, 2006b; 2007a). Należy bowiem podkreślić, że intencją autorki monografii nie jest prezentacja konkretnego modelu biznesu najbardziej korzystnego dla przedsiębiorstwa, a raczej wskazanie, jaki jest poziom otwartości na zewnętrzne źródła wiedzy, wykorzystania własnych zasobów i wsparcia finansowego z zewnątrz, który lepiej niż inne przyczynia się do zwiększenia poziomu innowacyjności przedsiębiorstwa. W tym kontekście ogólny model otwartych innowacji omówiony jest też w podziale na branże, zgrupowane według poziomu techniki, ze względu na przynależność przedsiębiorstw do grup kapitałowych oraz ze względu na ich wielkość. Zdiagnozowane różnice w intensywności podejmowanych procesów innowacyjnych pozwalają w dużo bardziej zindywidualizowany sposób przedstawić zarówno wnioski badawcze, jak i rekomendacje. Wyniki badania mogą stać się inspiracją dla menedżerów przedsiębiorstw oraz twórców polityki innowacyjnej państwa, szczególnie w zakresie promocji nawiązywania relacji między podmiotami gospodarczymi, zaś prezentowany sposób mierzenia skuteczności wsparcia, który uwzględnia jej wielowymiarowość, narzędziem szerzej wykorzystywanym przez organa państwowe oceniające skutki prowadzonej polityki wspierania innowacji.

 

Wprowadzenie

 

Rozdział 1. Teoretyczne podstawy koncepcji otwartych innowacji

1.1. Podstawowe typy innowacji oraz modele procesów innowacyjnych

1.2. Otwarte innowacje - zdefiniowanie pojęcia

1.3. Koncepcja otwartych innowacji w naukach ekonomicznych

1.4. Teoria kosztów transakcyjnych

1.5. Teorie zasobowe

1.5.1. Teoria zasobowa - ujęcie tradycyjne

1.5.2. Podejście oparte na wiedzy

1.5.3. Dynamiczne zdolności i absorpcja wiedzy

1.6. Podejście relacyjne

1.7. Teorie wartości

1.7.1. Koncepcja kreowania wartości

1.7.2. Koncepcja przewłaszczania wartości

Podsumowanie

 

Rozdział 2. Obszary badawcze, nowe konceptualizacje oraz krytyka otwartych innowacji

2.1. Taksonomie obszarów badawczych otwartych innowacji

2.1.1. Propozycja Gassmanna (2006)

2.1.2. Propozycja Fredberga, Elmquist i Ollila (2008; 2009)

2.1.3. Propozycja Gassmanna, Enkel i Chesbrougha (2010)

2.1.4. Propozycja Van de Vrande, Vanhaverbeke'a i Gassmanna (2010)

2.1.5. Propozycja Remneland Wikhamna i Wikhman (2013)

2.1.6. Propozycja Chesbrougha i Bogersa (2014)

2.1.7. Propozycja Randhawa, Wildena i Hohbergera (2014)

2.1.8. Propozycja Kovacsa, Van Looya i Cassimana (2014)

2.2. Nowe konceptualizacje otwartych innowacji

2.2.1. Propozycja konceptualizacji Dahlandera i Ganna (2010)

2.2.2. Propozycja konceptualizacji Huizingha (2011)

2.2.3. Propozycja konceptualizacji Lichtenthalera (2011)

2.2.4. Propozycja konceptualizacji Westa i Bogersa (2014)

2.3. Analiza polskich publikacji na temat otwartych innowacji z lat 2008-2016

2.4. Krytyczne podejście do koncepcji otwartych innowacji

Podsumowanie

 

Rozdział 3. Współpraca w procesach innowacyjnych

3.1. Specyfika współpracy w procesach innowacyjnych

3.2. Współpraca z partnerami w łańcuchu dostaw

3.3. Nabywca jako źródło wiedzy i partner w procesach innowacyjnych

3.4. Współpraca z konkurentami

3.5. Współpraca z partnerami instytucjonalnymi

3.6. Współpraca w procesach innowacyjnych z partnerami krajowymi i zagranicznymi

Podsumowanie

 

 

Rozdział 4. Inne formy transferu wiedzy w modelu otwartych innowacji

4.1. Otwarte źródła wiedzy dla działalności innowacyjnej przedsiębiorstw

4.2. Odpłatne źródła wiedzy dla działalności innowacyjnej przedsiębiorstw

4.3. Procesy odśrodkowe i procesy wzajemne w otwartych innowacjach

4.4. Otwartość przedsiębiorstwa na wiedzę a poziom ochrony wiedzy

4.5. Suplementarność, komplementarność i substytucyjność wiedzy

4.6. Pomiar efektów procesów pozyskiwania wiedzy

Podsumowanie

 

 

Rozdział 5. Wybrane determinanty otwartych innowacji

Czynniki makrootoczenia .

5.1. Poziom innowacyjności kraju

5.2. Narodowy system innowacji

5.3. Polityka wsparcia finansowego procesów innowacyjnych

Czynniki mezootoczenia oraz czynniki wewnętrzne

5.4. Poziom techniki branży działania przedsiębiorstwa

5.5. Przynależność przedsiębiorstwa do grupy kapitałowej

5.6. Wielkość przedsiębiorstwa

Podsumowanie

 

 

Rozdział 6. Badanie empiryczne polskich przedsiębiorstw przemysłowych

6.1. Cel i zakres badania

6.2. Hipotezy i model koncepcyjny otwartych innowacji

6.3. Zmienne i ich operacjonalizacja

6.4. Charakterystyka próby badawczej

6.5. Metody analizy danych

6.6. Organizacja i przebieg badań

6.7. Empiryczny model otwartych innowacji polskich przedsiębiorstw przemysłowych

6.8. Weryfikacja hipotez badawczych

6.9. Modelowanie strukturalne w podgrupach badanych przedsiębiorstw

6.10. Profile polskich przedsiębiorstw przemysłowych

6.11. Wnioski z badania empirycznego polskich przedsiębiorstw przemysłowych

Podsumowanie

 

 

Zakończenie

 

Aneks I. Zestawienie wybranych tabel z poszczególnych rozdziałów

Aneks II. Kwestionariusz Community Innovation Survey - charakterystyka .

A II. 1. Gromadzenie danych o innowacjach w krajach Unii Europejskiej

A II. 2. Podstawy prawne kwestionariusza CIS

A II. 3. Kryteria gromadzenia danych CIS

A II. 4. Kwestionariusz CIS jako narzędzie badawcze

A II. 5. Zakres informacji statystycznej kwestionariusza CIS

A II. 6. Polska statystyka innowacji

A II. 7. Propozycje modyfikacji kwestionariusza CIS/PNT-02

 

Spis rysunków

Spis tabel

Bibliografia

Napisz swoją opinię
Twoja ocena:
Szybka wysyłka zamówień
Kup online i odbierz na uczelni
Bezpieczne płatności
pixel