Ulubione
  1. Strona główna
  2. BADANIA POLSKIEJ KLASY WYŻSZEJ Problemy, diagnozy, dylematy

BADANIA POLSKIEJ KLASY WYŻSZEJ Problemy, diagnozy, dylematy

40,00 zł
30,00 zł
/ szt.
Oszczędzasz 25 % ( 10,00 zł).
Najniższa cena produktu z 30 dni przed obniżką: 30,00 zł
Autor: red. Małgorzata Bombol
Kod produktu: 978-83-7378-784-1
Cena regularna:
40,00 zł
30,00 zł
/ szt.
Oszczędzasz 25 % ( 10,00 zł).
Najniższa cena produktu z 30 dni przed obniżką: 30,00 zł
Dodaj do ulubionych
Łatwy zwrot towaru w ciągu 14 dni od zakupu bez podania przyczyny
BADANIA POLSKIEJ KLASY WYŻSZEJ Problemy, diagnozy, dylematy
BADANIA POLSKIEJ KLASY WYŻSZEJ Problemy, diagnozy, dylematy

Przeobrażenia zachodzące w Polsce po 1989 roku doprowadziły do zmian stratyfikacyjnych struktury społecznej. Obecnie nie ma wątpliwości co do istnienia polskiej klasy średniej, będącej prawdziwą siłą napędową sukcesów gospodarczych ostatnich dwóch dekad. Jednakże czy sam fakt wyłonienia i powolnego rozwarstwienia klasy średniej pozwala na przypuszczenie, że będzie się ona dalej zmieniała, tworząc podwaliny elitarnej klasy wyższej? Niniejsza monografia jest wynikiem otwartej dyskusji środowiska zarów?no ekonomistów, jak i socjologów. Grono autorów prezentuje różne nurty badań ekonomicznych i społecznych, co pozwalała postawić na nowo pytania odnoszące się do "zalążkowej" polskiej klasy wyższej na początku XXI wieku. 
Oddając w ręce Czytelnika zbiór refleksji na temat kształtującej się polskiej klasy wyższej, mamy nadzieję, że będą one inspiracją do dalszych przemyśleń i stawiania pytań, choćby takich, jak pytanie o istnienie "polskiej drogi tworzenia klasy wyższej", jakże innej w porównaniu z doświadczeniami demokracji Zachodu. Zaprezentowane badania empiryczne są pierwszym szkicem obrazu przedstawicieli zalążkowej polskiej klasy wyższej. Jest to próba obiektywnego ujęcia tematu pod kątem realnego świata konsumpcji, popkulturowych wyobrażeń o klasie wyższej oraz sentymentów za utraconą ponad sześćdziesiąt lat temu polską klasą wyższą. Autorzy szukają odpowiedzi na pytania: jak znaleźć rozwiązanie często popełnianego błędu utożsamiania elity bogactwa z klasą wyższą oraz jak zbadać atrybuty klasy, styl zachowań, charyzmę, wzorotwórczość w sferze wartości i postaw. 
Jeśli lektura niniejszej książki zainspiruje Czytelnika do chwili refleksji, będzie to najlepszą recenzją wysiłków Autorów.


Małgorzata Bombol

[[[separator]]]

Przeobrażenia zachodzące po 1989 roku doprowadziły do zmian stratyfikacyjnych polskiej struktury społecznej. Obecnie nie neguje się w zasadzie istnienia w Polsce klasy średniej, będącej prawdziwą siłą napędową sukcesów gospodarczych Polski ostatnich dwóch dekad. Jednakże, czy sam fakt wyłonienia i powolnego rozwarstwienia klasy średniej pozwala na przepuszczenie, że będzie się ona dalej zmieniała i utworzy podwaliny klasy wyższej? W tym dyskursie naukowym warto pójść dalej, stawiając kolejne pytanie: czy w Polsce istnieje już klasa wyższa, choćby w postaci zalążkowej? Pierwszą kwestią w metodologii badań jest przyjęcie definicji, która najlepiej oddaje polskie realia. Należy zauważyć, że termin klasa wyższa ma zazwyczaj w miarę pozytywne konotacje i jest związany z wyróżnieniem, elitarnością, nienagannymi manierami, określonym stylem zachowania się. W tradycyjnym ujęciu znalezienie się w klasie wyższej jest często pochodną urodzenia się w rodzinie, która zazwyczaj od wielu pokoleń jest tak właśnie postrzegana, lub jest efektem awansu w wyniku zdobycia majątku lub wytężonej pracy, popartej kształceniem w elitarnych uczelniach. W tym miejscu powstaje pierwszym problem, który można określić jako brak ciągłości historycznej ewolucji tradycyjnej (przedwojennej) polskiej klasy wyższej. Przyjmując, że koniec epoki konstytuuje rok 1939, należy zauważyć, iż przez kolejnych sześćdziesiąt lat grupa ta praktycznie w Polsce nie istniała. Dlatego też bezpieczniejszym wydaje się przyjęcie określenia zalążkowej klasy wyższej, będącej w fazie formowania i wyodrębniania ze zróżnicowanej już klasy średniej.
Ponadto obserwowane obecnie zmiany w życiu społecznym i gospodarczym skutkują występowaniem nowych zachowań i obyczajów, które pozwalają przypuszczać, że w Polsce jest coraz bardziej widoczna grupa osób o zachowaniach charakterystycznych dla tradycyjnej klasy wyższej. Daje się zauważyć kilka ważnych cech, które wyróżniają zalążkową polską klasę wyższą w polskiej strukturze społecznej. Choć trudno jeszcze mówić o istnieniu polskich dynastii i rodzin o ugruntowanej pozycji tradycyjnej klasy wyższej, to uwidacznia się już coraz bardziej dość hermetyczna grupa osób, których sytuacja materialna jest bardzo dobra. Ponadto ich styl życia i reprezentowane wartości odróżniają tę grupę społeczną od pozostałych. Jest to grupa, którą wyróżniają także odmienne zachowania konsumpcyjne. Można stwierdzić, że potwierdzają się prawidłowości obserwowane w krajach, gdzie funkcjonuje historycznie utrwalona postać klasy wyższej.
W każdym społeczeństwie klasę wyższą konstytuuje grupa rodzin usytuowanych na szczycie hierarchii prestiżu, połączonych wyjątkowo silnymi więzami przyjaźni, znajomości i małżeństw. Żadna klasa nie jest tak silnie osadzona w sieci bezpośrednich stosunków, co daje jej znamiona grupy pierwotnej. Kolejnym ważnym zagadnieniem są drogi awansu. O ile do klasy średniej drogi te są otwarte dla wszystkich, mechanizm przejścia do klasy wyższej jest bardziej skomplikowany. Akcentowanie roli pochodzenia społecznego czyni ze współczesnej klasy wyższej oryginalny archetyp, gdzie teraźniejszość łączy się z atrybutami szlachectwa, dziedziczenia tradycji, rytuałów itp., łączy się z tym bezpośrednio pochodzeniowy rodowód bogactwa i władzy (np. bal debiutantek stanowiący rytuał przejścia młodych dziewcząt z dobrych rodzin w świat dorosłych). Jako dodatkową cechę przynależności można wyróżnić majątek posiadany, gromadzony i przekazywany z pokolenia na pokolenie (w naszych warunkach jest to majątek jednego lub maksymalnie dwóch pokoleń) oraz siła ekonomiczna sprawowana głównie przez właścicieli firm i kadrę menedżerską (np. koncentracja udziałów w korporacjach w wąskim gronie osób, rekrutacja do zarządów firm itp.).
W pewnym sensie można także mówić o wpływie na władzę polityczną głównie poprzez wpływ na strategie kreowania inwestycji, uczestniczenie jej członków w gremiach decyzyjnych przy zachowaniu wpływu na obsadzanie kluczowych stanowisk np. w wielkich firmach rodzinnych.
Klasa wyższa (także polska zalążkowa) dokonuje siłą rzeczy integracji ekskluzywnych środowisk poprzez podkreślenie elitarności zachowań, obyczajów i konsumpcji. W zachowania klasy wyższej wpisują się także działania będące socjalizacją do elity - przygotowywanie i przyzwyczajanie dzieci do posługiwania się szczególnym językiem, uczenie się wyrafinowanych manier, sposobu myślenia, zachowywania się, noszenia ubrań i smaku. Wspomaga to elitarny system kształcenia - będący sposobem na zapewnienie międzypokoleniowej ciągłości klasy wyższej oraz wpajanie i przestrzeganie kodeksów fair play.
W polskich warunkach bogate badania stratyfikacyjne prowadzone na gruncie nauk socjologicznych zmierzają ku wyodrębnieniu zwartych grup (warstw) społecznych. Jest to bardzo interesujący punkt wyjścia do zainteresowań ekonomistów, pozostających poza dyskursem socjologicznym. W swych pracach badawczych ekonomiści dążą do rozpoznania grup konsumentów z punktu widzenia ich statusu dochodowego, majątkowego, wykształcenia oraz kształtowania popytu rynkowego. Brakuje badań empirycznych o charakterze ekonomicznym nad wartościami i poczuciem satysfakcji z pracy i warunków funkcjonowania osób o najwyższych dochodach, stylu i jakości życia.
W obecnej sytuacji przemian społeczno-ekonomicznych polskiego społeczeństwa dokonują się istotne przesunięcia w obrębie sytuacji materialnej poszczególnych grup, a co za tym idzie, zachodzą także przemiany postaw konsumpcyjnych. Badania dotyczące zmiany sytuacji dochodowej i kierunków wydatków polskich gospodarstw domowych znajdują się w kręgu zainteresowań nie tylko oficjalnej statystyki publicznej, lecz także wielu ośrodków naukowych. Jednakże w znakomitej większości są to badania odzwierciedlające stany faktyczne, bez próby predykcji kierunków zmian zamożności i zachowań ekonomicznych. Z drugiej strony, bardziej szczegółowego rozpoznania postaw i zachowań konsumpcyjnych dokonują wyspecjalizowane agencje badawcze, jednakże prowadzą one badania szczegółowo wyodrębnionych segmentów - grup klientów podejmujących decyzje zakupowe na rynkach dóbr i usług konsumpcyjnych.
Ponieważ niewiele projektów badawczych oraz publikacji naukowych podejmuje problematykę wyższych warstw struktury społecznej, spośród których może rekrutować się polska nowa klasa wyższa, podjęto zadanie badawcze - grant Narodowego Centrum Nauki nr 39/B/H03/2011/40 nt. Zachowania ekonomiczne i jakość życia kształtującej się klasy wyższej w Polsce. Badania odnoszą się do ekonomicznych aspektów funkcjonowania zalążkowej polskiej klasy wyższej oraz jakości życia jej przedstawicieli, przy przyjęciu kryteriów identyfikacji przedstawicieli klasy wyższej w Polsce.
Prezentowana monografia jest wynikiem otwartej dyskusji środowiska, która stała się także inspiracją do dalszej wymiany poglądów. Grono autorów prezentuje różne nurty badań ekonomicznych i społecznych, co pozwala w nowym świetle postawić pytania odnoszące się do zalążkowej polskiej klasy wyższej na początku XXI wieku.
Struktura oddawanej w ręce Czytelnika monografii odzwierciedla szerokie spektrum podejść i analiz, a także punktów widzenia. Zaprezentowane przez autorów poglądy potwierdzają fakt, że problematyka klasy wyższej jest wielowątkowa i wielowymiarowa, a na tym etapie badań w Polsce - pozbawiona jednolitego podejścia teoretycznego. O ile w dorobku tzw. zachodniej myśli socjologicznej i ekonomicznej problematyka klasy wyższej jest ugruntowana poprzez wiele historycznych badań i opracowań, o tyle w polskich realiach jesteśmy bardziej na etapie przecierania ścieżek i budowania pierwszych szlaków. Układ oddawanej w ręce Czytelników monografii jest próbą znalezienia wspólnej płaszczyzny w ekonomiczno-społecznym opisie kształtującej się polskiej klasy wyższej. Stąd też w poszczególnych rozdziałach można znaleźć bogaty przegląd literatury, wskazujący na socjologiczne, ekonomiczne, finansowe i marketingowe wymiary studiów nad tą grupą społeczną w Polsce.
Jako pierwsze zostało zaprezentowane ujęcie socjologiczne, którego pionierska pozycja w badaniach nad klasami społecznymi jest bezdyskusyjna. Następnie odwołujemy się do problematyki rozkładów i asymetrii dochodów, a przede wszystkim zamożności jako początku bardziej uszczegółowionych analiz ekonomicznych dotyczących klasy wyższej. W dalszej części rozważania zostały skupione wokół problemów zaspakajania potrzeb, szeroko rozumianej konsumpcji oraz konsumentów należących do zalążkowej polskiej klasy wyższej. W ostatniej części uwaga autorów skoncentrowała się na inwestycyjnym obliczu konsumentów z tzw. segmentu mass afluent, którzy wytyczają nowe kierunki w typach inwestycji będących alternatywnymi formami lokowania kapitału.
W zaprezentowanych przez Autorów podejściach ścierają się koncepcje: czy przynależność do wyższych grup zamożności legitymizuje przynależność do wyższych warstw hierarchii społecznej, czy może dopiero zamożność w połączeniu z odpowiednim zestawem postaw, wyznawanych wartości i zachowań pozwala na zaliczenie jednostki do klasy wyższej. Jaką rolę, szczególnie w polskich warunkach, pełni tzw. dobre pochodzenie i czy może być ono kryterium stratyfikacyjnym polskiego społeczeństwa XXI wieku. Jako drogę rozważań w niniejszej monografii zastosowano następującą triadę podejść: mikroekonomiczne, marketingowe i z zakresu finansów.
Jako szerokie wprowadzenie w omawianą problematykę należy uznać Teoretyczne i metodologiczne problemy badań nad polska klasą wyższą. Perspektywa socjologiczna K. Jasieckiego. Odnajdujemy tu refleksje na temat sporów i zawiłości w badaniach klasy wyższej. Autor prezentuje stanowisko, że właściwie częściej (a może łatwiej) mówi się u nas o elitach niż o klasie wyższej, a nieliczne publikacje w periodykach naukowych mają w tym zakresie charakter fragmentaryczny i przyczynkarski, przy czym prawdziwą wiedzę socjologiczną lub ekonomiczną ?zastępują" artykuły prasowe. Rozważania Autora są utrzymane w kontekście refleksji nad zmianami zachodzącymi w związku z procesami modernizacji przybliżającej Polskę do społeczeństw Zachodu, a co za tym idzie, także zmianami uwarstwienia społecznego i stratyfikacji, z którymi łączy się problematyka tworzenia się polskiej klasy wyższej.
Kluczowe według Autora są kryteria, za pomocą których można dokonać wyodrębniania klasy wyższej. Stawiany jest szereg pytań: czy za wystarczające należy uznać kryteria wykonywanego zawodu, otrzymywanego dochodu, posiadanego majątku, stosunków własności czy może też stylów życia i zachowań? Wskazano także na szereg problemów, przed którymi stają badacze polskiej zalążkowej klasy wyższej - począwszy od bariery dotarcia do informacji na temat dochodów tej grupy, poprzez mało transparentne możliwości analizy składników ich majątku, a skończywszy na małej dostępności respondentów z tej grupy.
W dalszej kolejności poruszane są zagadnienia powiązań między stopniem zamożności a ubóstwem w sytuacji zmian rozkładów dochodów. Przedstawione przez S. Kota rozważania nt. Czy istnieje symetria między ubóstwem a zamożnością? mają charakter metodologiczny, ale także poznawczy. Jest to pierwsza w polskiej literaturze przedmiotu konfrontacja dwóch skrajnych sytuacji społecznych.
Wykorzystując dane z badań budżetów domowych GUS (2005-2010) i prezentując autorską koncepcję ilościowych miar zamożności, Autor podejmuje próbę odpowiedzi na intrygujące pytanie, czy jeśli rozkład dochodów zmienia się w sposób prowadzący do wzrostu dobrobytu społecznego, to czy biedni i bogaci uczestniczą w tym wzroście w tej samej proporcji. Czy jeżeli dobrobyt społeczny spada, to symetria występuje także w ponoszeniu kosztów - zamożni biednieją na równi z biednymi. Zaproponowane przez Autora ilościowe mierniki zamożności umożliwiły nie tylko analizę tego zjawiska, lecz także ujęcie dynamicznej interakcji pomiędzy ubóstwem i zamożnością. Jest to ważny przyczynek do dalszej dyskusji o polskich gospodarstwach wysokodochodowych.
Zmianę ilościowego ujęcia postrzegania klasy wyższej odnajdujemy w rozważaniach T. Słaby Jakość życia zalążkowej klasy wyższej w Polsce w latach 2011-2012. Autorka wskazała na fakt, że jakość życia ma obecnie dwa źródła. Wobec materialistycznej orientacji życia współczesnego społeczeństwa dotychczasowa definicja jakości życia człowieka uległa rozszerzeniu. Obok poczucia szczęścia i zadowolenia z życia jakość życia jest budowana poprzez posiadanie dóbr, wysoki status materialny, prestiż w otoczeniu zawodowym, rodzinnym i towarzyskim. Rola zamożności, jednego z kryteriów zaliczenia do klasy wyższej w kontekście jakości życia, została w przeprowadzonym badaniu empirycznym zweryfikowana poprzez diagnozę stosunku do pieniędzy i wyodrębnienie czynników warunkujących zadowolenie z życia. Zastosowano metodę epsilon do poszukiwania determinant jakości życia w trzech wyróżnionych subgrupach przedstawicieli zalążkowej klasy wyższej.
J. Berbeka w opracowaniu Wybrane aspekty społecznej stratyfikacji i jej związki z zachowaniami konsumpcyjnymi zogniskowała swoje rozważania na wpływie stratyfikacji społecznej, a co za tym idzie, usytuowania jednostki w hierarchii społecznej na jej zachowania ekonomiczne. Stało się to przesłanką przeprowadzenia kwerendy literatury z tego zakresu oraz podjęcia próby wskazania związków między ujęciem socjologicznym a marketingowym. Celem opracowania jest identyfikacja prawidłowości wymienianych w literaturze oraz zaznaczających się w sferze realnej (na bardziej i mniej dojrzałych rynkach), tak aby stworzyć punkt odniesienia dla wyników badań polskiego społeczeństwa. Na tle szerokiego przeglądu literatury dokonano interesującej konstatacji, iż pomiędzy przedstawicielami klas społecznych zaznaczają się różnice, które można pogrupować w trzy podstawowe kategorie: psychologiczne - obejmujące normy i zwyczaje, abstrakcyjny sposób myślenia, wiedzę na temat zdrowia i intencje zachowań; ograniczenia behawioralne, na które składają się zasoby finansowe i ograniczenia sytuacyjne; uwarunkowania o charakterze fizycznym - fizjologiczne, genetyczne i środowiskowe. Jak zauważa Autorka, socjologiczna teoria społecznej stratyfikacji była ważna dla marketingu od wielu lat. Wykorzystywano ją w procesie segmentacji rynków, tworząc przesłanki przewidywania zachowań konsumentów i oddziaływania na nie z wykorzystaniem instrumentów marketingowych, ale także zwracano uwagę na szerszy kontekst, na przykład oddziaływania kapitału kulturowego, konsumpcji statusowej, konsumpcji budującej narrację klasy wyższej. Ponadto przynależność do klas społecznych determinuje preferencje ich członków wobec produktów i marek, szczególnie w zakresie: ubioru, urządzenia domu, produktów motoryzacyjnych oraz służących potrzebom z zakresu spędzania wolnego czasu. Wskazano także na fakt, że byłoby niezwykle cenne poznawczo i ważne aplikacyjnie, aby dalej w badaniach poszukiwać odpowiedzi na następujące pytania. Jakie są kryteria wyodrębniana elit w Polsce?
Jaki jest ich udział w strukturze społecznej? Czym wyróżniają się ich zachowania konsumpcyjne? Czy charakteryzuje je konsumpcja ostentacyjna lub statusowa? Czy dekoniunktura gospodarcza wpłynęła na ich zachowania konsumpcyjne? Jako kontynuację powyższych rozważań należy uznać poglądy K. Mazurek-Łopacińskiej i M. Sobocińskiej zaprezentowane w: Polska klasa wyższa w kontekście przemian w zachowaniach konsumentów - dylematy badawcze. Procesowi transformacji systemowej w Polsce oraz zmianom zachodzącym pod wpływem procesów globalizacji i integracji europejskiej towarzyszy formowanie się klasy wyższej. W związku z tym istnieje potrzeba prowadzenia badań w tym zakresie. Badania te mogą być prowadzone z wielu perspektyw, a w tym z punktu widzenia psychologii, socjologii, etyki, a także ekonomii, zarządzania i marketingu, gdyż przedstawiciele klasy wyższej występują także w roli konsumentów. Rozpoznawanie ich preferencji i oczekiwań może ułatwiać formułowanie kierunków rozwoju przyszłych działań marketingowych adresowanych do tej grupy nabywców. Prowadzenie badań marketingowych wymaga uwzględniania specyfiki zachowań przedstawicieli klasy wyższej jako respondentów oraz rozwiązywania wielu dylematów badawczych, które występują na każdym etapie procesu badawczego. Jak zauważają Autorki, celem opracowania jest ukazanie zachowań konsumpcyjnych kształtującej się w Polsce klasy wyższej w aspekcie badań marketingowych. Ze względu na wyraźną specyfikę tej klasy społecznej wynikającą ze zróżnicowania jej zachowań rynkowych oraz bogactwo czynników kształtujących jej decyzje nabywcze nie wystarczy stosowanie klasycznych metod badań jakościowych i ilościowych, lecz konieczne jest łączenie tych metod i stosowanie w procesie badawczym tzw. triangulacji. Może ona występować na różnych etapach procesu badawczego i uwzględniać różne okresy badań, a także dotyczyć podejść, metod i technik badawczych, badaczy oraz wykorzystywanych źródeł.
W przyjętym przez Autorki podejściu odczytujemy, że specyfika klasy wyższej wyraża się m.in. tym, że jej przedstawiciele: mają wysokie dochody i tym samym łatwiejszy dostęp do dóbr i usług służących zaspakajaniu ich potrzeb, cieszą się szacunkiem, uznaniem, prestiżem, stanowią niewielki odsetek społeczeństwa, są dość mocno zróżnicowani wewnętrznie z uwagi na postawy wobec pieniądza i realizowane wzorce konsumpcji oraz źródła bogactwa (tzw. stare majątki i nowe majątki), stanowią grupę wzorcotwórczą oraz obiekt zainteresowania mediów, cechują się niejednokrotnie pracowitością, dyscypliną i kultem oszczędzania, a niekiedy życiem poniżej możliwości finansowych, a także większą chęcią przeznaczania pieniędzy na dobra mające walor inwestycji niż na cele konsumpcyjne. Dlatego też projektując badania marketingowe dotyczące klasy wyższej, nie można pomijać występowania dużej różnorodności w ich zachowaniach rynkowych. Świadczą o tym odmienne filozofie życiowe i style konsumpcji oraz sposoby postrzegania pieniędzy. Ponadto mając na uwadze specyfikę modernizacji Polski, należy postawić pytanie, na ile zachowania formującej się polskiej klasy wyższej są podobne, a na ile różnią się od zachowań obserwowanych w krajach będących na wyższym etapie rozwoju społeczno-gospodarczego. Dlatego też zaproponowano metody socjologii fotograficznej oraz triangulacji jako adekwatne do badań tej hermetycznej i wąskiej grupy konsumentów.
Konsumenci przedstawiciele klasy wyższej stanowią podmiot zainteresowań L. Garbarskiego w części na temat Klasa wyższa - atrakcyjny czy spędzający sen z powiek segment rynku? Punkt widzenia ekonomistów, a zwłaszcza przedsiębiorców upatrujących w klasie wyższej interesującego i atrakcyjnego segmentu, to punkt widzenia zakładający koncentrację uwagi na klasie wyższej jako grupie konsumentów, ich zachowaniach rynkowych i konsekwencjach tych zachowań dla przedsiębiorstw obsługujących tę grupę. Jak zauważa Autor, można spotkać się ze zróżnicowanymi stanowiskami odnoszącymi się do zależności pomiędzy stopniem zamożności a przynależnością do klasy wyższej. Jedno z nich stawia niemal znak równości pomiędzy klasą wyższą a zamożnością (klienci zamożni).
Stąd też wiele badań jest poświęconych analizie zachowań rynkowych klientów zamożnych. Drugie stanowisko całkowicie neguje znaczenie zamożności jako kryterium wyróżnienia klasy wyższej. I wreszcie trzecie stanowisko, podzielane przez Autora niniejszego artykułu, łączy w sobie elementy zamożności i szeroko rozumianego stylu życia - i w tym kontekście prowadzone są dalsze rozważania.
Odniesiono się też do kwestii prawidłowej segmentacji klientów - przedstawicieli klasy wyższej, przy położeniu akcentu na takie aspekty jak: mierzalność, rozległość, dostępność, wrażliwość, stabilność segmentu klientów klasy wyższej oraz ich konsekwencje dla praktyki marketingowej.
Z kolei P. Michoń w rozdziale Dobra pozycjonalne jako wyraz przynależności do klasy wyższej - konsekwencje ekonomiczne podnosi kwestię możliwości analizy klasy wyższej przez pryzmat ekonomii. Bazując na pojęciu dóbr pozycjonalnych, wskazano na ekonomiczne konsekwencje, jakie dla jednostki i grupy może mieć dążenie do klasy wyższej. Punktem wyjścia jest samo pojęcie dóbr pozycjonalnych, tj. takich, których konsumpcja przynajmniej częściowo przynosi zadowolenie, gdyż nie mogą ich konsumować inni. Dlatego też są źródłem radości, nie tylko ze względu na swoją użyteczność, lecz także dlatego, że stawiają jednostkę w wyższym miejscu hierarchii społecznej. Ponadto starano się wykazać, że dążenie do zdobywania statusu jest naturalną skłonnością człowieka. Uwaga skoncentrowana jest przede wszystkim na kosztach zewnętrznych i społecznej niegospodarności, jakie ciągnie za sobą dążenie do konsumowania relatywnie większej ilości dóbr
pozycjonalnych.
Eksperymentalne podejście do rozpoznania przedstawicieli klasy wyższej zaprezentowano w rozdziale R. Walczaka Jak rozpoznać bogacza? Ocena ludzi komunikujących status za pomocą przedmiotów w perspektywie badań rynku. W zaprezentowanym podejściu wskazano na rolę wytworów materialnych w identyfikowaniu osób o wysokim statusie. W oparciu o perspektywę psychologiczną oraz rozważania teoretyczne T. Veblena zostało przeprowadzone badanie eksperymentalne. Jak zauważa Autor, podstawowym problemem, jeśli chodzi o badanie osób z klasy wyższej, jest ich identyfikacja. O ile bowiem w miarę nietrudno da się zidentyfikować osoby o najniższym statusie (choćby pośród bezdomnych lub podopiecznych opieki społecznej), to już zidentyfikowanie ludzi należących do klasy wyższej nie będzie tak jednoznaczne. W tym kontekście pojawiają się dwie możliwości: prośba o deklarację (dochodu lub ogólniej statusu społecznego) albo wnioskowanie tego statusu na podstawie jego zewnętrznych oznak. W perspektywie badań ilościowych dużo częściej stosowana jest pierwsza metoda (czyli różnego rodzaju deklaracje). W ramach rozpoznania przeprowadzono pomiar oceny statusu społecznego interpretowanego jako poziom bogactwa w zależności od okazywania na zdjęciu przedmiotu mogącego potwierdzać klasę społeczną okaziciela. Wyniki wskazują na istotną zależność oceny statusu dokonywanej przez badanych od obecności wybranych wytworów materialnych.
Autor interpretuje wyniki w kontekście aplikacji rekrutacji osób do badań rynku. Wcześniejsze rozważania wprowadzają w świat zachowań zakupowych konsumentów należących do zalążkowej klasy wyższej - M. Bombol, Zachowania zakupowe przedstawicieli polskiej klasy wyższej - próba diagnozy. O prawdziwym obliczu konsumenta informują obserwacje jego zachowań zakupowych i finalizujących je wyborów określonych produktów i usług. Obserwacja i empiryczna diagnoza skupiają w sobie niczym soczewka prawdziwą rzeczywistość polskiej konsumpcji. Dlatego też jako ważny element badań nad kształtującą się klasą wyższą potraktowano obszar dokonywania zakupów. Próba diagnozy zachowań zakupowych przedstawicieli zalążkowej klasy wyższej odnosi się do czterech ważnych obszarów, a mianowicie: ogólnych postaw wobec zakupów, preferencji wobec miejsc sprzedaży i oferowania produktów, osobistego zaangażowania w proces decyzyjny oraz najczęściej używanych marek dóbr konsumpcyjnych. Jako dodatkową optykę należy uznać analizę powiązań pomiędzy głównymi cechami osobowości konsumentów a ich zachowaniami konsumpcyjnymi.
Wirtualne odniesienia komunikacji marketingowej odnajdujemy w rozdziale J. Żukowskej i M. Pindelskiego Kreowanie e-wizerunku marki luksusowej ze szczególnym uwzględnieniem klasy wyższej. Zaprezentowano w nim problematykę kreowania e-wizerunku marek luksusowych ze szczególnym uwzględnieniem klasy wyższej. Rozważania rozpoczęto od przeglądu terminologicznego pojęcia marki, wizerunku oraz tożsamości marki, przy położeniu nacisku na wizerunek i jego odmianę, jaką jest e-wizerunek. Postawiono ważne pytania: czy istnieją dyskretne sklepy online z markami luksusowymi, które klasa wyższa może odwiedzić w trakcie wirtualnej wycieczki w domowym zaciszu, w spokoju, bez pośpiechu? Czy w ogóle można mówić o e-wizerunku marek luksusowych? Czy klasa wyższa jest nimi zainteresowana? Autorzy zaprezentowali specyfikę funkcjonowania marki oraz jej wizerunku w internecie. Wskazano na narzędzia skutecznego kreowania e-wizerunku.
Szczególną uwagę zwrócono na markę luksusową oraz jej wyróżnienie w wirtualnym świecie. W opracowaniu zaakcentowano również specyfikę kształtowania e-wizerunku owych marek wśród klasy wyższej. 
Jako podsumowanie rozważań dotyczących zachowań konsumentów z najwyższej grupy społecznej należy traktować rozdział Oczekiwania klasy wyższej jako determinanta rozwoju usług hotelarskich w Polsce autorstwa M. Kachniewskiej. Jak zauważa Autorka, wymagania kształtującej się polskiej klasy wyższej kształtują dynamikę rozwoju usług obiektów hotelowych, zarówno w ujęciu jakościowym, jak i w zakresie asortymentu. Zdolność do doskonalenia oferty jest determinowana przez rozpoznanie oczekiwań klasy wyższej, a ponadto wymaga odejścia od formuły marketingu usług hotelarskich w ujęciu 4P na podejście 4C. Jego podstawą jest wpływ usługobiorcy na ostateczny kształt usługi, dostarczanie unikatowej wartości oraz szerokie ujęcie kosztu ponoszonego przez konsumenta. Koszt ten obejmuje ryzyko psychologiczne i społeczne, które obok poszukiwania luksusu kształtuje podstawowe determinanty zakupu usług hotelowych przez nabywców klasy wyższej. Podstawę zaprezentowanych rozważań stanowią wyniki badań prowadzonych w latach 2010-2011 oraz studia przypadków polskich obiektów hotelowych.
Przedstawiciele zalążkowej klasy wyższej stanowią interesujący segment dla usług bankowych. Odnosi się do tego J. Pietrzak w rozdziale Postawy i zachowania polskich klientów segmentu mass affluent. Jak zauważa Autorka, Polska nie należy do krajów zamożnych. Zarówno pod względem PKB na 1 mieszkańca, jak i pod względem aktywów finansowych netto per capita dzieli nas duży dystans w stosunku do rozwiniętych krajów europejskich. Luka dochodowa jest blisko dwukrotna, natomiast luka majątkowa jest ponaddziesięciokrotna. Obszar Europy Centralnej i Wschodniej przez całe dziesięciolecia stanowił białą plamę na europejskiej mapie zamożności i nie był brany pod uwagę w żadnych analizach.
W zestawieniu z bogatą Europą Zachodnią pula prywatnych aktywów finansowych w Europie Środkowej i Wschodniej prezentuje się nader skromnie i według szacunków Boston Consulting Group stanowi zaledwie 1,6 proc. Rynku europejskiego. Transformacja gospodarki w roku 1989 uruchomiła mechanizmy bogacenia się. Do najważniejszych należy zaliczyć rozwój prywatnej przedsiębiorczości, ponadprzeciętne dochody uzyskiwane w największych korporacjach oraz możliwość uczestnictwa w operacjach kapitałowych. W rezultacie w Polsce pojawiły się grupy społeczne spełniające kryteria zamożności: HNWI, Affluent i Mass Affluent. Ta ostatnia grupa reprezentuje tworzącą się w naszym kraju klasę średnią. Na podstawie wyników badania Private Investor 2012 można określić, że są to ludzie młodzi, wykształceni, przedsiębiorczy, poszukujący kilku źródeł dochodu. Jednocześnie ponad połowa z nich nie czuje się zamożna i nie korzysta z typowych udogodnień wynikających z zamożności.
Z kolei K. Borowski w rozdziale Inwestycje alternatywne w Polsce i na świecie na przykładzie rynku dzieł sztuki porusza zagadnienia inwestowania przez analizowaną grupę konsumentów. Inwestycje alternatywne stały się na przestrzeni ostatnich kilku lat jednym z najszybciej rozwijających się segmentów rynku finansowego. Można wskazać wiele czynników odpowiedzialnych za tego typu proces. Do podstawowych z pewnością należy dywersyfikacja portfeli inwestycyjnych, jaką przeprowadzili inwestorzy w trakcie kryzysu finansowego zapoczątkowanego latem 2007 roku. Z drugiej strony pojawia się chęć poszukiwania nowych możliwości inwestycyjnych wtedy, gdy na rynku kapitałowym dominuje tendencja spadkowa.
Rynek inwestycji alternatywnych, a w szczególności rynek pasji, to przede wszystkim rynek o długoterminowych horyzontach czasowych, na którym obrót ma miejsce rzadko i to w głównej mierze na aukcjach i licytacjach. W sporadycznych przypadkach na rynku inwestycji alternatywnych można mówić o zorganizowanym obrocie giełdowym. W rozdziale zostały omówione podstawowe cechy rynku inwestycji alternatywnych oraz podział inwestycji alternatywnych według różnego rodzaju kryteriów: zależnych od inwestora, istnienia funduszu inwestycyjnego operującego na danym rynku, występowania indeksu giełdowego danego segmentu rynku czy też wg kryterium istnienia specjalistycznej giełdy. Przedstawiono także elementy rynku dzieł sztuki wraz z podaniem przykładowych stóp zwrotu realizowanych w tym właśnie segmencie inwestycji alternatywnych. To już nie jest rynek wyłącznie dla inwestorów dysponujących znacznymi środkami finansowymi i często korzystających z usług private banking czy wealth manegement. Powstają wyspecjalizowane fundusze inwestycyjne, których podstawowym zadaniem jest umożliwienie inwestorom nieposiadającym znacznych środków finansowych dokonywania inwestycji na rynku inwestycji alternatywnych.
Ostatni rozdział jest swoistym uszczegółowieniem poprzedniego, traktuje bowiem o dwóch ważnych typach inwestycji. Rynek inwestycji alternatywnych, których problemy zostały poruszone przez M. Bombol i K. Borowskiego w rozdziale Inwestycje na rynku wina inwestycyjnego oraz diamentów, okazały się w ostatnich latach jednym z najszybciej rozwijających się segmentów rynku finansowego. Do najbardziej popularnych części inwestycji alternatywnych z pewnością zaliczyć można wina inwestycyjne. Autorzy skupili się na problematyce lokowania kapitałów na rynku win inwestycyjnych wraz z wyliczeniem stóp zwrotu, jakie można było uzyskać w przypadku wybranych inwestycji. Międzynarodowy rynek win inwestycyjnych, zwanych również wytwornymi, uległ znacznym przeobrażeniom pod koniec XX wieku, kiedy to wzrosło zainteresowanie ze strony inwestorów instytucjonalnych i konsumentów. Zmiany te zapoczątkowały wzrost popytu globalnego na wina i, co za tym idzie, wzrost cen światowych. Głównym celem inwestycji w wytworne wina jest osiągnięcie stóp zwrotu większych niż w przypadku inwestycji na innych rynkach. W drugiej części rozdziału przedstawione zostały podstawowe elementy inwestycji na rynku brylantów.
Oddając w ręce Czytelnika zbiór refleksji na temat badań kształtującej się polskiej klasy wyższej mamy nadzieję, że będą one inspiracją do dalszych przemyśleń i stawiania pytań. Choćby takich jak pytanie o istnienie polskiej drogi tworzenia klasy wyższej - jakże innej w porównaniu z doświadczeniami demokracji Zachodu. Czy mamy jeszcze kłopot natury społecznej: jacy naprawdę są przedstawiciele zalążkowej klasy wyższej, a jakimi chcielibyśmy ich widzieć - tu nakładają się nasze popkulturowe wyobrażenia o klasie wyższej oraz sentymenty za utraconym polskim ziemiaństwem i arystokracją. Jak znaleźć rozwiązanie często popełnianego błędu utożsamiania elity bogactwa z klasą wyższą? Jak zbadać tzw. posiadanie klasy, styl zachowań, charyzmę, wzorotwórczość w sferze wartości, postaw, czynienia dobra dla innych, elementów ważnych dla kształtowania kapitału społecznego? 
Jeśli lektura niniejszej książki zainspiruje Czytelnika do chwili refleksji, będzie to najlepszą recenzją wysiłków Autorów, których praca złożyła się na niniejszą monografię.

[[[separator]]]

Małgorzata Bombol

Wprowadzenie

Rozdział I
Krzysztof Jasiecki
Teoretyczne i metodologiczne problemy badań nad polską klasą wyższą. Perspektywa socjologiczna

Rozdział II
Stanisław Maciej Kot
Czy istnieje symetria między ubóstwem a zamożnością?

Rozdział III
Teresa Słaby
Jakość życia zalążkowej klasy wyższej w Polsce w latach 2011-2012

Rozdział IV
Jadwiga Berbeka
Wybrane aspekty społecznej stratyfikacji i jej związki z zachowaniami konsumpcyjnymi

Rozdział V
Krystyna Mazurek-Łopacińska, Magdalena Sobocińska
Polska klasa wyższa w kontekście przemian w zachowaniach konsumentów - dylematy badawcze

Rozdział VI
Lechosław Garbarski
Klasa wyższa - atrakcyjny czy spędzający sen z powiek segment rynku?

Rozdział VII
Piotr Michoń
Dobra pozycjonalne jako wyraz przynależności do klasy wyższej - konsekwencje ekonomiczne

Rozdział VIII
Radosław Walczak
Jak rozpoznać bogacza? Ocena ludzi komunikujących status za pomocą przedmiotów w perspektywie badań rynku

Rozdział IX
Małgorzata Bombol
Zachowania zakupowe przedstawicieli polskiej klasy wyższej - próba diagnozy

Rozdział X
Joanna Żukowska, Mikołaj Pindelski
Kreowanie e-wizerunku marki luksusowej ze szczególnym uwzględnieniem klasy wyższej

Rozdział XI
Magdalena Kachniewska
Oczekiwania klasy wyższej jako determinanta rozwoju usług hotelarskich w Polsce

Rozdział XII
Joanna Pietrzak
Postawy i zachowania polskich klientów segmentu Mass Affluent

Rozdział XIII
Krzysztof Borowski
Inwestycje alternatywne w Polsce i na świecie na przykładzie rynku dzieł sztuki

Rozdział XIV
Małgorzata Bombol, Krzysztof Borowski
Inwestycje na rynku wina inwestycyjnego oraz diamentów

Opis

Wydanie: 1
Rok wydania: 2012
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza
Oprawa: miękka
Format: B5
Liczba stron: 238

Przeobrażenia zachodzące w Polsce po 1989 roku doprowadziły do zmian stratyfikacyjnych struktury społecznej. Obecnie nie ma wątpliwości co do istnienia polskiej klasy średniej, będącej prawdziwą siłą napędową sukcesów gospodarczych ostatnich dwóch dekad. Jednakże czy sam fakt wyłonienia i powolnego rozwarstwienia klasy średniej pozwala na przypuszczenie, że będzie się ona dalej zmieniała, tworząc podwaliny elitarnej klasy wyższej? Niniejsza monografia jest wynikiem otwartej dyskusji środowiska zarów?no ekonomistów, jak i socjologów. Grono autorów prezentuje różne nurty badań ekonomicznych i społecznych, co pozwalała postawić na nowo pytania odnoszące się do "zalążkowej" polskiej klasy wyższej na początku XXI wieku. 
Oddając w ręce Czytelnika zbiór refleksji na temat kształtującej się polskiej klasy wyższej, mamy nadzieję, że będą one inspiracją do dalszych przemyśleń i stawiania pytań, choćby takich, jak pytanie o istnienie "polskiej drogi tworzenia klasy wyższej", jakże innej w porównaniu z doświadczeniami demokracji Zachodu. Zaprezentowane badania empiryczne są pierwszym szkicem obrazu przedstawicieli zalążkowej polskiej klasy wyższej. Jest to próba obiektywnego ujęcia tematu pod kątem realnego świata konsumpcji, popkulturowych wyobrażeń o klasie wyższej oraz sentymentów za utraconą ponad sześćdziesiąt lat temu polską klasą wyższą. Autorzy szukają odpowiedzi na pytania: jak znaleźć rozwiązanie często popełnianego błędu utożsamiania elity bogactwa z klasą wyższą oraz jak zbadać atrybuty klasy, styl zachowań, charyzmę, wzorotwórczość w sferze wartości i postaw. 
Jeśli lektura niniejszej książki zainspiruje Czytelnika do chwili refleksji, będzie to najlepszą recenzją wysiłków Autorów.


Małgorzata Bombol

Wstęp

Przeobrażenia zachodzące po 1989 roku doprowadziły do zmian stratyfikacyjnych polskiej struktury społecznej. Obecnie nie neguje się w zasadzie istnienia w Polsce klasy średniej, będącej prawdziwą siłą napędową sukcesów gospodarczych Polski ostatnich dwóch dekad. Jednakże, czy sam fakt wyłonienia i powolnego rozwarstwienia klasy średniej pozwala na przepuszczenie, że będzie się ona dalej zmieniała i utworzy podwaliny klasy wyższej? W tym dyskursie naukowym warto pójść dalej, stawiając kolejne pytanie: czy w Polsce istnieje już klasa wyższa, choćby w postaci zalążkowej? Pierwszą kwestią w metodologii badań jest przyjęcie definicji, która najlepiej oddaje polskie realia. Należy zauważyć, że termin klasa wyższa ma zazwyczaj w miarę pozytywne konotacje i jest związany z wyróżnieniem, elitarnością, nienagannymi manierami, określonym stylem zachowania się. W tradycyjnym ujęciu znalezienie się w klasie wyższej jest często pochodną urodzenia się w rodzinie, która zazwyczaj od wielu pokoleń jest tak właśnie postrzegana, lub jest efektem awansu w wyniku zdobycia majątku lub wytężonej pracy, popartej kształceniem w elitarnych uczelniach. W tym miejscu powstaje pierwszym problem, który można określić jako brak ciągłości historycznej ewolucji tradycyjnej (przedwojennej) polskiej klasy wyższej. Przyjmując, że koniec epoki konstytuuje rok 1939, należy zauważyć, iż przez kolejnych sześćdziesiąt lat grupa ta praktycznie w Polsce nie istniała. Dlatego też bezpieczniejszym wydaje się przyjęcie określenia zalążkowej klasy wyższej, będącej w fazie formowania i wyodrębniania ze zróżnicowanej już klasy średniej.
Ponadto obserwowane obecnie zmiany w życiu społecznym i gospodarczym skutkują występowaniem nowych zachowań i obyczajów, które pozwalają przypuszczać, że w Polsce jest coraz bardziej widoczna grupa osób o zachowaniach charakterystycznych dla tradycyjnej klasy wyższej. Daje się zauważyć kilka ważnych cech, które wyróżniają zalążkową polską klasę wyższą w polskiej strukturze społecznej. Choć trudno jeszcze mówić o istnieniu polskich dynastii i rodzin o ugruntowanej pozycji tradycyjnej klasy wyższej, to uwidacznia się już coraz bardziej dość hermetyczna grupa osób, których sytuacja materialna jest bardzo dobra. Ponadto ich styl życia i reprezentowane wartości odróżniają tę grupę społeczną od pozostałych. Jest to grupa, którą wyróżniają także odmienne zachowania konsumpcyjne. Można stwierdzić, że potwierdzają się prawidłowości obserwowane w krajach, gdzie funkcjonuje historycznie utrwalona postać klasy wyższej.
W każdym społeczeństwie klasę wyższą konstytuuje grupa rodzin usytuowanych na szczycie hierarchii prestiżu, połączonych wyjątkowo silnymi więzami przyjaźni, znajomości i małżeństw. Żadna klasa nie jest tak silnie osadzona w sieci bezpośrednich stosunków, co daje jej znamiona grupy pierwotnej. Kolejnym ważnym zagadnieniem są drogi awansu. O ile do klasy średniej drogi te są otwarte dla wszystkich, mechanizm przejścia do klasy wyższej jest bardziej skomplikowany. Akcentowanie roli pochodzenia społecznego czyni ze współczesnej klasy wyższej oryginalny archetyp, gdzie teraźniejszość łączy się z atrybutami szlachectwa, dziedziczenia tradycji, rytuałów itp., łączy się z tym bezpośrednio pochodzeniowy rodowód bogactwa i władzy (np. bal debiutantek stanowiący rytuał przejścia młodych dziewcząt z dobrych rodzin w świat dorosłych). Jako dodatkową cechę przynależności można wyróżnić majątek posiadany, gromadzony i przekazywany z pokolenia na pokolenie (w naszych warunkach jest to majątek jednego lub maksymalnie dwóch pokoleń) oraz siła ekonomiczna sprawowana głównie przez właścicieli firm i kadrę menedżerską (np. koncentracja udziałów w korporacjach w wąskim gronie osób, rekrutacja do zarządów firm itp.).
W pewnym sensie można także mówić o wpływie na władzę polityczną głównie poprzez wpływ na strategie kreowania inwestycji, uczestniczenie jej członków w gremiach decyzyjnych przy zachowaniu wpływu na obsadzanie kluczowych stanowisk np. w wielkich firmach rodzinnych.
Klasa wyższa (także polska zalążkowa) dokonuje siłą rzeczy integracji ekskluzywnych środowisk poprzez podkreślenie elitarności zachowań, obyczajów i konsumpcji. W zachowania klasy wyższej wpisują się także działania będące socjalizacją do elity - przygotowywanie i przyzwyczajanie dzieci do posługiwania się szczególnym językiem, uczenie się wyrafinowanych manier, sposobu myślenia, zachowywania się, noszenia ubrań i smaku. Wspomaga to elitarny system kształcenia - będący sposobem na zapewnienie międzypokoleniowej ciągłości klasy wyższej oraz wpajanie i przestrzeganie kodeksów fair play.
W polskich warunkach bogate badania stratyfikacyjne prowadzone na gruncie nauk socjologicznych zmierzają ku wyodrębnieniu zwartych grup (warstw) społecznych. Jest to bardzo interesujący punkt wyjścia do zainteresowań ekonomistów, pozostających poza dyskursem socjologicznym. W swych pracach badawczych ekonomiści dążą do rozpoznania grup konsumentów z punktu widzenia ich statusu dochodowego, majątkowego, wykształcenia oraz kształtowania popytu rynkowego. Brakuje badań empirycznych o charakterze ekonomicznym nad wartościami i poczuciem satysfakcji z pracy i warunków funkcjonowania osób o najwyższych dochodach, stylu i jakości życia.
W obecnej sytuacji przemian społeczno-ekonomicznych polskiego społeczeństwa dokonują się istotne przesunięcia w obrębie sytuacji materialnej poszczególnych grup, a co za tym idzie, zachodzą także przemiany postaw konsumpcyjnych. Badania dotyczące zmiany sytuacji dochodowej i kierunków wydatków polskich gospodarstw domowych znajdują się w kręgu zainteresowań nie tylko oficjalnej statystyki publicznej, lecz także wielu ośrodków naukowych. Jednakże w znakomitej większości są to badania odzwierciedlające stany faktyczne, bez próby predykcji kierunków zmian zamożności i zachowań ekonomicznych. Z drugiej strony, bardziej szczegółowego rozpoznania postaw i zachowań konsumpcyjnych dokonują wyspecjalizowane agencje badawcze, jednakże prowadzą one badania szczegółowo wyodrębnionych segmentów - grup klientów podejmujących decyzje zakupowe na rynkach dóbr i usług konsumpcyjnych.
Ponieważ niewiele projektów badawczych oraz publikacji naukowych podejmuje problematykę wyższych warstw struktury społecznej, spośród których może rekrutować się polska nowa klasa wyższa, podjęto zadanie badawcze - grant Narodowego Centrum Nauki nr 39/B/H03/2011/40 nt. Zachowania ekonomiczne i jakość życia kształtującej się klasy wyższej w Polsce. Badania odnoszą się do ekonomicznych aspektów funkcjonowania zalążkowej polskiej klasy wyższej oraz jakości życia jej przedstawicieli, przy przyjęciu kryteriów identyfikacji przedstawicieli klasy wyższej w Polsce.
Prezentowana monografia jest wynikiem otwartej dyskusji środowiska, która stała się także inspiracją do dalszej wymiany poglądów. Grono autorów prezentuje różne nurty badań ekonomicznych i społecznych, co pozwala w nowym świetle postawić pytania odnoszące się do zalążkowej polskiej klasy wyższej na początku XXI wieku.
Struktura oddawanej w ręce Czytelnika monografii odzwierciedla szerokie spektrum podejść i analiz, a także punktów widzenia. Zaprezentowane przez autorów poglądy potwierdzają fakt, że problematyka klasy wyższej jest wielowątkowa i wielowymiarowa, a na tym etapie badań w Polsce - pozbawiona jednolitego podejścia teoretycznego. O ile w dorobku tzw. zachodniej myśli socjologicznej i ekonomicznej problematyka klasy wyższej jest ugruntowana poprzez wiele historycznych badań i opracowań, o tyle w polskich realiach jesteśmy bardziej na etapie przecierania ścieżek i budowania pierwszych szlaków. Układ oddawanej w ręce Czytelników monografii jest próbą znalezienia wspólnej płaszczyzny w ekonomiczno-społecznym opisie kształtującej się polskiej klasy wyższej. Stąd też w poszczególnych rozdziałach można znaleźć bogaty przegląd literatury, wskazujący na socjologiczne, ekonomiczne, finansowe i marketingowe wymiary studiów nad tą grupą społeczną w Polsce.
Jako pierwsze zostało zaprezentowane ujęcie socjologiczne, którego pionierska pozycja w badaniach nad klasami społecznymi jest bezdyskusyjna. Następnie odwołujemy się do problematyki rozkładów i asymetrii dochodów, a przede wszystkim zamożności jako początku bardziej uszczegółowionych analiz ekonomicznych dotyczących klasy wyższej. W dalszej części rozważania zostały skupione wokół problemów zaspakajania potrzeb, szeroko rozumianej konsumpcji oraz konsumentów należących do zalążkowej polskiej klasy wyższej. W ostatniej części uwaga autorów skoncentrowała się na inwestycyjnym obliczu konsumentów z tzw. segmentu mass afluent, którzy wytyczają nowe kierunki w typach inwestycji będących alternatywnymi formami lokowania kapitału.
W zaprezentowanych przez Autorów podejściach ścierają się koncepcje: czy przynależność do wyższych grup zamożności legitymizuje przynależność do wyższych warstw hierarchii społecznej, czy może dopiero zamożność w połączeniu z odpowiednim zestawem postaw, wyznawanych wartości i zachowań pozwala na zaliczenie jednostki do klasy wyższej. Jaką rolę, szczególnie w polskich warunkach, pełni tzw. dobre pochodzenie i czy może być ono kryterium stratyfikacyjnym polskiego społeczeństwa XXI wieku. Jako drogę rozważań w niniejszej monografii zastosowano następującą triadę podejść: mikroekonomiczne, marketingowe i z zakresu finansów.
Jako szerokie wprowadzenie w omawianą problematykę należy uznać Teoretyczne i metodologiczne problemy badań nad polska klasą wyższą. Perspektywa socjologiczna K. Jasieckiego. Odnajdujemy tu refleksje na temat sporów i zawiłości w badaniach klasy wyższej. Autor prezentuje stanowisko, że właściwie częściej (a może łatwiej) mówi się u nas o elitach niż o klasie wyższej, a nieliczne publikacje w periodykach naukowych mają w tym zakresie charakter fragmentaryczny i przyczynkarski, przy czym prawdziwą wiedzę socjologiczną lub ekonomiczną ?zastępują" artykuły prasowe. Rozważania Autora są utrzymane w kontekście refleksji nad zmianami zachodzącymi w związku z procesami modernizacji przybliżającej Polskę do społeczeństw Zachodu, a co za tym idzie, także zmianami uwarstwienia społecznego i stratyfikacji, z którymi łączy się problematyka tworzenia się polskiej klasy wyższej.
Kluczowe według Autora są kryteria, za pomocą których można dokonać wyodrębniania klasy wyższej. Stawiany jest szereg pytań: czy za wystarczające należy uznać kryteria wykonywanego zawodu, otrzymywanego dochodu, posiadanego majątku, stosunków własności czy może też stylów życia i zachowań? Wskazano także na szereg problemów, przed którymi stają badacze polskiej zalążkowej klasy wyższej - począwszy od bariery dotarcia do informacji na temat dochodów tej grupy, poprzez mało transparentne możliwości analizy składników ich majątku, a skończywszy na małej dostępności respondentów z tej grupy.
W dalszej kolejności poruszane są zagadnienia powiązań między stopniem zamożności a ubóstwem w sytuacji zmian rozkładów dochodów. Przedstawione przez S. Kota rozważania nt. Czy istnieje symetria między ubóstwem a zamożnością? mają charakter metodologiczny, ale także poznawczy. Jest to pierwsza w polskiej literaturze przedmiotu konfrontacja dwóch skrajnych sytuacji społecznych.
Wykorzystując dane z badań budżetów domowych GUS (2005-2010) i prezentując autorską koncepcję ilościowych miar zamożności, Autor podejmuje próbę odpowiedzi na intrygujące pytanie, czy jeśli rozkład dochodów zmienia się w sposób prowadzący do wzrostu dobrobytu społecznego, to czy biedni i bogaci uczestniczą w tym wzroście w tej samej proporcji. Czy jeżeli dobrobyt społeczny spada, to symetria występuje także w ponoszeniu kosztów - zamożni biednieją na równi z biednymi. Zaproponowane przez Autora ilościowe mierniki zamożności umożliwiły nie tylko analizę tego zjawiska, lecz także ujęcie dynamicznej interakcji pomiędzy ubóstwem i zamożnością. Jest to ważny przyczynek do dalszej dyskusji o polskich gospodarstwach wysokodochodowych.
Zmianę ilościowego ujęcia postrzegania klasy wyższej odnajdujemy w rozważaniach T. Słaby Jakość życia zalążkowej klasy wyższej w Polsce w latach 2011-2012. Autorka wskazała na fakt, że jakość życia ma obecnie dwa źródła. Wobec materialistycznej orientacji życia współczesnego społeczeństwa dotychczasowa definicja jakości życia człowieka uległa rozszerzeniu. Obok poczucia szczęścia i zadowolenia z życia jakość życia jest budowana poprzez posiadanie dóbr, wysoki status materialny, prestiż w otoczeniu zawodowym, rodzinnym i towarzyskim. Rola zamożności, jednego z kryteriów zaliczenia do klasy wyższej w kontekście jakości życia, została w przeprowadzonym badaniu empirycznym zweryfikowana poprzez diagnozę stosunku do pieniędzy i wyodrębnienie czynników warunkujących zadowolenie z życia. Zastosowano metodę epsilon do poszukiwania determinant jakości życia w trzech wyróżnionych subgrupach przedstawicieli zalążkowej klasy wyższej.
J. Berbeka w opracowaniu Wybrane aspekty społecznej stratyfikacji i jej związki z zachowaniami konsumpcyjnymi zogniskowała swoje rozważania na wpływie stratyfikacji społecznej, a co za tym idzie, usytuowania jednostki w hierarchii społecznej na jej zachowania ekonomiczne. Stało się to przesłanką przeprowadzenia kwerendy literatury z tego zakresu oraz podjęcia próby wskazania związków między ujęciem socjologicznym a marketingowym. Celem opracowania jest identyfikacja prawidłowości wymienianych w literaturze oraz zaznaczających się w sferze realnej (na bardziej i mniej dojrzałych rynkach), tak aby stworzyć punkt odniesienia dla wyników badań polskiego społeczeństwa. Na tle szerokiego przeglądu literatury dokonano interesującej konstatacji, iż pomiędzy przedstawicielami klas społecznych zaznaczają się różnice, które można pogrupować w trzy podstawowe kategorie: psychologiczne - obejmujące normy i zwyczaje, abstrakcyjny sposób myślenia, wiedzę na temat zdrowia i intencje zachowań; ograniczenia behawioralne, na które składają się zasoby finansowe i ograniczenia sytuacyjne; uwarunkowania o charakterze fizycznym - fizjologiczne, genetyczne i środowiskowe. Jak zauważa Autorka, socjologiczna teoria społecznej stratyfikacji była ważna dla marketingu od wielu lat. Wykorzystywano ją w procesie segmentacji rynków, tworząc przesłanki przewidywania zachowań konsumentów i oddziaływania na nie z wykorzystaniem instrumentów marketingowych, ale także zwracano uwagę na szerszy kontekst, na przykład oddziaływania kapitału kulturowego, konsumpcji statusowej, konsumpcji budującej narrację klasy wyższej. Ponadto przynależność do klas społecznych determinuje preferencje ich członków wobec produktów i marek, szczególnie w zakresie: ubioru, urządzenia domu, produktów motoryzacyjnych oraz służących potrzebom z zakresu spędzania wolnego czasu. Wskazano także na fakt, że byłoby niezwykle cenne poznawczo i ważne aplikacyjnie, aby dalej w badaniach poszukiwać odpowiedzi na następujące pytania. Jakie są kryteria wyodrębniana elit w Polsce?
Jaki jest ich udział w strukturze społecznej? Czym wyróżniają się ich zachowania konsumpcyjne? Czy charakteryzuje je konsumpcja ostentacyjna lub statusowa? Czy dekoniunktura gospodarcza wpłynęła na ich zachowania konsumpcyjne? Jako kontynuację powyższych rozważań należy uznać poglądy K. Mazurek-Łopacińskiej i M. Sobocińskiej zaprezentowane w: Polska klasa wyższa w kontekście przemian w zachowaniach konsumentów - dylematy badawcze. Procesowi transformacji systemowej w Polsce oraz zmianom zachodzącym pod wpływem procesów globalizacji i integracji europejskiej towarzyszy formowanie się klasy wyższej. W związku z tym istnieje potrzeba prowadzenia badań w tym zakresie. Badania te mogą być prowadzone z wielu perspektyw, a w tym z punktu widzenia psychologii, socjologii, etyki, a także ekonomii, zarządzania i marketingu, gdyż przedstawiciele klasy wyższej występują także w roli konsumentów. Rozpoznawanie ich preferencji i oczekiwań może ułatwiać formułowanie kierunków rozwoju przyszłych działań marketingowych adresowanych do tej grupy nabywców. Prowadzenie badań marketingowych wymaga uwzględniania specyfiki zachowań przedstawicieli klasy wyższej jako respondentów oraz rozwiązywania wielu dylematów badawczych, które występują na każdym etapie procesu badawczego. Jak zauważają Autorki, celem opracowania jest ukazanie zachowań konsumpcyjnych kształtującej się w Polsce klasy wyższej w aspekcie badań marketingowych. Ze względu na wyraźną specyfikę tej klasy społecznej wynikającą ze zróżnicowania jej zachowań rynkowych oraz bogactwo czynników kształtujących jej decyzje nabywcze nie wystarczy stosowanie klasycznych metod badań jakościowych i ilościowych, lecz konieczne jest łączenie tych metod i stosowanie w procesie badawczym tzw. triangulacji. Może ona występować na różnych etapach procesu badawczego i uwzględniać różne okresy badań, a także dotyczyć podejść, metod i technik badawczych, badaczy oraz wykorzystywanych źródeł.
W przyjętym przez Autorki podejściu odczytujemy, że specyfika klasy wyższej wyraża się m.in. tym, że jej przedstawiciele: mają wysokie dochody i tym samym łatwiejszy dostęp do dóbr i usług służących zaspakajaniu ich potrzeb, cieszą się szacunkiem, uznaniem, prestiżem, stanowią niewielki odsetek społeczeństwa, są dość mocno zróżnicowani wewnętrznie z uwagi na postawy wobec pieniądza i realizowane wzorce konsumpcji oraz źródła bogactwa (tzw. stare majątki i nowe majątki), stanowią grupę wzorcotwórczą oraz obiekt zainteresowania mediów, cechują się niejednokrotnie pracowitością, dyscypliną i kultem oszczędzania, a niekiedy życiem poniżej możliwości finansowych, a także większą chęcią przeznaczania pieniędzy na dobra mające walor inwestycji niż na cele konsumpcyjne. Dlatego też projektując badania marketingowe dotyczące klasy wyższej, nie można pomijać występowania dużej różnorodności w ich zachowaniach rynkowych. Świadczą o tym odmienne filozofie życiowe i style konsumpcji oraz sposoby postrzegania pieniędzy. Ponadto mając na uwadze specyfikę modernizacji Polski, należy postawić pytanie, na ile zachowania formującej się polskiej klasy wyższej są podobne, a na ile różnią się od zachowań obserwowanych w krajach będących na wyższym etapie rozwoju społeczno-gospodarczego. Dlatego też zaproponowano metody socjologii fotograficznej oraz triangulacji jako adekwatne do badań tej hermetycznej i wąskiej grupy konsumentów.
Konsumenci przedstawiciele klasy wyższej stanowią podmiot zainteresowań L. Garbarskiego w części na temat Klasa wyższa - atrakcyjny czy spędzający sen z powiek segment rynku? Punkt widzenia ekonomistów, a zwłaszcza przedsiębiorców upatrujących w klasie wyższej interesującego i atrakcyjnego segmentu, to punkt widzenia zakładający koncentrację uwagi na klasie wyższej jako grupie konsumentów, ich zachowaniach rynkowych i konsekwencjach tych zachowań dla przedsiębiorstw obsługujących tę grupę. Jak zauważa Autor, można spotkać się ze zróżnicowanymi stanowiskami odnoszącymi się do zależności pomiędzy stopniem zamożności a przynależnością do klasy wyższej. Jedno z nich stawia niemal znak równości pomiędzy klasą wyższą a zamożnością (klienci zamożni).
Stąd też wiele badań jest poświęconych analizie zachowań rynkowych klientów zamożnych. Drugie stanowisko całkowicie neguje znaczenie zamożności jako kryterium wyróżnienia klasy wyższej. I wreszcie trzecie stanowisko, podzielane przez Autora niniejszego artykułu, łączy w sobie elementy zamożności i szeroko rozumianego stylu życia - i w tym kontekście prowadzone są dalsze rozważania.
Odniesiono się też do kwestii prawidłowej segmentacji klientów - przedstawicieli klasy wyższej, przy położeniu akcentu na takie aspekty jak: mierzalność, rozległość, dostępność, wrażliwość, stabilność segmentu klientów klasy wyższej oraz ich konsekwencje dla praktyki marketingowej.
Z kolei P. Michoń w rozdziale Dobra pozycjonalne jako wyraz przynależności do klasy wyższej - konsekwencje ekonomiczne podnosi kwestię możliwości analizy klasy wyższej przez pryzmat ekonomii. Bazując na pojęciu dóbr pozycjonalnych, wskazano na ekonomiczne konsekwencje, jakie dla jednostki i grupy może mieć dążenie do klasy wyższej. Punktem wyjścia jest samo pojęcie dóbr pozycjonalnych, tj. takich, których konsumpcja przynajmniej częściowo przynosi zadowolenie, gdyż nie mogą ich konsumować inni. Dlatego też są źródłem radości, nie tylko ze względu na swoją użyteczność, lecz także dlatego, że stawiają jednostkę w wyższym miejscu hierarchii społecznej. Ponadto starano się wykazać, że dążenie do zdobywania statusu jest naturalną skłonnością człowieka. Uwaga skoncentrowana jest przede wszystkim na kosztach zewnętrznych i społecznej niegospodarności, jakie ciągnie za sobą dążenie do konsumowania relatywnie większej ilości dóbr
pozycjonalnych.
Eksperymentalne podejście do rozpoznania przedstawicieli klasy wyższej zaprezentowano w rozdziale R. Walczaka Jak rozpoznać bogacza? Ocena ludzi komunikujących status za pomocą przedmiotów w perspektywie badań rynku. W zaprezentowanym podejściu wskazano na rolę wytworów materialnych w identyfikowaniu osób o wysokim statusie. W oparciu o perspektywę psychologiczną oraz rozważania teoretyczne T. Veblena zostało przeprowadzone badanie eksperymentalne. Jak zauważa Autor, podstawowym problemem, jeśli chodzi o badanie osób z klasy wyższej, jest ich identyfikacja. O ile bowiem w miarę nietrudno da się zidentyfikować osoby o najniższym statusie (choćby pośród bezdomnych lub podopiecznych opieki społecznej), to już zidentyfikowanie ludzi należących do klasy wyższej nie będzie tak jednoznaczne. W tym kontekście pojawiają się dwie możliwości: prośba o deklarację (dochodu lub ogólniej statusu społecznego) albo wnioskowanie tego statusu na podstawie jego zewnętrznych oznak. W perspektywie badań ilościowych dużo częściej stosowana jest pierwsza metoda (czyli różnego rodzaju deklaracje). W ramach rozpoznania przeprowadzono pomiar oceny statusu społecznego interpretowanego jako poziom bogactwa w zależności od okazywania na zdjęciu przedmiotu mogącego potwierdzać klasę społeczną okaziciela. Wyniki wskazują na istotną zależność oceny statusu dokonywanej przez badanych od obecności wybranych wytworów materialnych.
Autor interpretuje wyniki w kontekście aplikacji rekrutacji osób do badań rynku. Wcześniejsze rozważania wprowadzają w świat zachowań zakupowych konsumentów należących do zalążkowej klasy wyższej - M. Bombol, Zachowania zakupowe przedstawicieli polskiej klasy wyższej - próba diagnozy. O prawdziwym obliczu konsumenta informują obserwacje jego zachowań zakupowych i finalizujących je wyborów określonych produktów i usług. Obserwacja i empiryczna diagnoza skupiają w sobie niczym soczewka prawdziwą rzeczywistość polskiej konsumpcji. Dlatego też jako ważny element badań nad kształtującą się klasą wyższą potraktowano obszar dokonywania zakupów. Próba diagnozy zachowań zakupowych przedstawicieli zalążkowej klasy wyższej odnosi się do czterech ważnych obszarów, a mianowicie: ogólnych postaw wobec zakupów, preferencji wobec miejsc sprzedaży i oferowania produktów, osobistego zaangażowania w proces decyzyjny oraz najczęściej używanych marek dóbr konsumpcyjnych. Jako dodatkową optykę należy uznać analizę powiązań pomiędzy głównymi cechami osobowości konsumentów a ich zachowaniami konsumpcyjnymi.
Wirtualne odniesienia komunikacji marketingowej odnajdujemy w rozdziale J. Żukowskej i M. Pindelskiego Kreowanie e-wizerunku marki luksusowej ze szczególnym uwzględnieniem klasy wyższej. Zaprezentowano w nim problematykę kreowania e-wizerunku marek luksusowych ze szczególnym uwzględnieniem klasy wyższej. Rozważania rozpoczęto od przeglądu terminologicznego pojęcia marki, wizerunku oraz tożsamości marki, przy położeniu nacisku na wizerunek i jego odmianę, jaką jest e-wizerunek. Postawiono ważne pytania: czy istnieją dyskretne sklepy online z markami luksusowymi, które klasa wyższa może odwiedzić w trakcie wirtualnej wycieczki w domowym zaciszu, w spokoju, bez pośpiechu? Czy w ogóle można mówić o e-wizerunku marek luksusowych? Czy klasa wyższa jest nimi zainteresowana? Autorzy zaprezentowali specyfikę funkcjonowania marki oraz jej wizerunku w internecie. Wskazano na narzędzia skutecznego kreowania e-wizerunku.
Szczególną uwagę zwrócono na markę luksusową oraz jej wyróżnienie w wirtualnym świecie. W opracowaniu zaakcentowano również specyfikę kształtowania e-wizerunku owych marek wśród klasy wyższej. 
Jako podsumowanie rozważań dotyczących zachowań konsumentów z najwyższej grupy społecznej należy traktować rozdział Oczekiwania klasy wyższej jako determinanta rozwoju usług hotelarskich w Polsce autorstwa M. Kachniewskiej. Jak zauważa Autorka, wymagania kształtującej się polskiej klasy wyższej kształtują dynamikę rozwoju usług obiektów hotelowych, zarówno w ujęciu jakościowym, jak i w zakresie asortymentu. Zdolność do doskonalenia oferty jest determinowana przez rozpoznanie oczekiwań klasy wyższej, a ponadto wymaga odejścia od formuły marketingu usług hotelarskich w ujęciu 4P na podejście 4C. Jego podstawą jest wpływ usługobiorcy na ostateczny kształt usługi, dostarczanie unikatowej wartości oraz szerokie ujęcie kosztu ponoszonego przez konsumenta. Koszt ten obejmuje ryzyko psychologiczne i społeczne, które obok poszukiwania luksusu kształtuje podstawowe determinanty zakupu usług hotelowych przez nabywców klasy wyższej. Podstawę zaprezentowanych rozważań stanowią wyniki badań prowadzonych w latach 2010-2011 oraz studia przypadków polskich obiektów hotelowych.
Przedstawiciele zalążkowej klasy wyższej stanowią interesujący segment dla usług bankowych. Odnosi się do tego J. Pietrzak w rozdziale Postawy i zachowania polskich klientów segmentu mass affluent. Jak zauważa Autorka, Polska nie należy do krajów zamożnych. Zarówno pod względem PKB na 1 mieszkańca, jak i pod względem aktywów finansowych netto per capita dzieli nas duży dystans w stosunku do rozwiniętych krajów europejskich. Luka dochodowa jest blisko dwukrotna, natomiast luka majątkowa jest ponaddziesięciokrotna. Obszar Europy Centralnej i Wschodniej przez całe dziesięciolecia stanowił białą plamę na europejskiej mapie zamożności i nie był brany pod uwagę w żadnych analizach.
W zestawieniu z bogatą Europą Zachodnią pula prywatnych aktywów finansowych w Europie Środkowej i Wschodniej prezentuje się nader skromnie i według szacunków Boston Consulting Group stanowi zaledwie 1,6 proc. Rynku europejskiego. Transformacja gospodarki w roku 1989 uruchomiła mechanizmy bogacenia się. Do najważniejszych należy zaliczyć rozwój prywatnej przedsiębiorczości, ponadprzeciętne dochody uzyskiwane w największych korporacjach oraz możliwość uczestnictwa w operacjach kapitałowych. W rezultacie w Polsce pojawiły się grupy społeczne spełniające kryteria zamożności: HNWI, Affluent i Mass Affluent. Ta ostatnia grupa reprezentuje tworzącą się w naszym kraju klasę średnią. Na podstawie wyników badania Private Investor 2012 można określić, że są to ludzie młodzi, wykształceni, przedsiębiorczy, poszukujący kilku źródeł dochodu. Jednocześnie ponad połowa z nich nie czuje się zamożna i nie korzysta z typowych udogodnień wynikających z zamożności.
Z kolei K. Borowski w rozdziale Inwestycje alternatywne w Polsce i na świecie na przykładzie rynku dzieł sztuki porusza zagadnienia inwestowania przez analizowaną grupę konsumentów. Inwestycje alternatywne stały się na przestrzeni ostatnich kilku lat jednym z najszybciej rozwijających się segmentów rynku finansowego. Można wskazać wiele czynników odpowiedzialnych za tego typu proces. Do podstawowych z pewnością należy dywersyfikacja portfeli inwestycyjnych, jaką przeprowadzili inwestorzy w trakcie kryzysu finansowego zapoczątkowanego latem 2007 roku. Z drugiej strony pojawia się chęć poszukiwania nowych możliwości inwestycyjnych wtedy, gdy na rynku kapitałowym dominuje tendencja spadkowa.
Rynek inwestycji alternatywnych, a w szczególności rynek pasji, to przede wszystkim rynek o długoterminowych horyzontach czasowych, na którym obrót ma miejsce rzadko i to w głównej mierze na aukcjach i licytacjach. W sporadycznych przypadkach na rynku inwestycji alternatywnych można mówić o zorganizowanym obrocie giełdowym. W rozdziale zostały omówione podstawowe cechy rynku inwestycji alternatywnych oraz podział inwestycji alternatywnych według różnego rodzaju kryteriów: zależnych od inwestora, istnienia funduszu inwestycyjnego operującego na danym rynku, występowania indeksu giełdowego danego segmentu rynku czy też wg kryterium istnienia specjalistycznej giełdy. Przedstawiono także elementy rynku dzieł sztuki wraz z podaniem przykładowych stóp zwrotu realizowanych w tym właśnie segmencie inwestycji alternatywnych. To już nie jest rynek wyłącznie dla inwestorów dysponujących znacznymi środkami finansowymi i często korzystających z usług private banking czy wealth manegement. Powstają wyspecjalizowane fundusze inwestycyjne, których podstawowym zadaniem jest umożliwienie inwestorom nieposiadającym znacznych środków finansowych dokonywania inwestycji na rynku inwestycji alternatywnych.
Ostatni rozdział jest swoistym uszczegółowieniem poprzedniego, traktuje bowiem o dwóch ważnych typach inwestycji. Rynek inwestycji alternatywnych, których problemy zostały poruszone przez M. Bombol i K. Borowskiego w rozdziale Inwestycje na rynku wina inwestycyjnego oraz diamentów, okazały się w ostatnich latach jednym z najszybciej rozwijających się segmentów rynku finansowego. Do najbardziej popularnych części inwestycji alternatywnych z pewnością zaliczyć można wina inwestycyjne. Autorzy skupili się na problematyce lokowania kapitałów na rynku win inwestycyjnych wraz z wyliczeniem stóp zwrotu, jakie można było uzyskać w przypadku wybranych inwestycji. Międzynarodowy rynek win inwestycyjnych, zwanych również wytwornymi, uległ znacznym przeobrażeniom pod koniec XX wieku, kiedy to wzrosło zainteresowanie ze strony inwestorów instytucjonalnych i konsumentów. Zmiany te zapoczątkowały wzrost popytu globalnego na wina i, co za tym idzie, wzrost cen światowych. Głównym celem inwestycji w wytworne wina jest osiągnięcie stóp zwrotu większych niż w przypadku inwestycji na innych rynkach. W drugiej części rozdziału przedstawione zostały podstawowe elementy inwestycji na rynku brylantów.
Oddając w ręce Czytelnika zbiór refleksji na temat badań kształtującej się polskiej klasy wyższej mamy nadzieję, że będą one inspiracją do dalszych przemyśleń i stawiania pytań. Choćby takich jak pytanie o istnienie polskiej drogi tworzenia klasy wyższej - jakże innej w porównaniu z doświadczeniami demokracji Zachodu. Czy mamy jeszcze kłopot natury społecznej: jacy naprawdę są przedstawiciele zalążkowej klasy wyższej, a jakimi chcielibyśmy ich widzieć - tu nakładają się nasze popkulturowe wyobrażenia o klasie wyższej oraz sentymenty za utraconym polskim ziemiaństwem i arystokracją. Jak znaleźć rozwiązanie często popełnianego błędu utożsamiania elity bogactwa z klasą wyższą? Jak zbadać tzw. posiadanie klasy, styl zachowań, charyzmę, wzorotwórczość w sferze wartości, postaw, czynienia dobra dla innych, elementów ważnych dla kształtowania kapitału społecznego? 
Jeśli lektura niniejszej książki zainspiruje Czytelnika do chwili refleksji, będzie to najlepszą recenzją wysiłków Autorów, których praca złożyła się na niniejszą monografię.

Spis treści

Małgorzata Bombol

Wprowadzenie

Rozdział I
Krzysztof Jasiecki
Teoretyczne i metodologiczne problemy badań nad polską klasą wyższą. Perspektywa socjologiczna

Rozdział II
Stanisław Maciej Kot
Czy istnieje symetria między ubóstwem a zamożnością?

Rozdział III
Teresa Słaby
Jakość życia zalążkowej klasy wyższej w Polsce w latach 2011-2012

Rozdział IV
Jadwiga Berbeka
Wybrane aspekty społecznej stratyfikacji i jej związki z zachowaniami konsumpcyjnymi

Rozdział V
Krystyna Mazurek-Łopacińska, Magdalena Sobocińska
Polska klasa wyższa w kontekście przemian w zachowaniach konsumentów - dylematy badawcze

Rozdział VI
Lechosław Garbarski
Klasa wyższa - atrakcyjny czy spędzający sen z powiek segment rynku?

Rozdział VII
Piotr Michoń
Dobra pozycjonalne jako wyraz przynależności do klasy wyższej - konsekwencje ekonomiczne

Rozdział VIII
Radosław Walczak
Jak rozpoznać bogacza? Ocena ludzi komunikujących status za pomocą przedmiotów w perspektywie badań rynku

Rozdział IX
Małgorzata Bombol
Zachowania zakupowe przedstawicieli polskiej klasy wyższej - próba diagnozy

Rozdział X
Joanna Żukowska, Mikołaj Pindelski
Kreowanie e-wizerunku marki luksusowej ze szczególnym uwzględnieniem klasy wyższej

Rozdział XI
Magdalena Kachniewska
Oczekiwania klasy wyższej jako determinanta rozwoju usług hotelarskich w Polsce

Rozdział XII
Joanna Pietrzak
Postawy i zachowania polskich klientów segmentu Mass Affluent

Rozdział XIII
Krzysztof Borowski
Inwestycje alternatywne w Polsce i na świecie na przykładzie rynku dzieł sztuki

Rozdział XIV
Małgorzata Bombol, Krzysztof Borowski
Inwestycje na rynku wina inwestycyjnego oraz diamentów

Opinie

Twoja ocena:
Wydanie: 1
Rok wydania: 2012
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza
Oprawa: miękka
Format: B5
Liczba stron: 238

Przeobrażenia zachodzące w Polsce po 1989 roku doprowadziły do zmian stratyfikacyjnych struktury społecznej. Obecnie nie ma wątpliwości co do istnienia polskiej klasy średniej, będącej prawdziwą siłą napędową sukcesów gospodarczych ostatnich dwóch dekad. Jednakże czy sam fakt wyłonienia i powolnego rozwarstwienia klasy średniej pozwala na przypuszczenie, że będzie się ona dalej zmieniała, tworząc podwaliny elitarnej klasy wyższej? Niniejsza monografia jest wynikiem otwartej dyskusji środowiska zarów?no ekonomistów, jak i socjologów. Grono autorów prezentuje różne nurty badań ekonomicznych i społecznych, co pozwalała postawić na nowo pytania odnoszące się do "zalążkowej" polskiej klasy wyższej na początku XXI wieku. 
Oddając w ręce Czytelnika zbiór refleksji na temat kształtującej się polskiej klasy wyższej, mamy nadzieję, że będą one inspiracją do dalszych przemyśleń i stawiania pytań, choćby takich, jak pytanie o istnienie "polskiej drogi tworzenia klasy wyższej", jakże innej w porównaniu z doświadczeniami demokracji Zachodu. Zaprezentowane badania empiryczne są pierwszym szkicem obrazu przedstawicieli zalążkowej polskiej klasy wyższej. Jest to próba obiektywnego ujęcia tematu pod kątem realnego świata konsumpcji, popkulturowych wyobrażeń o klasie wyższej oraz sentymentów za utraconą ponad sześćdziesiąt lat temu polską klasą wyższą. Autorzy szukają odpowiedzi na pytania: jak znaleźć rozwiązanie często popełnianego błędu utożsamiania elity bogactwa z klasą wyższą oraz jak zbadać atrybuty klasy, styl zachowań, charyzmę, wzorotwórczość w sferze wartości i postaw. 
Jeśli lektura niniejszej książki zainspiruje Czytelnika do chwili refleksji, będzie to najlepszą recenzją wysiłków Autorów.


Małgorzata Bombol

Przeobrażenia zachodzące po 1989 roku doprowadziły do zmian stratyfikacyjnych polskiej struktury społecznej. Obecnie nie neguje się w zasadzie istnienia w Polsce klasy średniej, będącej prawdziwą siłą napędową sukcesów gospodarczych Polski ostatnich dwóch dekad. Jednakże, czy sam fakt wyłonienia i powolnego rozwarstwienia klasy średniej pozwala na przepuszczenie, że będzie się ona dalej zmieniała i utworzy podwaliny klasy wyższej? W tym dyskursie naukowym warto pójść dalej, stawiając kolejne pytanie: czy w Polsce istnieje już klasa wyższa, choćby w postaci zalążkowej? Pierwszą kwestią w metodologii badań jest przyjęcie definicji, która najlepiej oddaje polskie realia. Należy zauważyć, że termin klasa wyższa ma zazwyczaj w miarę pozytywne konotacje i jest związany z wyróżnieniem, elitarnością, nienagannymi manierami, określonym stylem zachowania się. W tradycyjnym ujęciu znalezienie się w klasie wyższej jest często pochodną urodzenia się w rodzinie, która zazwyczaj od wielu pokoleń jest tak właśnie postrzegana, lub jest efektem awansu w wyniku zdobycia majątku lub wytężonej pracy, popartej kształceniem w elitarnych uczelniach. W tym miejscu powstaje pierwszym problem, który można określić jako brak ciągłości historycznej ewolucji tradycyjnej (przedwojennej) polskiej klasy wyższej. Przyjmując, że koniec epoki konstytuuje rok 1939, należy zauważyć, iż przez kolejnych sześćdziesiąt lat grupa ta praktycznie w Polsce nie istniała. Dlatego też bezpieczniejszym wydaje się przyjęcie określenia zalążkowej klasy wyższej, będącej w fazie formowania i wyodrębniania ze zróżnicowanej już klasy średniej.
Ponadto obserwowane obecnie zmiany w życiu społecznym i gospodarczym skutkują występowaniem nowych zachowań i obyczajów, które pozwalają przypuszczać, że w Polsce jest coraz bardziej widoczna grupa osób o zachowaniach charakterystycznych dla tradycyjnej klasy wyższej. Daje się zauważyć kilka ważnych cech, które wyróżniają zalążkową polską klasę wyższą w polskiej strukturze społecznej. Choć trudno jeszcze mówić o istnieniu polskich dynastii i rodzin o ugruntowanej pozycji tradycyjnej klasy wyższej, to uwidacznia się już coraz bardziej dość hermetyczna grupa osób, których sytuacja materialna jest bardzo dobra. Ponadto ich styl życia i reprezentowane wartości odróżniają tę grupę społeczną od pozostałych. Jest to grupa, którą wyróżniają także odmienne zachowania konsumpcyjne. Można stwierdzić, że potwierdzają się prawidłowości obserwowane w krajach, gdzie funkcjonuje historycznie utrwalona postać klasy wyższej.
W każdym społeczeństwie klasę wyższą konstytuuje grupa rodzin usytuowanych na szczycie hierarchii prestiżu, połączonych wyjątkowo silnymi więzami przyjaźni, znajomości i małżeństw. Żadna klasa nie jest tak silnie osadzona w sieci bezpośrednich stosunków, co daje jej znamiona grupy pierwotnej. Kolejnym ważnym zagadnieniem są drogi awansu. O ile do klasy średniej drogi te są otwarte dla wszystkich, mechanizm przejścia do klasy wyższej jest bardziej skomplikowany. Akcentowanie roli pochodzenia społecznego czyni ze współczesnej klasy wyższej oryginalny archetyp, gdzie teraźniejszość łączy się z atrybutami szlachectwa, dziedziczenia tradycji, rytuałów itp., łączy się z tym bezpośrednio pochodzeniowy rodowód bogactwa i władzy (np. bal debiutantek stanowiący rytuał przejścia młodych dziewcząt z dobrych rodzin w świat dorosłych). Jako dodatkową cechę przynależności można wyróżnić majątek posiadany, gromadzony i przekazywany z pokolenia na pokolenie (w naszych warunkach jest to majątek jednego lub maksymalnie dwóch pokoleń) oraz siła ekonomiczna sprawowana głównie przez właścicieli firm i kadrę menedżerską (np. koncentracja udziałów w korporacjach w wąskim gronie osób, rekrutacja do zarządów firm itp.).
W pewnym sensie można także mówić o wpływie na władzę polityczną głównie poprzez wpływ na strategie kreowania inwestycji, uczestniczenie jej członków w gremiach decyzyjnych przy zachowaniu wpływu na obsadzanie kluczowych stanowisk np. w wielkich firmach rodzinnych.
Klasa wyższa (także polska zalążkowa) dokonuje siłą rzeczy integracji ekskluzywnych środowisk poprzez podkreślenie elitarności zachowań, obyczajów i konsumpcji. W zachowania klasy wyższej wpisują się także działania będące socjalizacją do elity - przygotowywanie i przyzwyczajanie dzieci do posługiwania się szczególnym językiem, uczenie się wyrafinowanych manier, sposobu myślenia, zachowywania się, noszenia ubrań i smaku. Wspomaga to elitarny system kształcenia - będący sposobem na zapewnienie międzypokoleniowej ciągłości klasy wyższej oraz wpajanie i przestrzeganie kodeksów fair play.
W polskich warunkach bogate badania stratyfikacyjne prowadzone na gruncie nauk socjologicznych zmierzają ku wyodrębnieniu zwartych grup (warstw) społecznych. Jest to bardzo interesujący punkt wyjścia do zainteresowań ekonomistów, pozostających poza dyskursem socjologicznym. W swych pracach badawczych ekonomiści dążą do rozpoznania grup konsumentów z punktu widzenia ich statusu dochodowego, majątkowego, wykształcenia oraz kształtowania popytu rynkowego. Brakuje badań empirycznych o charakterze ekonomicznym nad wartościami i poczuciem satysfakcji z pracy i warunków funkcjonowania osób o najwyższych dochodach, stylu i jakości życia.
W obecnej sytuacji przemian społeczno-ekonomicznych polskiego społeczeństwa dokonują się istotne przesunięcia w obrębie sytuacji materialnej poszczególnych grup, a co za tym idzie, zachodzą także przemiany postaw konsumpcyjnych. Badania dotyczące zmiany sytuacji dochodowej i kierunków wydatków polskich gospodarstw domowych znajdują się w kręgu zainteresowań nie tylko oficjalnej statystyki publicznej, lecz także wielu ośrodków naukowych. Jednakże w znakomitej większości są to badania odzwierciedlające stany faktyczne, bez próby predykcji kierunków zmian zamożności i zachowań ekonomicznych. Z drugiej strony, bardziej szczegółowego rozpoznania postaw i zachowań konsumpcyjnych dokonują wyspecjalizowane agencje badawcze, jednakże prowadzą one badania szczegółowo wyodrębnionych segmentów - grup klientów podejmujących decyzje zakupowe na rynkach dóbr i usług konsumpcyjnych.
Ponieważ niewiele projektów badawczych oraz publikacji naukowych podejmuje problematykę wyższych warstw struktury społecznej, spośród których może rekrutować się polska nowa klasa wyższa, podjęto zadanie badawcze - grant Narodowego Centrum Nauki nr 39/B/H03/2011/40 nt. Zachowania ekonomiczne i jakość życia kształtującej się klasy wyższej w Polsce. Badania odnoszą się do ekonomicznych aspektów funkcjonowania zalążkowej polskiej klasy wyższej oraz jakości życia jej przedstawicieli, przy przyjęciu kryteriów identyfikacji przedstawicieli klasy wyższej w Polsce.
Prezentowana monografia jest wynikiem otwartej dyskusji środowiska, która stała się także inspiracją do dalszej wymiany poglądów. Grono autorów prezentuje różne nurty badań ekonomicznych i społecznych, co pozwala w nowym świetle postawić pytania odnoszące się do zalążkowej polskiej klasy wyższej na początku XXI wieku.
Struktura oddawanej w ręce Czytelnika monografii odzwierciedla szerokie spektrum podejść i analiz, a także punktów widzenia. Zaprezentowane przez autorów poglądy potwierdzają fakt, że problematyka klasy wyższej jest wielowątkowa i wielowymiarowa, a na tym etapie badań w Polsce - pozbawiona jednolitego podejścia teoretycznego. O ile w dorobku tzw. zachodniej myśli socjologicznej i ekonomicznej problematyka klasy wyższej jest ugruntowana poprzez wiele historycznych badań i opracowań, o tyle w polskich realiach jesteśmy bardziej na etapie przecierania ścieżek i budowania pierwszych szlaków. Układ oddawanej w ręce Czytelników monografii jest próbą znalezienia wspólnej płaszczyzny w ekonomiczno-społecznym opisie kształtującej się polskiej klasy wyższej. Stąd też w poszczególnych rozdziałach można znaleźć bogaty przegląd literatury, wskazujący na socjologiczne, ekonomiczne, finansowe i marketingowe wymiary studiów nad tą grupą społeczną w Polsce.
Jako pierwsze zostało zaprezentowane ujęcie socjologiczne, którego pionierska pozycja w badaniach nad klasami społecznymi jest bezdyskusyjna. Następnie odwołujemy się do problematyki rozkładów i asymetrii dochodów, a przede wszystkim zamożności jako początku bardziej uszczegółowionych analiz ekonomicznych dotyczących klasy wyższej. W dalszej części rozważania zostały skupione wokół problemów zaspakajania potrzeb, szeroko rozumianej konsumpcji oraz konsumentów należących do zalążkowej polskiej klasy wyższej. W ostatniej części uwaga autorów skoncentrowała się na inwestycyjnym obliczu konsumentów z tzw. segmentu mass afluent, którzy wytyczają nowe kierunki w typach inwestycji będących alternatywnymi formami lokowania kapitału.
W zaprezentowanych przez Autorów podejściach ścierają się koncepcje: czy przynależność do wyższych grup zamożności legitymizuje przynależność do wyższych warstw hierarchii społecznej, czy może dopiero zamożność w połączeniu z odpowiednim zestawem postaw, wyznawanych wartości i zachowań pozwala na zaliczenie jednostki do klasy wyższej. Jaką rolę, szczególnie w polskich warunkach, pełni tzw. dobre pochodzenie i czy może być ono kryterium stratyfikacyjnym polskiego społeczeństwa XXI wieku. Jako drogę rozważań w niniejszej monografii zastosowano następującą triadę podejść: mikroekonomiczne, marketingowe i z zakresu finansów.
Jako szerokie wprowadzenie w omawianą problematykę należy uznać Teoretyczne i metodologiczne problemy badań nad polska klasą wyższą. Perspektywa socjologiczna K. Jasieckiego. Odnajdujemy tu refleksje na temat sporów i zawiłości w badaniach klasy wyższej. Autor prezentuje stanowisko, że właściwie częściej (a może łatwiej) mówi się u nas o elitach niż o klasie wyższej, a nieliczne publikacje w periodykach naukowych mają w tym zakresie charakter fragmentaryczny i przyczynkarski, przy czym prawdziwą wiedzę socjologiczną lub ekonomiczną ?zastępują" artykuły prasowe. Rozważania Autora są utrzymane w kontekście refleksji nad zmianami zachodzącymi w związku z procesami modernizacji przybliżającej Polskę do społeczeństw Zachodu, a co za tym idzie, także zmianami uwarstwienia społecznego i stratyfikacji, z którymi łączy się problematyka tworzenia się polskiej klasy wyższej.
Kluczowe według Autora są kryteria, za pomocą których można dokonać wyodrębniania klasy wyższej. Stawiany jest szereg pytań: czy za wystarczające należy uznać kryteria wykonywanego zawodu, otrzymywanego dochodu, posiadanego majątku, stosunków własności czy może też stylów życia i zachowań? Wskazano także na szereg problemów, przed którymi stają badacze polskiej zalążkowej klasy wyższej - począwszy od bariery dotarcia do informacji na temat dochodów tej grupy, poprzez mało transparentne możliwości analizy składników ich majątku, a skończywszy na małej dostępności respondentów z tej grupy.
W dalszej kolejności poruszane są zagadnienia powiązań między stopniem zamożności a ubóstwem w sytuacji zmian rozkładów dochodów. Przedstawione przez S. Kota rozważania nt. Czy istnieje symetria między ubóstwem a zamożnością? mają charakter metodologiczny, ale także poznawczy. Jest to pierwsza w polskiej literaturze przedmiotu konfrontacja dwóch skrajnych sytuacji społecznych.
Wykorzystując dane z badań budżetów domowych GUS (2005-2010) i prezentując autorską koncepcję ilościowych miar zamożności, Autor podejmuje próbę odpowiedzi na intrygujące pytanie, czy jeśli rozkład dochodów zmienia się w sposób prowadzący do wzrostu dobrobytu społecznego, to czy biedni i bogaci uczestniczą w tym wzroście w tej samej proporcji. Czy jeżeli dobrobyt społeczny spada, to symetria występuje także w ponoszeniu kosztów - zamożni biednieją na równi z biednymi. Zaproponowane przez Autora ilościowe mierniki zamożności umożliwiły nie tylko analizę tego zjawiska, lecz także ujęcie dynamicznej interakcji pomiędzy ubóstwem i zamożnością. Jest to ważny przyczynek do dalszej dyskusji o polskich gospodarstwach wysokodochodowych.
Zmianę ilościowego ujęcia postrzegania klasy wyższej odnajdujemy w rozważaniach T. Słaby Jakość życia zalążkowej klasy wyższej w Polsce w latach 2011-2012. Autorka wskazała na fakt, że jakość życia ma obecnie dwa źródła. Wobec materialistycznej orientacji życia współczesnego społeczeństwa dotychczasowa definicja jakości życia człowieka uległa rozszerzeniu. Obok poczucia szczęścia i zadowolenia z życia jakość życia jest budowana poprzez posiadanie dóbr, wysoki status materialny, prestiż w otoczeniu zawodowym, rodzinnym i towarzyskim. Rola zamożności, jednego z kryteriów zaliczenia do klasy wyższej w kontekście jakości życia, została w przeprowadzonym badaniu empirycznym zweryfikowana poprzez diagnozę stosunku do pieniędzy i wyodrębnienie czynników warunkujących zadowolenie z życia. Zastosowano metodę epsilon do poszukiwania determinant jakości życia w trzech wyróżnionych subgrupach przedstawicieli zalążkowej klasy wyższej.
J. Berbeka w opracowaniu Wybrane aspekty społecznej stratyfikacji i jej związki z zachowaniami konsumpcyjnymi zogniskowała swoje rozważania na wpływie stratyfikacji społecznej, a co za tym idzie, usytuowania jednostki w hierarchii społecznej na jej zachowania ekonomiczne. Stało się to przesłanką przeprowadzenia kwerendy literatury z tego zakresu oraz podjęcia próby wskazania związków między ujęciem socjologicznym a marketingowym. Celem opracowania jest identyfikacja prawidłowości wymienianych w literaturze oraz zaznaczających się w sferze realnej (na bardziej i mniej dojrzałych rynkach), tak aby stworzyć punkt odniesienia dla wyników badań polskiego społeczeństwa. Na tle szerokiego przeglądu literatury dokonano interesującej konstatacji, iż pomiędzy przedstawicielami klas społecznych zaznaczają się różnice, które można pogrupować w trzy podstawowe kategorie: psychologiczne - obejmujące normy i zwyczaje, abstrakcyjny sposób myślenia, wiedzę na temat zdrowia i intencje zachowań; ograniczenia behawioralne, na które składają się zasoby finansowe i ograniczenia sytuacyjne; uwarunkowania o charakterze fizycznym - fizjologiczne, genetyczne i środowiskowe. Jak zauważa Autorka, socjologiczna teoria społecznej stratyfikacji była ważna dla marketingu od wielu lat. Wykorzystywano ją w procesie segmentacji rynków, tworząc przesłanki przewidywania zachowań konsumentów i oddziaływania na nie z wykorzystaniem instrumentów marketingowych, ale także zwracano uwagę na szerszy kontekst, na przykład oddziaływania kapitału kulturowego, konsumpcji statusowej, konsumpcji budującej narrację klasy wyższej. Ponadto przynależność do klas społecznych determinuje preferencje ich członków wobec produktów i marek, szczególnie w zakresie: ubioru, urządzenia domu, produktów motoryzacyjnych oraz służących potrzebom z zakresu spędzania wolnego czasu. Wskazano także na fakt, że byłoby niezwykle cenne poznawczo i ważne aplikacyjnie, aby dalej w badaniach poszukiwać odpowiedzi na następujące pytania. Jakie są kryteria wyodrębniana elit w Polsce?
Jaki jest ich udział w strukturze społecznej? Czym wyróżniają się ich zachowania konsumpcyjne? Czy charakteryzuje je konsumpcja ostentacyjna lub statusowa? Czy dekoniunktura gospodarcza wpłynęła na ich zachowania konsumpcyjne? Jako kontynuację powyższych rozważań należy uznać poglądy K. Mazurek-Łopacińskiej i M. Sobocińskiej zaprezentowane w: Polska klasa wyższa w kontekście przemian w zachowaniach konsumentów - dylematy badawcze. Procesowi transformacji systemowej w Polsce oraz zmianom zachodzącym pod wpływem procesów globalizacji i integracji europejskiej towarzyszy formowanie się klasy wyższej. W związku z tym istnieje potrzeba prowadzenia badań w tym zakresie. Badania te mogą być prowadzone z wielu perspektyw, a w tym z punktu widzenia psychologii, socjologii, etyki, a także ekonomii, zarządzania i marketingu, gdyż przedstawiciele klasy wyższej występują także w roli konsumentów. Rozpoznawanie ich preferencji i oczekiwań może ułatwiać formułowanie kierunków rozwoju przyszłych działań marketingowych adresowanych do tej grupy nabywców. Prowadzenie badań marketingowych wymaga uwzględniania specyfiki zachowań przedstawicieli klasy wyższej jako respondentów oraz rozwiązywania wielu dylematów badawczych, które występują na każdym etapie procesu badawczego. Jak zauważają Autorki, celem opracowania jest ukazanie zachowań konsumpcyjnych kształtującej się w Polsce klasy wyższej w aspekcie badań marketingowych. Ze względu na wyraźną specyfikę tej klasy społecznej wynikającą ze zróżnicowania jej zachowań rynkowych oraz bogactwo czynników kształtujących jej decyzje nabywcze nie wystarczy stosowanie klasycznych metod badań jakościowych i ilościowych, lecz konieczne jest łączenie tych metod i stosowanie w procesie badawczym tzw. triangulacji. Może ona występować na różnych etapach procesu badawczego i uwzględniać różne okresy badań, a także dotyczyć podejść, metod i technik badawczych, badaczy oraz wykorzystywanych źródeł.
W przyjętym przez Autorki podejściu odczytujemy, że specyfika klasy wyższej wyraża się m.in. tym, że jej przedstawiciele: mają wysokie dochody i tym samym łatwiejszy dostęp do dóbr i usług służących zaspakajaniu ich potrzeb, cieszą się szacunkiem, uznaniem, prestiżem, stanowią niewielki odsetek społeczeństwa, są dość mocno zróżnicowani wewnętrznie z uwagi na postawy wobec pieniądza i realizowane wzorce konsumpcji oraz źródła bogactwa (tzw. stare majątki i nowe majątki), stanowią grupę wzorcotwórczą oraz obiekt zainteresowania mediów, cechują się niejednokrotnie pracowitością, dyscypliną i kultem oszczędzania, a niekiedy życiem poniżej możliwości finansowych, a także większą chęcią przeznaczania pieniędzy na dobra mające walor inwestycji niż na cele konsumpcyjne. Dlatego też projektując badania marketingowe dotyczące klasy wyższej, nie można pomijać występowania dużej różnorodności w ich zachowaniach rynkowych. Świadczą o tym odmienne filozofie życiowe i style konsumpcji oraz sposoby postrzegania pieniędzy. Ponadto mając na uwadze specyfikę modernizacji Polski, należy postawić pytanie, na ile zachowania formującej się polskiej klasy wyższej są podobne, a na ile różnią się od zachowań obserwowanych w krajach będących na wyższym etapie rozwoju społeczno-gospodarczego. Dlatego też zaproponowano metody socjologii fotograficznej oraz triangulacji jako adekwatne do badań tej hermetycznej i wąskiej grupy konsumentów.
Konsumenci przedstawiciele klasy wyższej stanowią podmiot zainteresowań L. Garbarskiego w części na temat Klasa wyższa - atrakcyjny czy spędzający sen z powiek segment rynku? Punkt widzenia ekonomistów, a zwłaszcza przedsiębiorców upatrujących w klasie wyższej interesującego i atrakcyjnego segmentu, to punkt widzenia zakładający koncentrację uwagi na klasie wyższej jako grupie konsumentów, ich zachowaniach rynkowych i konsekwencjach tych zachowań dla przedsiębiorstw obsługujących tę grupę. Jak zauważa Autor, można spotkać się ze zróżnicowanymi stanowiskami odnoszącymi się do zależności pomiędzy stopniem zamożności a przynależnością do klasy wyższej. Jedno z nich stawia niemal znak równości pomiędzy klasą wyższą a zamożnością (klienci zamożni).
Stąd też wiele badań jest poświęconych analizie zachowań rynkowych klientów zamożnych. Drugie stanowisko całkowicie neguje znaczenie zamożności jako kryterium wyróżnienia klasy wyższej. I wreszcie trzecie stanowisko, podzielane przez Autora niniejszego artykułu, łączy w sobie elementy zamożności i szeroko rozumianego stylu życia - i w tym kontekście prowadzone są dalsze rozważania.
Odniesiono się też do kwestii prawidłowej segmentacji klientów - przedstawicieli klasy wyższej, przy położeniu akcentu na takie aspekty jak: mierzalność, rozległość, dostępność, wrażliwość, stabilność segmentu klientów klasy wyższej oraz ich konsekwencje dla praktyki marketingowej.
Z kolei P. Michoń w rozdziale Dobra pozycjonalne jako wyraz przynależności do klasy wyższej - konsekwencje ekonomiczne podnosi kwestię możliwości analizy klasy wyższej przez pryzmat ekonomii. Bazując na pojęciu dóbr pozycjonalnych, wskazano na ekonomiczne konsekwencje, jakie dla jednostki i grupy może mieć dążenie do klasy wyższej. Punktem wyjścia jest samo pojęcie dóbr pozycjonalnych, tj. takich, których konsumpcja przynajmniej częściowo przynosi zadowolenie, gdyż nie mogą ich konsumować inni. Dlatego też są źródłem radości, nie tylko ze względu na swoją użyteczność, lecz także dlatego, że stawiają jednostkę w wyższym miejscu hierarchii społecznej. Ponadto starano się wykazać, że dążenie do zdobywania statusu jest naturalną skłonnością człowieka. Uwaga skoncentrowana jest przede wszystkim na kosztach zewnętrznych i społecznej niegospodarności, jakie ciągnie za sobą dążenie do konsumowania relatywnie większej ilości dóbr
pozycjonalnych.
Eksperymentalne podejście do rozpoznania przedstawicieli klasy wyższej zaprezentowano w rozdziale R. Walczaka Jak rozpoznać bogacza? Ocena ludzi komunikujących status za pomocą przedmiotów w perspektywie badań rynku. W zaprezentowanym podejściu wskazano na rolę wytworów materialnych w identyfikowaniu osób o wysokim statusie. W oparciu o perspektywę psychologiczną oraz rozważania teoretyczne T. Veblena zostało przeprowadzone badanie eksperymentalne. Jak zauważa Autor, podstawowym problemem, jeśli chodzi o badanie osób z klasy wyższej, jest ich identyfikacja. O ile bowiem w miarę nietrudno da się zidentyfikować osoby o najniższym statusie (choćby pośród bezdomnych lub podopiecznych opieki społecznej), to już zidentyfikowanie ludzi należących do klasy wyższej nie będzie tak jednoznaczne. W tym kontekście pojawiają się dwie możliwości: prośba o deklarację (dochodu lub ogólniej statusu społecznego) albo wnioskowanie tego statusu na podstawie jego zewnętrznych oznak. W perspektywie badań ilościowych dużo częściej stosowana jest pierwsza metoda (czyli różnego rodzaju deklaracje). W ramach rozpoznania przeprowadzono pomiar oceny statusu społecznego interpretowanego jako poziom bogactwa w zależności od okazywania na zdjęciu przedmiotu mogącego potwierdzać klasę społeczną okaziciela. Wyniki wskazują na istotną zależność oceny statusu dokonywanej przez badanych od obecności wybranych wytworów materialnych.
Autor interpretuje wyniki w kontekście aplikacji rekrutacji osób do badań rynku. Wcześniejsze rozważania wprowadzają w świat zachowań zakupowych konsumentów należących do zalążkowej klasy wyższej - M. Bombol, Zachowania zakupowe przedstawicieli polskiej klasy wyższej - próba diagnozy. O prawdziwym obliczu konsumenta informują obserwacje jego zachowań zakupowych i finalizujących je wyborów określonych produktów i usług. Obserwacja i empiryczna diagnoza skupiają w sobie niczym soczewka prawdziwą rzeczywistość polskiej konsumpcji. Dlatego też jako ważny element badań nad kształtującą się klasą wyższą potraktowano obszar dokonywania zakupów. Próba diagnozy zachowań zakupowych przedstawicieli zalążkowej klasy wyższej odnosi się do czterech ważnych obszarów, a mianowicie: ogólnych postaw wobec zakupów, preferencji wobec miejsc sprzedaży i oferowania produktów, osobistego zaangażowania w proces decyzyjny oraz najczęściej używanych marek dóbr konsumpcyjnych. Jako dodatkową optykę należy uznać analizę powiązań pomiędzy głównymi cechami osobowości konsumentów a ich zachowaniami konsumpcyjnymi.
Wirtualne odniesienia komunikacji marketingowej odnajdujemy w rozdziale J. Żukowskej i M. Pindelskiego Kreowanie e-wizerunku marki luksusowej ze szczególnym uwzględnieniem klasy wyższej. Zaprezentowano w nim problematykę kreowania e-wizerunku marek luksusowych ze szczególnym uwzględnieniem klasy wyższej. Rozważania rozpoczęto od przeglądu terminologicznego pojęcia marki, wizerunku oraz tożsamości marki, przy położeniu nacisku na wizerunek i jego odmianę, jaką jest e-wizerunek. Postawiono ważne pytania: czy istnieją dyskretne sklepy online z markami luksusowymi, które klasa wyższa może odwiedzić w trakcie wirtualnej wycieczki w domowym zaciszu, w spokoju, bez pośpiechu? Czy w ogóle można mówić o e-wizerunku marek luksusowych? Czy klasa wyższa jest nimi zainteresowana? Autorzy zaprezentowali specyfikę funkcjonowania marki oraz jej wizerunku w internecie. Wskazano na narzędzia skutecznego kreowania e-wizerunku.
Szczególną uwagę zwrócono na markę luksusową oraz jej wyróżnienie w wirtualnym świecie. W opracowaniu zaakcentowano również specyfikę kształtowania e-wizerunku owych marek wśród klasy wyższej. 
Jako podsumowanie rozważań dotyczących zachowań konsumentów z najwyższej grupy społecznej należy traktować rozdział Oczekiwania klasy wyższej jako determinanta rozwoju usług hotelarskich w Polsce autorstwa M. Kachniewskiej. Jak zauważa Autorka, wymagania kształtującej się polskiej klasy wyższej kształtują dynamikę rozwoju usług obiektów hotelowych, zarówno w ujęciu jakościowym, jak i w zakresie asortymentu. Zdolność do doskonalenia oferty jest determinowana przez rozpoznanie oczekiwań klasy wyższej, a ponadto wymaga odejścia od formuły marketingu usług hotelarskich w ujęciu 4P na podejście 4C. Jego podstawą jest wpływ usługobiorcy na ostateczny kształt usługi, dostarczanie unikatowej wartości oraz szerokie ujęcie kosztu ponoszonego przez konsumenta. Koszt ten obejmuje ryzyko psychologiczne i społeczne, które obok poszukiwania luksusu kształtuje podstawowe determinanty zakupu usług hotelowych przez nabywców klasy wyższej. Podstawę zaprezentowanych rozważań stanowią wyniki badań prowadzonych w latach 2010-2011 oraz studia przypadków polskich obiektów hotelowych.
Przedstawiciele zalążkowej klasy wyższej stanowią interesujący segment dla usług bankowych. Odnosi się do tego J. Pietrzak w rozdziale Postawy i zachowania polskich klientów segmentu mass affluent. Jak zauważa Autorka, Polska nie należy do krajów zamożnych. Zarówno pod względem PKB na 1 mieszkańca, jak i pod względem aktywów finansowych netto per capita dzieli nas duży dystans w stosunku do rozwiniętych krajów europejskich. Luka dochodowa jest blisko dwukrotna, natomiast luka majątkowa jest ponaddziesięciokrotna. Obszar Europy Centralnej i Wschodniej przez całe dziesięciolecia stanowił białą plamę na europejskiej mapie zamożności i nie był brany pod uwagę w żadnych analizach.
W zestawieniu z bogatą Europą Zachodnią pula prywatnych aktywów finansowych w Europie Środkowej i Wschodniej prezentuje się nader skromnie i według szacunków Boston Consulting Group stanowi zaledwie 1,6 proc. Rynku europejskiego. Transformacja gospodarki w roku 1989 uruchomiła mechanizmy bogacenia się. Do najważniejszych należy zaliczyć rozwój prywatnej przedsiębiorczości, ponadprzeciętne dochody uzyskiwane w największych korporacjach oraz możliwość uczestnictwa w operacjach kapitałowych. W rezultacie w Polsce pojawiły się grupy społeczne spełniające kryteria zamożności: HNWI, Affluent i Mass Affluent. Ta ostatnia grupa reprezentuje tworzącą się w naszym kraju klasę średnią. Na podstawie wyników badania Private Investor 2012 można określić, że są to ludzie młodzi, wykształceni, przedsiębiorczy, poszukujący kilku źródeł dochodu. Jednocześnie ponad połowa z nich nie czuje się zamożna i nie korzysta z typowych udogodnień wynikających z zamożności.
Z kolei K. Borowski w rozdziale Inwestycje alternatywne w Polsce i na świecie na przykładzie rynku dzieł sztuki porusza zagadnienia inwestowania przez analizowaną grupę konsumentów. Inwestycje alternatywne stały się na przestrzeni ostatnich kilku lat jednym z najszybciej rozwijających się segmentów rynku finansowego. Można wskazać wiele czynników odpowiedzialnych za tego typu proces. Do podstawowych z pewnością należy dywersyfikacja portfeli inwestycyjnych, jaką przeprowadzili inwestorzy w trakcie kryzysu finansowego zapoczątkowanego latem 2007 roku. Z drugiej strony pojawia się chęć poszukiwania nowych możliwości inwestycyjnych wtedy, gdy na rynku kapitałowym dominuje tendencja spadkowa.
Rynek inwestycji alternatywnych, a w szczególności rynek pasji, to przede wszystkim rynek o długoterminowych horyzontach czasowych, na którym obrót ma miejsce rzadko i to w głównej mierze na aukcjach i licytacjach. W sporadycznych przypadkach na rynku inwestycji alternatywnych można mówić o zorganizowanym obrocie giełdowym. W rozdziale zostały omówione podstawowe cechy rynku inwestycji alternatywnych oraz podział inwestycji alternatywnych według różnego rodzaju kryteriów: zależnych od inwestora, istnienia funduszu inwestycyjnego operującego na danym rynku, występowania indeksu giełdowego danego segmentu rynku czy też wg kryterium istnienia specjalistycznej giełdy. Przedstawiono także elementy rynku dzieł sztuki wraz z podaniem przykładowych stóp zwrotu realizowanych w tym właśnie segmencie inwestycji alternatywnych. To już nie jest rynek wyłącznie dla inwestorów dysponujących znacznymi środkami finansowymi i często korzystających z usług private banking czy wealth manegement. Powstają wyspecjalizowane fundusze inwestycyjne, których podstawowym zadaniem jest umożliwienie inwestorom nieposiadającym znacznych środków finansowych dokonywania inwestycji na rynku inwestycji alternatywnych.
Ostatni rozdział jest swoistym uszczegółowieniem poprzedniego, traktuje bowiem o dwóch ważnych typach inwestycji. Rynek inwestycji alternatywnych, których problemy zostały poruszone przez M. Bombol i K. Borowskiego w rozdziale Inwestycje na rynku wina inwestycyjnego oraz diamentów, okazały się w ostatnich latach jednym z najszybciej rozwijających się segmentów rynku finansowego. Do najbardziej popularnych części inwestycji alternatywnych z pewnością zaliczyć można wina inwestycyjne. Autorzy skupili się na problematyce lokowania kapitałów na rynku win inwestycyjnych wraz z wyliczeniem stóp zwrotu, jakie można było uzyskać w przypadku wybranych inwestycji. Międzynarodowy rynek win inwestycyjnych, zwanych również wytwornymi, uległ znacznym przeobrażeniom pod koniec XX wieku, kiedy to wzrosło zainteresowanie ze strony inwestorów instytucjonalnych i konsumentów. Zmiany te zapoczątkowały wzrost popytu globalnego na wina i, co za tym idzie, wzrost cen światowych. Głównym celem inwestycji w wytworne wina jest osiągnięcie stóp zwrotu większych niż w przypadku inwestycji na innych rynkach. W drugiej części rozdziału przedstawione zostały podstawowe elementy inwestycji na rynku brylantów.
Oddając w ręce Czytelnika zbiór refleksji na temat badań kształtującej się polskiej klasy wyższej mamy nadzieję, że będą one inspiracją do dalszych przemyśleń i stawiania pytań. Choćby takich jak pytanie o istnienie polskiej drogi tworzenia klasy wyższej - jakże innej w porównaniu z doświadczeniami demokracji Zachodu. Czy mamy jeszcze kłopot natury społecznej: jacy naprawdę są przedstawiciele zalążkowej klasy wyższej, a jakimi chcielibyśmy ich widzieć - tu nakładają się nasze popkulturowe wyobrażenia o klasie wyższej oraz sentymenty za utraconym polskim ziemiaństwem i arystokracją. Jak znaleźć rozwiązanie często popełnianego błędu utożsamiania elity bogactwa z klasą wyższą? Jak zbadać tzw. posiadanie klasy, styl zachowań, charyzmę, wzorotwórczość w sferze wartości, postaw, czynienia dobra dla innych, elementów ważnych dla kształtowania kapitału społecznego? 
Jeśli lektura niniejszej książki zainspiruje Czytelnika do chwili refleksji, będzie to najlepszą recenzją wysiłków Autorów, których praca złożyła się na niniejszą monografię.

Małgorzata Bombol

Wprowadzenie

Rozdział I
Krzysztof Jasiecki
Teoretyczne i metodologiczne problemy badań nad polską klasą wyższą. Perspektywa socjologiczna

Rozdział II
Stanisław Maciej Kot
Czy istnieje symetria między ubóstwem a zamożnością?

Rozdział III
Teresa Słaby
Jakość życia zalążkowej klasy wyższej w Polsce w latach 2011-2012

Rozdział IV
Jadwiga Berbeka
Wybrane aspekty społecznej stratyfikacji i jej związki z zachowaniami konsumpcyjnymi

Rozdział V
Krystyna Mazurek-Łopacińska, Magdalena Sobocińska
Polska klasa wyższa w kontekście przemian w zachowaniach konsumentów - dylematy badawcze

Rozdział VI
Lechosław Garbarski
Klasa wyższa - atrakcyjny czy spędzający sen z powiek segment rynku?

Rozdział VII
Piotr Michoń
Dobra pozycjonalne jako wyraz przynależności do klasy wyższej - konsekwencje ekonomiczne

Rozdział VIII
Radosław Walczak
Jak rozpoznać bogacza? Ocena ludzi komunikujących status za pomocą przedmiotów w perspektywie badań rynku

Rozdział IX
Małgorzata Bombol
Zachowania zakupowe przedstawicieli polskiej klasy wyższej - próba diagnozy

Rozdział X
Joanna Żukowska, Mikołaj Pindelski
Kreowanie e-wizerunku marki luksusowej ze szczególnym uwzględnieniem klasy wyższej

Rozdział XI
Magdalena Kachniewska
Oczekiwania klasy wyższej jako determinanta rozwoju usług hotelarskich w Polsce

Rozdział XII
Joanna Pietrzak
Postawy i zachowania polskich klientów segmentu Mass Affluent

Rozdział XIII
Krzysztof Borowski
Inwestycje alternatywne w Polsce i na świecie na przykładzie rynku dzieł sztuki

Rozdział XIV
Małgorzata Bombol, Krzysztof Borowski
Inwestycje na rynku wina inwestycyjnego oraz diamentów

Napisz swoją opinię
Twoja ocena:
Szybka wysyłka zamówień
Kup online i odbierz na uczelni
Bezpieczne płatności
pixel